| Εκκλησιαστικό Δίκαιο ΙΙ (Μεταπτυχιακό): Υπόσχεσθαι, κυρίες και φίλοι, στην δωδέκατη και τελευταία διάλεξη του Μεταπτυχιακού Του Εκκλησιαστικού Δικαίου Πρώτο Έτους Εαρινού Εξαμήνου, συνεχίζω την παρουσίαση από την έκθεση του ειδικού ισυγητή για την επίσκεψή του στη Γερμανία του τμήματος αυτής της έκθεσης που αφορά τις συνταγματικές εγγυήσεις, τις ειδικές μεταθρησκεύματα. Και, εν συνεχεία, θα προχωρήσω στο σχολιασμό και των τριών τμήματων της παρουσίασης, την οποία ξεκίνησα από την προηγούμενη ενδέκατη διάλεξη. Δηλαδή, γενικές συνταγματικές εγγυήσεις που σχετίζονται με την ελευθερία της θρησκείας και επεπίθεσης. Δεύτερον, συνταγματικές εγγυήσεις ειδικές με τις σχέσεις μεταξύ κράτους θρησκείας και επεπίθεσης. Και τρίτον, συνταγματικές εγγυήσεις ειδικές μεταθρησκεύματα. Και τώρα συνεχίζουμε την παρουσίαση της παραγράφου 20, από το τρίτο τμήμα, συνταγματικές εγγυήσεις ειδικές μεταθρησκεύματα. Στην περίπτωση των αιτήσεων από την Εκκλησία της Αεντολογίας για την παραχώρηση του καθεστώτος νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου, οι αποφάσεις του Ανόντου Δικαστηρίου ακόμη εκκρεμούν. Κατά τη διάρκεια μιας διαδικασίας, το Ομοσπονδιακό Εργατικό Δικαστήριο είχε να ασχοληθεί με το ζήτημα αν ένας εργαζόμενος αεντολογίας ήταν εργαζόμενος με την έννοια του δικαιώματος στην εργασία. Σε αυτό το πλαίσιο, το Δικαστήριο αποφάσισε ότι ο οργανισμός αεντολογίας ήταν μία οικονομική επιχείρηση. Παράγραφος 21. Η αναγνώριση του καθεστώτος νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου είναι ένα ζήτημα το οποίο επίσης αντιμετωπίζουν και οι Μουσουρμάνοι και σύμφωνα με τις αρχές είναι δύσκολη η επίλυση αυτού του ζητήματος λόγω της απουσίας ενός μοναδικού αντιπροσώπου για το σύνολο αυτής της κοινότητας. Παράγραφος 22. Εκτός από το ζήτημα του καθεστώτος των θρησκευμάτων, το Σύνταγμα στο άρθρο 140, Σύνταγμα της Βαϊμάρης, άρθρο 137, παράγραφος 3, εγγυάται το δικαίωμα στην ελευθερία διοίκησης. Κάθε θρίσκευμα μπορεί να ασχολείται με τις δικές του υποθέσεις κατά ένα αυτόνομο τρόπο, ανεξάρτητα από το νομικό του καθεστός. Αυτή η αυτονομία εφαρμόζεται στη θρησκευτική εκπαίδευση, στον διορισμό στα αξιώματα, στη θρησκευτική υπηρεσία και στην οργάνωση των φιλανθρωπικών δραστηριοτήτων. Μετά την ολοκλήρωση της παρουσίασης αυτών των τριών τμήματων, της νομοθεσίας της σχετικής με την ανοχή και τις μη διακρίσεις στον τομέα της θρησκείας ή της πεποίθησης και ιδικότερα πρώτον με τις γενικές συνταγματικές συγγυήσεις που σχετίζονται με την ελευθερία της θρησκείας και κοσμοθεωρίας. Δεύτερον, με τις συνταγματικές συγγυήσεις, τις ειδικές με τις σχέσεις μεταξύ του κράτους θρησκείας και κοσμοθεωρίας και τρίτον με τις συνταγματικές συγγυήσεις, τις ειδικές μεταθρησκέματα θα προχωρήσω στο σχολιασμό των σημαντικότερων σημείων αυτής της παρουσίασης. Το Γερμανικό Σύνταγμα προστατεύει και αναγνωρίζει το δικαίωμα στην ελευθερία θρησκείας ή πεποίθησης. Αυτό στο πρώτο μέρος αναφέρεται στις γενικές συνταγματικές συγγυήσεις που σχετίζονται με την ελευθερία της θρησκείας και πεποίθησης και κοσμοθεωρίας. Από το δεύτερο μέρος, συνταγματικές εγγυήσεις ειδικές με τις σχέσεις μεταξύ του κράτους, θρησκείας και κοσμοθεωρίας, έχουμε να κάνουμε περισσότερα σχόλια. Οι σχέσεις μεταξύ του κράτους και των θρησκευμάτων διέπονται από το άρθρο 140 του Συντάγματος του 1949 της Βόνης, το οποίο παραπέμπει στη διατάξη 136, 137, 138 και 141 του Συντάγματος της Βαϊμάρης του 1919. Υπάρχει χωρισμός μεταξύ κράτους και θρησκευμάτων στη Γερμανία, αλλά δεν υπάρχει απόλυτος χωρισμός. Το σύστημα του χωρισμού συνδυάζεται με συνεργασία μεταξύ του κράτους με ορισμένα θρησκεύματα, αυτά τα οποία έχουν το νομικό καθεστώς δημοσίου δικαίου, διότι ως γνωστόν στις χώρες της Ευρώπης επικρατεί το σύστημα του χωρισμού με συνεργασία του κράτους με ορισμένα θρησκεύματα. Στη Γερμανία η επιλογή των θρησκευμάτων με τα οποία θα συνεργαστεί το κράτος, δηλαδή στα οποία θα χωριγήσει προνόμη, αυτό θα πει στην εργασία, χρησιμοποιεί ως κριτήριο την ύπαρξη νομικής προσωπικότητας δημοσίου δικαίου, η οποία βεβαίως δεν το αναφέρει βέβαια η δικοσύτη της, αυτό, αλλά είναι sui generis, δηλαδή ιδίου δικαίου, διότι συνδυάζεται με το δικαίωμα στην αυτονομία των εκκλησιών ή θρησκευτικών κοινοτήτων, δηλαδή με το δικαίωμα των εκκλησιών ή θρησκευτικών κοινοτήτων να ρυθμίζουν τις εσωτερικές τους υποθέσεις, δηλαδή να νομοθετούν με δικά τους νομοθετικά όργανα για τις εσωτερικές τους υποθέσεις, να ψηφίζουν μόνες τους το εσωτερικό τους καταστατικό, σε αντίθεση με τα κρατικά θρησκεύματα που υπάρχουν σε άλλες χώρες, σε οποίες τα κρατικά νομοθετικά όργανα, δηλαδή τα κοινοβούλια, ψηφίζουν τους καταστατικούς χάρτες των κρατικών εκκλησιών. Δεν υπάρχει λοιπόν κρατική εκκλησία στη Γερμανία. Υπάρχει χωρισμός και συνεργασία του κράτους με τα θρησκεύματα που έχουν νομική προσωπικότητα δημοσίου δικαίου. Φορολογικές απαλλαγές και προνόμια έχουν. Έχουν επίσης, εισπράττουν τις εισφορές τους, τις εισφορές των μελών τους μέσω του συστήματος του φορολογικού της χώρας. Μπορεί να έχουν θρησκευτικούς λειτουργούς στις Ένωπλες Δυνάμεις, τα νοσοκομεία, τις φυλακές και σε άλλους δημόσεις οργανισμούς και επίσης μάθημα θρησκευτικών στα κρατικά σχολεία. Επίσης, στη Γερμανία με βάση το Σύνταγμα, εσύ η αρχή της ουδετερότητας του κράτους, ουδετερότητα όμως δεν σημαίνει αδιαφορία. Η ουδετερότητα διασφαλίζει την μη ταύτιση του γερμανικού κράτους με κανένα θρίσκευμα και συνεπώς την απαγόρευση της κρίσεως της εσωτερικής αξίας ή αλήθειας οποιασδήποτε θρησκείας ή πεποίθησης. Όμως, η αρχή της κρατικής ουδετερότητας με συνδυασμό με την αρχή του θετικού χωρισμού του κράτους από τα θρησκεύματα. Μερικές φορές δημιουργεί δυσκολίες στην ερμηνεία. Χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις του εσταυρωμένου στη Βαββαρία. Και επίσης, μια άλλη περίπτωση είναι αυτή του μαθήματος των θρησκευτικών, τα κρατικά σχολεία. Όσον στο όντως το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο έκρινε ότι η ανάρτηση του εσταυρωμένου ή του σταυρού στις αίθουσες των σχολείων παραβιάζει την συνταγματική αρχή της ουδετερότητας του κράτους. Όμως, επειδή η Βαββαρία, που είναι νομός σπουδοκράτος, είχε διαφορετική εκτίμηση του θέματος αυτού, ή έκανε μια ερμηνεία των συνταγματικών διατάξεων διαφορετική, γι' αυτό και ψήφισε ένα νόμο που ναι μεν σέβεται την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου, πλεινόμως θεσπίζει μια διαδικασία συμβιβαστικής επίλυσης αναεμφανιζόμενη περίπτωση του ζητήματος αυτού. Θα πρέπει να γίνεται σεβαστεί η γνώμη της πλειονότητας, αλλά όμως θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και η αντίθεση από την μειονότητα στο ζήτημα της ανάρτησης. Και ο συμβασμός θα πρέπει να καταλήγει στο κατέβασμα του εσταυρωμένου ή θα πρέπει να βρίσκεται μία συμβαστική λύση. Η άλλη περίπτωση του μαθήματος των θρησκευτικών είναι εκείνη κατ' όπου αυτό το μάθημα έχει συνταγματική εγγύηση, που σημαίνει ότι δεν μπορεί να γίνει ούτε δευτερεύον ούτε προοριτικό. Βέβαια, υπάρχουν και διαφορετικές νόμες μέσα στην γερμανική κοινωνία. Άλλοι λένε ότι θα πρέπει να γίνει προοριτικό και άλλοι επιδιώκουν την εφαρμογή της σχετικής στραγματικής διάταξης, που το κάθιστα υποχρεωτικό και κύριο. Όσον αφορά τώρα τις συνταγματικές εγγύσεις, τις σχετικές μεταθεσκεύματα, το γερμανικό σύνταγμα χωρίζει ότι η νομική προσωπικότητα δημοσίου δικαίου χωρίζεται σε ένα θρησκευτικό οργανισμό εάν μπορεί να αποδείξει ότι θα έχει διάρκεια με βάση το καταστατικό του και το μέγεθος των μελών του και η παραχώρηση νομικής προσωπικότητας δημοσίου δικαίου σημαίνει ότι αναγνωρίζεται από το γερμανικό κράτος ότι ο εν λόγω θρησκευτικός οργανισμός στον οποίο παραχωρείται η νομική προσωπικότητα δημοσίου δικαίου, σου ηγγένερης εννοείται, λειτουργεί προς το δημόσιο συμφέρον. Γι' αυτό και ακριβώς παραχωρούνται ορισμένα προνόμια σε αυτού του τύπου τους θρησκευτικούς οργανισμούς. Η Καθολική Εκκλησία και η Προθεσταντική Εκκλησία, η Ευαγγέλικο Προθεσταντική Εκκλησία και οι οργανισμοί τους έχουν νομική προσωπικότητα δημοσίου δικαίου, σου ηγγένερης. Σε όλα τα ομόσφοντα κρατίδια της Γερμανίας, άλλα θρησκέματα μειονωτικά έχουν νομική προσωπικότητα δημοσίου δικαίου, σου ηγγένερης σε κάποια κρατίδια και νομική προσωπικότητα ιδιωτικού δικαίου, σου ηγγένερης σε άλλα κρατίδια. Ενώ άλλα θρησκεύματα έχουν νομική προσωπικότητα ιδιωτικού δικαίου, σου ηγγένερης σε όλα τα κρατίδια. Δομένου ότι η αρμοδιότητα για τα θρησκεύματα ανήκει στα Υπουργεία Πολιτισμού των Ομοσπονδών Κρατηδίων. Δεν αποτελεί δηλαδή αρμοδιότητα της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης. Υπήρξε η υπόθεση των μαρτύρων του Γεωχωβά, οι οποίοι ζήτησαν να περάσουν από το νομικό καθεστώς ιδιωτικού δικαίου, σου ηγγένερης, που είναι βασικού επίπεδου, στο νομικό καθεστώς δημοσίου δικαίου, σου ηγγένερης, που είναι ανωτέρου επίπεδου, αλλά το Ομοσπονδιακό Διοικητικό Δικαστήριο απέριψε τη σχετική ατσή τους, με τη λογία ότι δεν ήταν αυτό το θρησκεύμα νομιμόφωρο προς το γερμανικό κράτος, δεδομένου ότι αρνούνταν να μετέχουν στις εκλογές με βάση σε οποίες γίνεται η νομιοποίηση της άσκησης της κρατικής εξουσίας. Χωρίς να αναφέρετε αυτό το οποίο θα πω στη συνέχεια, το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο, στο οποίο άρχισαν συνταγματική προσφυγή οι μάρτρες του Ιωχωβά, άλλαξε αυτή την προϋπόθεση και είπε ότι δεν απαιτείται, όπως είπε το Ομοσπονδιακό Δικητικό Δικαστήριο, νομιμοφροσύνη προς το κράτος, αλλά νομιμοφροσύνη προς την ένομη τάξη, προς τον νόμο. Και τώρα, στον εναπομένοντα χρόνο, θα ασχοληθούμε με τις συστάσεις και τα συμπεράσματα του ειδικού Ιησιγητή για τη θρησκευτική ελευθερία. Παράγραφος 83, ο ειδικός Ιησιγητής αφιέρωσε την προσοχή του πρώτα στην ομοθεσία που σχετίζεται με την ανοχή και την απαγώριση των διακρίσεων στον τομεία της θρησκείας και της κοσμοθεωρίας, στο πρώτο μέρος, και δεύτερον στην εφαρμογή εκείνης της νομοθεσίας και της πολιτικής, που είναι σε ισχύ. Παράγραφος 84, όσον αφορά την ομοθεσία. Οι διατάξεις του Συντάγματος εγγιώνται πλήρως την ελευθερία της θρησκείας και κοσμοθεωρίας. Και οι διατάξεις που ενσωματώνονται από το Σύνταγμα της Βαϊμάρης, διέπουν τις σχέσεις μεταξύ του κράτους, των εκκλησιών και των θρησκευτικών κοινοτήτων. Είναι πολύ περιεκτικές αυτές οι διατάξεις. Χαράσουν μια δυναμική ισορροπία μεταξύ θρησκείας και πολιτικής, αποφεύγοντας τα άκρα του αντιθρησκευτικού κληρικαλισμού και του θρησκευτικού κληρικαλισμού και επιτρέποντας μια συμβιωτική σχέση που να διέπεται απ' τις αρχές της ουδετερότητας, της ανοχής και της επιίκειας μεταξύ του κράτους και των θρησκιών. Σχετικώς, αξίζει να σημειωθεί ότι το καθεστώς του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου, που μπορεί να χορηγείται στα θρησκεύματα και συνεπάγεται ορισμένα δικαιώματα και προνόμια, δεν σχετίζεται με τη θρησκευτική φύση του θρησκεύματος, αλλά με το αν είναι προς το δημόσιο συμφέρον. Αυτό το καθεστώς διασφολίζει μια μορφή συνεργασίας με το κράτος. Αλλά, αντίθετα με άλλα νομικά πρόσφατα δημοσιοδικαίου, τα θρησκεύματα δεν ενσωματώνονται στην κρατική δομή. Όσον αφορά την αρχή της ουδετερότητας και όπως το ζήτημα της θρησκείας στα κρατικά σχολεία αποδεικνύει, είτε στην περίπτωση του εσταυρωμένου είτε του μαθήματος των θρησκευτικών, η ερμηνεία της αρχής ουδετερότητας δεν είναι αυστηρή και πρέπει να έχει ισορροπία μέσα στα πλαίσια των διατάξεων του συντάγματος, των μειονωτήτων και της πλειονότητας, ενώ σέβεται την ελευθερία της πεποίθησης όλων. Παράγραφος 85. Για το ζήτημα της εφαρμογής της νομοθεσίας και της ισχύουσας πολιτικής, ο ειδικός ηγητής αισθίασε την προσοχή του και την ανάδυσή του διαδοχικά στις θρησκευτικές μειονότητες και τις άλλες ομάδες και κοινότητες στον τομέα της θρησκείας και κοσμοθεωρίας και στην εκκλησία της ανοιτολογίας, στο πλαίσιο των σχέσεών τους με την κοινωνία και με το κράτος. Προκειμένου να κάνει μια περιεκτική και συγχρόνως λεπτομερή ανάλυση των καταστάσεων, ο ειδικός ηγητής θεωρεί αναγκαίο να υπενθυμίσει τα χαρακτηριστικά του συνολικού πλαισίου, μέσα στο οποίο η γερμανική νομοθεσία και η πολιτική για τη θρησκεία και την κοσμοθεωρία εφαρμόζονται. Αναντίρρητα, η Γερμανία είναι σήμερα δημοκρατικό φελεύτερο κράτος βασισμένο σε υγιείς δημοκρατικούς θεσμούς. Νομοθεσία που συμμορφώνεται με το διεθνές δίκιο και μια πολιτική διεθνών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Γερμανική Δημοκρατία βασίζεται επίσης σε μια παράδοση ανοχής, η οποία παρά ορισμένες περιστάσεις είναι όχι λιγότερο πραγματική. Είναι μέσα σε αυτό το συνολικό πλαίσιο που η Λευθερία θρησκείας και η Λευθερία πεποίθησης μπορούν και πράγματι εκφράζονται. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να προβώ σε ορισμένους σχολιασμούς των παραγράφων από την έκθεση του ειδικού εισηγητή που αφορούν συμπεράσματα και συστάσεις του, τα οποία παρουσίασα προηγουμένως. Αξίζει να παρατηρηθεί ότι η επισήμανση αυτή που κάνει ο ειδικός εισηγητής τα οποία βεβαίως αναφέρεθηκα και προηγουμένως, ότι τα νομικά πρόσβα δημοσίου δικαίου, τον θρησκευμά του, δεν εντάσσονται στην κρατική δομή, χωρίς βεβαίως ο ίδιος να τα νοφέρει, όπως προνέφερα, χαρακτηρίζοντας νομικά πρόσβα δημοσίου δικαίου σου γκένερης, όπως και τα ιδιωτικού δικαίου και αυτά σου γκένερης, ιδίου δικαίου, διότι δεν είναι όπως τα συνήθιοι νομικά πρόσβα δημοσίου δικαίου ή τα συνήθιοι νομικά πρόσβα ιδιωτικού δικαίου, δεδομένου ότι απολαμβάνουν του δικαιώματος στην αυτονομία, δηλαδή της ρύθμισης, της νομοθετικής ρύθμισης από δικά τους νομοθετικά όργανα, των εσωτερικών τους υποθέσεων. Η δικαίωμα στην αυτονομία των εκκλησιών ιδιωτικών κοινοτήτων είτε δημοσίου του ιδιωτικού δικαίου σου γκένερης, δεν καταλαμβάνει μόνο τις καθαρά θρησκευτικές δραστηριότητες, αλλά και τις θρησκευτικά αιτιολογούμενες δραστηριότητες, της εκπαίδευσης, της φιλανθρωπίας και της ενημέρωσης. Στο σημείο αυτό ολοκληρώσαμε αυτή τη σειρά διαλέξεων του εκκλησιαστικού δικαίου του μεταυτυχιακού του πρώτου έτους Ιαρνού Εξαμίνου, κατά την οποίαν, σειρά διαλέξεων, εξετάσαμε εκθέσεις του ειδικού ισυγητή για τη σχευτική ελευθερία, της Επιτροπής Αθρωπινων Δικαιωμάτων, το ΕΕ, που αφορούν επισκέψεις του επιτόπιες σε διάφορες χώρες, κατά προτίμηση ευρωπαϊκές. Είδαμε την παρουσίαση την οποίαν κάνει, των θεμάτων που αναφέρονται στο συνταγματικό και νομοθετικό καθεστώς της ελευθερίας θρησκείας ή κοσμοθεωρίας τις χώρες τις οποίες παρακολουθήσαμε, καθώς και τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγει και τις συστάσεις τις οποίες διατυπώνει προς τα ενδιαφερόμενα κράτη. Και συνέχεια προβήκαμε σε σχολιασμό των σημαντικότερων σημείων και των δύο αυτών διαστάσεων, δηλαδή του νομοθετικού και συνταγματικού καθεστώτος ελευθερίας θρησκείας ή κοσμοθεωρίας, καθώς και των συμπερασμάτων και συστάσεών του. Η σειρά αυτή διαλέξεων του Μεταπτυχιακού Εκκλησιαστικού Δικαίου π.Ε. Εξαμίνου είχε ο σκοπός την εισαγωγή των φοιτών και των ενδιαφερωμένων στη μελέτη της ελευθερίας θρησκείας ή κοσμοθεωρίας, στις ένομες τάξεις διαφόρων κρατών με βάση τις διεθνείς υποχρεώσεις και δεσμεύσεις, οι οποίες έχουν αναλάβει, ιδίως στα πλαίσια του συστήματος στο ΥΕ, και ειδικότερα με βάση την διακήρυξη του 1981 της Γενικής Συνέλευσης στο ΥΕ και την βάληψη όλων των μορφών της αλλοδοξίας και διακρύσεων βασίζονται στη θρησκεία ή την κοσμοθεωρία. Μετά την εισαγωγή αυτή την οποίαν κάναμε με αυτές τις 12 διαλέξεις, κάθε ένας φοιτής ή κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να συνεχίσει προσωπικά την περιττέρω μελέτη τον ίδιο αλλά και άλλων θεμάτων το οποίο πραγματεύεται ο ειδικός ηγητής σε αυτές τις εκθέσεις τις οποίες είδαμε, αλλά και στις υπόλοιπες εκθέσεις για τις οποίες δεν έφτασε ο χρόνος να ασχοληθούμε και να τις εξετάσουμε. Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας. |
