| : Σε ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση. Τώρα έγινα λίγο έτσι ηλεκτρονικά εξοπλισμένος. Για να σας μιλήσω, ευχαριστώ. Χαίρομαι που είμαι εδώ στη Λιβαδιά. Και θα σας μιλήσω για αυτό το θέμα που ήδη έκανε την εισαγωγή η κυρία Τρουμπούκη, την οποία ευχαριστώ ιδιαιτέρως τον Ιατρικό Σύλλογο και την Δημοτική Βιβλιοθέτη. Τον κ. Διαμαντή, τον Λεωνίδα, που έκανε τόσο κόπο έτσι να στήσει όλη την εκδήλωση. Και σας που ήρθατε. Είναι λίγο περίεργη η διάταξη. Βέβαια κάποιοι μπορεί να μην βλέπουν την οθόνη. Θα χρησιμοποιήσω μερικές διαφάνειες για να σας μιλήσω. Για να σας πω δυο λόγια για το τι ξέρουμε σήμερα και πού ακριβώς βρισκόμαστε όσον αφορά το θέμα της χρήσης της μουσικής ως θεραπευτικού μέσου πραγματικά. Και ο σωστός όρος, παρότι ακούστηκε ο όρος ότι η μουσική είναι εναλλακτικό μέσο, στην ουσία ο σωστός όρος είναι συμπληρωματικό. Της ιατρικής την οποία δεν καταργεί, την κλασική ιατρική, αλλά τη συμπληρώνει και πολλές φορές με επιτυχία. Αλλά έχει τη δυνατότητα να είναι και ένα ανεξάρτητος παράγοντας. Μπορεί να είναι φάρμακο και από μόνη της η μουσική. Όταν λέμε μουσική εννοούμε βασικά δύο πράγματα, χωρίς τα οποία δεν είναι δυνατόν να λέμε μουσική. Η μουσική είναι μια οργανωμένη μορφή ήχου, αλλά σημαίνει ότι έχουμε ρυθμό και μελωδία στη μουσική. Και χωρίς αυτά τα δύο κάτι, ένας ήχος που δεν έχει ρυθμό και μελωδία δεν μπορεί να ονομάζεται μουσική. Είναι μια άλλη κατηγορία. Αλλά όσον αφορά το ρυθμό, ο ρυθμός καταρχάς σε εμάς, αρχίζει η ανάμνηση του ρυθμού από το χτύπο της καρδιάς που ακούμε ήδη από όταν είμαστε στην κοιλιά της μαμάς μας. Ένα έμβριο, φανταστείτε ότι ακούει τον ήχο της καρδιάς της μαμάς του περίπου 28 εκατομμύρια φορές στη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Και είναι ο πιο χαρακτηριστικός ήχος που μας συνοδεύει αυτός ο ρυθμός. Ακούγεται, το έκανα για να σας δείξω περίπου πως είναι. Η επίδραση λοιπόν του ρυθμού πάνω μας, το πως τον καταλαβαίνουμε, το πως το νιώθει το σώμα και κυριαντρώ εγκέφαλός μας που είναι ο επεξεργαστής, είναι διαχρονική και πολιτισμική. Και γι' αυτό λέμε, ακόμα και στα Αγγλικά λέμε «feel the beat». Σημαίνει νιώσε το ρυθμό που σημαίνει ότι ανεξάρτητα από ποια περιοχή του κόσμου προέρχεται κανείς, ή τι μουσική κουλτούρα έχει, ή τι παιδεία μουσική, η αίσθηση που το σώμα αφομαιώνει αυτή την αριθμική δόνυση είναι περίπου κοινή. Ο τρόπος που αντιδρά ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι παρόμοιος. Και αυτό είναι διαπολιτισμικό και διαχρονικό. Σε σχέση με τη μελωδία, ας πούμε, την οποία εκεί παίζει ρόλο η μουσική κουλτούρα, το από που προέρχεσαι, το πώς θα καταλάβεις μια μελωδία, ένα τραγούδι. Δηλαδή, αν έχεις γεννηθεί μέσα στην Ινδική παράδοση, είναι αλλιώς από το να έχεις γεννηθεί στην Ελληνική ή στην Κλασική. Δεν μπορούμε να πούμε ότι «το νιώσε τη μελωδία» ισχύει, δεν λέμε «feel the melody», λέμε «feel the beat». Και αυτό γιατί ο ρυθμός αφορά τα πιο αρχαίγοντα κομμάτια του κεφάλου. Και μάλιστα, κατά τον εξής τρόπο, υπάρχει μια μελέτη των νευροφυσιολόγων, που έδειξαν ότι υπάρχουν κέντρα στο αρχαίγοντο κομμάτι του κεφάλου μας, στον προμήκη, στο στέλεχος, εκεί που χτυπάνε όλα τα ζωτικά κέντρα της ζωής, που μας δείχνουν ότι τα κέντρα που σχετίζονται με την αντίληψη του ρυθμού, γετονεύουν με κέντρα που σχετίζονται με την αναπνοή και την κυκλοφορία. Και παρατηρούμε το εξής, ότι όταν ακούμε μια μουσική που έχει ένα γρήγορο ρυθμό, μια δυνατή ένταση κλπ., και έχει την τάση και ο ρυθμός της αναπνοής μας και της καρδιάς μας να ακολουθήσει το μουσικό τέμπο. Είμαστε, κατά κάποιον τρόπο, ασυνείδητα κουρδισμένοι πάνω στον μουσικό ρυθμό. Και αυτό, ένας φυσιολογικός άνθρωπος δεν το καταλαβαίνει εύκολα, αλλά υπάρχουν αρκετές μελέτες που, για παράδειγμα, αν φορέσεις μια συσκευή Holder, το ξέρετε όλοι αυτό το, μια συσκευή που γράφει το καρδιογράφι με 24 ώρες, αν τον φορέσεις και μπεις μέσα σε ένα χώρο που παίζεται δυνατά και γρήγορα μουσική και πας να το δεις μετά, θα δεις ότι έχεις ταχυκαρδία κάνει εκείνη την περίοδο. Είμαστε κουρδισμένοι πάνω στη μουσική. Όταν η μουσική είναι γρήγορη και δυνατή και η καρδιά μας και ο ρυθμός της ερευνωής πάνε προς τακί. Αντίθετα, όταν ακούμε μια χαλαρή, όμορφη μουσική, η καρδιά μας κάνει το αντίθετο, ακολουθεί τον αργό ρυθμό της μουσικής. Αυτό συμβαίνει όταν χαλαρώνουμε στην ήθος. Αλλά θα θυμόμαστε ότι, όπως έχουν δείξει και πολλά σύγχρονα ιατρικά πειράματα, όπως εδώ, αυτό είναι λίγο πολύ σύνθετο τώρα να το καταλάβετε, αλλά ένας ιταλός καρδιολόγος, ο Μπερνάρντι, ο οποίος είναι και λαουτίστας και πολύ καλός μουσικός, στη διάρκεια των καθητεριασμών καρδιάς που έκανε, έβαζε καθητήρες μέσα στους ασθενείς του γιατί αν έχουν στεφανιανόσοι, μετρούσε και διάφορες παραμέτρους που κατέγραφαν μετρούσαν τη δραστηριότητα, αυτό που λέμε εμείς οι γιατροί του αυτόν ομνευρικού συστήματος, το συμπαθητικό και το παρασυμπαθητικό, τα δύο κομμάτια, δηλαδή όταν για παράδειγμα έχουμε ένταση, όταν έχουμε έντονη συγκίνηση, όταν ερεθίζεται το συμπαθητικό κομμάτι, που η καρδιά μας τρέχει, χτυπάει γρήγορα, αναπνέουμε γρήγορα, όταν είμαστε πιο ήρεμοι, δραστηριοποιείται το παρασυμπαθητικό κομμάτι. Αυτός λοιπόν μετρούσε με διάφορους καθετήρες τη δραστηριότητα του αυτόν ομνευρικού συστήματος, την ίδια στιγμή που έβαζε στους ασθενείς του από σπάσματα από όπερες, από κομμάτια του Bach, από κλασική μουσική, και παρατήρησε ότι η δυναμική της μουσικής, όταν γινόταν η μουσική πολύ δυνατή και γρήγορη, είχαμε μεγάλη διέγεση του συμπαθητικού συστήματος. Η μουσική ήταν απόλυτος καθρέφτης του συμπαθητικού. Όταν σε ορισμένες άριες του Βέρντι που ήτανε φόρτε, πάρα πολύ όλοι οι ορχείς τρέπεζανε δυνατά, ταπνευστά, το συμπαθητικό σύστημα είχε πολύ μεγάλη διέγεση, χειροφορούσε πολύ αδρεναλήν στον οργανισμό, αντίθετα όταν άκουγαν ήρεμα οι κομμάτια του Bach, που είναι έτσι, ιδίως τα αργά μέρη από τη μουσική του Bach είναι πολύ χαλαρά και ήρεμα και δεν έχουνε μεγάλες αυξομοιώσεις έντασης. Εκεί είχαμε ενεργοποίηση του παρασυμπαθητικού. Αλλά σήμερα έχουμε τη δυνατότητα με τις καινούργιες τεχνικές που στον ανθρώπινο εγκέφαλο δεν βλέπουμε μόνο, όπως βλέπουμε με την αξονική την ανατομία. Έχουμε τεχνικές όπως αυτή η τομογραφία που λέγεται, τομογραφία που ζητρωνεί με το περίφημο ΠΕΤΙΣ ΚΑ, δεν μπορείτε να το έχετε ακούσει αυτό το ΠΕΤΙΣ ΚΑ, χρησιμοποιείται και στην ογκολογία, χρησιμοποιείται σε πολλές εφαρμογές. Μπορούμε σήμερα να καταλάβουμε αν την ώρα που ακούμε μουσική, τι κάνει αν κάνουμε ένα τέτοιο σκαν την ώρα που ακούμε ή τραγουδάμε ή κάνουμε μια μουσική δραστηριότητα, ποιες περιοχές του εγκεφάλου δραστηριοποιούνται. Αυτές που είναι με κόκκινο, γιατί τι κάνει, το ΠΕΤΙ ΣΚΑΝ στην ουσία βλέπει κάποια σημεία που πηγαίνει πάρα πολύ αίμα. Ακεί που πηγαίνει πάρα πολύ αίμα σημαίνει ότι υπάρχει μεγάλη δραστηριότητα, όπως το αυτοκίνητο που χρειάζεται να τρέξει και τρώει πολύ βενζίνη. Έτσι στο ΠΕΤΙ ΣΚΑΝ βλέπουμε περιοχές, για παράδειγμα, μπορούμε και ξεχωρίζουμε τη διαφορά γλώσσας και μουσικής. Εδώ βλέπετε ένας ο άνθρωπος που μόνο μιλάει, εδώ μιλάει και τραγουδά, εδώ ακούει μόνο που παίζει μουσική. Και βλέπουμε διαφορετικές ετσι εικόνες και έχουμε τη δυνατότητα σήμερα ξέρουν οι νευρολόγοι και οι νευροφυσιολόγοι ποια συστατικά του κεφάλου, ποια κέτρα μέσα στον εγκέφαλο σχετίζονται με την αντίληψη της μουσικής και με το μουσικό συνέστημα. Δηλαδή αυτό που πολλές φορές λέμε χαρούμενη μουσική, λυπητερή μουσική. Πώς με κάνει να νιώθω αυτή η μουσική, δηλαδή τη διάθεσή μου. Έχουμε αποκαλύψει, υπάρχουν περιοχές του κεφάλου που σχετίζονται με αυτό, που χωρίς αυτές τις συσκευές, όπως είναι για παράδειγμα ο υπόκαμος, μια πολύ χρήσιμη συσκευή μέσα στον εγκέφαλο, η οποία μας βοηθάει να ξεχωρίζουμε το μουσικό χρώμα. Δηλαδή, αν μια νότα ντότη παίζει ένα βιολί ή ένα πιάνο, δεν θα μπορούσαμε να καταλάβουμε τη διαφορά αν δεν είχαμε αυτή τη συσκευή. Είναι ένα φίλτρο που μας βοηθάει να καταλάβουμε το χρώμα της μουσικής. Όπως και άλλα, για να μην μπαίνω σε λεπτομέρειες, υπάρχει μια συσκευή που λέγεται αμεγδαλωτός πυρήνας, ένα κέντρο κεφαλικό που σχετίζεται πολύ με το θυμικό μας, με την ένταση που νιώθουμε, με τα οργήλα συναισθήματα. Αυτό μας βοηθάει πάρα πολύ στην αντίληψη και των μουσικών συναισθημάτων που σχετίζονται με αυτή την ένταση. Σήμερα, λοιπόν, έχουμε μια τεχνολογία που μας έχει βοηθήσει να καταλάβουμε πώς ο άνθρωπος αντιλαμβάνει το ανθρώπινο συγκέφαλο στη μουσική, γιατί μέχρι πρώτυρος ήταν ένα μυστήριο. Και δεν ξέραμε και μάλιστα οι νευρολόγοι παλιά πίστευαν ότι ο φλειός και τα ανώτερα κέντρα ενδεχόμενα δεν συνδετέχονται τόσο πολύ στην αντίληψη της μουσικής. Πιστεύαν ένα σωρό μυθεύματα που σήμερα δεν ισχύουν, αλλά θα πάμε λίγο ιστορικά πίσω να δούμε αυτή η σχέση μας και η θεραπευτική ιδιότητα της μουσικής, πόσο πίσω αρχίζει. Φαίνεται ότι στην αρχαία Αίγυπτο, να μπει και μια Αιγυπτία τώρα, μορφή τέτοια, στην αρχαία Αίγυπτο υπήρχαν ιατρικοί πάπυροι, έχει αποκαλυφθεί ότι έγραφαν κάποιοι, θα λέγαμε συνθέτες της εποχής, ιερείς ήταν συνήθως, τραγούδια τα έλεγαν εποδούς, τα οποία προορισμό είχαν να τα τραγουδάνε δίπλα στην κλίνη των ασθενών όταν ήσαν άρρωστοι. Αυτές οι μαγικές θα λέγαμε για την εποχή εποδοί είναι γραμμένες με, αποκαλύφθηκαν από τους Αγιτιολόγους πάνω σε ιερογλυφικά και καταλαβαίνουμε σήμερα ότι οι δύο της κύριες αιτίας για τις οποίες χρησιμοποιούσαν τη μουσικοθεραπεία που ήταν τραγούδι με συνοδεία αυλού, συνήθως ήταν η επιλυψία, η ιερά νόσος που έλεγε ο Κυποκράτης και το άλλο πολύ συχνό ήταν η ποδάγρα. Ποδάγρα, μία μορφή αρθρίτηδος, θα λέγαμε που η πιο κλασική της μορφή είναι η περίφημη νόσο της καλοπέρασης όταν ανεβαίνει το ουρικό οξύ και έχουμε την ουρική αρθρίτηδο αυτή που πάθαναν οι πρίγκιπες και οι βασιλιάδες στη Γαλλία από το κόκκινο κρασί και τα κυνήγια που τρώγανε. Κάνουν λοιπόν μουσικοθεραπεία από τι λέγανε αυτές οι πηγές και στον αρχαίο ελληνικό κόσμο εδώ βλέπετε στην Οδύστρια μια καταπληκτική μαρτυρία που λέει σε ένα πόσμα της Εμπεδοκλήσης ότι ο Εμπεδοκλής πήρε τη λίρα του και τραγούδισε ένα μέλος κατασταλτικό προκειμένου να κατευνάσει κάποιον νέο που θέλει να δολοφονήσει ένα φιλοξενώμενό του. Είχανε τάσεις και αυτοί όπως εμείς, έλα να σκοτώσουν διάφορους όταν τους εκνεύριζαν, πολιτικούς και τότε συνήθως κυρία Τρομπουκή και λέει ο Όμυρος «Τον υπενθέστω άχωλων κακών επίλυδων απάντων». Είναι μια καταπληκτική, ποιητική δήλωση το πώς η μουσική τι επίδραση μπορεί να έχει. Παίρνει όλα τα κακά, είναι ένα φίλτρο που καθαρίζει κάθε μορφή κακού συναισθήματος. Ξέρουμε σε όλον τον αρχαίο κόσμο για παράδειγμα ότι το τραγούδι του Αυτόλυκου σταμάτησε το αίμα όπως λέει ο Όμυρος να τρέχει από τις πληγές του Οδυσσέα ή ο Πλάτωνας, ο οποίος ήταν ένας από τους σπουδαότερους οπαδούς της μουσικοθεραπείας στην αρχαιότητα και μάλιστα σε όλα αυτά τα έργα θα βρούγουν αναφορές για την αξία της μουσικής όχι μόνο την εκπαιδευτική, την παιδαγωγική και τη θεραπευτική και μάλιστα ο Πλάτωνας πίστευε στην αξία μιας συγκεκριμένης μουσικής κλίμακας που λέγεται δόρειος ήχος στη δόρεια κλίμακα και έλεγε ότι παρότεπνε τους νέους να τραγουδούν και να παίζουν μουσική σε δόρειο ήχο. Ο δόρειος ήχος το κοντινότερο σε εμάς σε όσους δεν ξέρουν μουσική το λέω, ίσως αν έχω σχέση με τη Βυζαντινή μουσική όταν πάνε στην εκκλησία και ακούν κάποιους ψαλμούς που είναι γραμμένους πρώτο ήχο. Αυτός ο περίφημος πρώτος ήχος είναι περίπου όπως ήταν ο δόρειος γιατί τον έχουμε κληρονομήσει από την αρχαιότητα αυτούς τους τρόπους. Το Βυζάντιο υιοθέτησε πολλούς από τους αρχαίους τρόπους, δεν ανακάλυψε καινούριους. Ο Πλάτωνας λοιπόν ήταν ο πρώτος συνταγωγράφος μουσικής στην αρχαιότητα μόνο που δεν έγραφε ηλεκτρονικά μουσική, δεν είχε βρεθεί η συνταγωγράφηση και έλεγε θα τραγουδάτε και θα παίζετε δόρειο ήχο για να είσαστε καλύτερα, συνιστούσα στους μαθητές, στους φίλους του, στους ασθενείς του. Αλλά και στο δυτικό κόσμο, όπως βλέπετε εδώ, είναι μια καταπληκτική εικόνα, οπότε από τον 8ο αιώνα προσκυνητές όπως αυτή της φωτογραφίας επισκέπτονταν του έταυνα του Λουξενβούρκου για να χορέψουν στον τάφο του Ιαγίου Βουίλμπορτ, ο οποίος προστάτευε όσους έπασχαν από νευρικές διαταραχές. Το 14ο αιώνα τέτοια προσκυνήματα, δηλαδή ομαδική χορή με μουσική στο κέντρο των πόλεων και λοιπά, ο κόσμος τα διοργάνωνε στα πλαίσια της αντιμετώπισης των επιδημιών της πανούκλας γιατί πίστευαν ότι θα νικήσουν την πανούκλα χορεύοντας και τραγουδώντας, γιατί οι επιδημίες ήταν τρομακτικές, κάθε 70-80 χρόνια ερχόταν στην Ευρώπη ένα κύμα πανούκλας που θέριζε χιλιάδες ανθρώπους, ήταν άλλες σκοτεινές εποχές και ο κόσμος έτσι πίστευε ότι χορεύοντας και τραγουδώντας δημόσια θα διώξει το κακό, θα ήταν μια μοφή θεραπείας του κακού. Ας γεννήσουμε τώρα στη μεγάλη σημασία που είχε ένας άνθρωπος που λέγεται Πυθαγόρας, στην ιστορία της μουσικής αλλά συνέβαλε και στην ιστορία της ιατρικής ο Πυθαγόρας έμεσα, γιατί στη σχολή των Πυθαγορίων ξέραμε ότι χρησιμοποιούσαν τη μουσική για να κάνουν θεραπείες. Βέβαια δεν ξέρουμε τι είδους μουσική παίζανε, δεν υπήρχαν ηχογραφήματα την εποχή εκείνη, δεν υπήρχαν δίσκοι, δεν ξέραμε τι είδους μουσική έπαιζαν. Ο Πυθαγόρας έκανε κάτι πολύ απλό, πήρε μια χορδή την οποία χώρισε σε απλούς λόγους και με αυτές τις απλές διαρρέσεις αν πάρεις μια χορδή τη χωρίσεις στα δύο και μετακινήσεις σε ένα δρόμο να πάνω στη δρομαία πάνω στη χορδή και δονίσεις τη μισή παράγεις έναν λίγο που έχει διπλάσια στις 98, λέγεται οκτάβα, το ξέρετε όλοι όπως στο πιάνο, μια οκτάβα. Αν τη χωρίσεις στα τέσσερα, αυτή είναι η οκτάβα εδώ, αν χωρίσεις τη χορδή στα πέντε και πάρεις τα δύο και τα δονίσεις παράγεις έναν ήχο που έχει μια συχνότητα η οποία είναι η πέμπτη. Αν η χορδή παίζει το κι πάρεις τα δυο τρίτα εσύ θα ακούσεις το σολ και κατά τον ίδιο τρόπο πάρει για την τετάρτη, την πέμπτη και από τότε υπάρχουν αυτή οι όροι στη μουσική πλέη το διαπασόν είναι η ογδόη διαπασόν, γι' αυτό λέμε δια τεσσάρων, δια πέντε και το διαπασόν. Αυτή η απλή διαίρεση στην ουσία μας έχει δώσει όλους τους νόμους της μουσικής διαχρονικά και τους αρμονικούς μουσικούς ήχους όπως τους ακούμε και σήμερα και αυτό που είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον και συμβαίνει και στη φύση η οποία φαίνεται διακολουθεί τους ίδιους νόμους για να κατασκευάσει για παράδειγμα αυτή την πεταλούδα αν πάμε και μετρήσουμε τις αναλογίες που έχει και μετρήσουμε το μήκος του μεγάλου, του μικρού φτερού, του άρθεσμα των δύο φτερών σε σχέση με το εγκάλσια και κάθετη διάμετρο θα δούμε ότι παντού πίσω από αυτά κρύβονται οι αριθμοί του Πιθαγόρα διαπασόν, δια τεσσάρων, δια πέντε, δύο προς τρία, τρία προς τέσσερα, ένα προς δύο. Αυτή η περίφημη αριθμή του Πιθαγόρα, αν διαρρέσουμε το μήκος της σουράς του δινόσαυρου με το μήκος του κορμού, είναι το τρία δια τέσσερα. Δηλαδή σαν να είναι ο δινόσαυρος φτιαγμένος από το... Η αρμονία αυτή φαίνεται στα σώματα. Η φύση για κάποιο λόγο ακολουθεί το μουσικό νόμο στο πώς σκέφτεται. Δεν σκέφτεται μουσικά αναγκαία, αλλά ίσως έμεσα σκέφτεται μουσικά, αλλά οι νόμοι της ομορφιάς, της συμμετρίας και των Πιθαγόραιων μουσικών αριθμών κάπου συναντώνται. Και η κύρια στον αρχαίο κόσμο αυτή την έλεγαν, ήταν η περίφημη αναλογία της χρυσής τομής, η οποία παράγει στην ουσία μια αρμονική μουσική κλίμακα. Βλέπετε εδώ τον Κοκλία, ένα, τρία, πέντε, οχτώ, κάθε φορά προσθέτω το προηγούμενο, δεκατρία, εικοσιένα και στον ουσία τι κάνω... Αυτό είναι αυτό που βλέπετε εκεί, στα σχημά. Πώς μια φυσική συμμετρία μετατρέπεται σε μουσική συμμετρία και πρέπει να σκεφτούμε ότι ο Θεός σκέφτεται μουσικά. Τελικά η φύση. Αλλά πάντως υπάρχουν αυτά τα στοιχεία και αυτές οι παρατηρήσεις, ακόμα και αυτό το αρχαίο άγαλμα, αν δούμε, δορυφόρος του πολύκλητου. Πάλι, το μήκος του κορομού προς το μήκος των άκρων είναι τρία δια τέσσερα και εδώ, όπως και στο δεινόσαυρο. Μοιάζουμε με το δεινόσαυρο. Σε όλο τον κόσμο αυτόν τον αρχαίο κυριαρχεί αυτή η αίσθηση ότι η αρμονία της μουσικής είναι και η αρμονία της φύσης, είναι και η αρμονία των σωμάτων και ότι ο μαθηματικός νόμος που χρησιμοποιεί ο Θεός η φύση, όπως το θέλουμε, είναι ένας μουσικός νόμος, για κάποιο λόγο. Αυτό που διατυπώνει ο Πλάτωνας στον Τίμεο είναι ο πιο καταπληκτικός ορισμός για την αξία που έχει η μουσική για μας στη ζωή μας και ως εργαλείο εκπαιδευτικό, θεραπευτικό λέει, μας δόθηκε η αρμονία τους Θεούς για να βάλει τάξη στις διατεραχές της ψυχής μας και να την οδηγήσει σε συμφωνία με τον εαυτό της. Μεγάλη υπόθεση η συμφωνία με τον εαυτό σου. Και ο ρυθμός μας δόθηκε για τον ίδιο σκοπό, δηλαδή για να αντιπαλέψει τη φυσική τάση που έχουμε όλοι μέσα μας, να χάνουμε το μέτρο. Στη ζωή, στην οικονομία, στη μουσική έχουμε μια τάση να χάνουμε το μέτρο. Και εδώ η μουσική έρχεται να είναι αρρωγός στο να ξαναβρούμε αυτή την χαμένη αρμονία. Κοιτάξτε αυτό, πόσες ομοιότητες υπάρχουν. Το αυτοί και ο κοχλίας. Τα πόδια και η πεταλούδα του μωρού. Ο τρόπος που χαλαρώνουμε μοιάζει με τον γορίλα. Ο χορός, κοιτάξτε τη κίνηση, τη μουσική δημιουργικότητα, πώς αποτυπώνεται χιλιάδες χρόνια πριν και πριν από κάποιες δεκαετίες. Τώρα δεν το πολυβλέπουμε αυτό, είναι κάτι που χάνεται λιγάκι σιγά σιγά. Αλλά κοιτάξτε αυτά τα παιδάκια δεν έχουν και μεγάλη διαφορά, διαχρονική είναι η μουσική έκφραση. Ο τρόπος που η γεγιά ακουμπάει το τύμπανο. Βλέπω ότι πόσο διαχρονικό είναι το μουσικό αίσθημα αυτό. Ακόμα και ο θρύνος, κοιτάξτε πόση ομοιότητα έχει, ο τρόπος που εκφράζεται στην τέχνη εδώ και χιλιάδες χρόνια. Άμα δεις με γυναίκα που κλαίει μετά από κάποια συμφορά, πάντα αυτή την έκφραση. Ό,τι παίρνει εκεί παίρνει και στην πιο καθημερινή όψη. Δεν είμαστε όμως μόνο εμείς. Είναι και σ' άλλους πολιτισμούς που είχαν σκεφτεί οι άνθρωποι και χιλιάδες χρόνια και πιο παλούς πολιτισμός από μας. Όπως είναι στο Θηβέτ ότι η αρμονία της μουσικής έχει ένα θεραπευτικό χαρακτήρα. Και στο Θηβέτ χρησιμοποιούν μια τεχνική με την οποία τοποθετούν πάνω στον ανθρώπινο σώμα διάφορα αυτά τα μπολ από ρίχα, αλκώτα, οποίαν τα δονίσεις παράγουν μια συγκεκριμένη συγνώτητα. Πάρχει μια ολόκληρη επιστήμη που ανάλογα με το ποιο κομμάτι του σώματος πάσχει και που αν κάποιος πονάει και παρουσιαστεί σ' αυτούς τους θεραπευτές που ασκούν αυτή την τέχνη τοποθετούν τα μπολ με ειδικό τρόπο στο σώμα γιατί θεωρούν ότι θα αποκατασταθεί η αρμονία του σώματος μέσω της αρμονίας της μουσικής. Πάμε ένα παράδειγμα. Πώς ακούγονται αυτά περίπου. Έχει και μία αντανάκλαση ο ήχος αυτός. Αλλά και στο ναό του Ασκληπίου στην Επίδαυρο φαίνεται ότι χρησιμοποιούσαν συστηματικά μουσικές θεραπείας για τις οποίες δεν ξέρω με το είδος και το τι μουσικούς τρόπους χρησιμοποιούσαν. Και ο Ιπποκράτης έχει εκτεταμένες αναφορές σε αυτές τις τεχνικές που φαίνεται ότι και στο σε όλα τα Ιπποκρατικά ιατρία και στην κο χρησιμοποιούσαν μουσική όπως έκαναν και υδροθερία έκαναν διάφορα πράγματα. Σε μια εποχή που δεν είχε θεμελιωθεί ακόμα το γιατί η μουσική είναι ωφέλιμη αλλά ήξεραν ότι είναι πραγματικά ωφέλιμη. Εδώ τώρα στην αναγέννηση υπήρχε ένας χορός υπερίθυμη Ταραντέλα θα το ακούσετε πως είναι που θεωρούσαν ότι αν είσαι ασθενής και πρέπει να σηκωθείς και να χορέψεις αν μπορείς τελείως πάντων και θα θεραπευτείς εσύ να ακούσεις Ταραντέλα. Ακούστε πως είναι είναι ένας ρυθμός στα τρία. Αυτή ήταν η Ταραντέλα που παίρνει το όνομά της από το όνομα της Αράχνης Ταράντουλα που είναι οξύμωρο λίγο σαν αντίδοτο μάλλον προς το δηλητήριο της Ταράντουλα παίρνει αυτό το όνομα αλλά και για το Μότσαρν το οποίος ήταν ένας μεγάλος κλασικός συνθέτης αλλά ο οποίος είχε οικονομικά προβλήματα πάρα πολύ σοβαρά δεν μπορέσε ποτέ να λύσει το οικονομικό του πρόβλημα και μάλιστα στις τελευταίες παρτιτούρες στο μαγικό απλό στα χειρόγραφα που φυλάσσονται στο Βρετανικό Μουσείο έγραφε τους λογριασμούς πόσα κτυριά χρωστάει στον Μπακάλι πόσα δεν κατάφερε παρότι ήταν τόσο σπουδαίος άνθρωπος ήταν πολύ σπάταλος και παρότι μάζευε χρήματα δεν κατάφερε ήταν συνέχεια χρεωμένος κάτι σαν την ελληνική οικονομία περίπου ήταν και Μότσαρν δούλευε λοιπόν για να βγάλει χρήματα γιατί συνέχεια είχε συνέχεια ανάγκη χρημάτων με έναν περίφημο τον Μέσμερ ο οποίος ήταν ένας άνθρωπος που ασχολείτο με την ύπνοση εκείνη την εποχή τα ιατρία της ύπνοσης στη Βιέννη ήταν πάρα πολύ διαδεδομένα και ο Μότσαρν έπαιρνε παραγγελίες από τον Μέσμερ για να γράφει μουσική που θα χρησιμοποιούσε στην ύπνοση των ασθενών του ο Μότσαρν λοιπόν είχε σκεφτεί ότι το πιο κατάλληλο όργανο ήταν ένα πιάνο κατασκευασμένο από γυαλί που λέγεται glass harmonica και βγάζει αυτόν τον περίεργο ήχο Το έχετε ξανακούρσει αυτό Το έχετε ξανακούρσει αυτό Αυτό είναι μια σύνδεση που είχε γράψει για glass harmonica τα οποία χρησιμοποιούσε Μέσμερ για να βγάζει χρήματα αλλά και οι σαμάνι ιερείς, οι σαμάνι που είναι ιερείς στην Ασία αλλά και στη Νοτιοανατολική Ασία αλλά και στη Σιβυρία ιερείς που χρησιμοποιούν διάφορες εναλλακτικές τεχνικές κλπ χρησιμοποιούσαν μια μορφή τραγουδιού θα το ακούσετε πως είναι λίγο τρομακτικό για μας που παράγεται αποκλειστικά στο λάρικα το λέγεται λαρικηλικό τραγούδι throat singing λέγεται διεθνώς και θεωρούσαν ότι ήταν μια θεραπευτική μορφή τραγουδιών δηλαδή πήγαιναν πάνω από τους ασθενείς δυο τρεις μαζί και έβγαζαν αυτούς τους ήχους που θα ακούσετε μη φοβηθείτε όμως γι' αυτό που θα ακούσετε Τώρα αυτό στη λιβαδιά δεν μπορεί να γίνει σουξέ Ναι Αυτό θεωρείται για να δούμε τις διαφορικές κουλτούρες έχει άλλη αντίληψη Αυτό θεωρείται ιερή μουσική για τους σαμάνους και θεραπευτική μουσική Αυτό είναι μια παράδοση των σαμάνων πάντως το λαρικικό τραγούδι και βέβαια ήταν η περίφημη Florence Nightingale που ήταν μια πολύ ονομαστή νοσοκόμα, νοσηλεύτη για τη Λέβε σήμερα γιατί παρεξηγούνται οι αδελφές προστεούνται και πρέπει να μην το λένε Μια ιστορική νοσηλεύτρια ένα πολύ σημαντικό πρόσωπο στην ιστορία της νοσηλευτικής η οποία είχε αντιληφθεί ότι σε θαλάμους που φιλοξενούνται τραγματίες σοβαρά τραβατισμένοι έφθανε μικρά γκρουπ μουσικών που έπαιζαν έγχορδα και πνευστά και ήταν δική της ιδέα ότι οι οργανοπέρτες των πνευστών τους έβαζανε κρατάνε μία νότα για πολύ ώρα και είχε καταλάβει ότι αυτό ηρεμούσε τους ασθενείς. Ήταν μια τρομερή σύλληψη για την εποχή πάντως η Νάιτιγγερ ήταν πρωτοπόρος στο να φέρνει μουσικούς στους θαλάμους γιατί έκανε πραγματική νοσηλευτική φροντίδα από εκεί και πέρα η ιστορία της μουσικής και η συνάντηση αυτής νευρολογίας και η μουσικής αρχίζει και επιστημονικοποιείται κλήρος. Αρχίζουν και ξυπνάνε λοιπόν οι γιατροί και βλέπουμε ότι το 1914 τότε μας βοήθησε ο φωνόγραφος. Η ανακάλυψή του βοήθησε τους χειρουργούς να αρχίσουν να χρησιμοποιούν μουσική στον χειρουργείο. Το 1914 ο Κέι ένας σπουδαίος χειρουργός της εποχής χρησιμοποιούσε φωνόγραφος στον χειρουργείο με τι σκοπό. Καταλάβει ότι για να μην πονάς καλό είναι να μετατωπίσεις τη συγκέντρωση του ασθενείς σε ένα άλλο ερέθισμα. Δηλαδή πέρα από την ακαθαυτόαξια της μουσικής έστρεφε την προσοχή του στη μουσική και μπορούσε να πονάν λιγότερο ή να μην πονάν καθόλου. Και από το 1929 φτιάχτηκαν διάφορα σωματεία στις Καλλιναδικές χώρες αλλά και στην Αμερική που ασχολούνται με τη μελέτη της επίδρασης της μουσικής. Τα έχει πλέον αρχίσει να αναγνωρίζεται επίσημα. Από το 1990 και μετά δε με τα διαγνωστικά εργαλεία που έχουμε τα καινούργια υπάρχει μια έκρυξη στον τομέα αυτό. Να δούμε όμως με βάση αυτές τις μελέτες η σχέση μας με τη μουσική από πότε αρχίζει. Σας έλεγα στην αρχή για το ρυθμό που ένα έμβριο ακούει της μαμάς του το χτύπο 28 εκατομμύρια φορές. Φαίνεται ότι τα παιδιά τα έμβριο μπορούν να ακούνε μουσική από τη 17η εβδομάδα της εγκυμοσύνης αρκετά καθαρά και αρκετούς ήχους που ακούμε και εμείς οι ενήλικες. Και φαίνεται ότι αυτή η συγκεκριμένη ενδομήτρη ήχη και ρυθμή δηλαδή η φωνή της μαμάς, η αναπνοή της μαμάς, το τραγούδι της μαμάς στο παιδί είναι ήχοι που βοηθούν τον ανθρώπινο εγκέφανο να αναπτυχθεί διότι αρχίζουμε και πιστεύουμε και είναι λογικό. Εν αρχή είναι ο ήχος και όχι εναρχή είναι το φως. Το έμβριο δεν βλέπει αλλά μπορεί και ακούει. Άρα λοιπόν το ερεύθισμα το οποίο βοηθάει στο να αναπλαστεί και να εξελιχθεί το νευρικό του σύστημα είναι κυρίως ηχητικά το πρώτο χρόνο της ζωής. Ένα έμβριο μπορεί να διαφοροποιήσει τον ήχο της φωνής της δικής του μάνας, μπορεί να καταλάβει αυτό το καταλαβαίνουμε από όταν γεννηθούν τα παιδάκια και μετά δεν είναι ίδια η αντίδραση όταν τους μιλάει η μαμά τους. Έχουν χαμηλότερους παλμούς σε σχέση όταν τους μιλάει η Φιλιππινέζα που τα κρατά τα παιδάκια ή κάποιος που τα μια αδελφή να μην πούμε νοσηλεύτρια, να μην πούμε ξέρετε. Εκεί έχουν λίγο ταχυκαρδία μόνο με τον ήχο της δικής του μαμάς. Άρα μπορούν και το καταλαβαίνουν, έχουν μνήμη. Και γιατί οι περισσότερες μαμάδες κρατάνε από ένστικτο τα βρέφη στην αριστερή πλευρά, αυτό έχει αποδειχθεί. Γιατί, για να ακούν τον καρδιακό παλμό. 80% των μαμάδων από μια πολύ μεγάλη μελέτη που έχει γίνει από το 1973, έδειξε ότι η ακρόωση του καρδιακού παλμού της μάνας είναι πολύ σημαντική για να ηρεμεί τα βρέφη και τα νεογνά. Όπως εδώ αυτό που βλέπετε. Και κάποιοι ήχοι που σχετίζονται με την ανάμνηση τον ήχο της εμβρυικής ζωής, όπως ήχοι που έχουμε ακούσει οι μαμάδες στην εγκυμοσύνη, τον ήχο της ροής του αίματος, όλες έχουν κάνει ένα περιγραφήμα. Δεν έχουν κάνει περισσότερες έκειες που μπορούμε και ακούμε. Η ροή της ομφαλικής αρτηρίας είναι η αρτηρία που πάει το αίμα από τη μαμά στον παιδί, αυτό το «σσσσσ» ακόμη με τον ντόπλα, φαίνεται ότι σχετίζονται αυτή η ήχη με ανάμνηση τον ήχο της εμβρυικής ζωής, γιατί το αυτάκι του μικρού παιδιού είναι πολύ κοντά σε αυτή την αρτηρία και μπορεί και αποτυπώνει ακριβώς αυτό το ρυθμικό «σσσσ» όταν λέμε ησυχία λέμε «σσσσ» δεν λέμε. Αυτό φαίνεται ότι σχετίζεται με αυτός τους ήχους. Δεν είναι το «σσσσ» κάτι που ξαφνικά μας ήρθε ή ένα παιχνίδι, γιατί φαίνεται και σε άλλες αρχαίες γλώσσες, αρχαίες παλιές γλώσσες που έχουν μουσικότητα όπως είναι τα εβραϊκά, αιθιοπικά, τα αιγυπτιακά, λέξεις που σημαίνουν γαλήν, ηρεμία, ησυχία έχουν αυτό το «σσσσ» μέσα. «Χάς, σάς, εν σάλα» λένε οι Αιγυπτοί. Και το χρησιμοποιούν και στα ανανορίσματα αυτούς των παιδιών τους. Άρα λοιπόν αυτό φαίνεται λένε οι εμβρυολόγοι ότι έχει σχέση με την ανάμνηση των ήχων της αρτηρίας που τρέφει το μωρό όταν είναι μέσα στην κλειά της μαμάς. Ένας Αμερικανός ανεσιολόγος και φίλος, πολύ εξαιρετικός επιστήμονας, ο Φρέντ Σβάρτς από το Πίτμον της Ατλάντα, πριν από πάνω από μια δεκαετία, αποφάσισε να αξιοποιήσει αυτούς τους ήχους που ηχογραφούσε μέσα στην κλειά της μαμάς στη διάρκεια της οικημοσύνης, μαζί με την αναπνοή της μαμάς, μαζί με το τραγούδι, μαζί με το ρυθμικό ήχο του καρδιακού παλμού, τους ηχογράφησε με πολύ υψηλής επαισθησίας ηχογραφήσεις, αρχίζοντας από τη γυναίκα του όταν ήταν έγκυος και έφτιαξε ορισμένα CD τα οποία άρχισε να τα μεταδίδει σε παιδιά που μόλις είχαν γεννηθεί, ιδιαίτερα στα πρόορα βρέφη έπαιζε αυτούς τους εμβρυικούς ήχους, τα αποκαλούσε warm sounds ή αμνιακούς ήχους και βλέπετε εδώ, εδώ στο νεογονικό τμήμα του νοσοκομείου Piedmont πάνω από τις θερμοκητήδες βλέπετε δύο ηχιάκια που σε αρκετές ώρες της ημέρα σαν να μεταδίδαν αυτούς τους ήχους του εμβρυικού περιβάλλοντος στα παιδιά και διαπίστωσαν ότι κάνουν μια μεγάλη μελέτη και σύγκρυναν παιδιά τα οποία δεν τα είχαν εκθέσει σε αυτούς τους ήχους σε σχέση με παιδιά που τα είχαν εκθέσει, που τα βάζανε να ακούνε και διαπίστωσαν ότι όλα τα παιδάκια που άκουγαν αυτή την εμβρυική μουσική βγαίνανε τρεις με τέσσερις μέρες πιο νωρίς από την εντατική νεογνική μονάδα, παίρνανε πιο γρήγορα βάρος, αύξαναν την περίμενο της κεφαλής τους πιο γρήγορα, δηλαδή καλύτερη ανάπτυξη και δεύτερον παρατήρησαν ότι ο πιο ιδανικός ήχος όσον αφορά την επίδραση που είχε στον καρδιακό παλμό και στη μέτρηση, αυτό που λέμε εμείς, του κορεσμού του οξυγόνου, το πόσο πλούσιο ήταν το αίμα στο οξυγόνου, ήταν το νανούρισμα της μαμάς. Διαπίστωσαν ότι όταν πήγαινα η μαμάδας και νανούριζαν τα παιδάκια τους, εκεί πάνω από τις θερμοκητήδες, είχαν τους χαμηλότερους καρδιακούς παλμούς και το πιο ψηλό επίπεδο οξυγόνου στο αρτριακό αίμα, που σημαίνει ότι είχαν πολύ λίγο στρέσ, ένιωθαν ήρεμα, ήταν ασφαλή και ότι ήταν θεραπευτικό το νανούρισμα. Αλλά σήμερα δεν νανουρίζονται πολύ, τα παιδιά χρησιμοποιούν συντήμονιο. Νανουρίζονται ή το κάναν οι γιαγιάδες πιο πολύ, τώρα πρέπει να επινοήσουμε οι γιαγιάδες πάλι. Σε ποια γλώσσα θα νανουρίζονται, δεν ξέρω, τα παιδιά. Δείτε ένα πολύ ενδιαφέρον βίντεο. Αυτή είναι μια φίλη μουσικοθεραπεύτη, πολύ σπουδαία Αμερικανίδα, που δουλεύει στην νοσοκομεία της Νέας Υόρκης και έχει εξειδικευθεί στην μουσικοθεραπεία των νεογνών. Χρησιμοποιεί ένα πολύ μικρό οργανάκι που είναι σαν τύμπανο, λέγεται Gato Box, που βγάζει πολύ απαλλούς ήχους και προσπαθεί παίζοντας διάφορους ρυθμούς που μοιάζουν προσπαθώντας να συντονιστεί με τον καρδιακό παραμό του μικρού, αλλά και επίσης να τον βοηθήσει δίνοντάς του κάποιο ρυθμό στον καταπίνιε, γιατί και ο ισοφάγος μας όταν καταπίνουμε έχει ένα ρυθμό που ακολουθεί. Όταν διαταράσσεται αυτή η ρυθμική της κατάπωσης τα παιδιά δεν μπορούν να φάνε και είναι πολλές φορές σε αυτά τα παιδάκια ένας λόγος που μένουν και πίσω και υποσυντίζονται. Χρησιμοποιεί λοιπόν αυτή τη τεχνική, είδατε ο μικρούλης αρχίζει και τρώει πάλι, χρησιμοποιεί και διάφορους άλλους ήχους. Να σας δείξω πόσο δουλεύουν αυτές οι τεχνικές σε πολλά νοσοκομεία και μονάδες των ΗΠΑ. Παρακαλώ. Και κάτι άλλο που είναι ενδιαφέρον να δούμε, ποια είναι η πιο κατάλληλη περίοδος άρα για κανείς να αρχίσει να μαθαίνει μουσική στη ζωή του. Μέσα στον ανθρώπινο εγκέφαλο βλέπουμε την πυκνότητα που έχουνε τα ανευρικά δίκτυα. Δηλαδή ο εγκέφαλος μας παταστεί το ότι είναι σαν ένας υπολογιστής που έχει καλώδια, έχει μικροτσιπς, έχει συνδέσεις. Όσο πιο πλούσιο είναι αυτό το δίκτυο τόσο πιο μεγαλύτερη ενδεχόμενα η ικανότητα που έχουμε είναι να έχουμε μνήμη. Όπως και ένας υπολογιστής να έχουμε περισσότερες δυνατότητες, περισσότερο μαθησιακό είναι η υπόθεση υπόστρωμα. Βλέπετε όταν γεννιόμαστε είναι αυτό που λέμε θα λέγαμε τάμπουλα ράζα, τίποτα δεν υπάρχει ακόμα, πολύ λίγα δίκτυα. Κοιτάξτε τι γίνεται όταν είσαι έξι χρονών και πόσοι σιγά σιγά αρχίζουν να αραιώνουν ήδη στα δεκατέσσερα. Αυτό δεν είναι τόσο παρήγορο, άραγε αρχίζει το γύρος από τα δεκατέσσερα. Όχι ακριβώς αλλά φαίνεται ότι, γι' αυτό την υπόθεση αυτή την κάνουνε πολύ νευροφυσιολόγοι ότι χάνουμε πολλές συνδέσεις ή δεν αξιοποιούμε τις δυνατότητες που έχει ο εγκέφαλος όταν ξεκινάς από αυτή την ηλικία και γι' αυτό δεν είναι τυχαία ότι πολύ εκπαιδευτική και μουσικόπαιδαγωγή προτείνει σαν ιδανική ηλικία τα έξι με εφτά χρόνια για να ξεκινήσει ένα παιδί να μαθαίνει μουσική και ιδιαίτερα έγχορδα. Όργανα όπως είναι το βιολί, όπως είναι το τσέλο, όπως είναι η βιόλδα ή και άλλα έγχορδα ότι αυτή είναι η ιδανική ηλικία. Γιατί έχουμε μια μεγάλη δυνατότητα. Αυτό που λέγαμε, κοιτάξτε ένα πετσκαν πως φαίνεται ο ανθρώπινος εκκέφαλος όταν γεννιόμαστε, είναι έρημο το οποίο, τα πουλαράζα και μετά αρχίζουν οι εγγραφές, όταν είσαι ενός έτος αρχίζει και φωτίζεται αυτό, γεμίζει από νευρώνες, κύτταρα. Υπάρχουν, έχει πολλές ωφέλειες η μουσική, έχει αποδειχθεί ότι πολλές δεξιότητες αυξάνονται όταν μαθαίνεις μουσική. Δεν είναι μόνο καλό για να αποκτάσεις μουστικές δεξιότητες και φαίνεται ότι τα παιδιά που ξεκινάνε μουσική παιδεία έχουν συχνά καλύτερη μνήμη, καλότερη ικανότητα συγκέντρωσης, έχουν πολλές φορές καλύτερες κινήσεις συνέργειας και ισορροπίας και ανεξαρτησίας των χεριών, όπως παράδειγμα τα παιδιά που κάνουν πιάνο, φαίνεται ότι έχουν πιο, θα λέγαμε, πλαστικές παρεκεφαλίδες. Η παρεκεφαλίδα είναι ένα όργανο που σημαίνει πολύ με την ισορροπία και τη θέση μας στον χώρο και ο λόγος είναι ότι όταν κάνουμε πιάνο μαθαίνουμε ανεξάρτητα να δουλεύουμε τα χέρια, το αριστερό και το δεξί. Αυτό έχει ένα feedback, έχει μια σύζευξη προς τον ανθρώπινο εγκέφαλο και οι δεξιότητες αυτές πάνε εκεί κεντρικά και φαίνεται ότι πολλές άλλες ιδιότητες της μουσικής οφελούν μη μουσικές δεξιότητες, όπως είναι η μνήμη σας είπα, όπως είναι η ικανότητα συγκένδρεσης, όπως είναι η ικανότητα επεξεργασίας μαθηματικών όρων ή και ευχέρια σε γλώσσες. Επίσης έχει αποδειχθεί ότι τα παιδιά τα οποία ξεκινάνε μουσική νωρίς, ιδιαίτερα τα παιδιά τα οποία συμμετέχουν σε χοροδίες ή σε μεγάλα μουσικά σύνολα, ότι αποκτούνε μια επικοινωνιακή ικανότητα, πολύ καλύτερη και συνεργασία με τον περιβάλλον και με τον υπόλοιπο κόσμο. Ένα από το μεγάλο προβλήματά μας που έχουμε εμείς ιδιαίτερα σαν κοινωνία είναι η αδυναμία να συνεργαζόμαστε και να επικοινωνούμε. Το βλέπετε αυτό στη χαύρα που επικρατεί όλοι προσπαθούν να μιλήσουν, κανένας δεν προσπαθεί να ακούσει. Όταν έχεις μάθει να δουλεύεις μουσικά με άλλους ανθρώπους, όταν συνεργάζεις, όταν είσαι σε την χοροδία, ξέρεις πότε θα σταματήσεις, πότε θα αρχίσεις, πού θα μπεις. Αυτό είναι μια τρομερή εκπαίδευση στην επικοινωνία που μας δίνει η μουσική αυτή τη δυνατότητα. Και επίσης είναι και ένα εργαλείο για την αντιμετώπιση του stress και του άγχους που μπορούν να έχουν αυτά τα παιδιά. Διάφορες εφαρμογές σας δείξω εγώ γρήγορα της μουσικής, στον τοκετό ας πούμε που έχουμε πολλά δεδομένα, πολλές μαμάδες καθοδηγούνται από τους γυναικολόγους τους εδώ, σε νοσοκομεία της Γερμανίας, φτιάχνουν μαζί διάφορα CD, USB, συμμορφή, MP3, κομμάτια που παίρνουν στον τοκετό μαζί, αγαπημένα κομμάτια που κάνουν μια επιλογή και χαλαρά συνήθως, γιατί έχει βρεθεί ότι η χρήση της μουσικής στον τοκετό μειώνει το stress, μειώνει το αίσθημα του πόνου και οι μελέτες έχουν δείξει ότι ακόμα και η μέση διάρκεια του τοκετού με τη βοήθεια της μουσικής μπορεί να ελατώνεται, δηλαδή ότι γεννάνε πιο γρήγορα, με φυσιολογικό τοκετό έτσι. Σε μονάδες εντατικής θεραπείας χρησιμοποιούμε τη μουσική σήμερα, με στόχο κυρίως εκεί να αντιμετωπίσουμε το πόνο και το πολύ μεγάλο stress που έχουν οι νοσηλευόμενοι, για να προσπαθούμε να ρίξουμε τα επίπεδα της αδρεναλίνης που παράγεται πολύ. Αν πάθεις ένα έμφραγμα ή αν κάνεις μια χειρουρική επέμβαση και παραμείνεις σε μια μονάδα εντατικής θεραπείας, διοφορεί πάρα πολύ αδρεναλίνη το ίδιο το σώμα μετά από ένα τραύμα, είτε στην καρδιά, είτε παράγει πάρα πολύ ποσότητα αδρεναλίνης που αυξάνει τους καρδιακούς παλμούς, είπαμε το συμπαθητικό το ερεθίζει, αυξάνεται η πίεση πάρα πολύ. Εκεί η μουσική είναι εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο στο να μπορούμε να πετύχουμε μείωση των παλμών, να μπορούμε να ρίξουμε την πίεση του αίματος, να ελαττώσουμε το stress και το άγχος που νιώθουν αυτοί οι άνθρωποι, να τους βοηθήσουμε να ονειρευτούν, να ταξιδεύουν, να φύγουν λίγο από το σώμα τους και να δημιουργήσουμε και μια ατμόσφαιρα χαλαρή μέσα σε αυτό το περιβάλλον, με νερό ή εικόνες μουσικές που έχουν σχέση με το νερό. Δεν είναι τυχαία ότι εδώ απ' έξω θα πρέπει να είστε πολύ ήρεμοι εδώ στη λιβαδιά. Θα σας δείξω και ένα άλλο πολύ ωραίο βίντεο. Αυτή είναι μια κυρία που μόλις έχει υποστήμια καρδιοχειρουρική επέμβαση. Είναι στο Νοσοκομείο Μπέθει Ισδραήλ των Ηνωμένων Πολιτειών, είναι στο 2ο 24ωρο της ανάρρωσης της και βλέπετε μαζί της δουλεύει ένας που λέμε μουσικοθεραπευτή, ειδικά εκπαιδευμένος μουσικός που χρησιμοποιεί το φλάουτο του. Παγκάζεται με αυτή τη γυναίκα προσπαθώντας να την βοηθήσει να ηρεμήσει, χρησιμοποιεί ορισμένα μουσικά σχήματα και κομμάτια, τα οποία θέλουν να δείξουν τους παλμούς της στους καρδιακούς, να ηρεμήσουν την αναπνοή της γιατί έχει πολύ ταχύπνια σε αυτή τη φάση και επιστρατεύονται και πολλά μουσικά όργανα σε αυτό. Κάτω έτσι για να δείτε τι γίνεται. Δυστυχώς για όσους αγαπούν την τέκνο ή τη hip-hop μουσική, φαίνεται ότι δεν είναι πολύ καλή μουσική για την καρδιά μας αυτή, άσχετα αν μπορεί να μας αρέσει, αυτό είναι άλλο πράγμα, ή μπορεί κάποιες στιγμές να έχουμε ανάγκη από πολύ ενέργεια, αλλά γενικά είναι στρεσογόνα μουσική, hip-hop και τέκνο, δηλαδή όταν εκτεθούμε σε ένα περιβάλλον που παίζεται hip-hop και τέκνο μουσική, παράγεται πάρα πολύ αδρεναλίνη από το σώμα. Είναι ένα stress, η ίδια η μουσική αυτή. Δεν είναι κάτι που διαλέγουμε για να ηρεμήσουμε σίγουρα η hip-hop και η τέκνο, μπορεί πολλές φορές να θέλουμε ενέργεια μέσα από αυτή τη μουσική, αν είμαστε πάρα πολύ πεσμένοι. Πάντως είναι μια στρεσογόνα μουσική, αυτή είναι μια εικόνα από ένα CD που έχουμε κάνει με τον Σβάρτσε, έναν Αμερικανό, που χρησιμοποιούμε αυτούς τους εμβρυικούς ήχους, για να βοηθήσουμε τη χαλάρωση και τον ύπνο, αυτά τα womb sound που σας έλεγα και στους ενήλικες. Εδώ για να δείτε το πόσο πολύ η επιστήμη διαφέρεται σήμερα για το, και για τη μουσική του Μότσαρτ πάρα πολύ. Που να ξέρει ο Κακομίρης ο Μότσαρτ δεν είχε λεφτά και δεν είχε να πληρώσει το κάλλι του, ότι 200 χρόνια μετά θα χρησιμοποιεί τη μουσική του σε πειράματα μουσικοθεραπείας, θα είχε ζητήσει δικαιώματα. Αυτό είναι ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε σχετικά πρόσφατα από ένα νεδροφυσιολόγο, ειδικό στην επιστήμη του εγκεφάλου, ο οποίος αφιέρωσε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του, στο να μελετά την επίδραση που είχε ο Μότσαρτ στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Συγκεκριμένα ασχολήθηκε με ένα συγκεκριμένα καθορισμένο ένα κομμάτι του Μότσαρτ, μια σονάτα, πώς λέμε σονάτα για πιάνο, η περίφημη 448 που είναι για δύο πιάνα. Και τι κάνανε, διαπίστωσαν ότι αυτή η μουσική είχε αρκετές ιδιότητες ενδιαφέρονσης. Για παράδειγμα, παιδιά και σπουδαστές που έδιναν εξετάσεις μαθηματικών στο κολέγιο ή στο πανεπιστήμιο όταν έδιναν εξετάσεις με αυτή τη μουσική πέραν πολύ καλύτερος βαθμός σε σχέση με όταν δεν άκουγαν αυτή τη μουσική. Και επίσης διαπίστωσαν ότι μπορούσαν κάποια παιδιά να κάνουν πολύ γρήγορα ένα τρισδιάστατο πάζλ και με μεγαλύτερη δεξιότητα όταν είχαν εκτεθεί σε αυτή τη μουσική σε σχέση με το να μην άκουγαν μουσική καθόλου. Αυτές ήταν μερικές νευροψυχολογικές παρατηρήσεις που επεκτάθηκαν και σε άλλα πεδία. Χρησιμοποίησαν τη μουσική του Μότσαρτ για πειράματα στη διάρκεια επιληπτικών κρίσεων. Σε ανθρώπους που έπαθαν, πάθαιναν επιληπτικές κρίσεις ή ήταν σε επιληπτικό κόμμα. Βλέπετε αυτά εδώ τα περίεργα κύματα γιατί η επιληψία είναι μια αριθμία του κεφάλου είναι μια πλήρης αριθμία την οποία κινδυνεύει όπως και η καρδιά παθαίνει αριθμία παθαίνει και ο κέφαλος επικίνδυνες. Και διαπίστωσαν ότι όταν εξέθεταν τους επιληπτικούς αυτή τη συγκεκριμένη μουσική σταματούσαν οι κρίσεις δεν υπήρχε. Βλέπετε εδώ δεν υπάρχει καθόλου τέτοια δραστηριότητα. Αυτό ήταν κάτι πολύ ενδιαφέρον και βέβαια ένα προσωπικά μου συνέβη και το εξής περίεργο θα σας το πω είναι και λίγο ανέκθοτο αλλά είναι πραγματικότητα για να μην νομίζουμε ότι όλα μπορεί να είναι πανάκια δηλαδή τι να ακούσω για να γίνω καλά. Πριν από λίγα χρόνια όταν χτυπάει το τηλέφωνο του γιατρού πάντα δεν είναι πολύ ευχάριστα τα νέα ιδέωσαν είναι πολύ αργά. Ακούω και λοιπόν αργά το βράδυ στο κινητό μου μια περίεργη φωνή κάποιοι που ισχυρίζονταν εγώ δεν θυμόμουν ότι ήταν ασθενής μου και ότι ζήτησε τη βοήθειά μου σε κάτι. Μου λέει είναι ενδιαφέρον τώρα θα είναι λίγο μου λέει γιατρέ μου έχω ένα πρόβλημα ασθητικής της λειτουργίας 12 η ώρα τώρα και ξέρετε κάνω μια προσπάθεια να συνευρεθώ με τη σύζυγό μου μήπως θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω αυτή τη 448 τη μουσική την οποία είχε πάρει είχε ετοιμαστεί και με ρώταγε του λέω κοιτάξτε εγώ δεν έχω εμπειρία τέτοια ακόμα δεν μπορώ να σας πω αλλά τέλος πάντων δοκιμάστε το. Ήταν πολύ ενδιαφέρον τι μπορεί να ερωτηθεί κάποιος σε σχέση με αυτά. Πρέπει να καταλάβουμε ότι ένας σπουδαίος μουσικοθεραπευτής είπε ότι η ζωή μας μοιάζει περισσότερο με ένα κομμάτι μουσικής τζαζ παρά με ένα κομμάτι κλασικής μουσικής γιατί έχει περισσότερο βαθμό ελευθερίας εκπλήξεις αυτοσχεδιασμό που είναι χαρακτηριστικό αυτής της μουσικής και κάθε μέρα τα κύτταρά μας από το μικρότερο μέχρι το μεγαλύτερο όργανο του σώματός μας ο εγκέφαλός μας η νευροχημική μας διάσταση η βιοχημική μας διάσταση πρέπει να αυτοσχεδιάζουν για να μπορέσουμε να γίνει αυτό που λέμε επιβίωση. Η επιβίωση είναι ένας αυτοσχεδιασμός όπως ένας μουσικός αυτοσχεδιασμός ώστε να μπορέσει να είναι επιτυχής για να συνεχίζεται η ζωή. Είναι ένα ωραίο παράλληλο μια αλληγορία και η μουσικοθεραπεία δεν είναι μόνο ακούω μουσική είναι μια επιστήμη σήμερα πάρα πολύ οργανωμένη απαιτεί μεγάλη εκπαίδευση και έχει ένα κομμάτι της είναι αυτό που λέμε η μουσική ως ακρόαση λέγεται η διεθνός music medicine η μουσική φάρμακο που ακούς ένα προεπιλεγμένο κομμάτι για να χαλαρώσεις να ηρεμήσεις είναι κάτι που μπορεί να σου αρέσει το έχεις επιλέξει εσύ ή κάποιος άλλος για σένα αλλά υπάρχει και η περίφημη δημιουργική μουσικοθεραπεία που συμμετέχει και ο ίδιος αυτός που υποβάλλεται στη μέθοδο χωρίς να είναι μουσικός και είναι μια τεχνική όπως είναι η συνεδρία της ψυχοθεραπείας είναι και η συνεδρία της μουσικοθεραπείας όπου εκεί η βασική αρχή είναι Arco ergo sum στα λατινικά σημαίνει παίζω κάνω παράσταση άρα υπάρχω είμαι δημιουργός άρα υπάρχω σε σχέση με αυτό το Καρτεσιανό που λέει Cogito ergo sum δηλαδή σκέφτομαι άρα υπάρχω το οποίο είναι λάθος διότι αυτό αυτό το Cogito ergo sum έχει διαχωρήσει την ψυχή από το σώμα στην ουσία ενώ τα δύο αυτά είναι αλληλεύθετα και αυτή είναι η κοσμοθεωρία μας στην μουσικοθεραπεία στην οποία απευθυνόμαστε στον άνθρωπο συνολικά ως πρόσωπο ως σώμα και ως νου η λέξη mind τη μεταφράζω νου άλλο mind άλλο brain άλλο δεν είναι εγκέφαλος αυτό που είναι mind σημαίνει το νου είμαστε λοιπόν σε αυτά τα δύο είναι σαν συγκοινωνούντα δοχεία και με τη βοήθεια της μουσικής όταν υποφέρει το αίμα πάμε εμείς να υποφέρει το σώμα πάμε εμείς να ενισχύσουμε το άλλο το κομμάτι για να διατηρείται η ολοκληρία του ανθρώπου παρεμβαίνοντας εδώ η ιατρική παρεμβαίνει κυρίως εδώ με τη βοήθεια της μουσικής παρεμβαίνεις εδώ αλλά και έμεσα και στο σώμα βλέπετε εδώ εικόνες από το τι γίνεται με τις εφαρμογές της μουσικοθεραπείας στις ΗΠΑ εδώ ακόμα και σε ασθενείς σε κόμμα σε μονάδες εντατικής διασολυνομένη άνθρωποι που είναι σε τυχνητή αναπνοή βλέπετε πως δουλεύουν οι θεραπευτές εδώ βλέπετε διάφορες εικόνες από οκολογικά τμήματα από σε ασθενείς με νόσο του Αλσχάιμερ που προσφέρει αρκετή βοήθεια η μουσική εδώ στο μέλλον σκεφτόμαστε ότι ίσως μέσα στο νοσοκομείο θα πρέπει κάπως να γίνει ευχάριστο το νοσοκομείο να δημιουργήσουμε εικόνες έτσι χαλαρές να υπάρχουν video wall να μην είναι αυτό το κρίζο προστάδιο του τάφου μπαίνει σε μια μονάδα και βλέπεις αυτό το κρίζο δεν έχει χρώμα δεν έχει εικόνα δεν έχει ήχο το νοσοκομείο το έχουμε ταυτίσει με ένα χώρο που πας όχι για να ζήσεις αλλά για να πεθάνεις συμφωνείτε νομίζω αυτό προσπαθούμε να αλλάξουμε να γίνει σαν το σπίτι σιγά σιγά και η γιατρική πάει όλο και περισσότερο στο σπίτι με τη βοήθεια της τεχνολογίας αλλά με τη βοήθεια του ήχου της εικόνας και της μουσικής προσπαθούμε να αλλάξουμε το χώρο του νοσοκομείου σε κάτι που θα είναι ευχάριστο αλλά και πιο ρεαλιστικό κάπου που πας για να ζήσεις και όχι για να πεθάνεις αυτό είναι πολύ σημαντικό και επίσης χρησιμοποιώντας διαφορετική μουσική χρησιμοποιώντας τα διαφορετικά μουσικά αγγούς τα διαφορετικούς ήχους ρυθμούς σεβόμαστε και τη διαφορετικότητα με τη μουσική ενώ πολλές φορές με τα φάρμακα δεν τη σεβόμαστε ένα φάρμακο απευθύνεται σε ένα μέσο κατασκευασμένο ασθενή ο οποίος πρακτικά μπορεί να μην υπάρχει γιατί οι μελέτες μας λέμε δώστε στην υπέρταση τόση δόση πολλές φορές μπορεί να μην χρειάζεται αυτή τη δόση είναι ένα άλλο φάρμακο κάποιος από τους ασθενείς μας αλλά να συνειδητοποιήσουμε ότι αυτό που είναι πολύ σημαντικό δεν είναι τόσο η ίδια η μουσική που είναι σημαντική αλλά το όνειρο το παραμύθι το ταξίδι με τη μουσική αυτό είναι που μας θεραπεύει το να μπορέσει να φύγει λίγο το μυαλό από το σώμα όταν φεύγει το μυαλό από το σώμα δεν ξέρει να πονάμε σταματάμε να αισθανόμαστε τα επώδυνα ερεθίσματα έχουμε λιγότερο άγχος λιγότερο στρες και η μουσική μας βοηθάει σε αυτό το ταξίδι έλεγε ο Στραβίνης και ότι η μουσική είναι καθ' αυτό από όλες τις τέχνες είναι η γλώσσα των αγγέλων και μας συνδέει με το ουράνιο κομμάτι του ανθρώπου περισσότερο ενώ την τάση που έχουμε ως άνθρωποι η μουσική μας κρατάει στον ουρανό εδώ θα δείτε μια λίστα από του FDA ποιες ειδικότητες στις ΗΠΑ αναγνωρίζουν τη χρήση της μουσικής στην ειδικότητα καρδιολογία είναι στα αγγλικά αυτά γενικιατρική, χειρουργική, παιδιατρική, ψυχιατρική μια πολύ μεγάλη λίστα πλέον όπου υπάρχει συνεργασία και η μουσική είναι ένα επίσημο συμπλήρωμα που αμίβεται ως παροχή υπηρεσίας συνεργάζονται οι άνθρωποι που είναι εκπαιδευμένοι και αυτό με τους γιατρούς και τους ασθενείς αυτά θα τα περάσω γρήγορα οι κάποιες μελέτες που κάναμε στο ΝΑΣΙ που δείξαν για παράδειγμα αν κάποιος έρχεται με πολύ στρες να κάνει ένα τεστ κόπωσης και του βάλεις λίγο μουσική 10 λεπτά μουσική πριν ξεκινήσει η ερεμή και μπορεί να ξεκινήσει μια δοκιμασία, ένα τεστ κόπωσης που θα βοηθήσει πολύ καλύτερα το γιατρό να καταλάβει, θα κρατήσει περισσότερη ώρα, δεν θα ανεβούν γρήγορα η παλμή του, δεν θα ανεβεί η πίεσή του μας βοηθάει να κάνουμε καλύτερο το τεστ και τη δουλειά μας και διάφορες άλλες μελέτες όπως εδώ κάναμε μια μελέτη που αποδείξαμε ότι μια ειδική κατηγορία παιδιών δεν παθαίνουν συκοπτικά επεισόδια που χάνουν τις αισθήσεις τους και έχουν μια ειδική διαταραχή στο αυτόνομο νευρικό σύστημα που λέγεται κακοίθησης βαγοντονία άμα ακούν μουσική κατά τη διάρκεια της δοκιμασίας που προκαλεί αυτή την κρίση είναι μια ειδική δοκιμασία που λέγεται till test αυτό που τους βάζουμε σε ένα κρεβάτι σε 60 μοίρες αν τους βάλουμε μουσική ευχάριστη που τους αρέσει τη διάρκεια αυτής της δοκιμασίας δεν παθαίνουν κρίστα παιδιά και μετρήσαμε και όλες τις ορμόνες τις νευροορμόνες που σχετίζονται με αυτή την παθολογία όπως είναι η κορτιζόνη η προλακτίνη διάφορα έτσι και είδαμε ότι η μουσική τα φυσιολογοποιεί αυτά όλα ενώ στις παθολογικές δοκιμασίες κάτι πήγαινε στραβά με κάτι από αυτά ή την έκπληση της κορτιζόνης ή της αρρεναλίνης όταν άκουγαν μουσική το προφίλ τους το νευροενδοκρινικό γινόταν απόλυτα φυσιολογικό και κάναμε μια άλλη μελέτη που δείξαμε ότι ένας άλλος η μουσική μπορεί να οδηγήσει σε οικονομία χρημάτων σε νοσοκομείο διότι μόνο με μουσική μπορεί κανείς να περιορίσει τα φάρμακα που δίνει μέσα στις μονάδες για τον ύπνο και για τον πόνο χρησιμοποιώντας συστήματα μετάδοσης μουσικής και δείξαμε ότι ακόμα και μετά το χειρουργείο σε φρέσκο ξυπνημένους ασθενείς μετά από επέμβαση μπαϊπάς μετά την αποσολύνωσή τους ή αν τις πρώτες 12 με 18 ώρες χρησιμοποιήσει κανείς μουσική χρησιμοποιεί ακόμα και οπιοειδή ενδοφλεβίως χορηγούμενα φάρμακα όπως η παιδί δίνει καλύτερο όταν τους δώσεις μουσική και βέβαια κάναμε μια τελευταία μηλέτη η οποία βραβεύτηκε και στο πανευρωπαϊκό συνέδριο που στη διάρκεια εμφύτευσης βηματοδοτών και απεινηδοτών δεν χρησιμοποιήσαμε καθόλου αναλγητικά ακολητικά ή παυσίπωνα φάρμακα και πήγαν καλά οι επεμβάσεις μόνο με μουσική και συγκρίναμε δύο κατηγορίες ασθενών και είδαμε ότι υπερέχει η μουσική μέσα σε ένα τέτοιο χειρουργείο με μικρό χειρουργείο δηλαδή χωρίς τοπική αναισθησία μπορεί να εποκαταστήσει πλήρως τα ασθεντικά που δίνουμε ή τα παυσίπωνα φάρμακα και ένας από τους κυριότερους μηχανισμούς είναι ότι φεύγει η συγκέντρωση του αρρώστου από το πρόβλημα ότι ταξιδεύει και γι' αυτό δεν πονάει ενώ επικοινωνεί όμως δεν καταργείται η επικοινωνία είναι πιο ήρεμος πιο συνεργάσιμος με τον γιατρό του και επίσης νιώθει πολύ φιλικά προς τον γιατρό διότι θεωρεί ότι η χρήση της μουσικής είναι και μια υγιή σχέση μεταξύ του γιατρού που επέλεξε αυτόν τον τρόπο μπορεί να εποκαταστήσει και το φακελάκι ίσως την ξέρω στο μέλλον αυτά τα λίγα είχα να σας πω και θα κλείσω τώρα, θα κλείσω πριν σας δείξω πάμε στο δεύτερο μέρος, δεν σας κούρασα δεν πάτε για ύπνο τόσο νωρίς πριν από μερικά χρόνια είχε διαβάσει κάποιες από τις εργασίες που είχα κάνει με πήρε τηλέφωνο κάποιος άνθρωπος που δεν περίμενα να με πάρε τηλέφωνο, ένας ηχθειολόγος από το Ιεοπονικό Πανεπιστήμιο, ο κ. Παπουτσόουλου ο οποίος ήταν καθηγητής της ηχθειολογίας και ο οποίος βρήκε πολύ ενδιαφέροντα αυτά με τη μουσική και ήθελε να κάνει ένα πείραμα με τα ψάρια γιατί αυτός ασχολείται με καλλιέργειες ψαριών και μελετούσε την ανάπτυξη των ψαριών στις καλλιέργειες συγκεκριμένες ασχολείται με την καλλιέργεια της τσιπούρας και του λαβρακιού και μου είπε ότι θέλω να φτιάξουμε ένα σύστημα να παίζουμε μουσική στα ψάρια και θέλω να δω μου λέει αυτά που κάνετε αν μπορώ να έχουν σχέση εγώ τρελάθηκα λέω τώρα τα ψάρια γιατί μου λέει αυτός όμως που έχει μελετήσει τον κέφαλο των ψαριών ότι η υπόθεσή μου είναι ότι και στρες έχουν τα ψάρια όπως οι άνθρωποι και έχουν παρόμοιους νευροχημικούς μηχανισμούς στον τρόπο που αντιλαμβάνεται τις δονίσεις τις μουσικές αλλά μου λέει να κάνουμε ένα πείραμα όπως έστεισε κάτι τρομερές συσκευές αδιάβροχες με μικρόφωνα που αποφάσισε σε καλλιέργειες ψαριών λοιπόν να μεταδίδει χρησιμοποιήσαμε δύο κομμάτια τη μικρή νυχτερινή μουσική του Μότσαρτ και ένα άλλο κομμάτι γνωστό για κιθάρα η περίφημη ρομάντζα όλοι το μάλλον θα έχετε ακούσει και παρακολούθησε για πολλούς μήνες την ανάπτυξη του ψαριών και μετρούσε και διάφορους δείκτες ανάπτυξης και μετρούσε ακόμα μου είπε και το στρες που είχαν τα ψάρια διότι αφού τα εξέθεται κάποιες ώρες στο να ακούνε μουσική μετά τα σκότωνε τα ψάρια δίαιος τρόπος και φυγοκεντρούσε τους κεφάλους των ψαριών και έπανε τα συστατικά και μελετούσαν τις συγκέντρες των ορμονών που είχαν μέσα στο κεφάλι τους διαπίστωση λοιπόν ότι τα εξής τα ψάρια που άκουγαν μουσική ότου θαύματος παίρνανε βάρος πιο γρήγορα ήταν πιο χαρούμενα αναπαράγονταν πιο γρήγορα παράγαν περισσότερα ψάρια και είχαν λιγότερο στρες ήταν ήρεμα οπότε και δημοσίευσε αυτές τις μελέτες κάνοντας παραπομπή και στις δικές μας εργασίες διευθυντικά περιοδικά διασυνείς στο αντικείμενο της ηχθειολογίας και μάλιστα τώρα τον πλησιάζουν συνέχεια διάφοροι καλλιεργητές που σκέφτονται κερδοσκοπικά πως αν θα βάζουμε μουσική στις καλλιέργειες για να έχουν περισσότερες τσιπούρες τις οποίες θα διοχαιτεύουν αμέσως αυτή ήταν περίπου αυτά που είχα να σας πω θα προχωρήσω να μπω στο καθαρά μουσικό και διαδραστικό μέρος τώρα το τελειώνουμε το τουωφελί μου αρχίζοντας πρώτα γιατί λέγαμε για το νερό Θα σας πω ότι έχω τη μεγάλη χαρά να έχω εδώ μαζί δυο αγαπητούς μου φίλους που είναι η Μέρι Σάββα που είναι ζωγράφος εργαστικός και που έκανε το βίντεο που θα δούμε στη συνέχεια με δικιά μου μουσική και τον αγαπητό μου φίλο Συνθήκη που έκανε το βίντεο που θα δούμε στη συνέχεια και τον αγαπητό μου φίλο Συνθήκη και τον αγαπητό μου φίλο Συνθήκη τον Άγγελο τον Μαράντο που είναι παιδοχειρουργός και είμαστε μαζί από φυτές ο οποίος είναι και λιβαδίτης εδώ συμπατριώτης σας είναι εδώ μαζί θα σας δείξω για να ταξιδεύσουμε λίγο με ήχο και εικόνα η Μέρι έφτιαξε ένα βίντεο που πάτησε πάνω σε ένα μουσικό κομμάτι δικό μου και εγώ είχα κάνει ένα κείμενο ένα μελλοντολογικό παραμύθι όπως το λέω που σχολιάζει την οικολογική καταστροφή φανταστείτε έναν κόσμο που ο κόσμος μας θα γεμίσει νερό όλοι θα πνιγούμε το νερό θα σκεπάσει ολόκληρη τη γη έτσι όπως πάνε τα πράγματα και εμείς θα μεταβληθούμε σε υδρόβια όντα τα ψάρια που θα ζουν θα τους πάρουν εκδίκηση από το ανθρώπινο είδος για αυτά που τους έχουν κάνει αποκτήσουμε και εμείς τη φοβική νεύρος του κάβουρα θα μας κυνηγάνε οι καρκαρίες θα βγάλουν τα ποθημένα τους αλλά μέσα σε ένα τέτοιο κόσμο φανταστείτε τι θα γίνουν οι καλές σκέψεις τα λουλούδια, τα μνημεία, οι πολιτικοί τι γλώσσα θα μιλάνε οι γλώσσες από το πολύ αλάτι αυτό που λέγεται υποβρύχειος κόσμος μπορούμε να έχουμε τα φώτα λίγο πιο... χαμηλώστε το φως Μπράβο! Καλησπέρα! Καλησπέρα! Καλησπέρα! Καλησπέρα! Καλησπέρα! Καλησπέρα! Καλησπέρα! Καλησπέρα! Καλησπέρα! Καλησπέρα! Καλησπέρα! Καλησπέρα! Καλησπέρα! Υπότιτλοι AUTHORWAVE Μουσική Μουσική Μουσική Μουσική Μουσική Μουσική Μουσική Μουσική Μουσική Μουσική Μουσική Μουσική Μουσική Μουσική Μουσική Μουσική Μουσική Μουσική Μουσική Μουσική Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Μουσική Μουσική |
