| Διάλεξη 3: Στο σημερινό μας μάθημα θα συζητήσουμε για τα Ινουδαϊκά αποκαλυπτικά κείμενα, τα οποία είναι σύγχρονα με την Καινή Διαθήκη. Ο λόγος για τον οποίο επιμένουμε τόσο πολύ πριν ξεκινήσουμε την καταγωνία αυτόν καθ' αυτόν των κειμένων που γενικά χαρακτηρίζονται στην έρευνα ως κείμενα με αποκαλυπτικό περιεχόμενο στην Καινή Διαθήκη, είναι γιατί αυτά τα Ινουδαϊκά κείμενα και ιδιαίτερα αυτά για τα οποία σήμερα θα συχωρηθούμε παρουσιάζουν πάρα πολύ δεγάλες ομιλότητες σε ορισμένα θέματα, όχι μόνο όσον αφορά στο δεξιλόγιο αλλά και όσον αφορά στο θεωρητικό θεωρητικό θέμα των δημοκρατήρων με κείμενα της Καινής Διαθήκης. Επάρχει δημοκρατήρια λέγαμε μια άμεση σχέση και ένας πάρα πολύ ενδιαφέρον σύνδεσμος μεταξύ των κειμένων αυτών, των Ινουδαϊκών κειμένων και των κειμένων της Καινής Διαθήκης. Στο υλικό που έχετε για τις ασκήσεις θα έχετε την ευκαιρία να δείτε και να συγκρίνετε κείμενα, να εντοπίσετε ιδέες και να γνωρίσετε περισσότερα κείμενα από αυτά τα οποία σήμερα θα συζητήσουμε σύντομία στο μάθημα. Θα πούμε σήμερα για δύο βασικά κείμενα. Πριν όμως μιλήσω για αυτά τα κείμενα θα ήθελα καταρχάς να δώσω ένα γενικό πλαίσιο των κειμένων των Ινουδαϊκών, τα οποία λίγο πολύ εντάσσονται στην εποχή αυτή που ονομάζουμε εποχή της Καινής Διαθήκης και λίγο νωρίτερα. Είναι κείμενα που ξεκινάνε στην πιο αρχική τους μορφή, από το 3ο αιώνα δεύτερο π.Χ. και φτάνουν μέχρι το 1ο και τις αρχές του 2ο αιώνα μετά Χριστόν. Το πρώτο και αρχαιότερο από αυτά, για το οποίο μαζί θα μιλήσουμε εκτενώς στη σημερινή μας συνάντηση, είναι το α' εν όχ, το οποίο τουλάχιστος σε ορισμένα θυμήματά του, όπως θα δούμε στη συνέχεια, ανάγκηται περίπου το 225 π.Χ., στερέχεται πολλές επεξεργασίες, προσθήκες στη συνέχεια, από τι φαίνεται, με βάση από τη χειρόγραφη παράδοση που έχουμε και στο τέλος επίσης βαρουσιάζει και πολλές αισθενικές επιδράσεις. Ένα άλλο βιβλίο σημαντικό αυτής της εποχής είναι ο Δατοβουλίου του Δανιήν, είναι κανονικό βιβλίο, δηλαδή το οποίο τουλάχιστος στην θεωρητή Ιερό Μιβλίο και στον Μοναϊσμό και στον Χριστιανισμό, και το οποίο κατά την επικρατούσα άποψη θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί γύρω στο 165 π.Χ. Στη συνέχεια τα Ιωβιλέα, τα οποία και αυτά είναι γύρω στο 150 με 100 π.Χ., η συμβιλική χρυσμή και η συγκεκριμένη του τρίτο βιβλίου, γιατί θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας στις συμβιλικούς χρυσμούς ότι δεν είναι όλο το υλικό από την ίδια εποχή, μπορούμε να βρούμε, αλλά αποτελεί ένα μοσαϊκό θα λέγαμε κειμένο, πολλά από τα οποία δεν είναι καν ινδαϊκά, ούτε εθνικά φυσικά παρά το όνομα το οποίο έφερε το βιβλίο, αλλά είναι και χριστιανικά. Τέλος πάω σε κάθε περίπτωση το τρίτο βιβλίο σύμφωνα με την επικρατούσα παλιά άποψη, το οποίδεται γύρω στο 150 π.Χ. και έξις, έχουμε τη Διαθήκη των 12 Πατριακών παλιά από τα τέλη του δευτερου αιώνα π.Χ., τους Ψαλμιούς ολόκληρους, επίσης γύρω στην π.Χ. διαθήκη μου Ισέρω, στις αρχές του π.Χ. μετά Χριστουλήων και προχωράμε τώρα σε κείμενα των π.Χ. όνων, το μαρτύριο Ισαία του π.Χ., επίσης τα κείμενα του Κουμπρά, τα οποία θα σχοληθούμε στο επόμενο μας μάθημα και τα οποία ξεκινάνε από τα αρχαιότερα γύρω στο δεύτερο αιώνα π.Χ. και φτάνουν μέχρι το 69 μετά Χριστόν. Στη συνέχεια, η αποκάλυψη του Μουεσσαίου στους 70 μετά Χριστόν, τη Διαθήκη Αβραάμ πάλι στον π.Χ., το β' ενόπιωθο στον π.Χ., ένα άλλο βιβλίο το συγγυλικό Χρισμούν, τέταρτο βιβλίο γύρω στο 80 μετά Χριστόν, το β' έστρα και το β' βαρούχ γύρω στο 90 μετά Χριστόν και τέλος η αποκάλυψη Αβραάμ 70 με 100 μετά Χριστόν. Εδώ οι χρονολογήσεις του βίνου στηρίζονται στις συμμελέτες και διαφόρων ειδικών και όπως τέλος πάνω τα κείμενα έχουν χρονολογηθεί, όπως αυτοί που έχουν σκοφθεί ποιέτρα με το θέμα όπως είναι ο John Collins ή ο Charles Webb. Θα προχωρήσουμε λοιπόν τώρα και θα συζητήσουμε λίγο το πρώτο βιβλίο του ενόπιου. Αυτό ήταν πάρα πολύ ενδιαφέρον κείμενο και μάλιστα σήμερα στην έρευνη ονομάζεται είτε α ενόπιωθο είτε ο εθειοπικός ενόπιωθο. Ονομάζεται εθειοπικός ενόπιωθο διότι ο κύριος όγγρους των χειρόγραφ που έχουν εσωθεί είναι στα εθειοπικά. Περίπου 40 χειρόγραφα μέχρι τώρα και σε μια πολύ πρόσφατη μελέτη του Μουστούκενδρου. Περίπου έχουμε και μια συζήτηση για κάποια άλλα αρχηρόγραφα εθειοπικά της εθειοπικής εκκλησίας τα οποία δεν έχουν ακόμα κατελογραφθεί. Μέχρι τώρα μπορούμε να μιλάμε για ένα πολύ μεγαλύτερο όμο χειρογράφων του εθειοπικού ενόπιου. Εκτός όμως από τον κύριο αυτό όμως στην εθειοπική γλώσσα. Ξέρουμε, έχουμε σήμερα στη διάθεσή μας και ορισμένες παράγματα από σπάσματα δηλαδή του κοινέου σε διαφορετικές γλώσσες, σε άλλες γλώσσες. Έτσι σήμερα έχουμε κείμενα από το ΑΕΝΩΧΣΤΑΡΑΜΑΙΚΑ και πρόκειται για κείμενα τα οποία βρέθηκαν στο Κουμγά. Έχουμε κείμενα ελληνικά στα ελληνικά και είναι χειρόγραφα κυρίως του 8ου και 1ου ε.Χ. και στα λατινικά. Για την ακρίβεια έχουμε ένα χειρόγραφο για την ώρα του ΑΕΝΩΧΣΤΑΡΑΜΑΙΚΑ και αυτό έχει ολόκληρο, το οποίο και αυτό ανάγκηται στον 8ο αιώνα μετά Χριστό. Βλέπουμε δηλαδή και αυτό είναι κάτι πολύ ενδιαφέρον επίσης, το γεγονός ότι υπάρχουν στα ελληνικά και στα λατινικά και σε μεταγενέστερες από την προχριστιανική εποχή, ότι τα κείμενα αυτά του ΑΕΝΩΧΤΑΡΑΜΑΙΚΑ διασώζονται μέσα στους όνες και στην αρχαιότητα διασώζεται ένα κείμενο γιατί είχε αναγνωστικό κοινό, γιατί παρουσιάζεται ενδιαφέρον, γιατί υπάρχουν άνθρωποι που το διαβάζουν. Θα τα δούμε λοιπόν από αυτό και μόνο, ότι το ΑΕΝΩΧΤΑΡΑΜΑΙΚΑ είναι ένα πλητείο το οποίο ταξιδεύει μέσα στον χρόνο, γιατί απλώς ένα κείμενο το διαβάζεται. Και όμως θα δούμε στη συνέχεια ότι διαβάζεται μόνο από τους ίδιους, αλλά πετρέπεται από αγγεία, αγαπητό ανάγνωσμα και για τους χριστιανούς. Τώρα όσον αφορά την αρχική γλώσσα του κειμένου, γιατί εμείς έχουμε τη μετάφραση ουσιαστικά στην Εθειοδική, γνωρίζουμε ότι μάλλον ηκάζεται ότι είναι πολύ πιθανόν το Ιορχικά να ήταν γραμμένο άλλα πλήματα του στα Ευραϊκά και άλλα στα Ραμαϊκά και αυτό, κατά ανάλογο τρόπο όπως και το βιβλίο του Ναγκίν, είναι γραμμένο σε δύο γλώσσες. Το βιβλίο φέρει το όνομα του Ενώχου. Και αμέσως-αμέσως εδώ έχουμε από τα πρώτα και βασικά χαρακτηριστικά της Αποκαλυντικής Γραμματείας την ψευδεπιγραφία. Αποδίδεται δηλαδή σε έναν πρόσωπο το οποίο αποκλείεται να έχει γράψει το κείμενο, αποδίδεται σε έναν πρόσωπο το οποίο γνωρίζουμε από το βιβλίο της γέννησης, συγκεκριμένα από το πέντε κεφάλαιο Συστημούς 18 έως 24 έγινε μια μεφορά στο πρόσωπο του Ενώχου, το οποίο ο πρόσωπο είναι όντως μια ηνιγματική μορφή μέσα στην Παλαιά Διαθληκή γιατί εμφανίζεται μόνο εγώ ουσιαστικά. Από το κείμενο προκύπτει ότι είναι ο έβδομος απόγονος του Αδάμ και με αυτήν την ιδιότητα παρουσιάζεται και στην υπόλοιπη Ιουδαϊκή Γραμματεία την έξω διπλική. Και το ενδιαφέρον που παρουσιάζει ο Ενώχ ειναι ότι αυτοί οι ήρωες με παρόμοιο όνομα συναντούμε και σε μη Ιουδαϊκές παραδόσεις, σε παραδόσεις της Μεσοφωνταλίας όπου και εκεί πάει αυτό το πρόσωπο, είναι ένα ιδιαίτερα σοφό πρόσωπο, το οποίο κατέχει τη γνώση για τα μυστήρια του Θεού. Τα μυστήρια του Θεού εξελίχνουν κάποιες παράλληλες διαδρομές, θα λέγαμε, αυτόν τον ιρό. Από την όλη Ιουδαϊκή παράδοση, και εδώ δεν μιλώ μόνο για τη διπλική αλλά και την έξω διπλική, προκύπτει ότι ο Ενώχ είναι ένα πρόσωπο ιδιαίτερα σεβαστό, είναι σεβαστή μορφή στο διδαϊσμό και αυτό για δύο λόγους βασικά. Ο πρώτος είναι ότι είναι αρχαιότερος ακόμα και του Μωυσέως, που γνωρίζουμε τη θέση την οποία καταλαβαίνουμε εσείς μέσα στην παράδοση του Ιουδαϊσμού ως νομοθέτης, ουσιαστικά του Ισραήλ, στον οποίο μάλιστα αποδόθηκε και η πεντάτευγος ως συλλογείο, η αντέλεπτη συλλογείο, η οποία συντάχτηκε από τον Μωυσέως. Και ο δεύτερος λόγος γιατί ο Ενώχ είναι τόσο θαρμαστός είναι γιατί ο Λίδιος δεν πέθαλε. Άρα είναι το δεύτερο πρόσωπο μέσα στην Παλιά Αριθήκη, το οποίο αναφέρομαι ότι αναλύστηκε. Είναι ένα πρόσωπο που δεν έχει την ίδια πορεία με όλα τα υπόλοιπα πρόσωπα της Παλιά Αριθήκης ή, αν θέλετε, τους υπόλοιπους μέλη του ανθρώπινου γένους, διότι δεν πεθαίνει. Αναλαμβάνεται στους ουρανούς, έχει λοιπόν μια ιδιαίτερη ικοιότητα και ιδιαίτερη δυνατότητα πρόσβασης στον Θεό. Και φυσικά, ο Ενώχ επιλέγεται ακόμη ως πρόσωπο συγγραφέας αυτού του λιού γιατί είναι μία φυσικά αρχαία βοφή νοηματική που μας μπορούν να πούμε πάρα πολλά πράγματα για κάποιον τον οποίο υπάρχουν κενά μέσα στη Βιβλική Ιστορία αλλά και κυρίως γιατί δεν είναι ο εκπρόσωπος απλά του Ιουταϊσμού, αλλά είναι ένας εκπρόσωπος ολόκλητου του ανθρώπινου γένους εφόσον ανήκει σε εκείνο το κομμάτι της ανθρώπινης ιστορίας πριν από τη σύσταση του Ισραήλ. Εδώ όπου θα φρέχει να κάνω μία νυκλή σημείωση, υπάρχει κάτι το οποίο έχει να κάνει με την ίδια την τάση την οποία παρατηρούμε στα ψευεργήγραφα και στα απόκρυφα κείμενα γενικά, τις λεγόμενες εξοκανομικά κοινάτια. Η τάση είναι πάντοτε να επιλέγετε πρόσωπα, ας τα πρέπει να αποβείτε τέτοια κείμενα, για τα οποία πολλές φορές υπάρχει μία νοημιστήριο και υπάρχουν κενάς στην ιστορία τους, τα οποία ακριβώς έρχεται να γεννήσει αυτή η απόκουφη ψευεργήγραφη παράδοση. Και εδώ στην τελετή στιγμή όπου είναι ξεκάθαρα αυτό, φαίνεται πάρα πολύ καθαρά, είναι ένα πρόσωπο στο οποίο λέμε, ξέρουμε πάρα πολλά κάμματα, επομένως αφήνει πάρα πολύ χώρο για τον συγγραφέα του κειμένου, του συγκεκριμένου κειμένου να κινηθεί και να φτιάξει την ιστορία που φτιάχνει. Αυτό που είναι ενδιαφέρον στον κείμενο του ενώ, και τώρα θα ήθελα λίγο να σύντομα να δούμε το περιεχόμενο και την ομιλία του κείμενου, είναι ότι δεν πρόκειται για ένα ενιαίο κείμενο, δεν πρόκειται δηλαδή για ένα κείμενο που γράφτηκε από την αρχή μέχρι το τέλος, το ίδιο τρόπο, για το ίδιο χέρι. Απέναντίας, εκεί που έχουμε καταλήξει σήμερα, είναι ότι πρόκειται για ένα σύνθετο εύρο, το οποίο ουσιαστικά δημιουργήθηκε μέσα από μια διαδικασία επεξεργασίας και επανεπεξεργασίας κειμένων και με τη συγγραφή η σύνθεση διαφορετικών κειμένων, τα οποία σήμερα η έρευνα λίγο πολύ θεωρεί ότι προέρχεται μάλλον από τον ίδιο πνευματικό κύκλο, τον κύκλο ανθρώπων, και τα οποία κείμενα λίγο πολύ παρουσιάζουν βέβαια διαφορές, αλλά κινούνται περίπου στο ίδιο μήκος κύματος. Και σε αυτό το συμπέρασμα μας οδήγησε η ανακάλυψη, ας το πω καλύτερα, των χειρογράφων του Κουνάν, όπου σε αυτή την ανακάλυψη βρήκαμε στο Κουνάν χειρόγραφα, τα οποία δεν έχουν όλα τα μέρη που γνωρίζουμε ότι έχει σήμερα τον κύριο του ΕΝΟΠΑ, μου σημαίνει ας πούμε και μας αφήνει να καταλάβουν ότι έχουν μια πορεία εξέλιξης και ότι πρόκειται ακριβώς για ένα κείμενο, όπως είπα σύνθετο, που προέρχεται από κείμενα ανεξάρτητα μεταξύ τους, τα οποία σαφώς ομολογούν σε διαφορετικές εποχές στο καθένα και τα οποία προφανώς δεν προέρχονται από τον ίδιο άνθρωπο, αλλά ίσως από ένα γενικότερο και έναν ευρύτερο κύκλο ανθρώπων που μοιράζονται περίπου τις ίδιες ιδέες, αν και αυτό ακόμα στην έρευνα είναι υποσυζήτηση. Μάλιστα, το γεγονός ότι είναι πέντε αυτά τα μέρη στα οποία διακρίνεται το βιβλίο του ΕΝΟΠΑ οδήγησε τους ερεμητές στην υπόθεση ότι εδώ έχουμε μία πετάτευκο κατά αναλογία προς την πετάτευκο του κορυσέως, η οποία φαίνεται ότι γι' αυτό το κύκλο ανθρώπων έχει την ίδια βαρύνουσα αξία που έχουν και οι πετάτευκοι τεφκώς γενικότερα στον Ισραήλ. Βέβαια αυτό είναι μία υπούθεση, δεν μπορούμε πρώτα να πούμε ότι έτσι είναι τα πράγματα, αλλά σε κάθε περίπτωση αυτή η πενταμερής διέρεση του θλού του ΕΝΟΠΑ είναι ενδιαφέρον. Έτσι λοιπόν από το 1 κεφάλαιο έως το 1936 έχουμε το λεγόμενο Υβιβλίο των Φρουγών Αγγέλων με μία πολύ έντονα ανοιγμένη αγγελουργία στην οποία θα δοκιμήσουμε στη συνέχεια. Στη συνέχεια από το 37 κεφάλαιο έως και το 1971 έχουμε το λεγόμενο Υβιβλίο των Παρακολών. 72 κεφάλαιο έως 82 έχουμε την Αστρονομική Βίβλο, 83 με 90 το Υβλίο των Οραδάτων και 91 έως 108 κεφάλαιο την Επιστολή του ΕΝΟΠΑ. Βλέπουμε λοιπόν ότι εδώ πρόκειται για κείμενα ήδη από τους τίτλους τους, υποδείγουμε ότι πρόκειται για κείμενα τα οποία έχουν διαφορετικό περιεχόμενο και ίσως είναι και διαφορετικού φιλουργικού ιδού. Σήμερα όμως όλα μαζί συναμπαρτίζουν και δημιουργούν ένα κείμενο που ανήκει στο φιλουργικό είδος της Αποκάλυψης και λέγοντας αυτό παραπέμπω σε προηγούμενη συνάντησή μας όπου εκεί τόνισα ακριβώς ότι ένα καινούριο φιλουργικό είδος πολλές φορές δημιουργείται μέσα από τη σύνδεση και την επαναπρόσβληψη και επεξεκτασία παλαιότερων ή διαφορετικών φιλουργικών ιδών. Η ανακάλυψη του Κουμράν στα μέσα του 20ου αιώνα περίπου, η ανακάλυψη του Κουμράν οδήγησε σε μια συζήτηση μεταξύ των εργατών και είναι η επαναξιολόγηση, αν θέλετε, του υλικού που έχουμε, ώστε να καταλήψουμε σε διαφορετικά σημερά συμπεράσματα για την προνολόγηση των κειμένων. Έτσι, λοιπόν, όπως είπα και πριν, στο Κουμράν βρέθηκαν χειρόγραφα τα οποία περιέχουν όλα αυτά τα μέρη στα οποία αναφέρετηκαν αργότερα πριν του Βιβλίου των Μαραβολών και αντί μάλιστα του Βιβλίου των Μαραβολών στο Κουμράν βρίσκουμε ένα άλλο κείμενο, το λεγόμενο Βιβλίο του Ιδρυγάνου. Η έργα σήμερα, φυσικά, συνεχίζει να συζητά το θέμα της φρονολόγησης, αλλά λίγο πολύ έχουμε καταλήξει σε κάποια συμπεράσματα και εδώ ακολουθώ και εγώ την φρονολόγηση του John Collins και του Charles Worth, οι οποίοι ασχολήθηκαν ιδιαίτερα με το κείμενο του ενώ. Και έτσι λοιπόν μιλάμε για το πρώτο Βιβλίο, το Βιβλίο των Αγγέλων. Δεν είναι όλο, δεν χωρολογείται όλο στην ίδια εποχή. Συγγενισμένες θα μπορούσαμε να το χωρολογήσουμε από το 165 μέχρι το 164, αλλά ένα μέρος του από το 6 έως το κεφάλαιο έως το 19 είναι ίσως πολύ αρχαιότερο και σύμφωνα με τους ερευνητές θα πρέπει να μπει σε μια προμακαμαϊκή περίοδο και το εισαγωγικό μέρος του Βιβλίου των Αγγέλων θα πρέπει να τοποθετηθεί στα τέλη του 1ου αιώνα π.Χ. Το βιβλίο τώρα τον παράπολον, το βιβλίο είναι λίγο πολύ και αυτό στην περίοδο των Μακαβέων, χρονολογείται γύρω στο 105 με 100 μέρη μέση με 64 κ.Χ. Οι αστρονομικοί βίβλες είναι σαφώς παλαιότεροι, ίσως είναι το αρχαιότερο κομμάτι του Βιβλίου του ΕΝΟΧ και τοποθετεί πριν από τη Μακαμαϊκή περίοδο. Το βιβλίο των οραμάτων στη συνέχεια τοποθετούν στο 165 με 161 π.Χ. και τέλος έχουμε και την επιστολή ΕΝΟΧ πριν από τη Μακαμαϊκή περίοδο. Ήδη, με αυτή τη διάθρηση, μπορούμε να καταλήξουμε σε οσοσμένα πολύ ενδιαφέροντα συνδεράσματα. Πρώτα απ' όλα αυτό που είπαμε και πριν, ότι εδώ έχουμε ένα υλικό το οποίο προέρχεται από διαφορετικές εποχές και το ενδιαφέρον είναι ότι το κάθε κείμενο αποτυπώνει σαφώς τις τάσεις μια συγκεκριμένη σωμάδα σε μια συγκεκριμένη εποχή. Έτσι λοιπόν, η αστυνομική βίβλωση είναι το αρχαιότερο τμήμα της βίβλωσης, τοποθετείται σε μια εποχή πριν από τη Μακαμαϊκή επανάσταση και φθό φαίνεται, είναι ακείνο το οποίο δεν έχει ιδιαίτερα αποκαλευτικά στοιχεία, ασχολείται με θέματα αστυνομίας, θέματα ινερολογίου και χρονωλόγησης κλπ. Εδώ βλέπουμε οτι οι αποκαλευτικοί δεν είναι από τα πρώτα στοιχεία ή αν θέλετε κύριο θέμα της ενοχικής παράδοσης ή των ενώ σε μια περίοδο πριν από τη Μακαμαϊκή επανάσταση και μάλιστα αυτό είναι ένα ενδιαφέρον στοιχείο γιατί περνώντας στα κείμενα τα οποία με ασφάλεια μπορούμε να τα χρονολογίσουμε στην περίοδο των Μακαδέων όπως είναι ασχολεί το Βιού το Φουρμόν των Αγγέρον ή το Βιού των Εραμάτων εκεί πλέον βλέπουμε θα λέγαμε μια έκρηξη αν επιτρέπει την έκφραση όπου βλέπουμε πλέον μια αποκαλευτική έκρηξη όπου εδώ βλέπουμε πλέον τα αποκαλευτικά στοιχεία να περνάνε μπροστά, να δεικνύονται, να τονίζονται γιατί ακριβώς τα ενδιαφέροντα της ομάδας αλλάζουν και αυτό έχει να κάνει με όσα είπαμε νωρίτερα σε παλαιότερη συνάντηση για τους ιστορικούς λόγους οι οποίοι μπορεί να γεννήσουν ένα αποκαλευτικό κείμενο και η μακαβαϊκή περίοδος, η περίοδος του Μακαβέν, μια περίοδος περίθια κρίσης, μια περίοδος σύγκρουσης, όπου ο ιουδαισμός έρχεται τη μέτωπος με τον ελληνισμό, υφίστανται πιέσεις και διωμούς, υπάρχει μια σύραξη δύο πραγματοκοτήτων πολιτισμικών και θρησκευτικών και αυτό οδηγεί ακριβώς τη γέννηση κατά την εκτίμηση των όνειρων του αποκαλευτικού χρημού, του ήλους. Μιλώντας για αυτό λοιπόν το κομμάτι της χρονολόγησης το επόμενο φυσικά ερώτημα που εμβεβείται είναι πού γράφτηκε αυτό το κείμενο, ποιος το έγραψε, μας είναι άγνωστος ο τόπος συγγραφής. Παρουσιάζει βέβαια το κείμενο, όμοιο όπως και το βιβλίο του Δανιέλη, πολλές θα λέγαμε επαφές και πολλές επιδράσεις από το βαβυλονιακό πολιτισμό. Αλλά όπως είπαμε και στην προηγούμενη συνάντηση, αυτές οι βαβυλονιακές επιδράσεις είναι πάρα πολύ δύσκολα να τεχνιδιωθούν και σε κάθε περίπτωση αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε βεβαιότητα να πούμε ότι πρόκειται για μια απευθείας επίδραση από το βαβυλονιακό πολιτισμό που πρόκειται για δάνεια τα οποία έχουν έρθει μέσα από διαφορετικές διαδραμμές και επομένως η σχέση με την βαβυλονιακή παράδοση είναι περισσότερο συμφετική και όχι τόσο απευθείας. Αυτό το οποίο σήμερα η έρευνα εικάζει και το οποίο πολύ συμφωνούν όλοι οι ερευνητές που ασχολούνται με το βιβλίο του ΕΝΟ είναι ότι το βιβλίο αυτό πιθανόν γράφτηκε στην ιδέα μου. Και προέρχεται, αν κρίνουμε από το ίδιο το κείμενο, από την ευρύτατη γκάμα θεμάτων, τα οποία πραγματεύεται, πρόκειται για μία ομάδα ανθρώπων που βρίσκεται πίσω από το κείμενο και βρίσκεται ως συγγραφή, αλλά και ως κοινότητα, θα λέγαμε, αυτή που είναι η πρώτη αναγνώστης του ΕΝΟ, είναι λοιπόν κύκλοι οι οποίοι έχουν εγκυκλωμενικά ενδιαφέροντα για κάθε μορφή σοφίας και γνώσης και εδώ είναι ακριβώς και η συνάντηση, θα λέγαμε, με τον βιβλανιακό στοιχείο. Έτσι λοιπόν θα βρούμε μέσα στα πληροφορίες του ΕΝΟΚ πάρα πολλές πληροφορίες για την αστυνομία, με μεγάλη συζήτηση για το ημερολόγιο, υπάρχει επίσης μεγάλη συζήτηση για τη γεωγραφία, είναι πολύ ενδιαφέρον κανείς να δει στον αρφαινό πώς αντιλαμβάνεται ο συγγραφέας στον κόσμο και τον χώρο και υπάρχει φυσικά και η γεωγραφία αυτή δεν περιοριστεί μόνο στον φυσικό κόσμο αλλά φτάνει ακόμα και σε μια γεωγραφία του παραδείσου, θέματα τα οποία αργότερα θα τα βρούμε και στη χριστιανική γραμματεία. Όμως αυτό που παρουσιάζει ενδιαφέρον και αυτό στο οποίο δηλούμαστε να πούμε ότι αυτό το κείμενο δεν είναι η σύνδεση του τόσο μεγάλη με την βιβλιογραφική παράδοση, είναι οι μεγάλες συνδέσεις με την προηγούμενη Ιουδαϊκή γραμματεία αλλά και επίσης ο όνος που παίζει αυτό το κείμενο στη συνέχεια μέσα στην ίδια την παράδοση την Ιουδαϊκή. Αποσδήποτε το κείμενο, όπως είπα και νουρίτερα, αντικατοπίζει μια συγκεκριμένη ιστορική περίοδο στη ζωή του αρχαίου Ισαή και μάλιστα την περίοδο λίγο πριν από την εποχή των Μακαβαίων και την ίδια την εποχή των Μακαβαίων. Για την εποχή των Μακαβαίων μπορεί κανείς να διαβάσει πάρα πολλά και εκτός από τα γνωστά βιβλία των Μακαβαίων τα οποία περιγράφουν την κατάσταση υπάρχουν πάρα πολύ σημαντικές μηρέδες σήμερα και μπορεί από αυτές κανείς να διαπιστώσει ότι όντως είναι μια στιγμή μέσα στην ιστορία του Ισραή που είναι πάρα πολύ σημαντική. Είναι μια στιγμή που άφησε τα ύχνη της έντονα στην πορεία αυτού του λαού και μέσα στα κείμενά του και ένα από τα σημάδια τα οποία αφήνει αυτή η εποχή είναι σαφώς και η αποκαλυπτική γραμμαδία ή τουλάχιστον ένα μέρος αποκαλυπτικής γραμμαδίας. Είναι επίσης ενδιαφέρον ότι αυτό το λιβλίο του ΑΕΝΟ χρησιμοποιείται στη συνέχεια και από διάφορα άλλα κείμενα υπουργαϊκά ψευδιπίγραφα επίσης όπως είναι τα Ιωδηλία, η Διαθήκη των 12 Πατριακών, η Ανάλυση Μορισαίος, το ΔΕΛΤΑΕΣΡΑ ή το ΒΕΤΑ. Σε αυτά λοιπόν τα κείμενα βλέπουν και πάλι διακειμενικές αναφορές στο κείμενο του ΑΕΝΟ. Αλλά αυτό που ίσως παρουσιάζει ενδιαφέρον και συνδέεται άμεσα με το δικό μας μάθημα είναι η σύνδεση που παρουσιάζει αυτό το κείμενο με τα κείμενα του Ουξινισμού, της Αρχαίας Εκκλησίας ή αρχαίου του Αρχαίου Ουξινισμού και είναι την Καινή Διαθήκη. Έτσι λοιπόν το πρώτο που προκαλεί εντυπούσα και έχει και εδώ και εμείς πλέον σαφώς το χώρο της διακειμενικότητας όπου διακειμενικότα λέγοντας εννοούμε ακριβώς τα δάνεια έμεσα ή άμεσα από προηγούμενα ή σύγχρονα κείμενα και την εσμάτωση αυτών των ανιών μέσα σε ένα καινούργιο κείμενο, ώστε αυτά να πετύλουν πλέον κομμάτι της νέας αφήλυσης. Αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι ότι οι παραστάσεις και οι ιδέες που βλέπουμε στο βιβλίο του ΕΛΟ υπάρχουν μέσα σε όλη την Καινή Διαθήκη και όχι μόνο στην Αποκάλυψη όπου κανείς δεν περίμενε όμως μια συγγένεια γιατί πρόκειται για κείμενο επίσης αφεταλληκτικό αλλά και στα Ευαγγέλια και σε διάφορες επιστολές. Το κείμενο το οποίο σαφώς σήμερα η ΕΕΡΝΑ καταλήγει ότι παραθέτει από το βιβλίο του ΑΕΝΟ είναι η επιστολή του Ιούδα στο πρώτο κεφάλαιο στους θελμούς 14 με 15 όπου εκεί θεωρείται σαφώς ότι έχουμε μια σύνθεση με το βιβλίο του ΕΛΟ. Μια σαφή παράθυση τμήματος από το βιβλίο του ΕΛΟ. Αλλά και στη μετέπειτα χριστιανική γραμματεία και αυτό είναι επίσης σημαντικό το ΑΕΝΟ χρησιμοποιείται. Έτσι βρίσκουμε το ΑΕΝΟ στη επιστολή Παρνάβα, στον Ιουγουστίνο, στον Οριγένη, στην Αποκάλυψη Πέτρου, στον Ιεμμέρα, στον Κύριο Μεγάλια Σεραία και στον Τετυλιενώ ο οποίος μάλιστα έχει μια πάρα μυθή θετική στάση από το βιβλίο και παραθέτει από αυτό συχνά. Είναι ενδιαφέρον πάλι όμως ότι από τον τέταρτο αιώνα και εξής το βιβλίο αυτό είναι τελείπη από τους χριστιανούς. Διαβάζεται και αυτό το αιώνα, η χειρόλαβη παράδοση του αιώνα. Σήμερα δεν έχουμε χειρόλαβα όπως είπα και από τον 8ο αιώνα και από τον 9ο αιώνα που σημαίνει το κείμενο διαβάζεται, αλλά δεν είναι κείμενο το οποίο πλέον χρησιμοποιούν συγγραφείς οι χριστιανοί μέσα στα δικά τους κείμενα. Αυτό είναι ένα θέμα που μένει ανοιχτό στον έρευνο να συζητηθεί. Υπάρχουν διάφορες απαντήσεις γιατί γίνεται αυτό. Έχει να κάνει οπωσδήποτε και με το λιγό δυνοχωρισμό των δύο δρόμων την απόσταση που δημιουργείται μεταξύ χριστιανισμού και Εουραϊσμού η οποία με εναλώνει όσο περνούν οι αιώνες. Υπάρχει μόνο και μια χριστιανική παραπογή σε αποπερίπτωτα κείμενα και επίσης το ενδιαφέρον της χριστιανικής θεολογικής συζήτησης περνάει αλλούς σε άλλα ζητήματα σε αυτόν τον περίοδο που ίσως αυτοί είναι σοβαροί λόγοι που αναγκάζουν, υποδηγούν να θέλετε μηρέ, στην αμωμάκρηση από το βιβλίο αυτό το αιώνα. Στο επόμενο μέρος της συζήτησής μας θα δούμε λίγο, που είναι και το τελευταίο σαν το πρώτο μέρος του εβδοκινών, θα δούμε λίγο τις βασικές, τις κεντρικές θεολογικές ιδέες του βιβλίου. Και είναι ενδιαφέρον γιατί νομίζω και μόνο μια πολύ σύντομη αναδρομή σε αυτές και με πολύ σύντομη παρουσίαση τους δημιουργεί σε πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα και αναδεικνύει ακριβώς τη σχέση μεταξύ χριστιανικών κειμένων, χριστιανικής αποκαλευτικής σκέψης και Ιουδαϊκής. Θα πρέπει να πω καταρχάς ότι το α' ενώχο όπως και τα περισσότερα ή όλοι όλα τα ψαπίδα της Παλαιάς Διαθήκης ακολουθούν στις κεντρικές ιδέες την θεολογία της Παλαιάς Διαθήκης. Έτσι λοιπόν και εδώ στο α' ενώχο ο θεός είναι ο δημιουργός του κόσμου αλλά είναι και ο κύριος της ιστορίας. Είναι αυτός που ουσιαστικά ελέγχει και ρυθμίζει τα πάντα μέσα στην ιστορία που οδηγεί τα πράγματα εκεί που τα οδηγεί και είναι και ο νομοφέρος. Αυτές είναι βασικές ιδέες τις οποίες να δούμε και στην Παλαιά Διαθήκη. Ένα ενδιαφέρον θέμα του ενώχο είναι η αγγελολογία του. Και αυτή θα μπορέσετε να δείτε και στην εργασία την οποία έχετε να κάνετε σε σχέση με το μάθημα. Το ενδιαφέρον είναι ότι το βιβλίο του ενώχο παίρνει μία πάρα πολύ σημαντική ιστορία και πολύ νηματική στη γέννηση. Στο έπτω κεφάλαιο μιλάει εκεί για τους ιούς των ανθρώπων οι οποίοι παντρεύονται τις κόρες των ανθρώπων και τέλος πάντων έχει μεγάλη ιστορία εκεί για την πορεία αυτής της γενιάς. Την οποία όμως ιστορία ο Δάρφα Νόκτη διαβάζει ως εξής «Αλληλεγγύη του ανθρώπου δεν είναι τίποτα άλλο, παρά είναι οι πεπτοκότες άγγελοι για τους οποίους μάλιστα προβλέπει και κάνει λόγο για την καταστροφή τους κατά τα έσκατα». Εδώ είναι μια αγγελολογία στην οποία έχει μείνει εναρτημένη την ιδέα, το πεπτοκό των αγγέλων, δηλαδή μια σωμάδας αν θέλετε όντως, τα οποία βρίσκονται έξω από το χώρο, αν θέλετε, του Θεού. Ενδιαφέρουσα είναι επίσης η αντίληψή του περί Μεσσία, γιατί ο Μεσσίας εδώ παρουσιάζεται με έναν πολύ ενδιαφέρον τατύπλο, ονομάζεται «Ο Λιός του ανθρώπου». Και μάλιστα ο Λιός αυτού ανθρώπου, ο Μεσσίας, προϋπάρχει της δημιουργίας και έχει ηθεικές ιδιότητες και μάλιστα συνδέεται με τη δόξα και το όραμα που έχει το αρφαενό, η ιδέα, η παράσταση που έχει το ιδιωμαίο του ανθρώπου είναι ότι κάθεται συνανθρώνων δόξας και ότι θέλει κάποια στιγμή στον κόσμο να τον κρίνει. Αυτή είναι μια πάρα πολύ ενδιαφέρουσα και προλαμβάνω αυτά που θα πούμε σε επόμενη συνάντηση για την αρχιστιανική εικόνα του Ιησού ως Υιού του ανθρώπου, ότι είναι μια παράσταση που βρίσκουμε φυσικά και μέσα στην Καινούδη Εφήκη, όπου εκεί πραγματικά ο Ιησούς ονομάζεται «Ο Λιός του ανθρώπου». Πολύ μεγάλη συζήτηση όπως θα πούμε, τι είναι αυτός ο Λιός του ανθρώπου ή πώς θέλεις πάντων να είναι αυτός ο Λιός του ανθρώπου και αυτός είναι ακριβώς ο Μεσσίας. Και εκεί πάλι υπάρχει η εικόνα του Λιού του ανθρώπου, ο οποίος κάθεται στον θρόνο δόξης και ο οποίος θα έφτει πάλι να κρίνει το κόσμο. Βλέπουμε εδώ λοιπόν μια συγκένεια. Ένα επόμενο ενδιαφέρον στοιχείο στη θεολογία του ΕΝΟΚ είναι το εσφατολογικό του όραμα. Το πώς δηλαδή ανελαμβάνεται τα έσχατα και το οποίο ήταν φυσικά κυρία μέσα στο μηντελείο. Βλέπουμε βέβαια ότι αρχικά τα κακά κομμάτια του ΕΝΟΚ δεν είχαν αυτό το αποκαλυπτικό λοιπογραφείο, αλλά με τη συνεργασία όμως και τη σύνδεση τους με τα υπόλοιπα μέρη ουσιαστικά απέκτησαν μια αποκαλυπτική φρειά όλα τους. Και το εσφατολογικό λοιπογραφείο είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον, είναι ένα κλασικό αποκαλυπτικό λοιπογραφείο, γιατί το τέλος της ιστορίας βρίσκεται στο τέλος μετά το τέλος αυτού του κόσμου και ο καινούργιος κόσμος τέλος πάντων που αματίζει το κουδείο. Και εδώ γίνεται λόγος για τη δική κρίση των ανθρώπων και κυρίως των αδίκων, για ανάσταση των δικαίων και την τιμωρία ταυτόθεμα των αδίκων. Και υπάρχει η παράσταση της Νέας Ιερουσαλήνου, όπου εκεί οι δίκαιοι όλοι μαζί μαζί με τον Θεό θα γευτούν τη χαρά αυτής της ανάστασης και της αποκατάστασης και θα ζήσουν μέσα στην όξω του Θεού εικόνες, που μας είναι επίσης γνωστές από διάφορες αισχατολικές αναφορές και στο κοιμό της Κενιζερικής. Πάει εδώ δηλαδή έχουμε μια συγκένεια. Ένα άλλο ενδιαφέρον θέμα στο ΑΕΝΟΚ, και αυτό ίσως θα λέγαμε είναι και η αναφορά τους τα σύγχρονα δημοκρατική με το βιβλίο πράγματα, είναι και η κοινωνική κριτική την οποία ασκεί το βιβλίο και η κοινωνική διάσταση που δίνει στην αισχατολογία του. Είπαμε κατά αίσχατα θα κρυφούν οι Άδικοι, αλλά αυτοί οι Άδικοι μέσα στο κείμενο είναι σαφώς μεταξύ άλλων από αυτούς οι οποίοι δεν τίγουν το μάνα του Θεού, είναι κυρίως οι οικονομικοί εκμεταλλευτές, αυτοί δηλαδή οι οποίοι εκμεταλλεύονται τους ανθρώπους και τους καταπιέζουν οικονομικά. Είναι οι τύρανοι, οι κακοί διαχειριστές στις ανθρώπινες εξουσίες, οι οποίοι όλοι αυτοί θα γευτούν τη δίκαιη κρίση και τη τιμωρία του Θεού σύμφωνα με το Άλφα. Ο συγγραφέας όπως είπα και νωρίτερα είναι σαφώς ένα πρόσωπο ή η συγγραφή σαν καλεύει ομάδα που βρίσκεται πίσω από αυτά τα κείμενα, είναι ομάδα ανθρώπων η οποία έχει πολλά ενδιαφέροντα και κυρίως είναι μεγάλο ενδιαφέρον για τον τρόπο που πρέπει να καταμονήσει την ιστορία. Αυτό είναι ένα ιδιαίτερο στοιχείο στις αποκαλυπτικά κείμενα, ο τρόπος που αντιλαμβάνεται την ιστορία, ο αποκαλυπτικός συγγραφέας, γιατί όπως είπαμε και σε παλαιότερο μάθημα, το θέμα της αποκαλυπτικής δεν είναι το μέλλον αλλά είναι το παρόν των ανθρώπων και η προσπάθεια να ερμηνευθεί αυτό το παρόν κάνοντας αναδρομή στην έχει τώρα η ιστορία και προσβλέποντας και προστοχώντας το μέλλον. Επομένως μέσα από μια καθονική θεώρηση της ιστορίας, μια εποπτεία της ανθρώπων της ιστορίας και μια επανερμηνεία της, οδηγείται ο αποκαλυπτικός στο να δώσει νόημα στο παρόν του και στο παρόν των αναγνωστών. Κλείνοντας για το αφενόχο να πούμε ότι πρόκειται για ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον κείμενο με πάρα πολλές συγγένειες με τα κείμενα της Καινής Διαθήκης και η βασικότερη θα έλεγα συνάντηση των δύο αυτών των κειμένων είναι ακριβώς αυτή η παράσταση του Υιού του ανθρώπου. Το δεύτερο μέρος της σημερινής συνάντησης είναι αφιερωμένο στο βιβλίο του Δανίλου. Το βιβλίο του Δανίλου είναι περισσότερο αναγνωστό στους χριστιανικούς κύκλους, γιατί αποτελεί μέρος και της ελληνικής παλιάς διαθήκης και ένα από τα αγαπημένα ονόματα της Εκκλησίας από την αρχαιοδοταμένη και σήμερα. Θα πω ότι είναι ένα βιβλίο το οποίο έχει εμπινεύσει τη λιμογραφία της Εκκλησίας, όταν στην αγιογραφία, την λιμογραφία, έχει χρησιμοποιηθεί σε λόγους. Το πατέρα της Εκκλησίας έχει εμπινευθεί πολλές φορές χριστολογικά και εκκλησιολογικά. Είναι επομένως ένα κείμενο το οποίο επαρουσιάζει επίσης εκ των πραγμάτων μια σχέση με τον χριστιανισμό του με τη Χριστιανική Εκκλησία. Το περιεκόμενό του τώρα και αυτό είναι ένα κείμενο το οποίο δεν ανήκει στο σύνολό του στην ίδια χρονική περίοδο. Δηλαδή και αυτό παρόμοια όπως και το δύο του ενώ είναι ένα συντήλημα από κειμένων τα οποία προέρχονται από διαφορετικούς συγγραφείς, ενδιαφορετικού φιλολογικού είδους και επίσης χρονολογούν σε διαφορετικές εποχές. Έτσι λοιπόν τα κεφάλαια 1 έως 6 είναι κεφάλαια στα οποία ο Δανίλ παρουσιάζεται στη Βαβυλώνα. Ο Δανίλ είναι ηχμάλωτος στη Βαβυλώνα. Και αυτό το κείμενο σήμερα θεωρούμε ότι γράφτηκε λίγο πριν από τη Μακαβαϊκή επανάσταση, δηλαδή κατοπτήσει λίγο πολύ εκείνη την περίοδο. Τα κεφάλαια 7 έως 12 περίπου τα οράματα του Δανίλα, εδώ αλλάζει πολύ το ήχος πλέον του κειμένου, από εκεί που είχαμε μία αφήγηση για τον Δανίλη, ο οποίος προφητεύει, ερμηνεύει, διερμηνεύει, ονειρά βοηθά και το λαό του, αλλά και τους εθνικούς και τον βασιλιά της Βαβυλώνας. Στο δεύτερο ευθύνος μέρος ο ίδιος πληροφύγεται τα τυχά του λεγάματα και εδώ το ήχος αλλάζει πάρα πολύ. Έχουμε ένα καθαρά αποκαλυπτικό κείμενο και το κείμενο αυτό, αυτά τα κεφάλαια 7 έως 12, ονολογούνται στην εποχή του Αντιόχου, του Δετάρκου του Ελφανούς. Είναι η εποχή ακριβώς που γεννά την εξέλιξη της Βαβυλώνας. Είναι μια περίοδος κρίσης, πάλι στο μυαλισμό μια περίοδος σύγκρουσης, θεολογικής ενησυχίας και οικουμένως είναι μια εποχή πολύ λογικό, είναι να γυρνά ένα τέτοιο κείμενο. Στην ελληνική εκδοχή του Δαρμήν έχουμε και τρία ακόμα κείμενα, τέσσερα δηλαδή, τη Σουσάννα, την προσευχή του Αζαρία, η οποία υπολογείται στον δεύτερο αιώνα π.Χ. των Ινδοτριών παιδών, το οποίο και αυτό υπολογείται στον δεύτερο αιώνα π.Χ. και το βιβλίο που λέγεται «Βυρ και Δράκον» που υπολογείται στον δεύτερο αιώνα π.Χ. Έτσι λοιπόν εδώ πάλι έχουμε ένα κείμενο το οποίο αποτελεί μια σύνθεση. Και αυτό το οποίο σήμερα υποστρίζει η έρευνα είναι ότι πρόκειται για ένα κείμενο το οποίο αποτελεί μια σύνθεση παραδόσια, οι οποίες έχουν αναπτυχθεί, είχαν αναπτυχθεί μέσα στον αρχαίο Ισραήλ και οι οποίες συνδεόνται με το πρόσωπο του Βανίλ. Και εδώ έχουμε το δεύτερο σημαντικό στοιχείο του κείμενου. Ποιος είναι αυτός ο Βανίλ. Για το Βανίλ ακούμε για πρώτη φορά ουσιαστικά σε αυτό το κείμενο, στο βιβλίο μας που έχει το όνομά του. Βέβαια θα πω και εδώ ότι έχουμε πάλι ένα χαρακτηριστικό, πολύ σημαντικό, κλασικό θα λέγαμε της Αποταλυτικής Γραμματείας στην Ψηδιαδιογραφία. Το κείμενο αποδίδεται στον Βανιλ και ανάγκηται στην απόφυση της Βαβυλώνιας Εμφανουσίας, στην αφηγηματικό του κόσμου. Στην γραμματικό εχθόμου στο κείμενο χρονολογείται όπως είχαμε στην περίοδο λίγο πριν τους Μακαβαίους και στη διάρκεια της Μακαβαϊκής Εξέλισης. Άρα λοιπόν είναι ένα ψηφοδιογραφικό κείμενο που πάλι ανατρέχει ο συγγραφέας, ένα πρόσωπο της αρχαιόπητας, το οποίο οικιοποιείται ως συγγραφική persona και μέσα από αυτό γράφει και μημεύει τον φαρόν του. Αντί να κάνει λοιπόν μια εποχή εντελώς διαφορετική και έτσι πρέπει και να διαβαστεί. Για τον ίδιο τον Δανίλε, εκτός από το βιβλίο εγώ, γνωρίζουμε και από το βιβλίο του Ιηζικίου, όπου εκεί υπάρχουν δύο αναφορές στον Δανίλε, πολύ σύντομες. Απλώς αναφέρεται το όνομά του στο 1414 και στο 2803, όπου εκεί από αυτά που λέγονται φαίνεται ότι ο Δανίλε είναι ένα πρόσωπο το οποίο έχε μεγάλης εκτίμησης και μεγάλου σεβασμού στον αρχαίο Ισραήλ. Δηλαδή είναι ένα πρόσωπο που προφανώς στην προφορική παράδοση του Ισραήλ είναι ένα πρόσωπο σεβαστό, είναι μια ασθεντία, ένα πρόσωπο που συνδέεται με τα αριστείρια του Θεού. Και αυτό μπορεί να εξηγήσει πάρα πολύ καλά γιατί συνέχεια έχουμε ένα κείμενο το οποίο αποδίδει στον πρόσωπο. Ωστόσο αυτό που καταλήγει σήμερα η έρενα είναι ότι δεν θα πρέπει αυτό το κείμενο να το συνδέσουμε με ένα μονοπρόσωπο. Αυτό φαίνεται καθαρά και του γνώσου του 31 και μια πληθώρα χρονολόγησης των κείμενων. Αλλά και επίσης και από δύο αναφορές του 10 και στο 12ο κεφάλαιο που εκεί φαίνεται να υπονοείται ότι υπήρξε μια μεγαλύτερη συγγραφική ομάδα πίσω από το βιβλίο του Δανιήλ. Ήταν πρόσωπο πολύ περισσότερα πίσω από το βιβλίο τα οποία ευθύνονται για τη συγγραφή των επιμέρους κειμένων. Δεν θα επιμείνουμε πολύ στο βιβλίο του Δανιήλ το οποίο είναι γνωστό και εξάλλου αποτελεί και κομμάτι των μαθημάτων της Παλαιάς Διαθήκης. Ωστόσο στο τελευταίο αυτό μέρος της συζήτησης θα δούμε εν συντονία τη θεολογία αυτού του κειμένου. Και μάλιστα όχι τη θεολογία στο σύνολο του βιβλίου αλλά θα επιμείνουμε σε ένα μόνο κεφάλαιο στο Δανίη Λεφτά το οποίο αποτελεί ένα σημαντικό κείμενο του βιβλίου και το οποίο πάρα πολλές φορές αναπλάται μέσα στα κείμενα της Καινής Διαθήκης. Άλλωστε ένα μέρος της άσκησης που έχετε για το σημερινό μάθημα αφορά στην ανάμνουσή αυτού του κεφαλαίου, του συγκροτησμού και τη σύγκριση του με κείμενα της Καινής Διαθήκης. Στο Δανίη Λεφτά έχουμε ένα πολύ ενδιαφέρον αποκαλυπτικό όραμα όπου ερφανίζονται θηρία τα οποία βγαίνουν μέσα από τη θάλασσα. Αυτό είναι ένα ενδιαφέρον στοιχείο. Θα πρέπει να πω ότι η θάλασσα στα αποκαλυπτικά κείμενα και οι άβυσσους είναι ένα ενδιαφέρον μοτύβο το οποίο ακριβώς συμβολίζει το χάος. Συμβολίζει τις σκοτεινές και αντίθερες πολλές φορές δινάμεις. Γενικά στην Παλαιά Διαθήκη η θάλασσα και οι άβυσσους είναι κάτι σκοτεινό και μυστηριώδες. Είναι κάτι, αν θέλετε, που τρομάζει τον ομάδα Ισραηλίτη ο οποίος είναι ο άνθρωπος της Ξηράς. Δεν είναι θάλασσινος λαός ο λαός του Ισραήλ. Επομένως η φυσικόνα έχει μεταφέρει στη θάλασσα όλα αυτά τα απειλιτικά γευτόμενα στοιχεία. Πάμε λοιπόν τα θηρία τα οποία εμφανίζονται μέσα στην θάλασσα και εδώ θα πρέπει να παραπέμψω στον θήλυο της Αποκάλυψης. Και εκεί έχουμε άλλα γεσικώνες. Και τα οποία θηρία συνδέονται με τα εθνικά βασίλια. Μια δεύτερη πολύ ενδιαφέρουσα εικόνα σε αυτό το κεφάλαιο είναι ο ουγγάνιος θρόνος. Ο οποίος εμφανίζεται επάνω στον οποίο κάθεται ο παλαιός των ημερών. Ο παλαιός των ημερών σαφώς ο Υβλίου του Δανείμ είναι ο ίδιος ο Βαχφέ. Ο Θεός είναι αυτός που βρίσκεται στην αρχή και πριν από την ιστορία. Ο δημιουργός του κόσμου κύριος της ιστορίας. Εδώ έχουμε μια ανάλογη εικόνα με αυτή και βρίσκουμε και σε άλλα αποκαλυπτικά κείμενα. Αλλά και κύριος του Υβλίου του Ενόχου στον οποίο βρισκόμαστε ήδη. Ο παλαιός λοιπόν των ημερών είναι αυτός που κυριαρχεί, ο οποίος ελέγχει τα πάντα. Και δίπλα στον παλαιό των ημερών εμφανίζεται πάλι ο Υιός του Ανθρώπου. Πάλι βρίσκουμε την ίδια εικόνα που είχαμε και στο ΑΕΝΟΚ και την ίδια ακριβώς έκφραση ο Υιός του Ανθρώπου. Αυτός στον Δανίρ είναι σαφώς κατώτερος του παλαιού των ημερών και έχει προκαλέσει φυσικά μια πολύ μεγάλη συσήθιση. Ποιο πρόσωπο μπορεί να εννοείται πίσω από αυτόν τον τίτλο του παλαιού των ημερών. Αναφισβήτητα είναι μια μορφή η οποία έχει μεσιανικά χαρακτηριστικά και αναφισβήτητα είναι μια μορφή η οποία συνδέεται με τη δόξα και τη νίκη των υιών του Ισραήλ. Έτσι λοιπόν, μια μεγάλη συζήτηση η οποία υπάρχει σήμερα είναι αν αυτός ο Υιός του Ανθρώπου, έτσι όπως ειπωνίζεται στον Δανίρ Λευτάν, θα πρέπει να καταμεθεί, όπως πολλές φορές γίνεται μέσα στην Παλαιά Διερθήκη, ως μια συλλογική παράσταση του ίδιου του λαού του Ισραήλ. Ως μια εικόνα δηλαδή, η οποία διπροσωπεύει όλο το λαό του Ισραήλ, ο οποίος τελικά θα νικήσει, ο οποίος βρίσκεται σαφώς κάτω από την προστασία του γιανδρέφ, παλαιού του νερό, και ο οποίος τελικά θα συντρίψει όλους τους εχείρους. Αυτό το νικηφόρο όραμα βρίσκουμε σε πάρα πολλά αποκαλυπτικά κείμενα. Μία άλλη εκδοχή, η οποία κερδίζει συνεχώς έδαφος ως παφόρο της Ελληνίας, είναι ότι πρόκειται για αγγελική μοφή, ότι πρόκειται για έναν νικηφόρο άγγελο, ίσως όπως ο Μιχαήλ, όπως όποτε άλλα αποκαλυπτικά κείμενα, συγκρούνται με τις δυνάμεις του παππού και της Νικά. Έχουμε λοιπόν και αυτή την ηγκασία. Αυτό που παρουσιάζει ενδιαφέρον εδώ, προλαμβάνοντας τη συζήτηση που θα κάνουμε σε επόμενο μάθημα για το υγειό του ανθρώπου, είναι ότι ο παππούς είναι ο υγιός του ανθρώπου. Εδώ, μπορείμε να ακούσουμε κανείς να πει ότι δεν είναι με σαφήνια ένα πρόσωπο, ότι θα μπορούσε σαφώς να ερμηνευθεί ως μεσηλική εγχώνα του αρχαίου Ισραήρ ή ως μια αγγελική δυναμή. Αυτή όμως η εικόνα στη συνέχεια προσλαμβάνεται από τα χριστιανικά κείμενα και ερμηνεύεται πλέον χριστιανικά. Μπορούμε να δούμε ίσως ο ίδιος ο Χριστός να έκανε αυτή την χριστιανική εμμήνια και συνέχει και υπόλοιπη η χριστιανική παράδοση, αλλά αυτά θα μιλήσουμε σε άλλο μάθημα. Συνδέεται λοιπόν αυτός ο υγιός του ανθρώπου είναι ένα πολύ συγκεκριμένο πρόσωπο και είναι ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός. Εκτός από τον παλαιό των υγιών, εκτός από τον υγιό του ανθρώπου, υπάρχει και μια πληθώρα άλλων προσώπων, τα οποία περιβάλλουν τον παλαιό, τον ημερό και τον νέο του ανθρώπου, που είναι οι Άγιοι του Υψίστου. Αυτό το βρίσκουμε έως του 18ου στιγμού, οι οποίοι οι Άγιοι του Υψίστου, βλέπουμε ότι ερμηνεύθηκαν, αυτό το όραμα δηλαδή του Δανείδικου, ερμηνεύθηκαν με διαφορετικούς τρόπους μέσα στη Μουσφέρια της ερμηνείας του κοινωνίου. Έτσι ας πούμε στο Πουμραάν, αυτοί οι Άγιοι του Υψίστου είναι σαφώς ο Ισραήλ. Από τη σημερινή περίπτωση ο Υιός του άνθρωπου θα πρέπει να είναι μια μεσιανική μοφή, που είτε προέρχεται μέσα από τους κόσμους του Ισραήλ, είτε έρχεται από τον Θεό, και ίσως είναι και αγγελικά πνεύματα. Στο Πουμραάν δηλαδή παίζει λίγο η ερμηνεία τι μπορεί να είναι αυτή η Άγιη του Υψίστου, αλλά εδώ θα παραπέμψω και πάλι στην Αποκάλυψη, στο όραμα εκεί της νέας Ιουσαδίνης και του Τρόνου του Θεού, που συγκονίζεται με ένα άλλο τρόπο, όπως και εδώ στο Παλαιό, στο Νερό, και ο οποίος περιβάλλεται από τους Αγίους, πάλι του Υψίστου, γιατί είναι οι μάρτυρες και τα μέλη της Εκκλησίας, και εκεί υπάρχει και το εσφαμμένο λαμπνίο, το οποίο όταν μπορούσε ίσως να υπάρχει, δηλαδή να έχει γίνει στη σκέψη του Αναγνώστη μιας παραλισμός ανάμεσα στα δύο γράμματα και να έχει κάνει τις δικές του χριστουριακές και και τις ηρωικές συνδέσεις. Για το τελευταίο σημαντικό στοιχείο είναι ότι έχουμε ένα μελλοντικό βασίλειο και εγώ, κατά δάλογο τρόπο όπως και στα υπόλοιπα παραλυτικά κείμενα, ένα μελλοντικό βασίλειο δόξης μου θέλω, αποκατάστασης της δικαιοσύνης, αποκατάστασης των δικαίων τιμωρίας των αδίκων, αυτό το επιδοφόρο μήνυμα, το οποίο δεν είναι τόσο μία προστοκία για το μέλλον, αλλά μία θέλετε στήριξη, ενίσχυση και παρηγοριά για το παρόν των αναγνωστών του κημένου, το οποίο ξέρω ότι γράφτηκε σε μία εποχή θλίψου και πιέσεων και διωμών σε μία περίοδος σύγκλουσης και θεολογικών αναζητήσεων και ανησυχιών. Κλείνοντας τη σημαντική μας συνάντηση, μπορούμε να πούμε πολύ συνοπτικά ότι εδώ έχουμε να κάνουμε με δύο κείμενα, είχαμε ευκαιρία να δούμε δύο κείμενα από τον Ουραϊκό κόσμο, τα οποία είναι πρόδρομη θα λέγαμε της Κοινής Διαθήκης, βρίσκοντας σε μία εποχή πριν από τη Γεννή Διαθήκη, ωστόσο είναι κείμενα τα οποία συνεχίζουν, επιράζουν τη θεολογική ιστορία του Ισραήπ και στη συνέχεια και αποτυπώνονται με τη σειρά τους μέσα στα κείμενα της Κοινής Διαθήκης, επηρεάζουν πάρα πολύ, βλέπουμε δηλαδή αυτό το διάλογο μεταξύ των κείμενων της Κοινής Διαθήκης και των βιβλίων του Δανίλη και του Ερνοχ, ένας διάλογος πρόσνηψης επανερμηνίας, επαναφύγησης της ιστορίας του Δανίλη και του Ερνοχ και δημιουργίας ενός καινούργιου έργου, ενός καινούργιας αυταλελετωλικής παράστασης όπως αυτές παραστάσεις που βρίσκονται μέσα στα Κοινή Διαθήκη. Στο επόμενο μας μάθημα θα έχουμε ευκαιρία να δούμε και κάτι πολύ επίσης ενδιαφέρον κομμάτι, τα κείμενα του Κουμπραν, από εκεί πάλι θα δούμε συνδέσεις όχι μόνο με τα Εμαγγέλια, με την Αποκάλυψη αλλά και με τις σκέψεις του Αποστολου Μπάβαν και αυτές τις ιδέες θα γίνουν ακόμα περισσότερο σαφής. |
