| : still music Γεια σας παιδιά. Ονομάζομαι Γιώργος Ποταμιάς και θα είμαι ο δάσκαλός σας σε αυτό το μάθημα της Αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας, από την ύλη της Ιστορίας της 4ης Δημοτικού. Σήμερα θα εξετάσουμε δύο πολύ σημαντικά μαθήματα, όχι τόσο μόνο της Αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας, αλλά και της Παγκόσμιας Ιστορίας. Θα εξετάσουμε δύο ζητήματα από την εποχή της κλασικής Αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας, που έχουν μεγάλη σχέση τόσο με τον ελληνικό πολιτισμό, όσο και με τον παγκόσμιο γενικότερα πολιτισμό. Όπως σε κάθε μάθημα της Ιστορίας, για να εξετάσουμε αναλυτικότερα ένα ιστορικό γεγονός, θα πρέπει να απαντήσουμε, οπωσδήποτε, σε κάποια βασικά ερωτήματα. Τα ερωτήματα αυτά δεν είναι παρά τα πότε έγινε αυτό το γεγονός, ποιοι συμμετείχαν σε αυτό, πού έγιναν αυτά τα γεγονότα, γιατί, πώς και τα αποτελέσματά τους, το τι δηλαδή. Για να ξεκινήσουμε. Συγκεκριμένα, τα δύο κεφάλια που θα μελετήσουμε σε αυτό το μάθημα της Ιστορίας, είναι τα 23 και 24, τα οποία μπορείτε να δείτε και στο βιβλίο της Ιστορίας σας, της 4ης Δημοτικού, και συγκεκριμένα στις σελίδες 72-77. Για να ξεκινήσουμε λοιπόν. Σε ποια εποχή βρισκόμαστε. Βρισκόμαστε μετά τους νικηφόρους για τους Έλληνες Περσικούς πολέμους, την εποχή στην οποία η Αθήνα αρχίζει και από μικρή πόλη-κράτος, γίνεται υπερδύναμη της Μεσογείου. Και από εκεί που είχε σχηματίσει την Αθηναϊκή Συμμαχία, για να αντιμετωπίσει τους Πέρσες, σιγά-σιγά γίνεται Αθηναϊκή Υγεμονία. Η Αθήνα, δηλαδή, γίνεται μια πόλη-κράτος ηγεμόνας. Και πότε γίνει αυτό? Μα τα έτη από 478 ως 431 π.Χ. Εμείς, βέβαια, σε αυτό το μάθημα θα εξετάσουμε κυρίως τα πολιτιστικά αποτελέσματα, αυτής της λεγόμενης Αθηναϊκής Υγεμονίας, μέσα στον ευρύτερο ελλαδικό και ιστορικό χρόνο και χώρο εκείνης εποχής. Που βρίσκομαστε λοιπόν? Βρισκόμαστε στο τέλος των Περσικών Πολέμων. Η Αθήνα νιώθει δυνατή. Η Σπάρτη απλά ανησυχεί. Ας μην ξεχνάμε και το αντίπαλο δέος των Ελληνικών Πόλεων, την Περσία. Η Περσία διπλωματικά περισσότερο παρακολουθεί όλα τα τεχτενόμενα στον ελληνικό χώρο. Βλέπουμε και σε αυτό το χάρτη την Αθηναϊκή Συμμαχία. Πολλές ελληνικές πόλεις-κράτη, κυρίως παραθαλάσσεις, για να αντιμετωπίσουν τον περσικό κίνδυνο, πέφτουν στην αγκαλιά της Αθήνας. Στην αρχή, μέσω της Αθηναϊκής Συμμαχίας, η οποία σιγά σιγά γίνεται πια Αθηναϊκή Υγεμονία. Η Αθήνα δηλαδή θα είναι η πρώτη και η κυρίαρχη πόλη σε αυτή τη Συμμαχία. Έχουμε λοιπόν την Αθήνα, που είναι ηγεμόνας πια. Έχουμε τη Σπάρτη. Με το στρατό της. Και έχουμε και την τεράστια ακόμη Περσική Αυτοκρατορία, που παρακολουθεί τα τεκτενόμενα, έτοιμη να παρέμβει όπου μπορεί. Σε ποιον όμως χώρο ιστορικό έγιναν αυτά τα σημαντικά, πολιτιστικά, πολιτισμικά γεγονότα, που θα εξετάσουμε αναλυτικότερα σε αυτό το μάθημα, κυρίως στην Αττική και συγκεκριμένα στην Αθήνα. Αλλά επηρέασαν τον ευρύτερο ελληνικό χώρο, αλλά και τον παγκόσμιο. Οπότε όλα αυτά τα πολιτισμικά επιτεύματα της Αθήνας, θα τα δούμε και στην ευρύτερη Ελλάδα, στη Μικρά Ασία, και στη Συγκελία, όπου υπάρχει ελληνικός κόσμος. Όπως είδαμε και περιληπτικά πριν, γιατί έγινε η Αθήνα ισχυρή πολιτισμικά και πολιτιστικά εκείνη την περίοδο? Κυρίως λόγω οικονομικών δυνατοτήτων. Η ανασφάλεια απέναντι στον περσικό κίνδυνο, έφερε πολλές ελληνικές πόλεις σε συμμαχία με την Αθήνα. Όμως, την εποχή εκείνη ο Περικλής, το πιο δυνατό πολιτικό πρόσωπο της Αθήνας, σιγά σιγά συνέβαλε ώστε αυτή η αρχικά αθηναϊκή συμμαχία να γίνει ηγεμονία. Άρα, το ταμείο που στην αρχή στην αθηναϊκή συμμαχία βρισκόταν στη Δήλο, μεταφέρεται στην Αθήνα και ειδικότερα στον Παρθενώνα. Οι Αθηναίοι αποκτούν την πλήρη πολιτική και οικονομική δύναμη σε αυτήν την ηγεμονία. Είναι ολοφάνερο ότι εφόσον οι Αθηναίοι έχουν την πολιτική δύναμη και αρχηγία σε αυτή τη συμμαχία, που έγινε πια ηγεμονία, μπορούν να εκμεταλληφθούν όπως θέλουν αυτά τα χρήματα. Και με πρωτοβουλία του Περικλή, αρχίζουν να κατασκευάζουν έργα. Δεν πρέπει να γνωρίζουμε ότι δεν μπορούν να γίνουν έργα τέχνης, δεν μπορούν να γίνουν μεγάλα μνημεία χωρίς να υπάρχει το οικονομικό κίνητρο για τους καλλιτέχνες. Και το πρώτο μνημείο που ξεκινάνε να κατασκευάζουν στην Αθήνα δεν είναι παρά η πολύ γνωστή μας Ακρόπολη. Το πρώτο μνημείο που αντίκριζε κανείς ανεβαίνοντας προς την Ακρόπολη ήταν τα προπήλαια. Τα προπήλαια που όμως δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ, γιατί αργότερα ξεκίνησε ο Πελοποννησιακός πόλεμος και έμειναν ολοκληρώτα. Ανεβαίνοντας στην πολύ γνωστή μας Ακρόπολη, δεξιά είχε χτιστεί ο ναός της Αθηνάς Νίκης. Όμως το πιο γνωστό έργο που χτίστηκε εκείνη την εποχή, ο πιο περίφημος ναός που ακόμα και σήμερα τον θεωρούμε Παγκόσμιο Πολιτιστικό Κημήλιο, δεν είναι άλλος από τον Παρθενώνα. Ένα έργο πολύπλοκων μαθηματικών υπολογισμών βασισμένων στη μαθηματική αρμονία, στο οποίο κυρίως εργάζονταν οι δύο αρχιτέκτονες, η Κτίνος και η Καλλικράτης, για περίπου εννέα χρόνια. Πολύ μικρό χρονικό διάστημα, αν σκεφτούμε τις συνθήκες εκείνης της εποχής. Και για ένα τόσο σημαντικό μνημείο, το οποίο ακόμα και σήμερα, μετά από χιλιάδες χρόνια, θεωρείται ανυπέβλητο. Βλέπουμε εδώ μία εικόνα από τη Ζεοφόρο του Παρθενώνα. Τώρα, μέσα στο ναό του Παρθενώνα, είχε τοποθετηθεί το πασίγνωστο για εκείνη την εποχή, χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς. Μην ξεχνάμε ότι η Αθηνά ήταν η προστάτηδα της πόλης της Αθήνας, και στην οποία ήταν αφιερωμένα πολλά μνημεία. Με πρώτα απ' όλα τον Παρθενώνα. Το άγαλμα αυτό ήταν έργο του Φιδία. Στο μέρος τώρα, όπου λεγόταν ότι κατά το μύθο είχε γίνει διαμάχη, μεταξύ Ποσειδώνα και Αθηνάς για το ποιος από τους δύο θα δώσει το όνομά του για την πόλη, βρίσκεται ο Ναός του Ερέχθειου, ο οποίος είναι αφιερωμένος και στον Θεό Ποσειδώνα. Τα προπήλαια, βέβαια, δεν ολοκληρώθηκαν τελείως, γιατί τα πρόλαβε ο Πελοποννησιακός Πόλεμος. Σύμφωνα τώρα με ένα μύθο, το ιερό φίδι της Αθηνάς διαβίωνε στο μνημείο του Ερέχθειου στο οποίο βρίσκονται και οι πολύ γνωστές μας Καριατίδες. Οι Καριατίδες, όπως ξέρουμε, δεν βρίσκονται όλες στην Ελλάδα, αλλά δυστυχώς κάποιες βρίσκονται και σε ξένα μουσία του Λούβρου και της Αγγλίας. Βλέπουμε εδώ στην εικόνα και το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς. Τώρα, όσα αφορά τον εξωτερικό χώρο. Ο χώρος, ο εξωτερικός γύρω από τον Παρθενώνα και στην Ακρόπολη, ήταν γεμάτος από διάφορα φιερώματα στους θεούς και πολύ περισσότερο στην Αθηνά. Υπήρχε και το χάλκινο άγαλμα της Αθηνάς, που είχε ύψους περίπου 7 μέτρα. Από πολύ μακριά μπορούσε κάποιος να παρακολουθήσει και να δει το δώρο της να γυαλίζει. Εκείνη την εποχή όμως έγιναν και πολλά έργα, πολλές καινοτομίες όσον αφορά τη γλυπτική και τη ζωγραφική. Σχετικά με τη γλυπτική, τα αγάλματα γίνονται πιο ρεαλιστικά. Αναδεικνύουν την κίνηση, δεν είναι όπως παλιά που ήταν οι κούροι και οι κόρες, που είχαν στατική δυναμική. Πολύ γνωστός γλύπτης ήταν ο Πολύκλητος. Τώρα, όσον αφορά τη ζωγραφική, λόγω του ότι οι πίνακες ήταν πιο ευαίσθητοι από ξύλο, δεν μας έχουν διασωθεί έργα για να καταλάβουμε πώς ήταν ακριβώς εκείνη την εποχή. Παρ' όλα αυτά, μέσα από τα αγγεία, μπορούμε περίπου να καταλάβουμε πώς ήταν η τεχνοτροπία της εποχής. Όλα αυτά τα έργα δόξασαν την Αθήνα και θεωρήθηκαν κλασικά. Γι' αυτό, και εκείνη η εποχή στην οποία έζησε ο Περικλής, ονομάστηκε Χρυσός Εώνας. Δε θα μην ξεχνάμε ότι ο Χρυσός αυτός ο Εώνας του Περικλή, δεν θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα, χωρίς τα χρήματα των συμμαχικών πόλεων, που η Αθήνα είχε πάρει για δικά της μέσω της ηγεμονίας της. Εκτός από την πρόοδο στις τέχνες, έχουμε και πρόοδο σε όλο το πολιτισμικό φάσμα εκείνης της εποχής. Και μάλιστα λένε ότι η Αθήνα είχε γίνει το σχολείο της Ελλάδας. Στην Αθήνα γεννήθηκαν και έζησαν πολλές προσωπικότητες, που ανέπτυξαν τα γράμματα και τις επιστήμες. Πολλές διάσημες προσωπικότητες. Ειδικά να αναλογιστεί κανείς αυτό το μικρό χρονικό διάστημα. Μερικές από αυτές είναι ο πολύ γνωστός φιλόσοφος Οκράτης, που άλλοι βέβαια γράψανε για αυτόν, γιατί ο ίδιος δεν άφησε προσωπικά κάποιο γραπτό μνημείο, έλεγε πολύ γνωστά ότι η ζωή θα γίνει πιο καλή, αν οι άνθρωποι ήταν δίκαιοι και τιμοί. Πάρα πολύ γνωστός φιλόσοφος. Αν όχι ο πατέρας, ο παππούς της ιστορίας θα λέγαμε. Ο Ηρόδοτος, ο οποίος ταξίδευσε σε πολλές χώρες. Και έγραψε για τους Περσικούς πολέμους. Εκτός από τον Ηρόδοτο, ο θεμελιωτής, θα λέγαμε, της σύγχρονης ιστοριογραφίας, ο Θουκηδίδης, έζησε και αυτός στην Αθήνα. Τον εξόρυσαν βέβαια, αλλά δεν κράτησε και πολύ κακία για τους συμπολίτες του. Πάρα πολύ σημαντικό στοιχείο εκείνης της εποχής, είναι ότι την εποχή εκείνη αναπτύχθηκε... και καθιερώθηκε το αρχαίο κλασικό θέατρο. Οι Έλληνες αγαπούσαν το θέατρο. Τόσο πολύ μάλιστα, που στην Αθήνα συγκεκριμένα, οι πόλοι πλήρωνε το αντίτιμο του εισιτηρίου, στους πολίτες εκείνους που δεν μπορούσαν να παρακολουθήσουν το θέατρο, ώστε να πηγαίνουν και να το παρακολουθούν. Γιατί το θεωρούσανε μεγάλο σχολείο. Ότι ο άνθρωπος μέσα από το θέατρο, μπορούσε να αναπτυχθεί, να γίνει καλύτερος. Τα έργα που παίζονταν εκείνη την εποχή, ήταν σοβαρά και αστεία. Οι πολύ γνωστές μας τραγουδίες... και οι πολύ γνωστές μας κωμοδίες. Διάσημη συγγραφής εκείνης της εποχής, που έφτιαξαν πασίγνωστα έργα, που μερικά από αυτά έχουν επιβιώσει και παίζονται ακόμα και σήμερα, είναι ο Σοφοκλής, ο Ευρυπίδης, ο Αριστοφάνης και πολλοί άλλοι. Ας μην ξεχνάμε ότι από όλα αυτά τα έργα, που έφτιαξαν οι αρχαίοι συγγραφείς, όλα αυτά τα θεατρικά έργα, μας έχουν διασωθεί ελάχιστα. Και όμως συνεχίζουν και παίζονται στα θέατρα όλου του κόσμου. Θεωρούνται κλασικά. Τότε, λοιπόν, θεμελιώθηκε το αρχαίο θέατρο, το οποίο επιβίωσε ακόμα και σήμερα με τη μορφή που όλοι ξέρουμε. Μάλιστα, σε πολλά αρχαία ελληνικά θέατρα, όπως το Ιρόδιο, το Διονύσου και αλλού, ακόμα συνεχίζουν και παίζονται αρχαίες τραγωδίες ή αρχαίες κωμοδίες, που προκαλούν τόσο τον προβληματισμό όσο και τον γέλιο. Όπως είδαμε, ειδικά στην Αθήνα, το να παρακολουθήσεις θέατρο θεωρούταν σαν να πήγαινες στο σχολείο. Και ο Περικλής καθιέρωσε όσοι δεν είχαν χρήματα, να πληρώνονται για να το παρακολουθούν. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι μέσα σε ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, η Αθήνα έγινε το κέντρο του πολιτισμού όλου του ελληνικού κόσμου. Μια περίοδο σύντομη, αλλά πολύ αξιομνημόνευτη, όχι μόνο στην ελληνική, αλλά και στην παγκόσμια ιστορία. Μάλιστα κάποιοι λένε ότι ποτέ σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, δεν έγιναν τόσα πολλά, τόσο στις επιστήμες όσο και στις τέχνες. Και να μην ξεχνάμε ότι πολλά από τα διάσημα μνημεία, που μας έχουνε μείνει μέχρι και σήμερα, συνδύαζαν και τα δύο. Τέχνη και επιστήμη. Ας περάσουμε λοιπόν σε κάποιες ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης, σχετικά με τα πολύ σημαντικά ζητήματα που εξετάσαμε σήμερα. Εννοείται και σας προτρέπω να ψάξετε για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με αυτά, γιατί δεν μπορούμε να τα εξαντλήσουμε αναλυτικά σε αυτό μας το μάθημα. Πάμε λοιπόν στην πρώτη μας ερώτηση. Και μια ερώτηση γενική αλλά και ουσιαστική. Γιατί πιστεύετε, κατά τη γνώμη σας, αυτή η εποχή ονομάστηκε Χρυσός Αιώνας? Αυτή η εποχή στην οποία ο Περικλής κυβέρνησε, ονομάστηκε Χρυσός Αιώνας. Γιατί? Μα ονομάστηκε Χρυσός Αιώνας όχι επειδή έγινε πλούσια με χρυσάφι η Αθήνα, αλλά επειδή έγινε τόσο μεγάλη και απίστευτη πρόοδος στις τέχνες και στα γράμματα, που η Αθήνα έλαμπε. Έλαμπε πολιτισμικά και πολιτιστικά. Και πάμε στην επόμενη ερώτησή μας. Δεύτερη ερώτηση. Γιατί κατά τη γνώμη σας εκείνη την εποχή η Αθήνα ονομάστηκε Σχολείο της Ελλάδας. Γιατί? Μα ονομάστηκε Σχολείο της Ελλάδας όχι επειδή είχε διάφορα οργανωμένα εκπαιδευτικά εδρύματα, αλλά επειδή τόσοι πολλοί επιστήμονες σε ένα τόσο μικρό χρονικό διάστημα, δεν είχαν εμφάνιστεί αλλού. Και μάλιστα αυτοί οι επιστήμονες, ξεκινώντας από την Αθήνα, μεταλλαμπαδεύσανε όλη αυτή τη γνώση σε όλο τον ελληνικό αλλά και όλο τον κόσμο. Και πάμε και στην τρίτη και τελευταία μας ερώτηση. Η πόλη της Αθήνας κατά τα χρόνια του Περικλή πλήρωνε τα εισιτήρια των φτωχών πολιτών. Έτσι όλοι οι Αθηναίοι μπορούσαν να παρακολουθήσουν τις ιατρικές παραστάσεις. Γιατί, πιστεύετε, το έκανε αυτό? Μα το έκανε αυτό, γιατί πίστευε ότι το να παρακολουθήσεις το θέατρο εκείνη την εποχή, ήταν ένας σίγουρος τρόπος για να μεταδώσεις σωστή παιδεία στους πολίτες σου. Έτσι μπορούσες να τους αναπτύξεις παιδαγωγικά, φιλοσοφικά, να γίνουν πιο έξυπνοι και πιο δραστήριοι. Γι' αυτό το έκανε. Και μπορούμε να πάρουμε και στη σημερινή εποχή πολλά παραδείγματα από τη στάση της Αθήνας. Εδώ λοιπόν τελείωσε το σημερινό μας μάθημα, το οποίο ήταν σχετικά σύντομο καθώς αφορούσε αυτά τα πολύ μεγάλα ζητήματα του Χρυσού αιώνα, του Περικλή, και όλων εκείνων των μεγάλων πολιτιστικών, πολιτικών και καλλιτεχνικών επιτευγμάτων της αρχαίας Αθήνας. Σας προτρέπω να ψάξετε περισσότερο για αυτά τα θέματα. Και σας εύχομαι μια καλή συνέχεια. Γεια σας! |
