| : Υπότιτλοι AUTHORWAVE Καλησπέρα σας! Χαίρομαι πολύ που είμαι εδώ μαζί σας. Θα σας μιλήσω όχι μόνο για τη μουσική, αλλά για τη μουσική και το ασυνείδητο, αυτό τον ξένο μέσα μας και για το πώς μπορούμε να προσεγγίσουμε το ασυνείδητο μέσω αυτής της κοινής γλώσσας, της μουσικής. Θα ξεκινήσουμε με μία μουσική κατάσταση. Θα σας δώσω μία μελωδιούλα να τραγουδήσουμε. Πρώτα τα κορίτσια. Μία φορά εγώ, μία φορά εσείς. Δεν ακούω. Ευχαριστώ. Τα αγόρια. Ωλελελε τάταδι. Δυνατά. Ευχαριστώ. Αγόρια, κορίτσια, να θυμηθούμε λίγο. Τι κάναμε? Ολελελελε τάταδι. Δυνατά. Ολελελελε τάταδι. Δυνατά. Αγόρια, είναι πιο δυνατά. Ολελελελε τάταδι. Στο επόμενο μέτρο μπαίνουν τα αγόρια μαζί μου. Ολελελελε τάταδι. Καυτόχρονα. Ολελελελε τάταδι. Συνεχίζετε. Ολελελελε τάταδι. Τα κορίτσια. Συνεχίζετε τα αγόρια. Ολελελελε τάταδι. Τα κορίτσια, πάμε. Δυνατά, όλοι μαζί. Ταυτόχρονα αγόρια και κορίτσια. Πρέσ' τα μαντάρια. Εγώ θα σας αυτοσχεδιάσω. Πάτε από πάνω. Εσείς κάνετε το δικό σας. Ολελελελελε τάταδι. Ολελελελελε τάταδι. Ευχαριστώ πολύ. Ήταν πολύ ωραίο. Είστε καλά. Θέλω τρία άτομα να μου πούνε τις σκέψεις, συναισθήματα, ιδέες, που τους ήρθαν με αυτή τη μουσική που κάναμε εδώ τώρα όλοι μαζί. Εσείς. Εσείς. Εσείς με το πουκάμισο. Ορίστε. Ομαδικότητα. Συναίσθημα. Ομαδικότητα. Εσείς. Η ηρεμία. Με το γκρι μπλουζάκι. Εσείς. Χαρά. Χαρά. Εσείς. Εσείς με. Χαρά. Χαρά. Με το πράσινο. Η ηρεμία. Το άσπρο. Πώς. Η ηρεμία. Γαλήνη. Έχουμε η ηρεμία, χαρά, γαλήνη και τι άλλο είπαμε και ομαδικότητα. Έτσι. Θέλει κάποιος άλλος να προσθέσει κάτι. Ενέργεια. Ασφάλεια. Συγκίνηση. Πολλές λέξεις. Θα κρατήσω τις πρώτες που ήτανε και λίγο κοινές. Είπαμε η ηρεμία, γαλήνη, ασφάλεια, χαρά. Έτσι. Αυτές οι λέξεις σχεδιάζουν κατά κάποιο τρόπο λεκτικά. Βάζουν σε λέξεις αυτό που μόλις κάνουνε μουσικά. Το περιγράφουν. Έτσι. Αν παρατηρήσατε κάπως συμπίπτουν. Όχι ακριβώς όμως. Αυτό λένε και οι μελέτες. Οι μελέτες αναφερόμενες πάνω στη μουσική λένε ότι όταν κάποιος ακούει ένα μουσικό κομμάτι το 80% των ακροατών θα το περιγράψει. Θα το περιγράψει με λόγια τα οποία, με έναν αστερισμό λέξεων μάλλον, οι οποίες θα μοιάζουν. Δηλαδή μπορεί να πει είναι χαρούμενο, ενεργητικό, μου δίνει ζωντανιά κλπ. Μπορεί να πει είναι λυπημένο, νοσταλγικό, κλπ. Έναν αστερισμό λέξεων οι οποίες μοιάζουν. Αυτό τι σημαίνει πρακτικά? Σημαίνει ότι η μουσική εμπεριέχει αυτό που λέμε νόημα και μπορεί να κωδικοποιήσει τα ανθρώπινα συναισθήματα και μάλιστα πολλές φορές καλύτερα από ό,τι οι λέξεις. Μπορούμε λοιπόν μέσω της μουσικής να διερευνήσουμε σκέψεις και συναισθήματα που ο άνθρωπος δεν έχει ακόμα συνειδητοποιήσει και να φτάσουμε σε αυτό που λέμε στην ψυχαναλή, στην μετουσίωση και στην κάθαρση. Κάθαρση σαν αυτή του Αριστοτέλη την ίδια. Και αυτό βέβαια στα πλαίσια μιας ψυχαναλυτικής θεραπείας. Θα σας πω τι έλεγε ο Μπετόβεν γι' αυτό. Έλεγε ότι οι μουσικές ιδέες, ειδικές του οι μουσικές ιδέες, σαν συνθέτη, όταν το ρώτησαν πόσο έρχονται, αγαπητέ Μπετόβεν, οι ιδέες για να γράψεις μουσική, απάντησε οι μουσικές ιδέες αναδίονται αυτεπάγγελτα. Έρχονται από μόνες τους δηλαδή. Αυτό που τις προκαλεί είναι οι διαθέσεις του πνεύματος που εκφράζονται με λέξεις στον ΠΤ και σε εμένα εκφράζονται με ήχους. Να δούμε λίγο γιατί το ασυνείδητο εκφράζεται μουσικά. Το ασυνείδητο εκφράζεται με πολλούς τρόπους. Μπορεί να εκφραστεί με μουσική, μπορεί να εκφραστεί με λέξεις, μπορεί να εκφραστεί με όνειρα, με πράξεις, με κίνηση, με πάρα πολλά πράγματα. Τι έλεγε γι' αυτό ο Θεόδωρος Ράικ. Ο Θεός Ράικ ήταν ένας από τους πρώτους ψυχαναλητές, πολύ κοντινός μαθητής του Φρόιντ. Έλεγε λοιπόν ότι το ασυνείδητο εκφράζεται πολλές φορές καλύτερα μέσω της μουσικής, παράμεσα των λέξεων, επειδή η μελωδία μπορεί να αποτυπώσει καλύτερα τα ασυνείδητα συναισθήματα που το άτομο δεν έχει ακόμα συνειδητοποιήσει ή είναι σε αυτό το επίπεδο που λέμε στο προσυνειδητό. Είναι δηλαδή η μουσική κάτι σαν ένα καμουφλάζ, όπως και το όνειρο των ασυνείδητων επιθυμιών, των σκέψεων ή ακόμα και των συγκρούσεων. Ο Pancat, που είναι ένας σύγχρονος ερευνητής Άγγλος, λέει ότι η μουσική εμπεριέχει νόημα, όπως και μόνοι μας διαπιστώσαμε, πριν από λίγο. Αυτό το νόημα κωδικοποιεί κυρίως συναισθήματα, όχι μόνο όμως. Μπορεί να κωδικοποιήσει και κινητικά μοτίβα. Φαντάζομαι όλοι σας θα έχετε νιώσει τη σχέση της μουσικής με την κίνηση μέσω του χωρού και όχι μόνο. Κωδικοποιεί επίσης η μουσική και οι εσωτερικές αισθήσεις του ανθρώπου, σε αντίθεση με το λόγο που κωδικοποιεί πολύ αποτελεσματικότερα από τη μουσική τη συγκεκριμένη πληροφορία. Τι σημαίνει συγκεκριμένη πληροφορία, αυτό είναι ποτήρι, αυτό είναι βάζο κλπ. Συνεπώς, σε ένα ασυνείδητο επίπεδο, η μουσική που γράφει κάποιος συνθέτης, μπορεί να εμπερικλεί σκέψεις και συναισθήματα που ο ίδιος δεν έχει ακόμα συνειδητοποιήσει. Και αδυνατή προς το παρόν να τα εκφράσει με λέξεις. Αν άλλωστε τα είχε συνειδητοποιήσει και μπορούσε να τα εκφράσει με λέξεις, όπως έλεγε και ο Μάλλερ, δεν θα τα έγραφε σε μουσική. Η αναγνώριση του νοήματος της μουσικής δομής από έναν ακροατή, από εμάς, εσάς, από όλους μας, έχει ως εξίσα διαδικασία. Ακούμε το μουσικό κομμάτι, αναγνωρίζουμε το νόημα, όπως αναγνωρίσαμε πριν από λίγο. Τι νόημα περιέχεται σε αυτή τη μουσική που κάναμε εδώ. Είπαμε ασφάλεια, ηρεμία, γαλήνη, χαρά. Αναγνωρίζουμε λοιπόν το νόημα και τον αστερισμό των λέξεων που περιγράφουν αυτό το νόημα. Σε ένα δεύτερο χρόνο ταυτιζόμαστε, δηλαδή λέμε, έτσι αισθάνθηκε ο συμφέτης και εγώ έτσι αισθάνομαι. Μοιάζει αυτό με κάτι που αισθάνομαι τώρα ή με αυτό που είχα αισθανθεί στο παρελθόν τότε. Και σ' έναν τρίτο χρόνο έχουμε το αίσθημα της κάθαρσης, της λύτρωσης, αυτό του Αριστοτέλη. Κατά την τραγωδία, το περιγράφει, διελέου και φόβου περένουσα την τοντιούτου των παθημάτων κάθαρση λέει. Κάθαρση και λύτρωση. Η μουσική είναι και η γλώσσα. Το λένε όλοι αυτό σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης σε όλους τους πολιτισμούς. Γιατί λοιπόν οι άνθρωποι σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης ακούνε μουσική, γιατί επικοινωνούν μέσω της μουσικής και γιατί καταλαβαίνουν τη μουσική. Καταλαβαίνουν σημαίνει γιατί αναγνωρίζουν το νόημα που εμπεριέχεται μέσα στο μουσικό κώδικα. Να δούμε τι λέει ο Μίτεν. Ο Στίβεν Μίτεν είναι ένας Άγγλος παλαιοανθρωπολόγος που έγραψε ένα πολύ ωραίο βιβλίο. Λέγεται «The Singing Neanderthals». Οι Neanderthal που τραγουδάνε δηλαδή. Λέει λοιπόν ο Μίτεν ότι στο εξελιχτικό μονοπάτι του ανθρώπου η μουσική και η γλώσσα προήρθαν από ένα ίδιο παρακλάδι. Μόνο που διαχωρίστηκαν πριν 200.000 χρόνια σε δύο παρακλάδια εκείνο του λόγου και αυτό της μουσικής. Αυτό του λόγου είναι αυτό που λέμε ότι χαρακτηρίζει και το Homo Sapiens. Όλα τα βιβλία, αυτό λένε ο άνθρωπος που αυτό τον χαρακτηρίζει, είναι ο λόγος, το έλογον και λοιπά. Δεν είναι μόνο ο λόγος, είναι και η μουσική. Προήρθαν από το ίδιο εξελιχτικό μονοπάτι, διαχωρίστηκαν. Λέει ο Μίτεν, ο λόγος κωδικοποιεί καλύτερα τη συγκεκριμένη πληροφορία. Τι είπαμε πριν, βάζο, ποτήρι, αυτοκίνητο κλπ. Η μουσική κωδικοποιεί καλύτερα τις εσωτερικές καταστάσεις και τα συναισθήματα. Μας λέει ότι νευρολογικά τα εγκεφαλικά κέντρα που επεξεργάζονται το λόγο και αυτά που επεξεργάζονται τη μουσική, συμπείτουν σε πολύ μεγάλο βαθμό, χωρίς όμως να ταυτίζονται. Υπάρχουν και κέντρα που επεξεργάζονται μόνο το λόγο και άλλα που επεξεργάζονται μόνο τη μουσική. Η μουσική μου έρευνα σε αυτό το τομέα ως γιατρός, μουσικός και μουσικοθεραπεύτρια, που έχω κάνει πολλά χρόνια, προσπαθώ να τελειώσω ακόμα το διδακτορικό μου, ελπίζω να το παρουσιάσω φέτος αυτή τη χρονιά. Πάνω σε αυτό το κομμάτι λέει ότι η μουσική και η ανάγκη για μουσική, αν θέλετε, και το λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι σε όλα τα μέγη και τα πλάτη της γης κάνουν μουσική, βασίζεται σε ενδομήτρια εγγράμματα ήχων που ακούει το έμβριο από τον τέταρτο και όλες μήνα της κύσης. Από τον τέταρτο μήνα της κύσης αρχίζει να αναπτύσσεται το αυτί στο έμβριο και ολοκληρώνεται φυσικά στον ένα το μήνα της κύσης. Αυτό σημαίνει ότι στο δεύτερο τριμμένο της κύσης, ήδη το έμβριο ακούει πάρα πολύ καλά, ακούει όλους τους ήχους του περιβάλλοντες και ιδιαίτερα δυνατά ακούει τους ήχους του σώματος της μητέρας του. Αυτή είναι, κατά κύριο λόγο, ο καρδιακός τύπος, έτσι, η αναπνοή της μητέρας, η βάδιση της μητέρας, η φωνή της μητέρας, την οποία την ακούει πιο δυνατά από τους άλλους ήχους του περιβάλλοντος, η οποία μάλιστα περιστρέφεται και γύρω από μία τονική, όπως το λέμε στη μουσική. Τονική σημαίνει γύρω από μία νότα, γύρω-γύρω υπάρχει η μελωδία του λόγου. Τι συμβαίνει λοιπόν, συμβαίνει ότι το έμβριο στη γυλιά της μητέρας συνδυάζει, είναι αυτό που, αυτό που ενόμασα ηχογράμματα, sonograms, συνδυάζει μία αρχιτική πληροφορία με ένα συνέστημα. Μα έχεις αισθήματα το έμβριο, φυσικά και έχεις. Ξέρετε πώς τα έχει, τα έχει γιατί το έμβριο στην γυλιά της μητέρας, προσλαμβάνει ορμόνες που κυκλοφορούν στο αίμα της μητέρας. Ορμόνες που περνάνε από τον πλακούντα, περνάνε από τον αιματογεφαλικό φραγμό στον εγκέφαλο του έμβριου και το έμβριο, όταν κυκλοφορεί κορτιζόλι, αισθάνεται στρές και άγχος. Όταν κυκλοφορεί τεστωστερώνι, αισθάνεται έτσι πιο, μια έτσι αίσθηση δράσης να το πω έτσι. Τι κάνει λοιπόν το έμβριο, ακούει όταν η μαμά είναι φοβισμένη και στρεσαρισμένη, πιο γρήγορα την καρδιά, ακούει τη φωνή της μητέρας που αλλάζει, γίνεται ίσως πιο απότομη, μπορεί να έχει κάποιες νότες που είναι πιο ψηλές να κάνει έτσι, προς τα πάνω, το συνδέει αυτό με την ορμόνη που λαμβάνει εκείνη την ώρα, η οποία είναι μια ορμόνη που του λέει τώρα φοβάμαι. Ο φόβος λοιπόν καταγράφεται στον πρώι μου εμβρυγικό εγκέφαλο από τότε ακόμα, από τη μήτρα, σαν ένα ηχόγραμμα, σαν μια πρώιμη αναπαράσταση, η οποία τι σημαίνει αυτό το μήνυμα, γρήγορο τέμπο στα κάτω φωνή που λέμε στη μουσική κλπ, έστημα φόβου. Ήρεμη φωνή της μητέρας, τενούτες οι νότες, απαλά, όπως αυτά που κάναμε πριν άλλωστε έτσι, μακριές νότες, ίσον κάτι άλλο που αυτό λέγεται γαλήνη, ηρεμία, χαρά, κλπ. Θα ακούσουμε τώρα κάτι, θέλω να σας βάλω να ακούσετε κάτι που προσωμιάζει αυτό που ακούει το έμβριο στην κυλιά της μητέρας. Έστω ότι είμαστε ένα έμβριο στη κυλιά της μαμάς, ακούμε τον κορδιακό χτύπο, ακούμε τη φωνή της μητέρας, φιλτραρισμένη μέσα από το αμνιακό υγρό, τι σας προκαλεί? Αν πάνω σε αυτό το ρυθμό ανοιχνεύσουμε την τονική της ομιλίας της μητέρας, η οποία ποια είναι? Γύρω από αυτή τη νότα τραγουδάει λέω, μιλάει η μητέρα. Αν αναπτύξω αυτή σε μια κλίμακα θα κάνω μια μελωδία. Την πρώτη μουσική. Η μουσική λοιπόν με βάση όλα όσα είπαμε μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην ψυχοαναλυτική θεραπεία. Για ποιο λόγο, γιατί μέσω της μουσικής η οποία κωδικοποιεί νόημα, η οποία κωδικοποιεί ασυνείδητες επιθυμίες, η οποία κωδικοποιεί ασυνείδητες σκέψεις, συναισθήματα και μάλιστα καλύτερα από το λόγο, μπορούμε να προσεγγίσουμε αυτό τον ξένο μέσα μας, το ασυνείδητο. Υπάρχουν πολλές θεραπευτικές εφαρμογές, εγώ εφαρμόζω κάποιες από αυτές, καθώς κάνω μουσικοθεραπεία, μεταξύ άλλων στο νοσοκομείο των Χανίων, μπορώ να σας πω. Λοιπόν, υπάρχουν πολλές θεραπευτικές εφαρμογές και προσεγγίσεις, μια από αυτές είναι το αναλυτικό μουσικό δραμα, η οποία είναι μία μέθοδος δεκτικής και ενεργετικής μουσικοθεραπείας στα πλαίσια ομάδας, που χρησιμοποιεί πολλούς κωδικούς αναπαράστασης, όπως τη μουσική, το λόγο και την εικόνα, η οποία γίνεται ομαδικά ή ατομικά, η οποία χρησιμοποιεί μουσικά όργανα αλλά και τη φωνή και αυτό το οποίο μας ενδιαφέρει είναι ότι χρησιμοποιώντας τη μουσική, αυτό που συμβαίνει συνήθως, είναι ότι παρακάμπτουμε αυτό που λέμε τις άμυνες, δηλαδή η ανθρώπινη προσωπικότητα έχει δομηθεί πάνω στο λόγο από πάρα πολύ μικρή, όλες οι άμυνες της προσωπικότητας έχουνε πλαστεί γύρω από το λόγο, αν εμείς χρησιμοποιούμε τη μουσική είναι σαν να παίρνουμε έναν άλλο δρόμο και ουσιαστικά παρακάμπτουμε αυτές τις άμυνες και έχουμε απευθείας πρόσβαση στο ασυνείδητο του ανθρώπου, όταν ακούμε τον φωνητικό του αυτοσχεδιασμό, όταν ακούμε τον αυτοσχεδιασμό του στο πιάνο, όταν ακούμε τον αυτοσχεδιασμό του σε ένα κρουστό. Θα σας βάλω για να τελειώσουμε μια ηχογράφηση η οποία είναι από μια ομάδα ασθενών σε ένα κέντρο ημέρα στη Γαλλία, στο οποίο εργαζόμουνα πριν από αρκετά χρόνια. Πρόκειται για μια ηχογράφηση φωνητικής μουσικοθεραπίας ομάδας. Είναι άντρες και γυναίκες. Είναι όλη η ψυχοσυκή ασθενής αυτή που συμμετέχουν στην ομάδα. Θα σας αφήσω να ακούσετε. Αν θέλετε, κλείστε και τα μάτια. Αν θέλετε, κλείστε και τα μάτια. Τα λέμε ψυχοσυκή ασθενής εννοούμε, παραδείγματος χάρη, πολλά πολλά χρόνια σχυζοβρενής. Παραδείγματος χάρη, πολύ πολύ καταθλιπτικοί άνθρωποι. Αν θέλετε, κλείστε και τα μάτια. Παραδείγματος χάρη, πολύ πολύ καταθλιπτικοί άνθρωποι. Σας ευχαριστώ. |
