| Συγκριτικό Εκκλησιαστικό Δίκαιο: Σε αυτήν την σειρά των μαθημάτων του Συγκριτικού Εκκλησιαστικού Δικαίου του Δευτέρου Εξαμήνου, θα ασχοληθούμε με το δίκαιο της Ρωμαϊκής Εκκλησιαστικής Εκκλησίας. Σε αυτήν την σειρά των μαθημάτων του Συγκριτικού Εκκλησιαστικού Δικαίου του Δευτέρου Εξαμήνου, θα ασχοληθούμε με το δίκαιο της Ρωμαϊκής Κουρίας, δηλαδή της κεντρικής οργάνωσης και διοίκησης της Καθολικής Εκκλησίας. Πριν προχωρήσουμε, όμως, θα πρέπει να κάνουμε μια υπερθύμηση του αντικειμένου του Συγκριτικού Εκκλησιαστικού Δικαίου. Ως γνωστόν, οι τρεις σπηλώνες του αντικειμένου του Εκκλησιαστικού Δικαίου είναι πρώτον τα θρησκευτικά ανθρώπινα δικαιώματα, όπως αναγνωρίζονται και προστατεύονται από το Σύνταγμα και τις διεθνείς συμβάσεις και διακηρύξεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δεύτερος σπηλώνας οι σχέσεις του κράτους με τα θρησκεύματα και με τους κοσμοθερωτικούς οργανισμούς και ο τρίτος σπηλώνας τα εσωτερικά δίκαια των θρησκευμάτων. Το Συγκριτικό Εκκλησιαστικό Δίκαιο έχει το ίδιο αντικείμενο βεβαίως με το Εκκλησιαστικό Δίκαιο, με τη διαφορά ότι εξετάζει τα αντικείμενα που περιλαμβάνονται σε αυτούς τους τρεις σπηλώνες του γενικότερου αντικειμένου του Εκκλησιαστικού Δικαίου από συγκριτικής σκοπιάς. Σε αυτή τη σειρά μαθημάτων με την οποία θα ασχοληθούμε με το δίκαιο της Ρωμαϊκής Κουρίας, δηλαδή της Κεντρικής Οργάνωσης και Δίκαιης της Καθολικής Εκκλησίας, το αντικείμενο της σύγκρισης είναι οι θεσμοί της Κεντρικής Οργάνωσης και Δίκαιης της Καθολικής Εκκλησίας, οι οποίοι εντάσσονται στον τρίτο πηλώνα το αντικειμένο του Εκκλησιαστικού Δικαίου, δηλαδή στα εσωτερικά δίκαια των θρησκευμάτων. Όπως γνωστόν, κάθε θρησκεύμα έχει το δικό του εσωτερικό καταστατικό χάρτη. Εάν είναι λεύτερο το θρήσκευμα, δηλαδή αν δεν είναι κρατικό, τότε τον εσωτερικό καταστατικό χάρτη τον ψηφίζει ή τον εκδίδει το νομοθετικό όργανο του οικείου θρησκεύματος. Αν είναι κρατικό θρήσκευμα, τότε τον εσωτερικό καταστατικό χάρτη τον ψηφίζει το κρατικό νομοθετικό όργανο, δηλαδή το κοινοβούλιο. Η Καθολική Εκκλησία είναι ένα ελεύθερο θρήσκευμα. Δηλαδή από την αρχαία εποχή του χριστιανισμού, το τότε Πατριαρχείο της Ρώμης και μετέπειτα Καθολική Εκκλησία είχε πάντοτε ως εκκλησιαστική πολιτική να μην αποτελεί κρατική εκκλησία σε κανένα κράτος, το στο παρελθόν όσο και στο παρόν. Συνεπώς, τον εσωτερικό καταστατικό χάρτη της Καθολική Εκκλησίας τον εκδίδει το αρμόδιο νομοθετικό της όργανο, δηλαδή ο Πάπας, ο οποίος είναι ο ανώτατος νομοθέτης, ο ανώτατος κυβερνήτης, ο ανώτατος δικαστής και ο ανώτατος διδάσκαλος στην Καθολική Εκκλησία. Ο εσωτερικός καταστατικός χάρτης της Καθολική Εκκλησίας ως γνωστόν αποτελείται από τρεις παππικούς νόμους, δηλαδή από τρεις αποστολικές διατάξεις, όπως ονομάζονται οι παππικοί νόμοι, οι αποστολικές διατάξεις, όπως υπήρχαν στην περίοδο της ρωμαϊκής εποχής οι κονστιτουτσιόνες, οι συμπεριάλες, δηλαδή οι νόμοι των αυτοκρατώρων, κατά επίδραση εκείνου του θεσμού, οι νόμοι οι παππικοί ονομάζονται κονστιτουτσιόνες αποστολικές, δηλαδή αποστολικές διατάξεις. Διότι στο χώρο της Δύσης, στην αρχαία αδιέρετη εκκλησία, το μοναδικό πατριαρχείο στο χώρο της Δύσης ήταν το πατριαρχείο της Ρώμης. Και επειδή στη Ρώμη είχαν μαρτυρήσει οι αποστολοι Πέτρος και Παύλος, χωρίς βεβαίως η εκκλησία της Ρώμης να έχει ιδρυθεί από τους αποστόλους, αλλά από χριστιανούς, εμπόρους ή άλλους. Όταν μεταφέρθηκαν για να δικαστούν και να εκτελεστούν να μαρτυρήσουν οι αποστόλοι Πέτρος και Παύλος, ήδη υπήρχε ανεπτυγμένη η εκκλησία της Ρώμης. Λόγω λοιπόν του μαρτυρίου των δύο αποστόλων Πέτρου και Παύλου, θεωρούνταν η εκκλησία της Ρώμης ως αποστολική. Και η μόνη αποστολική στη Δύση. Γι' αυτό οι νόμοι του Πάπα ονομάστηκαν κοστιτουσιώνες αποστόλικες, δηλαδή αποστολικές διατάξεις. Στην Ανατολή υπήρχε πλήθος εκκλησιών ιδρυμένων από αποστόλους, δηλαδή πλήθος αποστολικών εκκλησιών. Ο εσωτερικός καταστρατικός χάρδης της Καθολικής Εκκλησίας αποτελείται από τρεις αποστολικές διατάξεις, από τρεις παππικούς νόμους. Από την αποστολική διάταξη που κυρώνει τον Κώδικο Κανονικού Δικαίου της Λατινικής Εκκλησίας του έτους 1983. Δεύτερον, από την αποστολική διάταξη του έτους 1990, που κυρώνει τον Κώδικο Κανόνων των Ανατολικών Καθολικών Εκκλησιών. Και τρίτον, από την αποστολική διάταξη pastor bonus του έτους 1992 για τη Ρωμαϊκή Κουρία, η οποία αποστολική διάταξη συμπληρώνεται με έναν γενικό κανονισμό της Ρωμαϊκής Κουρίας, που εκδηδόθηκε από τον Καρδινάλιο Γραμματεία του Κράτους. Με το δίκιο της Ρωμαϊκής Κουρίας θα ασχοληθούμε, αντιπαραβάλλοντάς την όπου χρειάζεται, με την κεντρική διοίκηση και οργάνωση της Ορχόδοξης Εκκλησίας της Ελλάδος. Η Αγία Έδρα, η οποία κατέχεται από τον Πάπα και η οποία αποτελεί την κεφαλή της Καθολικής Εκκλησίας, έχει ως γνωστόν πλανητική δικαιοδοσία. Ενώ οι αυτοκέφαλες εκκλησίες, οι Ορθόδοξες, είναι οριοθετημένες, έχουν δηλαδή όρια γεωγραφικά η καθεμία. Βέβαια υπάρχει και το πρόβλημα της διασποράς, δηλαδή υπάρχουνε τμήματα του πλανήτη, εδαφικά τμήματα του πλανήτη, ως προς τα οποία δεν υπάρχει συμφωνία μεταξύ των Ορθοδόξων Αυτοκεφάλων Εκκλησιών. Για το σε ποια ή σε ποιες αυτοκέφαλες Ορθόδοξες εκκλησίες αυτά τα τμήματα του πλανήτη υπάγονται. Έτσι λοιπόν στη διασπορά, η λεγόμενη διασπορά, δηλαδή σε αυτά τα εδαφικά τμήματα του πλανήτη, όπου δεν υπάρχει αναγνωρισμένη εκκλησιαστική δικαιοδοσία από την πλευρά της Ορθόδοξης Εκκλησίας, υπάρχουν πολλαπλές εκκλησιαστικές δικαιοδοσίες, όπως για παράδειγμα στις ΗΠΑ. Δηλαδή διάφορες αυτοκέφαλες εκκλησίες αποστέλουν επισκόπους για να διαπημένουν Ορθοδόξους πιστούς που υπάγονται σε αυτές. Έτσι, για τους Έλληνες Ορθοδόξους υπάρχει η Ελληνοορθόδοξη Αρχιεπισκοπή Αμερικής, για τους Ρώσπους υπάρχει η Μετροπόλια, δηλαδή η Ορθόδοξη Εκκλησία Αμερικής, η οποία για την Ρωσική Εκκλησία και για μία μειονότητα ορθοδόξων αυτοκέφαλων εκκλησιών που την ακολουθούν συνηστά αυτοκέφαλη εκκλησία, ενώ για το Οικουμενικό Πατριαρχείο και την μειονότητα των ορθοδόξων αυτοκέφαλων εκκλησιών που το ακολουθούν δεν συνηστά αυτοκέφαλη εκκλησία και ούτω καθεξής. Η Αγία Έδρα, η οποία κατέχεται από τον Πάπα και η οποία είναι η κεφαλή της Καθολικής Εκκλησίας, είναι η κεντρική διοίκηση και οργάνωση της Καθολικής Εκκλησίας. Αυτήν θα αναλύσουμε από άποψη θεσμική στη συνέχεια, όπως είπαμε, σε αντιπαραβολή με ανάλογους θεσμούς, τυρουμένου βέβαιως των αναλογιών ή όπως λέμε στα νομικά μουτά της μουτά της, με τους αντίστοιχους θεσμούς της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ελλάδας. Ας δούμε λοιπόν το πανόραμα της Ρωμαϊκής Κουρία και των λοιπόν οργανισμών της Αποστολικής Ιαγίας Έδρας. Και στη συνέχεια, αφού δούμε το πανόραμα, θα προχωρήσουμε στην ερμηνεία και την εξήγηση της Αποστολικής διάταξης Πάστορο Μπόνους για τη Ρωμαϊκή Κουρία. Η έννοια της Ρωμαϊκής Κουρίας, η Ρωμαϊκή Κουρία ή αυλή του Πάπα, δηλαδή ο θεσμός αυτός, υπάρχει κατεπίδραση του ρωμαϊκού δικαίου της ρωμαϊκής εποχής μέσα στο περιβάλλον της Ρώμης. Εκεί υπήρχε η κουρία του αυτοκράτορα στη ρωμαϊκή εποχή. Αυλή, δηλαδή το σύνολο των υπηρεσιών και των αξιωματούχων που απαρτιζαν την αυλή του αυτοκράτορα. Έτσι, λοιπόν, κατεπίδρασε εκείνο το θεσμό του ρωμαϊκού δικαίου στο κανονικό δίκαιο της Καθολικής Εκκλησίας, δηλαδή στο εσωτερικό καταστρατικό της Καθολικής Εκκλησίας. Αναφερόμαστε στην έννοια της ρωμαϊκής κουρίας ή αυλής του Πάπα, η οποία είναι το σύνολο των οργανισμών και των συλλόγων, τι είναι όλα αυτά θα τα εξηγήσουμε στη συνέχεια, που βοηθούν τον Πάπα κατά την άσκηση του ανώτατου αξιωματός του, δηλαδή εκείνου του ποιμένα με την έννοια του επισκόπου της καθόλου Καθολικής Εκκλησίας και του επικεφαλής του συλλόγου των καθολικών επισκόπων. Κατά την άσκηση όμως του αξιώματος του επισκόπου της Ρώμης, ο Πάπας βοηθείται από τον καρδινάλιο δικάριους, δηλαδή αντιπρόσωπο, και από την κουρία, δηλαδή επισκοπικά γραφεία της επισκοπής της Ρώμης, η οποία είναι διαφορετική από τη ρωμαϊκή κουρία. Η ρωμαϊκή κουρία είναι το σύνολο των υπηρεσιών, ποια είναι αυτή η έννοια θα την εξηγήσουμε στη συνέχεια, τη λέμε τώρα κάπως γενικά, και των υπηρεσιών και του προσωπικού, που βοηθούν τον Πάπα στην άσκηση, το ανότατο αξιώματος του, εκείνου δηλαδή του ποιμένα, δηλαδή του επισκόπου της καθόλου Καθολικής Εκκλησίας και του επικεφαλής του συλλόγου των καθολικών επισκόπων. Ενώ η κουρία, δηλαδή τα επισκοπικά γραφεία της επισκοπής της Ρώμης, είναι διαφορετική έννοια από τη ρωμαϊκή κουρία, διότι η κουρία της επισκοπής της Ρώμης αφορά μόνο την επισκοπή της Ρώμης. Η έννοια των «δικαστέρια» χρησιμοποιείται αυτός ο όρος στο κείμενο της αποστολικής διάταξης «Pastor bonus». Τα δικαστέρια είναι οι οργανισμοί της ρωμαϊκής κουρίας, που χαρακτηρίζονται με αυτό το όνομα από την αποστολική διάταξη του τότε Πάπα Ιωάννη Παύλου του δευτέρου «Pastor bonus», ως προς τη νομική τους φύση, είναι νομικός ίσα μεταξύ τους και έχουν διοικητική αυτοτέλεια. Ποια είναι τα «δικαστέρια»? Τα «δικαστέρια» είναι πρώτον η Γραμματεία του Κράτους, η οποία συνιστά το Πρωθυπουργικό Γραφείο και το Υπουργείο Εξωτερικών του Κράτους του Βατικανού. Δεύτερον, οι κογκρεκατσιώνες, δηλαδή οι σύλλογοι. Τρίτον, τα δικαστήρια. Τέταρτον, τα ποντιφικά συμβούλια. Και πέμπτον, οι οικονομικές υπηρεσίες. Όλα αυτά βεβαίως θα τα δούμε αναλυτικότερα κατά την εξήγηση των διατάξεων της Αποστολικής Διάταξης Παστορ Μπόνους του 1992 για τη Ρωμαϊκή Κουρία. Όπως προανέφερα, επί του παρόντος δίνομαι ένα πανόραμα της Ρωμαϊκής Κουρίας και των λοιπών οργανισμών της Αποστολικής Ιαγίας Έδρας. Ποιοι είναι οι λυπεί οργανισμοί της Ρωμαϊκής Κουρίας? Οι λυπεί οργανισμοί της Ρωμαϊκής Κουρίας είναι πρώτον, η υπαρχία του ποντιφικού οικού και δεύτερον, η υπηρεσία για τις λατρευτικές τελετές του ανώτατου ποντίφικα. Οι εν λόγω οργανισμοί δεν έχουν υπάρχους ή προέδρους ως επικεφαλής τους, αλλά μόνο ιεράρχες προησταμένους. Και τώρα προχωρήσουμε στην έννοια της Γραμματείας του Κράτους. Η Γραμματεία του Κράτους είναι το ντικαστέριου, δηλαδή είναι οργανισμός της Αγίας Έδρας που βοηθά από πολύ κοντά τον Πάπα κατά την άσκηση του ανώτατου αξιωματός του. Συντονίζει τα υπόλοιπα ντικαστέρια, δηλαδή τους υπόλοιπους οργανισμούς Αγίας Έδρας και ασκεί την ανώτατη διοικητική εξουσία του Πάπα επί της καθόλου εκκλησίας σε θέματα της αρμοδιωτητάς της. Στο τμήμα της για τις γενικές υποθέσεις υπάγονται οι υπηρεσίες της Έθουσας Τύπου και της Στατιστικής. Η έννοια των κογκρεγκατσιών. Με τον όρο κογκρεγκατσιών θα μπορούσαμε να αποδώσουμε την έννοια των συλλόγων. Οι κογκρεγκατσιών εσείς οι σύλλογοι, που είναι διοικητικές επιτροπές καρδιναλίων και μερικών επισκόπων, είναι τα ντικαστέρια, δηλαδή οι οργανισμοί της Αγίας Έδρας, που ασκούν κατά βάση την ανώτατη διοικητική εξουσία του Πάπα επί της καθόλου εκκλησίας σε θέματα της αρμοδιωτητάς τους, προσωμιάζουν με τα υπουργεία των κρατών, ιδίως εκείνων που έχουν το πολίτευμα της απόλυτης μοναρχίας. Παρακολουθωμένου, ο Πάπας είναι ο απόλυτος μοναρχής του κράτους του Βατικανού. Ποιες είναι οι κογκρεγκατσιώνες, δηλαδή ποιοι είναι οι σύλλογοι. Οι κογκρεγκατσιώνες ή σύλλογοι είναι οι εξής. Οι κογκρεγκάτσιοι ή σύλλογοι για τη δασκαλία της πίστεως. Δεύτερον, οι κογκρεγκάτσιοι ή σύλλογοι για τις ανατολικές εκκλησίες. Τρίτον, οι κογκρεγκάτσιοι ή σύλλογοι για τη θεία λατρεία και την τάξη των μυστηρίων. Τέταρτον, οι κογκρεγκάτσιοι ή σύλλογοι για τις ανακηρύξεις των αγίων. Πέμπτον, οι κογκρεγκάτσιοι ή σύλλογοι για τους επισκόπους. Έκτον, οι κογκρεγκάτσιοι ή σύλλογοι για τον Ευαγγελισμό των λαών, η οποία έχει οικονομική αυτοτέλεια, δηλαδή τη δική της οικονομική υπηρεσία, που ονομάζεται διαχείριση της κογκρεγκάτσιου ή του συλλόγου για τον Ευαγγελισμό των λαών. Έβδομον, οι κογκρεγκάτσιοι ή σύλλογοι για τους κληρικούς. Όγδον, οι κογκρεγκάτσιοι ή σύλλογοι για τα καθηδρίματα καθαγιασμένης ζωής και τις αδελφότητες αποστολικής ζωής. Κένατον, οι κογκρεγκάτσιοι για τα ιεροσπουδαστήρια και τα ιστιτούτα σπουδών. Στη συνέχεια, θα δούμε την έννοια των δικαστηρίων της Ρωμαϊκής Κουρίας. Τα δικαστήρια της Ρωμαϊκής Κουρίας είναι τα δικαστέρια, δηλαδή οι οργανισμοί της Αγίας Έδρας, που ασκούν τη δικαστική εξουσία του Πάπα επί της καθόλου εκκλησίας, προσωμιάζουν με τα αντίστοιχα δικαστήρια των κρατών, ιδίως εκείνων που έχουν το πολίτευμα της απόλυτης μοναρχίας. Ποια είναι τα δικαστήρια της Ρωμαϊκής Κουρίας? Τα δικαστήρια της Ρωμαϊκής Κουρίας είναι τα εξής τρία. Η Αποστολική Πενητεντσιάρια ή το Αποστολικό Εξομολογητήριο. Δεύτερον, το Νότο το Δικαστήριο της Αποστολικής Συγκνατούρα ή της Αποστολικής Επισφραγήσεως. Και τρίτον, το Δικαστήριο της Ρωμαϊκής Ρώτα. Και τώρα προχωρούμε στην έννοια των ποντιφικών συμβουλίων. Τα ποντιφικά συμβουλία είναι τα δικαστήρια, δηλαδή οι οργανισμοί της Αγίας Έδρας, που βοηθούν τον Πάπα κατά την άσκηση του ανώτατου αξιώματός του με την προώθηση ιδιαίτερων πειμαντικών δραστηριοτήτων και με τη μελέτη των σχετικών προβλημάτων, χωρίς όμως να σκούν κατά κανόνα την εξουσία διακυβερνήσεως ή δικαιοδοσίας. Ποια είναι τα ποντιφικά συμβούλια? Τα ποντιφικά συμβούλια είναι τα εξής 11. Πρώτον, το ποντιφικό συμβούλιο για τους λαϊκούς. Δεύτερον, το ποντιφικό συμβούλιο για την προώθηση της ενότητας των χριστιανών. Τρίτον, το ποντιφικό συμβούλιο για την οικογένεια. Τέταρτον, το ποντιφικό συμβούλιο για τη δικαιοσύνη και την ειρήνη. Πέμπτον, το ποντιφικό συμβούλιο kor unum, δηλαδή μια καρδιά. Πέκτον, το ποντιφικό συμβούλιο για την πνευματική μέρημνα των μεταναστών και των μετακινουμένων. Εύδομον, το ποντιφικό συμβούλιο για το αποστολά τους, δηλαδή για την εσωτερική εραποστολή ή αλλιώς για την πειμαντική προς τους λειτουργούς της υγείας. Όχδον, το ποντιφικό συμβούλιο για την ερμηνεία των νομοθετικών κειμένων. Ένατον, το ποντιφικό συμβούλιο για το διάλογο μεταξύ των θρησκιών. Δέκατον, το ποντιφικό συμβούλιο για τον πολιτισμό. Και εν δέκατον, το ποντιφικό συμβούλιο για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Στη συνέχεια, προχωρούμε στην έννοια των οικονομικών υπηρεσιών της Ρωμαϊκής Κουρίας. Οι οικονομικές υπηρεσίες της Ρωμαϊκής Κουρίας είναι τα αντικαστέρια, δηλαδή οι οργανισμοί της Αγίας Έδρας, που διαχειρίζονται την περιουσία της Αποστολικής Έδρας ή που υποπτεύουν και ελέγχουν τις οικονομικές διαχειρήσεις, οι οποίες εξαρτώνται από την Αγία Έδρα ή των οποίων αυτή προήσθαται. Ποιες είναι οι οικονομικές υπηρεσίες της Ρωμαϊκής Κουρίας? Οι οικονομικές υπηρεσίες της Ρωμαϊκής Κουρίας είναι πρώτον, η Αποστολική Κάμερα. Δεύτερον, η διαχείριση της περιουσίας της Αποστολικής Έδρας, η οποία έχει δύο τμήματα, το τακτικό και το έκτακτο. Τρίτον, η υπαρχία των οικονομικών υποθέσεων της Αγίας Έδρας. Στη συνέχεια προχωρούμε στην έννοια των ποντιφικών επιτροπών. Οι ποντιφικές επιτροπές είναι οι οργανισμοί της Ρωμαϊκής Κουρίας, που δεν έχουν την πλήρη διοικητική αυτοτέλεια των κογκρεγκατσιών, δηλαδή των συλλόγων, διότι συνδέονται με ορισμένη κογκρεγκάτσιο, δηλαδή σύλλογο, από την άποψη ότι ο ύπαρχος της κογκρεγκάτσιο, δηλαδή του συλλόγου, προίσταται και της ποντιφικής επιτροπής. Έχουν όμως τον δικό τους πρελάτους προϊστάμενο, δηλαδή ιεράρχη προϊστάμενο και τους δικούς τους ανώτερους λειτουργούς. Ποιες είναι οι ποντιφικές επιτροπές? Οι πεντιφικές επιτροπές είναι οι εξής τρεις. Η ποντιφική βιβλική επιτροπή, η οποία συνδέεται με την κογκρεγκάτσιο ή σύλλογο για τη δασκαλία της πιστείας. Δεύτερον, η ποντιφική επιτροπή για τη Λατινική Αμερική, η οποία συνδέεται με την κογκρεγκάτσιο ή σύλλογο για τους επισκόπους. Και τρίτον, η ποντιφική επιτροπή για τη διατήρηση της καλλιτεχνικής και ιστορικής κληρονομιάς, η οποία συνδέεται με την κογκρεγκάτσιο ή σύλλογο για τους κληρικούς. Στο σημείο αυτό, ολοκληρώσαμε την πρώτη διάλεξη του συγκριτικού εκκλησιαστικού δικαίου του Δευτέρου Εξαμμύνου. Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας. |
