| 5η Διάλεξη: Καταρχάς, σήμερα πρέπει να ολοκληρώσουμε, οπωσδήποτε, τη συνολική μας ματιά πάνω στην ειδική αγωγή. Έτσι ώστε να έχουμε στο υπόλοιπο μισό περίπου του μαθήματος, που μας περισσέβει μέχρι το τέλος, να δούμε μία-μία τις κατηγορίες των παιδιών που εντάσσονται στην ειδική αγωγή και τους καλύτερους τρόπους με τους οποίους μπορούν να ενταχθούν. Οπότε για σήμερα αρχικά θα δούμε μία φωτογραφία της ειδικής αγωγής. Φωτογραφία ενώοντας κάποια ποσοτικά χαρακτηριστικά. Στη συνέχεια θα αναφερθούμε στην ένταξη και στη συνεκπαίδευση, και στο τι σημαίνει η συνεκπαίδευση σήμερα στην ελληνική πραγματικότητα. Και ελπίζω να έχουμε τον χρόνο να ολοκληρώσουμε και με λίγα πράγματα για τη συνδιδασκαλία, που είναι μια βασική πρόταση για την υλοποίηση της συνεκπαίδευσης. Ας ξεκινήσουμε όμως πρώτα με αυτό που βλέπουμε. Είχαμε αναφέρει ότι η τελευταία χαρτογράφηση, αποτύπωση δηλαδή της ειδικής αγωγής, ήταν το 2003. Και τώρα έχουμε... 2015. Αυτό τι σημαίνει? Σημαίνει ότι η μεγαλύτερη εικόνα που θα δούμε, δεν είναι η σημερινή. Δυστυχώς δεν υπάρχει αντίστοιχη. Αυτό που έχω όμως, και θα το συγκρίνουμε, είναι κάποια νέα ποσοτικά συνολικά νούμερα. Βλέπουμε τι? Τις σχολικές μονάδες ειδικής αγωγής αναβαθμίδα εκπαίδευσης. Κοιτάμε την πίτα, η οποία φωνάζει τι. Βλέποντας αυτήν την πίτα, τι καταλαβαίνετε εσείς? Πού αναπτύσσεται η ειδική αγωγή, ό,τι αφορά τις σχολικές μονάδες. Οι σχολικές μονάδες, δηλαδή, πού τις βρίσκουμε συνήθως, ναι. Σχεδόν αποκλειστικά, έτσι, είπες κυρίως, διευρύνω, σχεδόν αποκλειστικά στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Αυτό σημαίνει ότι σαν ειδική αγωγή, έτσι, και η ρίζα μας και ο κορμός μας, μέχρι το 2003, αλλά και σήμερα, παιδιά, είναι στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Αναρωτιέται κανείς, πού πηγαίνουν αυτά τα παιδιά, που τελειώνουν την ειδική αγωγή στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Πού πάνε μετά, αν δεν υπάρχουν δομές. Έτσι, θα το απαντήσουμε σιγά σιγά. Εδώ βλέπετε επίσης, στις σχολικές μονάδες ειδικής αγωγής, το 2003, περισσότερο αναλυτικά. Θέλω να κοιτάμε τα ποσοστά. Βλέποντας εκεί τα ποσοστά, βλέπουμε ότι στο ειδικό νηπιαγωγείο, για παράδειγμα, στην προσχολική, έχουμε 6,8 μονάδων ειδικής αγωγής. 12,8 είναι στο δημοτικό, που είναι το πολύ υψηλό ποσοστό. Ναι, στα τμήματα ένταξης στο δημοτικό. Άρα αυτό που καταλαβαίνουμε είναι τι. Όταν λέμε ειδική αγωγή στην Ελλάδα, ουσιαστικά αυτό που εννοούμε είναι τι. Τμήματα ένταξης στην Ελλάδα. Δεν εννοούμε ειδικά σχολιά, δεν εννοούμε ειδικά νηπιαγωγεία, ούτε ειδικά γυμνάσια. Αυτό που επίσης βλέπουμε πάλι από αυτή την εικόνα, είναι, εάν πάμε στη δευτεροβάθμια, ποια δομή είναι αυτή που αναπτύσσεται περισσότερο. Πες μου. Από τον πίνακα, στη δευτεροβάθμια, ποια δομή ειδικής αγωγής είναι αυτή που έχει το μεγαλύτερο ποσοστό. Τα ΕΚ. Θυμόμαστε τι είναι τα ΕΚ. Είναι οι μονάδες ειδικής επαγγελματικής εκπαίδευσης. Είναι εκεί δηλαδή που γένουνε, υποτίθεται, όσα παιδιά δεν έχουν δυνατότητες, για γνωστική μάθηση, για ακαδημαϊκή μάθηση, και πηγαίνουν να μάθουν ένα επάγγελμα, επαγγελματική κατάρτιση δηλαδή. Έχουμε λοιπόν κάποια παιδιά, τα οποία τελειώνουν από το δημοτικό, από τι κυρίως, από τμήματα ένταξης, και μετά όλα εκείνα τα παιδιά, πρέπει να χωρέσουν σε τι? Σε τμήματα ένταξης γυμνασίου 2,2, σε τμήματα ένταξης ηλικίου 0,3, και τμήματα ένταξης στα τε 0,2. Δεν χωράνε. Αυτό σημαίνει ότι κάποια μένουνε χωρίς την υποστήριξη, την οποία είχανε στη διάρκεια της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Άρα ή μπαίνουνε στις τυπικές τάξεις χωρίς βοήθεια, ή παρατάν το σχολείο. Έτσι, και κάποια λίγα πηγαίνουν και εδώ. Τώρα, αν σκεφτούμε, είπαμε ότι 67% περίπου είναι τι? Τα τμήματα ένταξης. Υπήρχε και ένα περίπου 13% που ήτανε τα ειδικά σχολεία. Σε αυτά τα ειδικά σχολεία, όχι στα τμήματα ένταξης πια, στα ειδικά σχολεία, τι προσφέρεται? Για δείτε το, εμείς όταν μιλήσαμε για την ειδική αγωγή, είπαμε ότι η ειδική αγωγή δεν είναι τύχη. Δεν είναι ντουβάρια, δεν είναι κτίρια, είναι τι? Είναι υπηρεσίες, υλικά, ειδική τρόπη διδασκαλίας, ειδική τρόπη υποστήριξης. Έτσι, θέλω να κοιτάξετε αυτά τα νούμερα, και να σκεφτείτε τι είναι η ειδική αγωγή, που παρέχεται στις σχολικές μονάδες ειδικής αγωγής στην Ελλάδα. Έτσι, όπως το βλέπετε εκεί. Δηλαδή, σε πόσες από τις μονάδες, από τα ειδικά σχολεία, υπάρχει κοινωνική στήριξη, σε πόσες ψυχολογική, και ούτω καθεξής. Τι λέτε? Εκτός λοιπόν από την ειδική διδασκαλία, την ακαδημαϊκή, τι άλλο προσφέρει η ειδική αγωγή στην Ελλάδα κυρίως? Λέγε μου. Έτσι, όπως τα βλέπεις. Κοινωνική στήριξη και ψυχολογική στήριξη. Τα δύο, βασικά, είναι αυτά, έτσι. Προσέξτε όμως, ακόμη και αυτά είναι μούλης... σε 17% των περιπτώσεων και σε 15% των περιπτώσεων. Μοιάζει, λοιπόν, η ειδική αγωγή που προσφέρεται σήμερα. Σήμερα, το 2003, αλλά δεν έχουν αλλάξει, τουλάχιστον σε αυτό το κομμάτι δεν έχουν αλλάξει τα πράγματα. Ίσα-ίσα πολλά έχουν συρρικνωθεί και άλλο λόγω της κρίσης. Άρα, όταν λέμε ειδική αγωγή τελικά στην Ελλάδα, από όψι υπηρεσιών, έχουμε τι? Ειδικούς δασκάλους, και μετά τι άλλο? Κοινωνική στήριξη σε 17% των περιπτώσεων... και σε 15% ψυχολογική στήριξη. Όλα τα άλλα, τα πολύ σημαντικά που αναφέρει ο νόμος, που είναι λογοθεραπεία, εργοθεραπεία, φυσικόθεραπείες κτλ, είναι πάρα πολύ περιορισμένα. Εντάξει? Κύριε Νότσο, η εργοθεραπεία τι έκκληψη είναι? Η εργοθεραπεία είναι η διδασκαλία, πολύ καλή ερώτηση για να το εξηγήσουμε, είναι κινητική διδασκαλία, μέσα όμως από πραγματικά έργα. Δηλαδή, εάν η φυσικόθεραπεία θέλει, για παράδειγμα, τι να κάνει, να ρυθμίσει την τάση ενός μη. Μπορεί να είναι πολύ τεντωμένος ο μης, και άρα δεν μπορεί το παιδί να κάνει εύκολα κινήσεις. Θα του κάνει πολλές κινήσεις, έτσι, σαν γυμναστική περισσότερο. Η εργοθεραπεία θα προσπαθήσει να επανεκπαιδεύσει το μυαλό, τον εγκέφαλο, μέσα από, για παράδειγμα, κάποιο παιχνίδι, που το παιδί θα βάζει τουβλάκια μέσα σε συγκεκριμένες θήκες, έτσι, που θα κάνει μικρές κινήσεις, που θα δένει κορδόνια. Είναι, λοιπόν, η προσπάθεια να εκπαιδεύσουμε την κινητικότητα του παιδιού, έτσι, μέσα από πραγματικά έργα, με απότερο στόχο να ρυθμιστεί στο μέλλον, έτσι, ο τρόπος που ελέγχει ο εγκέφαλος στις κινήσεις του. Είναι πάρα πολύ χρήσιμος χώρος στην ειδική αγωγή, εξαιρετικά χρήσιμος χώρος στην ειδική αγωγή, και, από ό,τι βλέπουμε, όχι αρκετά αναπτυγμένος, έτσι. Τώρα, εδώ, τι βλέπουμε, τους μαθητές που φοιτούν στις σχολικές μονάδες ειδικής αγωγής, ανακατηγορία ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών, φαίνονται οι κατηγορίες, να τις διαβάσω, μαθησιακές δυσκολίες, προβλήματα όρασης, προβλήματα ακοής, νοητική αισθέρηση, αυτισμός, νευρολογικές και άλλες δυσκολίες, δηλαδή κινητικές, αυτό εδώ πέρα έχουμε, τις σωματικές, σύνθετες και κοινωνικο-συναισθηματικές δυσκολίες, πολλαπλές και προβλήματα ομιλίας. Άρα, και επίσης να επισημάνουμε ότι, με ανοιχτό μοβ είναι ο αριθμός των αγοριών που φοιτάς στην ειδική αγωγή, με το φούξια είναι ο αριθμός των κοριτσιών. Πρώτα απ' όλα παρατηρούμε ότι σε όλες τις κατηγορίες, μόνο εδώ βλέπουμε ότι δεν ισχύει, είναι υψηλότερος ο αριθμός των αγοριών που φοιτούν στην ειδική αγωγή. Και βέβαια σε ορισμένες από αυτές, όπως οι μαθησιακές δυσκολίες, όπως οι συναισθηματικές, είναι σχεδόν διπλάσιος. Μια παρατήρηση αυτή. Δεύτερη παρατήρηση, που αν θυμάμαι καλά την είχαμε αναφέρει ήδη, είναι ότι από άποψη πληθυσμού, όχι σχολικών δομών, πληθυσμού, αυτό που βλέπουμε είναι ότι σχεδόν η μισή είναι τι? Μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες. Το οποίο έρχεται, αν θέλετε, και επιτρέψτε μου τον όρο, κουμπώνει με την εικόνα των σχολικών δομών, όπου κυριαρχούν τα τμήματα ένταξης. Γιατί κυριαρχούν, γιατί τα παιδιά με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες, φοιτούν συνήθως στην τυπική τάξη και σε τμήματα ένταξης. Εντάξει μέχρι εδώ. Τώρα αφήστε το αυτό, να δούμε εδώ. Δεν έχουμε, όπως είπαμε, τα ίδια αναλυτικά στοιχεία για το 2015, 2014, 2013. Τα μόνα στοιχεία που έχουμε, στα οποία έχουμε πρόσβαση, είναι τι? Είναι στοιχεία που έρχονται από ευρωπαϊκούς φορείς. Δηλαδή, δεν υπάρχουν εκθέσεις του Υπουργείου Ελληνικές, αλλά επειδή συμμετέχουμε στην Ευρώπη, υποχρεούμαστε να δίνουμε στοιχεία κάθε χρόνο. Και γι' αυτό έχουμε, ευτυχώς, κάποια στοιχεία. Από το European Agency. Άρα, το 2013-2014, με βάση τη μελέτη χαρτογράφησης, το σύνολο των μαθητών που εξυπηρετούνταν από την ειδική αγωγή, ήταν περίπου 16.000. Το 2010, το σύνολο που δηλώθηκε ότι εξυπηρετείται από την ειδική αγωγή, ήταν περίπου 30.000. Δηλαδή, σχεδόν σε 7 χρόνια, διπλασιάστηκε σχεδόν. Το 2012, δύο χρόνια μετά, και είναι και το τελευταίο ποσοτικό που έχουμε, είναι 36.000. Βλέπουμε, δηλαδή, ότι σε αυτό το διάστημα, αν θέλετε σε 10 χρόνια περίπου, έχουμε μια αύξηση του πληθυσμού της ειδικής αγωγής, 127%. Είναι ένα πολύ μεγάλο ποσοστό. Και εμείς βέβαια θα πρέπει να εξηγήσουμε γιατί συμβαίνει αυτό το πράγμα. Έτσι, και θα το συζητήσουμε. Τι γνωρίζουμε τώρα για το 2012, έτσι? Ότι, να το προσέξουμε λίγο. Για τα τελευταία δεδομένα, έχουμε αυτούς οι ειδικά σχολείες, 7.861, 26.350 σε τμήματα ένταξης, και 1.800 στην παράλληλη στήριξη. Έχουμε δύο ερωτήματα. Ένα ερώτημα, γιατί αυξήθηκαν οι μαθητές. Τι λέτε, πώς θα ερμηνεύσουμε αυτή την αύξηση? Μέσα σε 10 χρόνια τι έγινε, δηλαδή. Νομίζω αναπτύχθηκαν οι δομές και υπήρξαν περισσότερα παιδιά στη δικαιογη. Αλλά νομίζω δεν υπήρξαν πολλοί χρονδευτικοί ή πολλοί δομές. Αυτό απαντάει σε άλλο ερώτημα. Άρα, μια ερμηνεία είναι ότι όσο η δική αγωγή οργανώθηκε περισσότερο και έγινε πιο ορατή, τόσο περισσότεροι μαθητές στράφηκαν σε αυτήν για να πάρουν υποστήριξη. Ίσως να μην, άρα, πριν, που ήταν λιγότεροι, δεν είναι ότι δεν υπήρχαν, απλά δεν τους βρίσκαμε με τις διαγνωστικές μας υπηρεσίες. Τι συνέβη, παιδιά, εκεί, το 2000... Τι νόμος έγινε κοντά γύρω στο 2000, τι άλλαξε στις διαγνωστικές υπηρεσίες. Γράψατε και εργασία γι' αυτό. Τι έγινε στις διαγνωστικές, θυμάσαι? Όχι, άμα το πω θα το θυμηθείτε όλοι. Αρχίζει από και. Αυτό που άλλαξε, λοιπόν, και τι έκανε, βρήκαμε περισσότερους μαθητές, ήταν ότι ιδρύθηκαν τα καιδή και άρχισε η διάγνωση, να μην γίνεται μόνο σε ποιους, στο Υπουργείο Πρόνοιας που είχαμε πει, αλλά στο Υπουργείο Παιδείας. Έγινε, λοιπόν, πιο άμεση και εύκολη και μη ιατρικά προσδιορισμένη η δυνατότητα των παιδιών να έχουν πρόσβαση στην ειδική αγωγή. Το κδάι εννοώ, όχι το καιδή. Το είπα και δί με τη σημερινή ονομασία. Τα κδάι ήταν η πρώτη δομή διάγνωσης ανοίχνευσης που έγινε στο πλαίσιο του Υπουργείου Παιδείας. Και έγινε το 2004. Στο 2002 ξεκίνησε, στο 2004 άρχισε να δίνει καρπούς αυτό το πράγμα. Αυτό είναι σημαντικό γιατί. Γιατί τελικά, από ό,τι φαίνεται, ο αριθμός των παιδιών που αναζητούν υποστήριξη και εντάσσονται στην ειδική αγωγή, δεν είναι ένα βιολογικό γεγονός. Δεν εξαρτάται δηλαδή από πόσα παιδιά έχουν αναπηρία ή έχουν ενδογενή προβλήματα. Εξαρτάται από το αν υπάρχει η ειδική αγωγή για να τα εξυπηρετήσει. Και δεύτερον, εάν οι μηχανισμοί ανοίχνευσης και διάγνωσης είναι προσβάσιμοι εύκολα. Εάν εγώ έχω ένα παιδί με μια αναπηρία και στην πόλη στην οποία μένω, δεν υπάρχει ούτε διαγνωστική υπηρεσία, ούτε τμήμα ένταξες, ούτε ειδικό σχολείο. Γιατί να πάω να γράψω το παιδί μου ότι είναι παιδί με αναπηρία, αφού δεν έχω να κερδίσω τίποτα από αυτό. Και έρχομαι τώρα να δούμε μια τελευταία, η προηγούμενη φωτογραφία, αν θέλετε, είναι τι. Είναι η φωτογραφία της ειδικής αγωγής στην Ελλάδα, που έχει πολύ ανάπτυξη στο δημοτικό, λίγη στις άλλες βαθμίδες. Δεύτερον, έχει μισά παιδιά, παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες. Έτσι, από το σύνολο των μαθητών που εξυπηρετεί. Τρίτον, τα τελευταία 10 χρόνια, έχει αύξηση 127% του πληθυσμού, που πρέπει να εξυπηρετήσει. Ποιος? Οι δομές που δεν υπάρχουν παρά μόνο στην πρωτοβάθμια. Και ανέφερε κάτι ότι δεν υπάρχουν και δεν υπήρχαν έτοιμοι εκπαιδευτικοί, δεν υπήρχαν προγράμματα. Όταν αυξάνεται πάρα πολύ ο πληθυσμός που ζητάει υπηρεσίες, και το σύστημα ή δεν είναι έτοιμο να τους υποδεχθεί και να τους στηρίξει, ή όπως είδατε στη νομοθεσία, δεν κάνει και πολλά πράγματα για να ετοιμαστεί, τότε σημαίνει ότι η παρεχόμενη ειδική αγωγή, δεν θα είναι της ποιότητας που έπρεπε και θα μπορούσε. Πάμε τώρα να δούμε μια φωτογραφία σε σχέση με άλλες χώρες. Εδώ το βλέπετε, η μία στήλη είναι κάποιες από τις χώρες, δεν είναι όλες. Ενδεικτικά έχω βάλει για να βρείτε μερικές ομοιότητες και μερικές διαφορές. Και στη δεύτερη στήλη έχουμε το ποσοστό των μαθητών στην ειδική αγωγή. Φαίνονται οι αριθμοί? Φαίνονται οι χώρες? Ωραία. Πάρτε μερικά δευτερόλεπτα, ένα λεπτό, κοιτάξτε τους αριθμούς και πείτε εάν παρατηρείτε κάτι. Τι σας κάνει εντύπωση σε αυτό. Κοιτάξτε ομοιότητες, κοιτάξτε διαφορές. Έτοιμοι? Όχι. Καθόλου, μα καθόλου, την Ελλάδα την βρήκες? Πολύ ωραία. Τι ποσοστό του πληθυσμού του μαθητικού, έτσι, εξυπηρετείτε από την ειδική αγωγή, 3,28. Έτσι, παιδιών εξυπηρετούνται στην ειδική αγωγή. Υπάρχουν άλλες χώρες που να μοιάζουν με μας ό,τι αφορά το ποσοστό. Λίγο η Ιταλία, 2,67. Μάλιστα, έχουμε λοιπόν την Ιταλία, 2,67. Έχουμε τις πιο κοντινές, λέω έτσι, η Γαλλία, 4,66. Και ακολουθεί η Γερμανία, έτσι. Ο Κύπρος, που είναι τόσο κοντινή μας σε διάφορα, φαίνεται να έχει τί ποσοστό. Διπλάσσιο, έτσι. Πρέπει να το εξηγήσουμε. Και τι είναι αυτό που εντυπωσιάζει. Υπάρχει δηλαδή κάποια χώρα που να είναι μακριά, εντελώς. Πες μου. Η Ισλανδία. Τι σας λέει η Ισλανδία. Τι σημαίνει εκεί πάνω στην Ισλανδία. Όλα παιδιά με ειδικές ανάγκες είναι. Πρέπει να το εξηγήσουμε, παιδιά. Είναι οι μαθητές. Αυτό το ποσοστό είναι το ποσοστό του μαθητικού πληθυσμού, που υποστηρίζεται με κάποιο τρόπο από την ειδική αγωγή σε κάθε χώρα. Στη Ισλανδία, λοιπόν, ένας στους τρεις μαθητές υποστηρίζεται από την ειδική αγωγή. Στη Λιθουανία, τουλάχιστον ένα στους δέκα. Και στη Φιλανδία περίπου το ίδιο. Τι συμβαίνει άραγε. Εγώ λέω ότι οι Ισλανδοί έχουν κάποια βιολογική επιβάρυνση. Σε ποιες μαθητές είναι ο μαθητής? Όλες. Εμείς όμως δεν έχουμε σχόλους στους μαθητές στήριξη. Δεν έχουμε στήριξη, ναι. Στη Ισλανδία βάθουμε συγκόνες μαθητές στήριξη. Πρώτη ερμηνεία, λοιπόν, είναι τι. Μήπως σε αυτές τις χώρες που έχουμε τα χαμηλά ποσοστά, αυτό οφείλεται στο ότι δεν υπάρχουν εδομές να υποστηρίξουν τα παιδιά. Σε μεγάλο βαθμό, ναι. Εμείς το είδαμε σε εμάς. Το ίδιο ισχύει στη Γαλλία. Στην Ιταλία υποτίθεται ότι έχουνε τι. Η Ιταλία, βλέπετε, έχει το χαμηλότερο ποσοστό. Γιατί στην Ιταλία πριν από πολλά χρόνια, τέσσερις δεκαετίες, διέλυσαν την ειδική αγωγή. Και είπαν ότι όλα τα παιδιά θα μπουν στα συνηθισμένα, στα τυπικά σχολεία. Και τα κλείσαν τα ειδικά σχολεία. Άρα δεν υπάρχουν υπηρεσίες ειδικής αγωγής. Οπότε αυτό που καταγράφεται είναι οι πολύ βαριές περιπτώσεις. Που είναι οι μόνες που εξυπηρετούνται από την ειδική αγωγή. Αν τώρα αυτή την περιγραφή για την Ιταλία την αντιστρέψω, μπορώ να εξηγήσω το 32,1 της Ισλανδίας. Παίρνουμε. Υπάρχει με έρημνα και η ειδική αγωγή δεν αφορά τους ανάπηλους μαθητές. Αφορά όλους τους μαθητές που για οποιοδήποτε λόγο... μπορεί να χρειαστούν μία εξειδικευμένη υποστήριξη. Έτσι, για λίγο χρονικό διάστημα ή για πολύ. Αυτό τι σημαίνει ότι η δική αγωγή πια εκεί... δεν ορίζεται με βάση την αναπηρία του παιδιού. Αλλά με βάση την ανάγκη του για κάτι εξειδικευμένο. Οπότε, φυσικά, πολλά παιδιά στη διάρκεια της σχολικής τους ζωής... μπορεί να χρειαστούν για ένα διάστημα να φοιτήσουν ή να αξιοποιήσουν... ή να χρησιμοποιήσουν τις υπηρεσίες της ειδικής αγωγής. Γι' αυτό και είναι πολύ μεγάλος αυτός ο αριθμός. Έτσι, ναι. Αυτό ισχύει και για τα παιδιά στις ειδικές συλλογές που έχουν κάτι πέρα από 20 μεγάλο. Ναι, βεβαίως. Γιατί η ειδική αγωγή, ξαναλέω, δεν θεωρείται ο απόπατος. Να το πω απλά. Δεν είναι αν ένα παιδί δεν μαθαίνει τίποτα και δεν μπορώ να κάνω τίποτα με αυτό... πάω και το βάζω σε ένα ξεχωριστό κτήριο, βάζω κανένα ταμπέλα και λέω ειδική αγωγή και τελείωσα. Μπορεί να είναι, θυμηθείτε οι υπηρεσίες, όταν λέμε ψυχολογική υποστήριξη. Πώς από τα παιδιά σήμερα, στην Ελλάδα, χρειάζονται ψυχολογική υποστήριξη. Πολλά παιδιά. Είναι πολλά, έτσι, αλλά δεν δέχονται. Εφόσον δεν δέχονται, δεν καταγράφονται πουθενά, σαν να μην υπάρχουν. Το ίδιο για την Ιταλία, η οποία έχει συρρικνώσει εξαιρετικά τις δομές της ειδικής αγωγής. Μοιάζει σαν να μην υπάρχουν παιδιά με ειδικές ανάγκες ή με ανάγκη υποστήριξης. Ενδιαφέρον έχει επίσης η Φιλανδία. Γιατί η Φιλανδία την ξέρετε εσείς για το σχολικό της σύστημα. Είναι από τα πιο οργανωμένα, πρωτοποριακά, έτσι, ναι. Αλλά φροντίζει για ένα στους 10 περίπου μαθητές, τι να κάνει, να προσφέρει παραπάνω υποστήριξη. Εντάξει, την έχουμε τη φωτογραφία. Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να μας είναι ήδη σαφές ότι το πώς είναι δομημένη η ειδική αγωγή, το οποίο είναι, όπως το είδατε και από την νομοθεσία, ένα πολιτικό ζήτημα, καθορίζει τελικά και πώς οι μαθητές θα βρεθούν στην ειδική αγωγή. Ή θα πάνε ή θα παραμείνουν στην διπική τάξη ή θα είναι σε ενταξιακό περιβάλλον. Τι εννοώ με αυτό. Εάν εδώ, προσέξτε λίγο, οι μαθητές της ειδικής αγωγής, με πόσους διαφορετικούς τρόπους υποστηρίζονται, ειδικά σχολεία, κμήματα ένταξης, παράλληλη στήριξη. Ναι, ωραία. Για να πάμε λίγο πίσω. Εδώ, 2.003, σε πόσα διαφορετικά, από τι υποστηρίζονται, σε ποιες δομές, ναι? Λείπει παράλληλη στήριξη. Λείπει παράλληλη στήριξη, έτσι, έχουμε ειδικά σχολεία, έχουμε τα τμήματα ένταξης, δεν έχουμε παράλληλη στήριξη. Αυτό σημαίνει αμέσως ότι μαζεύει ο αριθμός των παιδιών που θα βρεθούν εκεί στην ειδική αγωγή. Άρα, ανάλογα με το πώς στείνω το σύστημα των δομών της ειδικής αγωγής, αν είναι διαχωρισμένες, αν είναι ένταξη, αν είναι συνεκπαίδευση, εάν έχει πολλή υποστήριξη ή λίγη, ανάλογα λοιπόν θα διευρύνεται ή θα συρρικνώνεται και ο αριθμός των μαθητών που θα βρίσκονται στην ειδική αγωγή. Δεν είναι βιολογικό γεγονός. Και αυτό μας συνδέει με το κοινωνικό μοντέλο στην ειδική αγωγή. Μας βοηθάει να καταλάβουμε καλύτερα ότι το ποιος μαθητής θα θεωρηθεί ότι είναι μαθητής της ειδικής αγωγής. Δεν είναι ένα βιολογικό γεγονός. Επηρεάζεται από το κοινωνικό πλαίσιο και τις κοινωνικές δομές που υπάρχουν. Κοινωνικές δομές είναι και οι δομές της ειδικής αγωγής, οι δομές υποστήριξης. Αν δεν έχουμε απορίες σε αυτό ή κάποιο σχόλιο, θα κλείσουμε την περιγραφή αυτή για να μιλήσουμε λίγο για το πιο σύγχρονο προβληματισμό που αφορά την ένταξη. Εδώ τώρα θα ξεκινήσουμε ένα εντελώς διαφορετικό, αρκετά θεωρητικό θέμα που αφορά τι. Βλέπετε τρεις όρους. Τους έχετε ξανακούσει. Υπάρχει κάποιος όρος που δεν τον έχετε ξανακούσει ή δεν τον έχετε συνδυάσει με την ειδική αγωγή. Το ένα σχολείο για όλους. Σας θυμίζει τίποτα. Το έχετε ξανακούσει. Άρα το ένα σχολείο για όλους, ο τρόπος που το έχεις βρει μέχρι τώρα, είναι η συνεκπαίδευση. Άλλο. Για τους αλλοδαπούς μαθητές, πολύ ωραία. Άλλο. Το έχετε βρει σε κάποιο άλλο πλαίσιο. Όχι. Ωραία. Εμείς εδώ, για σήμερα λοιπόν, για να κατανοήσουμε αυτά τα τρία, πώς συνδέονται, θα πρέπει να συζητήσουμε, πρώτο από όλα, για την αρχή της κανονικοποίησης. Θα την σημειώσετε λίγο, θα κρατήσετε κάποιες σημειώσεις, γιατί η αρχή της κανονικοποίησης, που είναι η βάση της συνεκπαίδευσης στην Ευρώπη, όχι στην Αμερική ή στην Αυστραλία, είναι το ευρωπαϊκό υπόβαθρο που έχουμε, είναι σημαντική και δεν την βρίσκουμε σε βλία συνήθως. Θα δούμε τις βασικές θεωρητικές παραδοχές, πολύ σύντομα ιστορικά στοιχεία. Θα αναφερθούμε στην παραλληληστήριξη, γιατί είναι το καινούριο που έχει προστεθεί, καλώς ή κακώς. Έτσι, στο πλαίσιο της παραλληληστήριξης θα μιλήσουμε και για τη συντηδασκαλία. Και μετά, αφού έχουμε καταλάβει τι περιλαμβάνει κάθε μία τέτοια υποστήριξη, θα δούμε ποιες είναι οι απαραίτητες προϋποθέσεις και ποια είναι τα εμπόδια σήμερα στην ελληνική πραγματικότητα. Ας ξεκινήσουμε από αυτό. Και θα μιλήσουμε λίγο για την κανονικοποίηση. Η κανονικοποίηση είναι μία προσέγγιση, η οποία εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη Σκανδιναβία. Και αφορούσε ανθρώπους με νοητική αναπηρία. Όταν μιλούσαμε για το αναπηρικό κίνημα, είχαμε αναφέρει ποιες αναπηρίες είναι οι κυρίαρχες στο αναπηρικό κίνημα. Θυμάστε καθόλου? Η νοητική στο κίνημα δεν είναι η κυρίαρχη. Οι κινητικές, οι τυφλοί, οι κοφοί, έτσι. Άρα η νοητική αναπηρία σ' ό,τι αφορά το αναπηρικό κίνημα, στη διάρκεια της ανάπτυξής του, ήταν στο περιθώριο. Γι' αυτό δεν συναντήθηκε εξ αρχής η λογική της κανονικοποίησης με το αναπηρικό κίνημα. Τι έλεγε η λογική της κανονικοποίησης? Έλεγε ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να ζουν μία όσο των δυνατών πιο κανονική ζωή. Αυτή είναι με πάρα πολύ απλά λόγια η αρχή της κανονικοποίησης. Δέχτηκε δριμήτατες κριτικές, γιατί όριζε την κανονική ζωή ως τη ζωή της πλειοψηφίας. Ως οι άλλες ζωές να μην ήταν κανονικές. Και αυτή η κριτική είναι βάσιμη. Δηλαδή, ο οποιοσδήποτε κοφός θα έλεγε, άρα για μένα η κανονική ζωή είναι να μιλάω. Αφού η περισσότερη, αφού η κανονικότητα είναι να μιλάς, τότε άρα και εγώ πρέπει να κάνω να μιλάω. Όπως καταλαβαίνετε, το κίνημα των κοφών έχει σοβαρότατες αντιρρήσεις πάνω σε αυτό, ορθώς. Ο λόγος για τον οποίο αναφερόμαστε στην αρχή της κανονικοποίησης, είναι γιατί. Για να καταλάβουμε το πώς στην αρχή τουλάχιστον, γίνονταν αντιληπτή η έννοια της ενσωμάτωσης ένταξης στην Ευρώπη. Στην Ευρώπη δεν ξεκίνησε η πρόταση να φοιτούν τα παιδιά με ειδικές ανάγκες, με τους τυπικούς μαθητές, με βάση τα δικαιώματα. Ούτε με βάση το κοινωνικό μοντέλο. Ξεκίνησε με βάση την αρχή της κανονικοποίησης. Ξεκίνησε λοιπόν με μια πρόθεση να υποστηριχθούν οι άνθρωποι, τα παιδιά με αναπηρίες, ώστε να ζουν όπως οι υπόλοιποι. Τι θα πει αυτό. Αυτό θα πει. Όταν ένα παιδάκι είναι πέντε χρονών, τι κάνει συνήθως μετά που ξυπνάει το πρωί. Κάθεται με τη γιαγιά του. Όχι, δεν κάθεται με τη γιαγιά του, πάει στον υπιαγωγείο. Άρα τι πρέπει να κάνουν και τα παιδιά με αναπηρίες και ειδικές ανάγκες, να πηγαίνουν στον υπιαγωγείο. Σε ποιον υπιαγωγείο πάει, άμα κάθεται εδώ, πάει στον υπιαγωγείο στην Περέα. Όχι, πάει στον υπιαγωγείο της γειτονιάς του. Άρα και τα παιδιά με αναπηρίες θα πρέπει να πηγαίνουν στον υπιαγωγείο της γειτονιάς τους. Έτσι συναντούσαν το να πηγαίνουν στο ίδιο σχολείο. Τι κάνει ένας έφηβος ή μια έφηβος δεκαεφτά χρονών το απόγευμα. Πάει φροντιστήριο στην Ελλάδα. Δεν το ξέραν στη Σκαδιαναβία όμως. Δεν είχαν αυτό το πλαίσιο της κανονικότητας. Εσύ έφερας το κοινωνικό μοντέλο, μα εντελώς έτσι. Λοιπόν, ας υποθέσουμε ότι είμαστε σε μια άλλη χώρα. Ας υποθέσουμε ότι είμαστε δηλαδή στη Σουηδία. Τι κάνει. Τότε, το 70, τόσο που αναπτύχθηκε η λογική της κανονικοποίησης, έτσι. Όχι, δεν διαβάζει, γιατί δεν διαβάζει στο σχολείο του. Πηγαίνει για σπόρ. Ή βλέπει τηλεόραση ή πηγαίνει για σπόρ. Ή συναντιέται και κάνει μια άλλη δραστηριότητα. Άρα έπρεπε και οι έφηβοι με αναπηρίας... να μπορούν να κάνουν ακριβώς τα ίδια πράγματα. Και βέβαια όταν γίνονται ενήλικες... γιατί η κανονικοποίηση αναφέρεται και αναπτύχθηκε για την ενήλικη ζωή... και μετά κατέβηκε στα παιδιά. Άρα κι όσοι ενήλικες, οι ενήλικες τυπικά τι κάνουν. Μένουν μόνοι τους. Είπαμε, όχι Ελλάδα, Ιταλία. Μένουν μόνοι τους, έχουν μια δουλειά, έτσι. Βγαίνουν από το σπίτι κάθε μέρα, παντρεύονται, κάνουν οικογένεια. Αυτή είναι η κανονική ζωή. Ο στόχος, λοιπόν, αυτός ήταν για τους ανάπηρους. Όταν αυτό το στόχο, και αν θέλετε μπορείτε να σημειώσετε ότι... η κανονικοποίηση αναπτύχθηκε και αφορούσε αρχικά... ανθρώπους ενήλικες με νοητική καθυστέρηση που ζούσαν σε ιδρύματα. Και θεωρήθηκε ότι η ιδρυματική ζωή δεν είναι κανονική. Γιατί αποφασίζει άλλως τι θα φας. Γιατί σε σερβίρουν όχι αν πεινάς, αλλά όπως είναι η βάρδια του σερβιρίσματος. Γιατί βγαίνεις έξω μόνο όταν έχει λοφορίο να βγεις έξω. Γιατί ζεις με άλλους 150 και 200 μαζί. Άρα, ξεκίνησε από τους ενήλικες και κατέβηκε προς τις μικρότερες ηλικίες. Όταν λοιπόν κατέβηκε, έφτασε στο επίπεδο του σχολείου... και συναντήθηκε με τη λογική της σχολικής ένταξης. Που έλεγε τι. Που φοιτούν όλα τα παιδιά. Στον τυπικό σχολείο. Ωραία λοιπόν. Πρέπει και εμείς, για αυτά τα παιδιά, να φροντίσουμε να φοιτούν εκεί. Πώς θα το κάνουμε αυτό. Και προτάθηκε πρώτον, να ξεκινήσω από αυτό, η αλλαγή των αντιλήψεων. Δηλαδή, η παρέμβαση στην κοινωνία, ώστε σιγά σιγά... να αλλάξουν οι αντιλήψεις σχετικά με τη διαφορετικότητα... και να αποδεχτούν την εκπαίδευση των παιδιών με αναπηρίες... μαζί με τους τυπικούς μαθητές. Μέχρι εδώ μοιάζει πάρα πολύ με αυτό που και σήμερα πιστεύουμε. Ερχόμαστε εδώ τώρα, στη μείωση διαφορών. Εδώ πια ήταν η λογική και εδώ έγινε η πιο σκληρή κριτική... στην αντίληψη της κανονικοποίησης. Η λογική ήταν ότι πρέπει να φροντίσουμε ώστε το άτομο... παιδί, να το λέω, το παιδί με αναπηρία... να έχει τις λιγότερο δυνατές διαφορές από τους τυπικούς μαθητές. Άρα, εάν δεν ακούει, τι πρέπει να το κάνω να φροντίσω? Να ακούει. Εάν δεν βλέπει, τι πρέπει να φροντίσω? Να βλέπει. Εάν δεν μπορεί να διαβάζει, να το υποστήριξω για να μάθει να διαβάζει. Άρα, υπήρχε η κατεύθυνση το παιδί με αναπηρία... να υποστηριχθεί, αλλά με στόχο όχι την πιο καλή πρόσβαση... όπως είναι σήμερα, αλλά με στόχο να μειωθούν οι αποκλήσεις του. Ας το πω έτσι. Να μοιάζει όσα το δυνατόν περισσότερο... και να λειτουργεί όσα το δυνατόν περισσότερο όπως η τυπική. Αυτό είναι αποδοχή της διαφορετικότητας. Όχι, βέβαια. Έτσι, άρα στον ευρωπαϊκό μας πρόγονο της ένταξης... η αποδοχή της διαφορετικότητας δεν ήταν απαραίτητη. Αυτό βέβαια ξέρουμε εμείς σήμερα ότι με βάση το κοινωνικό μοντέλο... με το οποίο λειτουργούμε δεν ισχύει. Δεν θεωρούμε ότι πρέπει να θεραπεύσουμε τους ανθρώπους που είναι διαφορετικοί... αλλά ότι πρέπει οπωσδήποτε να αποδεχτούμε την διαφορετικότητά τους. Να δώσω ένα παράδειγμα. Νομίζω ότι αν η μνήμη μου δεν με απατά... όταν μιλούσαμε για το κοινωνικό μοντέλο και το ιατρικό μοντέλο... είχαμε αναφερθεί σε ένα παράδειγμα. Εάν για παράδειγμα το κοινωνικό μοντέλο θα παρενέβαινε... σε έναν κινητικά ανάπηρο να μάθει να περπατάει με πατερίτσες... ή αν θα έλεγε όχι, ηλεκτρονικό μαξίδιο. Το θυμάστε καθόλου. Είναι αυτή η διαφορετική λογική. Αν εγώ αποδέχομαι τη διαφορετικότητα, να έρχεται στο σχολείο... να κινείται με όποιον τρόπο μπορεί. Αποδέχομαι τη διαφορετικότητά του. Εάν θέλω να μη φαίνεται διαφορετικός πολύ... τότε ή να μην λειτουργεί, να μην μπαίνει, να μην έχει πρόσβαση... με ένα διαφορετικό τρόπο, τότε θα προσπαθήσω τι να κάνω. Να του κάνω φυσικόθεραπείες, να του κάνω εργοθεραπείες... έτσι ώστε να κινείται όσο το δυνατόν περισσότερο... με τον τρόπο των πολλών, που ονομαζόταν κανονικός. Από τότε από την κανονικοποίηση και από το ευρωπαϊκό μας παρελθόν... έχουμε προχωρήσει πάρα πολύ. Και έχουμε προχωρήσει πάρα πολύ γιατί. Γιατί οι έννοιες και της ενσωμάτωσης και της ένταξης... και της συνεκπαίδευσης αναπτύχθηκαν κυρίως από την άλλη μεριά... όπως λέμε, του Ατλαντικού, αρχητικά στις ΗΠΑ. Και τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τη συνεκπαίδευση... έτσι στην Αυστραλία, όπου γίνονται πάρα πολύ σοβαρές προσπάθεις. Τώρα, εδώ τους ξέρουμε τους όρους. Αυτούς τους έχουμε ξαναδεί. Ωραία. Όπως βλέπετε δίπλα έχω και τους αγγλικούς όρους. Γιατί? Γιατί θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε λίγο... τη σύγχυση που υπάρχει στη βιβλιογραφία. Πολύ πιθανόνταν διαβάζετε να μπερδεύεστε. Δεν είναι δική σας η σύγχυση. Είναι η σύγχυση που υπάρχει στη βιβλιογραφία. Θα ξεκινήσουμε με το πρώτο που είναι το πιο εύκολο. Ο πρώτος όρος είναι η εσωμάτωση. Είναι παλιός όρος, δεν τη χρησιμοποιεί κανένας πια. Ο αντίστοιχος αγγλικός ήταν το mainstreaming. Πώς δηλαδή βάζεις κάποιον στο κεντρικό ρεύμα. Έτσι. Όταν λέμε ότι κάποιος εσωματώνεται, πώς το καταλαβαίνετε? Ναι, αλλά τι θα πει εσωματώνονται. Θα μας το πεις, ναι. Γίνονται ένα με το σύνολο, πάρα πολύ. Όταν λέμε ότι για κάποιον ήρθε από την Αργεντινή, είναι εδώ δύο χρόνια και έχει εσωματωθεί πλήρως. Τι εννοούμε? Εσωματωθεί σημαίνει ότι ήταν ξένο σώμα, μπήκε σε ένα άλλο σώμα και απορροφήθηκε. Έγινε ένα με αυτό, εσωματώνουμε αυτό. Αυτό σημαίνει, γίνουμε ένα με το σώμα. Αυτό είναι αδύνατο για τους ανθρώπους με αναμπειρία. Απλά είναι αδύνατο να εσωματωθούν. Δηλαδή δεν μπορούν οι άνθρωποι με αναμπειρία τελικά, να γίνουν ένα. Μοιάζει πολύ με την αρχή της κανονικοποίησης. Η εσωμάτωση που εμφανίστηκε σαν όρος γύρω στο 65-70, πολύ σύντομα άρχισε να εγκαταλείπεται ως στόχος, αν θέλετε. Γιατί πολύ σύντομα ο χώρος της ειδικής αγωγής είπε, δεν είναι στόχος μας να εσωματώσουμε τα παιδιά. Γιατί δεν μπορούμε καταρχάς. Δεν μπορούμε, τι θα τους κάνουμε. Δηλαδή τον τυφλού πώς θα τον εσωματώσω εγώ. Τον κοφό πώς θα τον εσωματώσω. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι να διατηρούν τη διαφορετικότητά τους, αλλά να είναι μέρος του σχολικού συστήματος. Από εκεί προέκυψε λοιπόν ο όρος ένταξη. Ο όρος ένταξη τι σημαίνει. Το βλέπετε είναι integration και inclusion τώρα. Στην αρχή ήταν integration. Και όσο ήταν integration είμασταν μια χαρά όλοι, γιατί ξέραμε για ποιο πράγμα μιλάμε. Μετά σιγά σιγά άρχισε να λέγεται inclusion. Και όπως βλέπετε από κάτω έχει το inclusive education, που μπορεί να μας μπερδέψει. Τι εννοούμε με την ένταξη. Εννοούμε πιθανόν δύο πράγματα. Υπάρχει η ένταξη στο γενικό σχολείο. Και υπάρχει και η ένταξη στη γενική τάξη. Δηλαδή ένα παιδί που πηγαίνει στο τμήμα ένταξης, είναι ενταγμένο στο γενικό σχολείο. Βλέπεις και είναι. Άρα, γι' αυτό και τα λέμε τμήματα ένταξης. Γιατί θεωρούνται μία μορφή ένταξης. Αυτή ήταν η αρχική προσέγγιση. Σιγά σιγά άρχισαν να γίνονται προσπάθειες, ώστε τα παιδιά να είναι ενταγμένα, που? Στην γενική τάξη. Όχι στο γενικό σχολείο, αλλά στην τυπική τάξη. Και από εκεί προέκυψε το inclusion. Έτσι, ένας άλλος όρος. Στα ελληνικά έχουμε μία λέξη, ένταξη. Γι' αυτό και όταν βλέπετε τον όρο σχολική ένταξη, θα πρέπει να διαβάζετε λίγο παρακάτω, για να καταλαβαίνετε αν ο συγγραφέας αναφέρεται σχολική ένταξη, άρα και τμήμα ένταξης, άρα ένταξη στο γενικό σχολείο, ή σχολική ένταξη μέσα στην τάξη. Είναι πολύ διαφορετικά αυτά τα δύο μεταξύ τους. Έτσι, όταν ένας μαθητής εντάσσεται μέσα στην τυπική τάξη, τότε αναφερόμαστε σε inclusion. Στα Αγγλικά. Γιατί τον συμπεριλαμβάνουμε μέσα στην τάξη, όμως. Είναι, αν θέλετε, πιο σε ισαγωγικά προωθημένη μορφή σχολικής ένταξης. Έχουμε απορίες να πάω στη συνεκπαίδευση. Πάμε τώρα στη συνεκπαίδευση. Η συνεκπαίδευση αναφέρεται στο inclusive education. Τι παρατηρείτε σαν διαφορά. Επάνω έχει mainstream, κάτω έχει integration. Είναι mainstreaming πιανού, του μαθητή. Integration πιανού, του μαθητή. Inclusion πιανού, του μαθητή. Και ερχόμαστε στην εκπαίδευση που λέει inclusive tinos της εκπαίδευσης. Εδώ είναι μια μεγάλη στροφή. Στη συνεκπαίδευση λοιπόν, δεν αναφερόμαστε πια στον μαθητή. Αλλά αναφερόμαστε στην αλλαγή του σχολείου συνολικά. Έτσι ώστε να μπορεί να περιλαμβάνει... και να εκπαιδεύει όλους τους μαθητές ανεξαρτήτως διαφορετικότητας. Άρα το inclusive education με ποιον από τους πρώτους όρους μοιάζει... ψάς ρώτησε αν το έχετε ξανακούσει. Στα ελληνικά δηλαδή, πώς θα το λέγαμε... ένα σχολείο για όλους. Το inclusive education είναι μία εκπαίδευση... που συμπεριλαμβάνει όλους τους μαθητές. Στα διαβάσματα σας πάλι, αλλά και στο νόμο... Στο νόμο αναφέρεται σε συνεκπαίδευση. Τιμάστε καθόλου. Αναφέρεται σε συνεκπαίδευση. Τι εννοεί όμως... εννοεί την εκπαίδευση του μαθητή... μέσα στην τυπική τάξη. Άρα σε τι αναφέρεται λέει συνεκπαίδευση. Ότι δηλαδή όταν ο μαθητής συνεκπαιδεύεται με τους άλλους... στο πλαίσιο της τυπικής τάξης. Δηλαδή τι? Ένταξη εννοεί. Ποια ένταξη? Το inclusion. Έτσι. Βλέπουμε λοιπόν ότι εμείς θα πρέπει να ξεχωρίζουμε μεταξύ τήνων. Κάτ' αρχάς, την εσωμάτωση εύκολο πρώτα δεν ξεχνάμε. Φεύγει. Δεν υπάρχει, δεν το συζητάμε, δεν είναι στόχος μας... είναι στο απότερο, στο μακρινό μας παρελθόν. Πάμε τώρα στο κάτω, το inclusive education. Το inclusive education στα ελληνικά... είναι ένα σχολείο για όλους. Γιατί? Γιατί υποτίθεται ότι αλλάζει το σύνολο του εκπαιδευτικού συστήματος... ώστε να μπορεί να εκπαιδεύσει όλους τους μαθητές. Με όποιον τρόπο. Το inclusive education για παράδειγμα... δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν τμήματα ένταξης. Είναι και αυτός ένας τρόπος. Σημαίνει όμως ότι αλλάζει όλο το εκπαιδευτικό σύστημα. Έτσι ώστε να μπορεί να τους χωράει όλους τους. Αυτό το κρατάμε. Στον ελληνικό νόμο, βέβαια, συνεκπαίδευση... είναι όταν γίνεται μέσα στην τάξη. Και ταυτίζεται με την ένταξη. Άρα τι θα κάνουμε εμείς από εδώ και πέρα... για να μπορούμε λίγο καλύτερα... Κατ' αρχάς τα έχετε ξεκαθαρίσει. Ωραία. Εμείς λοιπόν για να κινούμαστε λίγο πιο εύκολα... εγώ τουλάχιστον αυτό κάνω. Εγώ αναφέρομαι στην ένταξη. Διότι αυτό είναι ουσιαστικά. Έτσι. Ακόμη και στην Αυστραλία που είναι το πιο προωθημένο... που αλλάζουν τα σχολεία να περιοχεί. Ακόμη και εκεί σε πολλές περιπτώσεις... αυτό που κάνουν είναι ένταξη τελικά. Και η συνεκπαίδευση... θα την κρατήσουμε για να εννοούμε τι... την διδασκαλία full time ενός παιδιού... μέσα στην τυπική τάξη. Ναι. Εξηγώ τη δική μου τοποθέτηση. Φυσικά εσείς μπορείτε να διαλέξετε κάποιο άλλο ορισμό. Ναι. Στείλε μου τα ονόματα των 15 να τους γράψω. Καταρχάς ξαναλέω τι. Η ενσωμάτωση δεν είναι στόχος για την ειδική αγωγή. Δεν είναι στόχος... Όχι για την ειδική αγωγή, φανταστείτε τη διαπολιτισμική αγωγή. Δηλαδή φανταστείτε να μπει στόχος... της διαπολιτισμικής η ενσωμάτωση. Που σημαίνει τι? Διαγραφή της διαφορετικότητας της γλώσσας της κουλτούρας... των μεταναστών. Πού θα γυρίσουμε παιδιά... όταν λέμε σχολική ένταση και ελικία σωμάτων σε νόμι το ίδιο. Όλα μαζί. Ε, καλά. Ο λόγος για τον οποίο... θυμηθείτε πώς ξεκίνησα. Ο λόγος για τον οποίο λοιπόν... αφιερώνουμε χρόνο εδώ... είναι ακριβώς γιατί... στη βιβλιογραφία υπάρχει πάρα πολύ μεγάλη σύγχυση. Τουλάχιστον στην ελληνική βιβλιογραφία. Διότι αν πάτε στην αγγλική βιβλιογραφία... όπου οι όροι είναι inclusion ή inclusive education... το τι είναι inclusive education είναι ξεκάθαρο. Το μόνο που ταυτίζεται είναι inclusion-integration. Όταν η αλλαγή αφορά το επίπεδο του συστήματος του εκπαιδευτικού... το ένα σχολείο για όλους... αυτό λέγεται inclusive education. Σχολεία συνεκπαίδευσης. Σκεφτείτε το λίγο. Είναι το ίδιο σαν να λέω... το παιδί μου φυτά σε ένα σχολείο συνεκπαίδευσης. Ή το παιδί μου συνεκπαιδεύεται στην τάξη του. Είναι? Δεν είναι το ίδιο. Όταν λέω γιατί, γιατί το παιδί μου μπορεί να συνεκπαιδεύεται στην τάξη... επειδή ο δάσκαλός του το δέχεται. Επειδή δεν υπάρχει μονάδα ειδικής αγωγής. Επειδή δεν έχει διαγνωστεί. Ενώ όταν ένα παιδί φυτά σε σχολείο συνεκπαίδευσης... σημαίνει ότι εκείνο το σχολείο... δέχεται όλα τα παιδιά όσο διαφορετικά κι αν είναι... και έχει τί κάνει, έχει όλες τις δομές... και τις υπηρεσίες για να το υποστηρίξει. Δεν μπορεί να υπάρχει σχολείο συνεκπαίδευσης... χωρίς για παράδειγμα ψυχολόγο. Ή χωρίς ειδικό εκπαιδευτικό. Ή ένα σχολείο συνεκπαίδευσης... το οποίο έχει μαθητές αλλοδαπούς... χωρίς κανέναν εκπαιδευτικό να μιλάει τη γλώσσα τους. Δεν γίνεται τέτοιο σχολείο συνεκπαίδευσης. Εγώ είμαι από την Ρουμανία να είμαι. Λέω, από τη Συρία να είμαι. Και έρχομαι για να πάω σε ένα σχολείο. Εντάξει. Και πού θα πάω? Πού θα με βάλουν να είμαι παιδί, να φοιτήσω? Θα πάω στο δημοτικό της γειτονιάς. Το δημοτικό της γειτονιάς, λοιπόν... Εγώ τι κάνω εμείς, συνεκπαιδεύομαι, έτσι? Είμαι μέσα εκεί, είμαι όλους. Παρακολουθώ το μάθημα, παίζω με τα παιδάκια, εκεί είμαι. Είναι σχολείο συνεκπαίδευσης. Δεν είναι, παιδιά. Δεν μου διδάσκει, δεν αναγνωρίζει τη διαφορετικότητά μου. Δεν μου διδάσκει τη γλώσσα μου. Δεν με υποστηρίζει κοινωνικά και ψυχολογικά. Άρα αυτό το σχολείο δεν είναι σχολείο συνεκπαίδευσης. Είναι πολύ διαφορετικό το ατομικό επίπεδο... από το επίπεδο του συστήματος της εκπαίδευσης. Πόσο εύκολο σας είναι όταν λέμε για τη Συρία... να τα κατανοείτε, όχι για τη Συρία, για τους μετανάστες... πόσο εκεί είναι ορατό... ότι αν ένα παιδί που είναι, ας πούμε, μετανάστης... του πεις, α, εγώ θα σε ενσωματώσω εσένα τώρα. Είναι κάτι κακό. Ενώ 15 συνάδελφοι υπογράφουν ότι στόχος για την αναπηρία... είναι η ασωμάτωση. Έτσι, εκεί το χάνουμε το νόημα. Δεν βλέπουμε τη διαφορετικότητα. Πάμε. Αν ένα παιδί, ας πούμε, παιδιωτανστόν... έρχεται και παίρνει στο τυπικό σχολείο της κοιτογιάς του... αν του παρεχότανε... θεωρούμε ότι είναι δύσκολο για την αλλαγή του... που παρέχεται εκμάθηση στη γλώσσα του... αν του παρεχότανε ξυχολογική υποστήριξη... και κοινωνική βοήθεια... να κάνει τι? Το να-α είναι που θέλω να μου πεις. Τι θέλει να κάνει? Να εσωματωθεί? Να ξεχάσει τη γλώσσα του, να πηγαίνει αυτό το παιδί... και με τους γονείς του θα μιλάει άλλη γλώσσα... και θα έχει άλλη κουλτούρα... θα αναγνωρίζεται εκεί... και όταν θα έρθει στο σχολείο θα παίρνει άλλη ταυτότητα. Όχι, δεν γίνεται. Γίνεται και παραγίνεται και πολλές φορές... και αυτό είναι κυρίως που γίνεται. Αυτό που συζητάμε είναι... ποιο είναι το περιεχόμενο... ενός σχολείου για όλους. Όχι μόνο με τις υπηρεσίες, όμως. Πρόσεξέ με, παιδιά, αναφέρθηκες αυτό. Θα μπορούσε το παιδί να είναι στο σχολείο της γειτονιάς... και το σχολείο του... να έχει κανονίσει ότι... στις τρεις η ώρα, στις δύο η ώρα... πηγαίνει δίπλα... σε οτιδήποτε κτίριο, δεν έχει σημασία... και μαθαίνει τη μητρική του γλώσσα. Το μέρος και ευθύνη του σχολείου αυτό το κανονίζει, έτσι. Μπορεί να κανονίζει με τον δήμο. Παρ' όλα αυτά, τι κάνει το σχολείο ανάλαμβάνει... να αναγνωρίσει και να καλλιεργεί σε αυτή τη διαφορετικότητα. Δεν είναι ανάγκη όλα να τα κάνει μέσα. Αυτό είναι πάρα πολύ δύσκολο, όπως καταλαβαίνετε. Δεν γίνεται πουθενά, έτσι. Θεωρητικά το ένα σχολείο για όσο υπάρχει. Πρακτικά θα μπορούσε να υπάρξει. Εάν μπορεί να υπάρξει σε οποιοδήποτε άλλο μέρος του κόσμου. Η ερώτηστος στην Ελλάδα δεν έχει... Υπάρχει ή δεν υπάρχει, δηλαδή δεν είναι διαφορετικά εδώ, έτσι. Όπου έχει υλοποιηθεί το ένα σχολείο για όλους, βλέπουμε, ας πούμε, η Ισλανδία. Το λένε οι αριθμοί έτσι, η Φιλανδία, η Νορβηγία. Είναι χώρες στις οποίες έχει υπάρξει πολύ μεγάλη συνεκπαίδευση, αν θέλετε, των παιδιών. Έχουμε δύο γενικές κατευθύσεις. Πρώτον, ότι το σχολείο της γειτονιάς αναλαμβάνει την ευθύνη του παιδιού, ότι και να είναι αυτό το παιδί. Και δεύτερον, ότι το εκπαιδευτικό σύστημα έχει πολύ μεγάλο έυρος υπηρεσιών. Αυτό είναι το βασικό. Όχι ότι όλα τα κάνουμε στο σχολείο. Ακόμα και σήμερα είναι πολύ ενδιαφέρον ότι στην Ελλάδα, και μάλιστα και επαγγελματική κλάδη, λένε ότι να υπάρχει ειδικός παιδαγωγός σε κάθε σχολείο. Να υπάρχει ψυχολόγο σε κάθε σχολείο. Να υπάρχει, ξέρω, άλλος κλάδος, κοινωνικός λουτουργός σε κάθε σχολείο. Δεν είναι αυτό. Καταρχάς δεν είναι εφικτό. Σε ένα σχολείο ενός χωριού, όχι δεν μπορεί να υπάρχει. Τι να κάνουμε, δηλαδή, δεν γίνεται ότι κάθε μαθητής θα έχει τον ψυχολόγο του μαζί. Η λογική είναι που πρέπει να αλλάξει σε αυτήν την κοινότητα, για παράδειγμα, που έχει το σχολείο της. Η κοινότητα έχει υπηρεσίες να υποστηρίξει το παιδί, ώστε τι να κάνει να μείνει μέσα στο σχολείο, να συνεκπαιδεύεται στο σχολείο, να γίνεται αποδεκτή η διαφορετικότητά του. Άρα, δύο είναι τα χαρακτηριστικά ενός σχολείου για όλους. Πρώτον, ένα ανοιχτό σχολείο, έτσι, άρα η ενσωμάτωση πρέπει να φύγει. Και ένα δεύτερο, ότι η παροχή υποστηρίξης υπηρεσιών, έτσι, είναι με ευθύνη του σχολείου, ευθύνη, ο συντονισμός, αλλά όχι ότι τα παρέχει όλα το ίδιο. Για παράδειγμα, να πούμε, Σουηδία. Στη Σουηδία υπάρχουν κάποια σχολεία, τα οποία, μάλιστα, έχουν τον πολύ κακό τίτλο, dyslexia clinics, δηλαδή κλινικές. Έτσι, όπου τι κάνουν. Παιδιά με σοβαρά προβλήματα, ειδικών αναγνωστικών, δυσλεξίας, πηγαίνουν σε αυτά και μένουν, για παράδειγμα, έξι μήνες full time, όλη μέρα, δηλαδή, όχι δεν κοιμούνται μέσα, αλλά μένουν και διδάσκονται διαχωρισμένα εντελώς. Γιατί? Γιατί θεωρούν ότι αυτά τα παιδιά, εάν τους πάρω εγώ έξι μήνες και τους διδάξω κλινικά, δηλαδή με τις καλύτερες δυνατές μεθόδους που αντιστοιχούν στα προβλήματά τους, σε έξι μήνες θα τα γυρίσω πίσω. Αυτά τα κλινικά, αυτές οι δομές, εξυπηρετούν τη συνεκπαίδευση της Ιουίδιας, αλλά σε ένα πολύ πρωτόλιο, με μια πολύ πρωτόλια αντίληψη, θα λέγαμε, διαχωρίζουν τα παιδιά. Άρα και εσείς θα πάτε γυμναστήριο να πηγαίνετε όλες μαζί, μην τυχόν και το personal trainer. Όχι personal trainer, γιατί είναι διαχωρισμός. Το μεγάλο στίχημα είναι ένα το στίχημα των αντιλήψεων, εάν το σχολείο είναι ανοιχτό, και δεύτερον εάν υπάρχουν εύκολα προσβάσιμες κατάλληλες υπηρεσίες. Αυτό είναι το μεγάλο στίχημα. Εδώ στη χώρα μας αυτό είναι που δεν έχουμε. Δεν είναι ότι έχουμε πολύ διαχωρισμό. Ακόμα παιδιά, όπως τα είδατε, δεν τα έχουμε βρει τα παιδιά καλά. Τι να τα διαχωρίσουμε. 2,7 έχει η Ιταλία με πλήρως κατηργημένη την ειδική αγωγή. Δεν υπάρχει. Είναι κατηργημένη. Και έχει 2,7. Και εμείς με τάχα διαχωριστική ειδική αγωγή και ανεπτυγμένη έχουμε 3,8. Έτσι. Τα νούμερα είναι αποκαλυπτικά. Ξέρω ότι θέλετε διάλειμμα. Αλλά έλεγα να μην κάνουμε για να προχωρήσουμε. Αυτό έχει καταργήσει την ειδική αγωγή μέσα στο σχολείο. Γίνονται προσπάθειες ή τα παιδιά που έχουν τα παιδιά τους παραμελημένοι. Ωραία. Να δούμε μια ερώτηση που λέει. Στην Ιταλία που καταργήθηκαν οι δομές της ειδικής αγωγής τι συνέβη. Άρχικά συνέβη το απόλυτο μπάχαλο. Το 97, δηλαδή, μέσα σε μια νύχτα έγινε. Γάλανε ένα νόμο και κλείσανε όλα τα ειδικά σχολεία. Γιατί περνούσανε μία πάρα πολύ σοβαρή... έναν εκδημοκρατισμό της κοινωνίας τους. Η αντίληψη ήταν ότι δεν πρέπει να διαχωρίζονται. Έτσι, τα παιδιά. Και γι' αυτό είπαν ότι τα κλείνουμε τώρα. Δεν είχαν προετοιμασμένους δασκάλους. Να φανταστείτε ότι στην Ιταλία, ειδικά τότε, ήταν ακόμα ακαδηνίες των κανονικών δασκάλων. Όχι πόσο μάλλον να υπάρχουν ειδικοί εκπαιδευτικοί. Και το άλλο κακό που έγινε, ήταν ότι αναπτύχθηκαν οι ιδιωτικές δομές. Όπου κλείνουν δημόσιας δομές παροχής ειδικής αγωγής... σε λίγα χρονάκια φυτρώνουν ιδιωτικές δομές παροχής ειδικής αγωγής. Για την Ιταλία ξέρουμε λίγα πράγματα ερευνητικά προς τα έξω. Δηλαδή δεν είναι ότι δημοσιεύουν πάρα πολύ. Ενώ σε άλλους ερευνητικούς τομείς είναι πολύ ενεργείς. Ότι αφορά τη νέα, εντάξει, τις συνεκπαίδευσες δεν βγαίνουν πολλά πράγματα. Αυτό που ξέρουμε από τους Ιταλούς συναδέλφους, είναι ότι τα παιδιά εξυπρετούνται. Δεν έχω όμως παιδιά ούτε δεδομένα από τη βιβλιογραφία για να το υποστηρίξω αυτό. Ή να το αμφισβητήσω, έτσι. Ούτε έχω πάει στην Ιταλία σε σχολεία για να το δω. Η δική μου λογική είναι ότι σίγουρα οι υπηρεσίες είναι πάρα πολύ περιορισμένες. Και από ό,τι στέλνουν και τα δεδομένα τους, τα δεδομένα που στέλνουν στο European Agency, εκεί που στέλνουμε και εμείς, είναι αντίστοιχα φτωχά με τα δικά μας. Άρα δεν νομίζω ότι υπάρχει αρκετή ανάπτυξη. Θα ολοκληρώσουμε σήμερα το κομμάτι της ένταξης. Γι' αυτό το ιστορικό μέρος, το οποίο αν θέλετε έχει πολύ μικρό ενδιαφέρον ως προς τα συγκεκριμένα γεγονότα, αυτό που θέλω να παρατηρήσουμε είναι η τάση πάνω στην οποία κινούμαστε. Και βέβαια συνδυάζεται και με τις νομοθετικές απόπειρες που έχετε διαβάσει. Άρα, αν ξεκινήσουμε από το 1960 μέχρι περίπου, όπου περίπου είναι όλο το 1984, ουσιαστικά δεν έχουμε καμία ένταξη. Δεν έχουμε αναφορά σε νομοθεσίες. Θυμηθείτε ότι το 1985 είναι για πρώτη φορά ο όρος της ένταξης, έτσι. Αυτό που έχουμε όμως είναι τι, σε κάποιες περιπτώσεις, να γίνεται με βάση ατομική πρωτοβουλία και αφορά κυρίως τους τυφλούς. Η πρώτη κατηγορία, αν σκεφτούμε με όρους κατηγορίας που εντάσσεται, είναι οι τυφλί μαθητές. Έτσι, θεωρήθηκε το πιο εύκολο. Προχωράμε τώρα. 84-89 τι γίνεται? Είναι εκείνη η τεράστια αύξηση, να σας θυμίσω, ήταν 800% αύξηση ειδικών τάξων. Ήταν πολύ λίγες στην αρχή και μετά, επειδή πρώτον ήταν ένας εύκολος και φινός οικονομικός τρόπος. Και δεύτερον, επειδή από την Ευρώπη υπήρχε η ώθηση... ώστε να μην βγαίνουν εκτός σχολείου τα παιδιά με αναπηρίας και ειδικές ανάγκες, άρχισαν να γίνονται οι ειδικές τάξεις που αργότερα μετονομάστηκαν τμήματα ένταξης. Τώρα, κάθε ενέργεια έχει ένα καλό και πολλά κακά ή ένα κακό και πολλά καλά. Δηλαδή, η πολύ γρήγορη αύξηση των τότε ειδικών τάξεων, που μετονομάστηκαν σε τμήματα ένταξης, δημιούργησαν προβλήματα γιατί η ειδική αγωγή αυξήθηκε ξαφνικά χωρίς να έχει γερά πόδια. Από την άλλη μεριά, όμως, κράτησε τα παιδιά μέσα στα τυπικά σχολεία. Άρα, η προαπτική της ένταξης έγινε πολύ πιο ορατή. Και βέβαια το 1985 πέρασε και στο νόμο. 1992 χιλιάδες. Εδώ έχουμε την πουλη συστηματική ευρωπαϊκή επιρροή. Γιατί? Γιατί προωθούνται προγράμματα ευρωπαϊκά, για τη στήριξη της ένταξης και τη στήριξη της ειδικής αγωγής, που ήταν άλλα προγράμματα, αλλά και τη στήριξη της ένταξης μέσα από το πρόγραμμα Ήλιος. Ήλιος το λέγανε. Ήταν Ήλιος 1, Ήλιος 2, δηλαδή συνεχίστηκε αυτή η προσπάθεια. Και μάλιστα στο Ήλιος 2 είχαμε πάρει και το αργυρό γραβείο για ένταξη, σε μια περίοδο που στην Ελλάδα δεν γινόταν σχεδόν τίποτε, στο 13ο ειδικό σχολείο του Κορδελιού. Όπου εντάξαμε μία μαθήτρια με νοητική αναπηρία, από το ειδικό σχολείο, full time, στην τυπική τάξη. Άρα, εδώ τι καινούργιο έχουμε. Το καινούργιο είναι... η προώθηση της ένταξης στην προσχολική εκπαίδευση. Αρχίζει να γίνεται αντιληπτό... που σήμερα θα το δούμε ότι είναι μία από τις προϋποθέσεις επιτυχίας της ένταξης. Αρχίζει να γίνεται αντιληπτό ότι όσο πιο νωρίς ξεκινήσεις, τόσο καλύτερα αποτελέσματα θα έχεις. Άρα, μία έμφαση στην προσχολική αγωγή. Και ξεκινούν οι πρώτες έρευνες. Ερευνητικές καταγραφές της ένταξης, δηλαδή. Να το σκεφτούμε λίγο ότι... άρα, σ' ό,τι αφορά την πραγματική έρευνα στην ένταξη, έχουμε ένα πολύ μικρό παραλθόν. Έτσι, 15 χρόνια. Αυτό είναι όλο και όλο. Δεν έχουμε μεγάλο παραλθόν. Όπως επίσης δεν έχουμε και μεγάλο παραλθόν υλοποίησης της ένταξης. Πάμε 2008. Αυτή, όπως θα διαβάσετε και στο άρθρο, αυτή είναι η περίοδος όπου έχουμε τη μεγάλη ανάπτυξη, έτσι, των δομών της ειδικής αγωγής. Καταρχάς, το 2000 μόλις κατοχυρώνεται η ένταξη. Είναι η πρώτη φορά που γράφεται ότι... οι μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες φοιτούν πρώτον... στην κανονική τάξη, στην τυπική τάξη. Έτσι, η πρώτη φορά που εμφανίζεται ως επιλογή. Ήδρυση των γκδάη, τα έχουμε πει αυτά. Και το τελευταίο σημείο είναι το πολύ σημαντικό. Τα αναλυτικά προγράμματα, τα apps. Είναι ενιαία για όλους τους μαθητές, έτσι δεν είναι. Πρώτη φορά, λοιπόν, σε αυτό το διάστημα, προτείνεται τα apps αυτά τα αναλυτικά να προσαρμοστούν... για κάθε κατηγορία ειδικών ανάγκων, έτσι ώστε... και οι μαθητές που είναι με αναπηρία ειδικές ανάγκες... να έχουν πρόσβαση σε προσαρμοσμένα... αλλά κοινά αναλυτικά προγράμματα. Διότι μέχρι τότε τι είχαμε. Είχαμε apps που απευθύνονται στο μέσο τυπικό μαθητή... και λέγαμε, θα εντάξουμε τους μαθητές με αναπηρίας... για να παρακολουθούν αναλυτικά προγράμματα... που δεν είναι φτιαγμένα γι' αυτούς. Άρα, για πρώτη φορά, δίνεται η ευκαιρία... των προσαρμοσμένων αναλυτικών προγραμμάτων. Και ερχόμαστε 2008 μέχρι σήμερα. Εδώ θα πρέπει να πούμε ότι σε αυτήν τη διαφάνεια... θα πρέπει να μπορείτε να ξεχωρίσετε το γεγονός από την άποψη. Αυτή είναι μια διαφάνεια της δικής μου άποψης. Δεν υποχρεούστε, φυσικά, να την υιοθετείτε... αλλά θα πρέπει να είσαστε σε θέση να διακρίνετε... τι είναι γεγονός, έγινε, δηλαδή... ότι είχαμε τον καινούργιο νόμο. Είναι γεγονός ότι ο νόμος προωθεί τη συνεκπαίδευση... όπως και αν την εννοεί. Είναι γεγονός, γιατί γράφει μέσα υπέρ της συνεκπαίδευσης... και πώς πρέπει να γίνεται. Ότι δίνεται έμφαση στη συνεκπαίδευση παιδιών με αυτισμό... ενώ την προηγούμενη περίοδο... όλο το βάρος ήταν σε ποιους, μαθησιακές δυσκολίες, τυφλή. Τώρα βλέπουμε μία μεγάλη έμφαση... και μάλιστα μία μεγάλη αύξηση... του αριθμού των αυτιστικών παιδιών που εντάσσονται. Και πώς γίνεται αυτό με την παράλληλη στήριξη... που εφαρμόζεται για πρώτη φορά. Έχουμε αυτά λοιπόν τα τέσσερα σημεία... και η ύπαρξη απλά του αριθμού 39. Είναι γεγονότο, είναι οι αλλαγές. Έχουμε λοιπόν μία σαφή δήλωση. Νομοθετική υποστήριξη της συνεκπαίδευσης... ανεξαρτή του κατηγορίας... και ως μορφή υποστήριξης χρησιμοποιείται η παράλληλη στήριξη. Τώρα, σ' ό,τι αφορά την άποψη. Αποδομείται θεωρητικά η δική αγωγή. Αυτό δεν το λέει πουθενά, αλλά... ο τρόπος με τον οποίο προβάλλεται... ως πρώτη επιλογή και ως ορθή επιλογή... μόνο η συνεκπαίδευση. Η προσπάθεια που γίνεται ακόμη και για μαθητές... με βαριά αναπηρία όπως είναι ο αυτισμός... να συνεκπαιδεύονται στην τυπική τάξη. Είναι σαν να αποδομεί και τις δομές της ειδικής αγωγής. Υπάρχει μία στροφή λοιπόν... προς τα πού, προς και... ατομική συνεκπαίδευση στην τυπική τάξη... με βάση την παράλληλη στήριξη... σαν λογική θεωρητικά προς ένα σχολείο για όλους... θεωρώντας ότι η διαχωρισμένη ειδική αγωγή... είναι παροχημένη και είναι κάτι που σιγά σιγά... θα πρέπει να καταργηθεί. Είναι σαφής η διαφορά μεταξύ των γεγονότων. Άρα σήμερα πώς στεκόμαστε. Σήμερα στην Ελλάδα έχουμε τη νομοθεσία και η υλοποιήσει... η οποία είναι συνεκπαίδευσης πρώτον. Βέβαια διατηρούνται και τα υπόλοιπα τμήματα ένταξης. Θα τα δούμε παρακάτω. Και πώς γίνεται αυτό, γίνεται μέσω της παράλληλης στήριξης. Την παράλληλη στήριξη την έχετε ακούσει όλοι, βεβαίως. Τι γίνεται με την παράλληλη στήριξη. Γίνεται αφορά την υποστήριξη των μαθητών με αναπηρία... και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες... για φίτηση μέσα στην τυπική τάξη. Η παράλληλη στήριξη είναι συνεκπαίδευση ατόμου. Δεν είναι για όλους. Ο εκπαιδευτικός της παράλληλης στήριξης, όπως θα το δούμε, δεν υποστηρίζει όλα τα παιδιά ή όσα το χρειάζονται. Υποστηρίζει το ένα, το συγκεκριμένο παιδί. Έτσι, για να βρίσκεται μέσα στην τυπική τάξη. Τώρα, πότε δικαιούνται τα παιδιά παράλληλη στήριξη. Όταν μπορούν οι μαθητές να παρακολουθήσουν το αναλυτικό πρόγραμμα. Προσέξτε λίγο. Όταν δηλαδή έχουν τις ικανότητες, τις απαραίτητες, να προχωρούν στο αναλυτικό πρόγραμμα της τάξης, αλλά λόγω της αναπηρίας τους εμποδίζονται. Υποθέτουμε ότι είναι ο εκπαιδευτικός της παράλληλης στήριξης εκεί, για να άρει αυτά τα εμπόδια. Έτσι, μέχρι εδώ καλά. Δεύτερη περίπτωση. Όταν δεν υπάρχει άλλο πλαίσιο ειδικής αγωγής, για να υποστηρίξει. Όταν, δηλαδή, ένα παιδί δεν μπορεί να παρακολουθήσει το μάθημα στην κανονική τάξη, θα χρειαζόταν να πήγαινε σε τμήμα ένταξης, ή σε ειδικό σχολείο, αλλά δεν υπάρχει στην περιοχή, έτσι, τότε υποστηρίζεται με εκπαιδευτικό παράλληλη στήριξης. Όταν η παράλληλη στήριξη θεωρείται ότι είναι απαραίτητη, με βάση τη γνωμάτευση του κεδί. Διακρίνουμε εδώ τρεις περιπτώσεις. Η μία, η πρώτη, το παιδί μπορεί να παρακολουθήσει το αναλυτικό πρόγραμμα, αλλά εμποδίζεται από κάποιον από την αναπηρία του. Δεύτερον, το παιδί δεν μπορεί να παρακολουθήσει το αναλυτικό πρόγραμμα, αλλά επειδή δεν έχω άλλη δομή να το εξυπηρετήσω, το υποστηρίζω, το συνεκπαιδεύω. Τρίτον, όταν με βάσει άλλες εκπαιδευτικές ανάγκες, πιθανόν δεν αυτό εξυπηρετείται. Έχω κάποιον, όχι εκπαιδευτικό απαραίτητα, για την υποστήριξη. Τώρα, εδώ τα βλέπετε πάλι σε διάφορες δομές. Πρώτη περίπτωση παράλληλη στήριξη με εκπαιδευτικό. Εκπαιδευτικό που επιλέγεται από το Υπουργείο Παιδείας, δηλαδή. Ποια παιδιά αφορά συνήθως? Αφορά τυφλά, άσπεργγερ, δηλαδή παιδιά με υψηλό λειτουργούν τα αυτισμό, που μπορούν να τα καταφέρουν. Στην πράξη αφορά και παιδιά με αυτισμό. Τα οποία ουσιαστικά δεν μπορούν να παρακολουθήσουν το μάθημα, απλά οι γονείς τους θέλουν να είναι τα παιδιά τους εκεί. Στην πράξη λέμε τώρα. Δεύτερη περίπτωση είναι η παράλληλη στήριξη μαθητών πάλι με αυτισμό, από ειδικό βοηθό. Τι σημαίνει αυτό? Ότι ειδικά για τα παιδιά με αυτισμό, ακόμη και αν το κεδί δεν έχει προτείνει παράλληλη στήριξη, κι άρα το Υπουργείο Παιδείας δεν στέλνει... εκπαιδευτικό παράλληλη στήριξης, μπορεί ο γονιός να πληρώσει κάποιον... και να έχει ειδικό βοηθό μέσα στην τάξη. Τα παιδιά με αυτισμό είναι τα μόνα που δικαιούνται... αυτήν την κάμψη του νόμου. Διότι μέσα στο σχολείο μπαίνουν μόνο άνθρωποι... που έχουν σχέση με το σχολείο, όπως ξέρετε. Ακόμη κι εσείς όταν πάτε για πρακτικές, πρέπει να υπάρχει άντια, δεν μπαίνει έτσι κάποιος. Έχουν κατακτήσει οι γονείς των παιδιών με αυτισμό... το δικαίωμα να μπαίνει μέσα κάποιος... ο οποίος δεν ανοίξει το Υπουργείο Παιδείας, δεν επιλέχθηκε από το Υπουργείο Παιδείας... και το πληρώνουν εξωτερικά. Ναι, είναι ένας ιδιώτης. Μπορώ να πω ότι αυτό είναι πολύ κονίσος... για τα παιδιά με αυτισμό. Παρ' όλα αυτά είναι ένα πρόβλημα για την δική αγωγή. Γιατί προσφέρεται μόνο για τα παιδιά με αυτισμό. Δηλαδή γιατί δεν θα μπορούσε να γίνεται για παιδιά... με σύνδρομο Down. Γιατί να μη γίνεται παιδιά με κάποια άλλη αναπηρία. Υπάρχει μια διακριτική μεταχείριση. Αλλά το έχουν κερδίσει αυτό το δικαίωμα οι γονείς. Ήταν διεκδίκησή τους, δηλαδή, και το κέρδισε. Και το τελευταίο είναι η στήριξη σε μαθητές που απλώς δεν αυτοεξυπηρετούνται. Όπου δεν γίνεται από εκπαιδευτικό, μπορεί να γίνεται από ειδικό εκπαιδευτικό προσωπικό. Έχουμε ερωτήσεις? Ναι, ακούω. Σε ποια περίπτωση θα μπορεί να παρουσιάσουμε το μάθημα... μέσα στην τυπική τάξη, με την οποία έχει ενωστηθεί το παιδί του... και πότε θα πάρουν σε κοινήματα ένταξη, το δεν έχει καλάζει λίγο. Ναι. Να σε γυρίσω λίγο σε αυτά που είπαμε ήδη. Ένα παιδί μπορεί να είναι με παράλληλη στήριξη μέσα στην τυπική τάξη. Πρώτον, εάν έχει κάνει έτσι ο γονιός του, εάν το κερδί κρίνει ότι κάνει έτσι στο κερδί, το κερδί κρίνει ότι το παιδί μπορεί να παρακολουθήσει τα μαθήματα του σχολείου, έχει τις δυνατότητες, αλλά η αναπηρία του το εμποδίζει... και άρα προτείνει παράλληλη στήριξη γι' αυτό το παιδί. Μία περίπτωση. Δεύτερη περίπτωση. Το παιδί μπορεί να μην μπορεί να παρακολουθήσει, έτσι, αλλά δεν υπάρχει τίποτα άλλο γύρω στην περιοχή για να τον υποστηρίξει. Μπορεί να μην υπάρχει... Όχι, όχι, όχι, αν υπάρχει τμήμα ένταξης και κρίνεται ότι πρέπει να πάει στο τμήμα ένταξης, θα πάει στο τμήμα ένταξης. Αν δεν υπάρχει τμήμα ένταξης, όμως, τότε πρέπει να φοιτήσει στο σχολείο... και να έχει την παράλληλη στήριξη, έτσι. Άρα έχει να κάνει με το συγκεκριμένο πρόβλημα του παιδιού, τη διεκδικητικότητα των γονέων του παιδιού, την πρότες του καιδί και το σύστημα υπηρεσιών ειδικής αγωγής που υπάρχει στην περιοχή, έτσι. Τώρα, ποια είναι τα προβλήματα με την παράλληλη στήριξη. Πρώτον, η παράλληλη στήριξη, συγγνώμη, συνήθως, ειδικά τα τελευταία δύο χρόνια με την έντονη κρίση, εγκρίνεται από το καιδί, αλλά δεν υλοποιείται. Όταν ξεκίνησε η παράλληλη στήριξη, υπήρχε ένας εκπαιδευτικός παράλληλης στήριξης για έναν μαθητή. Δηλαδή, ήταν συνέχεια μαζί του, έτσι. Μετά έγινε ένας εκπαιδευτικός για δύο μαθητές, ένας στη μία τάξη, ένας στην άλλη. Δηλαδή, πήγαινε κάποιες ώρες με τον ένα ή κάποιες μέρες με τον έναν μαθητή και κάποιες άλλες. Πέρυσι, υπήρχαν περιπτώσεις εκπαιδευτικών παράλληλης στήριξης, που υπήρχαν σε δύο σχολεία χωρισμένη σε τρεις ή τέσσερις μαθητές. Αυτό όμως πια δεν είναι παράλληλη στήριξη, έτσι. Γιατί είναι σαν να πηγαίνεις μία μέρα, λίγο να βοηθάς εκεί και να φέρνεις. Δεν είναι παράλληλη στήριξη. Είναι ένα μεγάλο πρόβλημα της υλοποίησης, δηλαδή. Επίσης, από τις 600, για παράδειγμα, παράλληλης στήριξης που ενέκριε ένα κεδί, ήρθαν ποροί, πιστώσεις, δηλαδή, και υλοποιήθηκαν οι 250. Οι άλλες ούτε καν υλοποιήθηκαν. Εδώ τώρα, όταν το είπαμε ήδη το πρώτο, υλοποιείται με σημαντική καθυστέρηση, που σημαίνει ότι περιμένει τώρα ο μαθητής τι να κάνει. Άρα, άλλα παιδιά δεν πάνε σχολείο. Άλλα παιδιά πηγαίνουν και είναι χωρίς καμία υποστήριξη. Και ερχόμαστε τώρα στα δύο τελευταία. Όταν έχει εγκριθεί παράλληλη στήριξη, αλλά δεν υπάρχει πίστοση, τότε αυτό το παιδί το στέλνουν στο κλίμα ένταξης. Άρα υποκαθιστάται λοιπόν με μία δομή υποστήριξης, σε χαμηλότερο επίπεδο συνεκπαίδευσης. Δηλαδή δεν έχω πίστοση για να σε συνεκπαιδεύω, ενώ θεωρώ ότι έτσι πρέπει να κάνω. Σε αυτές οι περιπτώσεις αναφερόμαστε, έτσι. Ουσιαστικά σε στέλνω στο τμήμα ένταξης. Ή υλοποιείται από εκπαιδευτικό γενικής εκπαίδευσης. Η συντριπτική πλειοψηφία της παράλληλης στήριξης, υλοποιείται από εκπαιδευτικούς γενικής εκπαίδευσης. Δεν είναι κάποιο μικρό ποσοστό αυτό. Όταν για πρώτη φορά λειτούργησε, πήραν πάρα πολλούς εκπαιδευτικούς γενικής εκπαίδευσης, από φύτους των πενταγωγικών τμήματων. Και μετά στο δεύτερο πρόγραμμα θεώρησαν ότι αυτοί είχαν προϋπηρυσία ειδικής αγωγής, επειδή είχαν δουλέψει ένα χρόνο στην παράλληλη στήριξη. Και άρα τους θεώρησαν ως ειδικούς παιδαγωγούς και τους πήραν. Τώρα, η παράλληλη στήριξη έχει πριν περάσουμε εδώ και άλλα ζητήματα. Αρκετά ζητήματα. Μάλιστα μία υποψήφια διδάκτορας εδώ του δικού μας του τμήματος, η Γεωργία Παπανικολάου, έκανε μια πηλωτική μελέτη για την παράλληλη στήριξη και βρήκε τι? Πρώτα απ' όλα βρήκε ότι οι μαθητές που συνεκπαιδεύονται με παράλληλη στήριξη, δεν αλληλεπιδρούν με τους υπόλοιπους μαθητές. Γιατί? Δεν είναι φυσικό. Άμα έχω εγώ μαζί με τον bodyguard όλη την ώρα. Ουσιαστικά δηλαδή, ενώ είναι εκεί για να υποστηρίζουν, λειτουργεί αυτό ως ένα παραπάνω εμπόδιο στην επικοινωνία. Δεύτερο, πάρα πολύ σημαντικό. Ενώ συνεκπαιδεύονται, ο εκπαιδευτικός της γενικής τάξης δεν έχει ούτε καμία γνώση, ούτε ασχολείται με τον παραμικρό τρόπο με τον μαθητή αυτό. Άρα, παιδιά, ουσιαστικά είναι όχι παράλληλη στήριξη, είναι υπάρξει παράλληλη διδασκαλία, δηλαδή απλά είναι στον ίδιο χώρο. Η παράλληλη στήριξη με τον τρόπο που υλοποιείται δεν είναι συνεκπαίδευση. Έτσι, είναι φυσική παρουσία του παιδιού, στον ίδιο χώρο με τους τυπικούς μαθητές. Δυστυχώς, έτσι δείχνουν τα δεδομένα. Επίσης, έχουμε δεδομένα που λένε ότι οι εκπαιδευτικοί μεταξύ τους δεν επικοινωνούνται, δεν συνεργάζονται σε τίποτε. Πού συνεργάζονται μόνο, πού έχει άποψη ο γενικός εκπαιδευτικός, ξέρετε, στην αξιολόγηση. Δεν έχει επιλέξει διδακτικούς στόχους, δεν έχει διδάξει, δεν έχει άλλη επιδράση, αλλά θέλει να έχει άποψη για το βαθμό που θα βάλει. Άρα είναι αρκετά... Αν τύχει, όχι, αν είναι ο εκπαιδευτικός της παράλληλης στήριξης καλός, τότε μαθαίνει από τον εκπαιδευτικό της παράλληλης στήριξης περισσότερο. Επίσης, η εκπαιδευτική παράλληλης στήριξης, ορισμένες φορές, επειδή τα παιδιά δεν είναι παιδιά που μπορούν να παρακολουθήσουν πραγματικά το πρόγραμμα, ασχολούνται περισσότερο με την οργάνωση της συμπεριφοράς του μαθητή... και λιγότερο με τη διδασκαλία. Είναι ένας θεσμός που για άλλη μία φορά, όπως είχε γίνει παλιά με τις ειδικές τάξεις, φούσκωσε ξαφνικά. Φανταστείτε ότι στο πρόγραμμα υλοποίησης της παράλληλης στήριξης όταν ξεκίνησε, ήταν πρόγραμμα ΕΣΠΑ. Υποτίθετο ότι είχαν τρεις φάσεις εκπαίδευσης οι άνθρωποι αυτοί. Θα έκαναν την πρώτη επιμόρφωση, θα είχαν υποστήριξη μετά στη διάρκεια και θα είχαν και τρίτη υποστήριξη. Η πρώτη έγινε κοντά στο τέλος της χρονικής χρονιάς. Άρα υλοποιήθηκε με έναν άνορχο τρόπο. Είχα ένα παιδί με σύγκρομο άνθρωπο και έρχονταν κάθε παιδιά κοπέλα, η οποία ήταν κοινόγουσμα με διτυακό στη μηχαιολογή και έκανε κοινωνιωτικά μαθήματα. Όμως το παιδί του κοπέλα δεν είχε κοινωνίωμα στη τάξη, είχε και γονείς που είχαν διάφορε. Αυτή η δυνατηγητρία έπαιρνε το παιδί σε δύο ώρες μέσα τη εβδομάδα και προσποθούσε να το κάνει ξεχωριστά από τη τάξη, δηλαδή το έπαιρνε σε μια δική της απογορομένη έξω, παράλληλα, και προσποθούσε να του κάνει κάποια συγνώση με τη δυνατηγητρία. Πάτα, νομαδική ή τίποτε. Εμείς όμως τώρα δεν είπαμε ότι η παράδειξη είναι μέσα στη τάξη. Ναι. Συγκεκριμένη να πω ότι ήταν η σάπρια σχολία. Ναι, φυσικά. Άρα αυτό που επισημαίνεις είναι τι? Ότι το τι λένε τα χαρτιά, με το τι γίνεται στην πραγματικότητα, δεν ταυτίζονται. Υπάρχουν περιπτώσεις παράλληλης στήριξης που έχουν στηρίξει τα παιδιά και τα παιδιά δέθηκαν και με την τάξη και προχώρησαν και είναι πραγματικά πολύ ουσιαστικές. Υπάρχουν περιπτώσεις σαν και αυτές που ουσιαστικά δεν είναι παράλληλης στήριξης. Βγάζει το παιδί. Άρα λειτουργεί λίγο σαν τμήμα ένταξης, σαν περιπατητικός δάσκαλος που ήταν παλιά. Ναι, η υλοποίηση έχει πολλά προβλήματα. Λίγο θέλω να σκεφτείς, δεν θα το συζητήσουμε, το ότι έχει αδιάφορους γονείς. Είναι η πρώτη ερμηνεία κάθε προβλήματος στο σύνολο των εκπαιδευτικών. Τα τελευταία 40 χρόνια. Τα τελευταία 40 χρόνια όταν ένα παιδί έχει πρόβλημα, η πρώτη ερμηνεία που δίνει το σύνολο των εκπαιδευτικών είναι η οικογένεια, είτε η επιβάριση, είτε η αδιαφορία, είτε η λανθασμένη αντίληψη κλπ. Εγώ θέλω να σας πω ότι την οικογένεια ως εκπαιδευτική δεν την αλλάζουμε. Αυτή είναι η οικογένεια του παιδιού. Κοιτάμε τι θα κάνουμε από εκεί και πέρα. Λοιπόν, ήθελες κάτι να προχωρήσω? Αυτό είναι η εικόνα της παράλληλης στήριξης. Είναι πάρα πολύ διαφοροποιημένη. Φανταστείτε, έχουμε πει τα ίδια. Παιδιά που μπορούν να παρακολουθήσουν, παιδιά που δεν μπορούν να παρακολουθήσουν και πληρώνουν γονείς, παιδιά που δεν μπορούν να παρακολουθήσουν, αλλά δεν υπάρχει άλλη δομή ειδικής αγωγής και αυτό βρίσκονται εκεί μέσα. Αυτά τα τρία είναι πάρα πολύ διαφορετικά μεταξύ τους, ούτως ή άλλως. Στο παράδειγμα των αφητών που έχουν αυτισμό, που είπατε ότι μπορεί να πάρουν γονείς έναν ειδικό βοηθό. Ναι, ναι. Αυτός ο ειδικός βοηθός δεν πρέπει να έχει κάποια πτυχία. Τις περισσότερες φορές έχει κάποιο πτυχίο, αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις που δεν είναι εκπαιδευτικός, για παράδειγμα. Και το σχολείο το δέχεται κανονικά. Έτσι λέει ο νόμος, παιδιά. Κάτσε λίγο, δηλαδή τι έλεγχε στον τύχο αυτό που θα βάλουμε. Όχι βέβαια, αυτό λέω ότι τις περισσότερες φορές είναι ένας άνθρωπος... ο οποίος έχει την πιστοποίηση, αν θέλετε. Δεν παίρνουν έναν να τον βάλουν να δουλεύει με το παιδί τους εκεί μέσα. Και όλα αυτά γίνονται σε συνεργασία με το σχολικό σύμβουλο της ειδικής αγωγής. Δεν αποφασίζουν μόνοι τους οι γονείς. Λοιπόν, φεύγοντας, αν γυρίσουμε λίγο σε μια προσέγγιση μοντέλου... θα σας ζητήσω να δούμε την ένταξη. Όχι το ένα σχολείο για όλους που είναι η παράλληλη στήριξη. Την ένταξη με δύο διαφορετικούς τρόπους. Εδώ είναι ο πιο παραδοσιακός. Στο γνωστό τρίγωνο ή άμα το γυρίσετε πυραμίδα. Είναι ο πιο κλασικός τρόπος. Όπου η ένταξη ορίζεται ως πόσο σωστό χρόνο... που το παιδί είναι στην τυπική τάξη. Όπως είναι για παράδειγμα και η παράλληλη στήριξη που είπαμε. Τι είπαμε ότι κάθεται το παιδί μέσα στην τάξη. Ή το βγάζει από την τάξη. Ή πάει σε τμήμα ένταξης. Όλα αυτά συντίθεται ως πόσο χρόνο ένα παιδί... είναι στην τυπική τάξη ή όχι. Στο μηδέν λοιπόν, το μηδέν της ένταξης είναι εδώ. Στο σχολείο που είναι στο ίδρυμα. Γιατί? Και είπαμε ότι έχουμε ειδικά σχολεία σε ιδρύματα. Γιατί εκεί δεν ανελπιδρά καθόλου. Ούτε βλέπει άλλους τυπικούς μαθητές. Ούτε στην αυλή τους βλέπει. Ούτε εκδρομή μαζί θα πάει. Τίποτα. Έτσι, είναι μηδενική λοιπόν. Ο χρόνος της ένταξης είναι μηδέν. Αν αρχίσουμε και ανεβαίνουμε, ανεβαίνουμε στα ειδικά σχολεία. Τι συμβαίνει στο ειδικό σχολείο? Πάρα πολλά σχολεία είναι στις ίδιες αυλές, στα ίδια σχολικά συγκροτήματα, με γενικά σχολεία. Μα αυτή την έννοια, τα παιδιά βλέπουν τα άλλα παιδιά, έτσι τουλάχιστον κοινωνικά. Μπορεί να βγαίνουν διάλειμμα την ίδια ώρα, αν το έχουν επιλέξει οι διευθυντές των δύο σχολείων. Άρα έχουν κάποιο χρόνο μαζί. Όπως βλέπετε, σιγά σιγά ανεβαίνει. Και έχουμε τι? Πλήρη παρακολούθηση σε τμήμα ένταξης. Δηλαδή, το παιδί φυτάς στο δέκατο, πέμπτο δημοτικό σχολείο. Αλλά επειδή η αναπηρία του είναι σοβαρή, φυτά όλες τις ώρες στο τμήμα ένταξης. Δηλαδή δεν πηγαίνει και στην τυπική τάξη. Άρα τι χρόνο έχει στο γενικό σχολείο? Έχει χρόνο στη προσευχή, στις εκδρομές και σε όλες τις άλλες δραστηριότητες. Διευρύνουμε τμήμα ένταξης και τυπική τάξη για μη ακαδημαϊκά. Δηλαδή για τα τεχνικά, για τη φυσική αγωγή. Ή με τους τυπικούς συμμαθητές του. Άρα περνάει χρόνο εκεί. Πηγαίνουμε πιο πάνω, τυπική τάξη και βοήθεια για λίγες ώρες. Το τυπικό μοντέλο για τα παιδιά με μαθησιακές σχολείες. Όπου είναι με τους μαθητές τους και φεύγουν κάποιες ώρες για υποστήριξη στο τμήμα ένταξης. Τυπική τάξη με συμβουλευτική για το δάσκαλο. Δηλαδή έχω μαθητή με ειδικές ανάγκες στην τάξη μου. Υπάρχει τμήμα ένταξης. Αλλά ο μαθητής τα καταφέρνει μόνο με τη βοήθεια που δέχομαι εγώ ως εκπαιδευτικός από τον εκπαιδευτικό της ειδικής αγωγής. Άρα μένει σε μένα. Και υπάρχει μετά η πλήρης ένταξης χωρίς καμιά βοήθεια. Κάπου με τάξη της τυπικής τάξης, με συμβουλευτική και πλήρη ένταξη της τυπικής τάξης, τι θα βάζουμε? Την παράλληλη στήριξη. Όπου το παιδί είναι εκεί, αλλά έχει και κάποιον βοηθό. Ο λόγος που η παράλληλη στήριξη δεν είναι εδώ, είναι γιατί είναι τόσο ατομοκεντρική. Δηλαδή είναι σαν να έχει έναν άνθρωπο συνέχεια η σκιά. Δεν είναι ότι το παιδί αλληλεπιδρά ουσιαστικά. Πάμε τώρα να δούμε έναν άλλο τρόπο, να το σκεφτούμε. Ένας άλλος τρόπος να δει κανείς την ένταξη και μπορεί να το κάνει αυτό και στην ατομική συνεκπαίδευση, είναι να σκεφτεί τι συμβαίνει την ώρα που το παιδί είναι μέσα στην τυπική τάξη. Όχι πόση χώρο, πόσο χρόνο είναι, αλλά τι συμβαίνει εκεί. Για παράδειγμα, στην παράλληλη στήριξη είναι 100% μέσα στην τάξη. Άρα χωροταξικά είναι εκεί, 100% το πιο υψηλό. Αλληλεπιδρά κοινωνικά όμως, είπαμε ότι η έρευνα μας δείχνει ότι δεν αλληλεπιδρά κοινωνικά. Άρα ενώ, σαν χωροταξικά είναι πάντα εκεί, κοινωνική αλληλεπίδραση είναι χαμηλή. Διδακτικά, δηλαδή, εποφελείται από τη δασκαλία την τυπική που γίνεται στην τάξη. Ορισμένες φορές ναι, άλλες φορές μπορεί να εποφελείται καθόλου. Έχουμε τα παιδιά με αυτισμό και χαμηλό νοητικό δυναμικό, που δεν εποφελούνται από αυτή τη δασκαλία. Άρα θα δούμε, να δούμε λίγο την ένταξη πια, όχι σαν χρόνο, όχι σαν χώρο, όχι σαν μοντέλο, αλλά ως τι περιεχόμενο. Τι πραγματικά συμβαίνει. Και έχω κάνει τρία σενάρια. Το σενάριο, όπως βλέπετε εδώ, είναι μια περίπτωση απόρριψης. Δηλαδή αυτό το παιδί ουσιαστικά βρίσκεται εκεί, αλλά ούτε κοινωνικά ενταγμένο είναι, ούτε διδακτικά ενταγμένο είναι. Αυτή η ένταξη, όπως και να την ονοματίσω, δεν είναι καλή. Και ο τρόπος που πρέπει να σκεφτόμαστε για την ένταξη είναι πάντα ως περιεχόμενο. Ούτε ως δουβάρια, ούτε ως χρόνος. Αλλά τι κάνει το παιδί, πόσο συμμετέχει εκεί μέσα, πόσο ελεπιδρά και άρα πόσο μεγαλώνει, προοδεύει, κερδίζει. Πάμε να δούμε μια άλλη περίπτωση. Εδώ τι παρατηρείτε. Τι έχουμε εδώ. Έχουμε πάλι ένα παιδί που είναι όλη την ώρα μέσα στην ένταξη, επίσης έχει τη δυνατότητα και παραποληθεί το μάθημα. Πάρα πολύ. Αλλά η κοινωνική ένταξη είναι σχεδόν και να μην είναι. Που θα μπορούσε να συμβαίνει αυτό. Ποια παιδιά, ποια κατηγορία θα μπορούσε να έχει ένα τέτοιο θέμα παιδιά. Μήπως τα παιδιά με νοητική καθυστέρηση, που ίσως ματιτρούν κάπως διαφορετικά. Απλά τα παιδιά της ηλικίας τους μπορεί να τα κοροϊδεύουν. Και πώς εξηγείσαι ότι παρακολουθεί τόσο καλά το μάθημα. Γιατί αν έχει νοητική αναπηρία θα είναι πολύ δύσκολο να παρακολουθεί πάνω από το μέσο όρο. Δεν κολλάει. Κυρίως ασπεργέρ εμένα μου οριχέται και γενικά και τυφλούς νομίζω. Αυτούς που μπορούν να έχουν τη νοητική καλά, αλλά δεν είναι εφίσταται ρατσισμός. Το ασπεργέρ και επίσης οι τυφλοί είναι το κατεξοχήν. Οι τυφλοί μπορούν να παρακολουθήσουν πολύ εύκολα και έχουν και τα υλικά και τα λοιπά. Το ζήτημα είναι ότι ορισμένες φορές... Αυτό δεν σημαίνει ότι οι τυφλοί αντιμετωπίζουν αυτό καθόλου, έτσι. Πολλές φορές είναι πάρα πολύ καλά ενταγμένοι, ειδικά στη δευτεροβάθμια πολύ περισσότερο. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που βλέπουμε τι. Ότι αν δούμε πόση ώρα είναι μέσα στην τάξη, είναι ψηλά, άμα δούμε πώς προοδεύει στα μαθήματα, λέμε πάρα πολύ καλά. Πετυχαίνει η έντοξη, το παιδί προχωράει. Πρέπει να σκεφτούμε όμως και αν έχει φίλους, αν αλληλεπιδρά κοινωνικά, αν συμμετέχει, έτσι. Ουσιαστικά, ναι. Κυρίως το άσπεργγε νομίζω ανήκει εδώ, γιατί από μόνο το άσπεργγε, το παιδί αυτό δεν θέλει να είναι μαζί με άλλα παιδιά. Ναι, χαίρομαι πάρα πολύ που θα μιλήσουμε για το άσπεργγε, διότι δεν είναι έτσι τα πράγματα. Ο κεμπάλης θα ότι δεν θέλει. Μπορεί να μη μπορεί, μπορεί να δυσκολεύεται να τον διαχειριστεί. Υπάρχουν όμως παιδιά με άσπεργγε, που μπορεί να μην έχουν φιλίες, έτσι, αλλά έχουν κοινωνική επίδραση, κοινωνική συμμετοχή. Η φιλία είναι κάτι διαφορετικό, γιατί έχει αυτό που λέμε έμπαθη, το ότι μπαίνει εν συνέστηση. Και αυτό είναι ένα σημείο δύσκολο για τα παιδιά με άσπεργγε. Θα το δούμε όταν μιλήσουμε γι' αυτά. Πάμε τώρα να δούμε ένα άλλο τρίτο. Εδώ τι έχουμε. Εδώ βλέπουμε ότι χωροταξική 60%. Δεν είναι πάντα μαζί. Έχουμε κοινωνική ένταξη περίπου στο 50, και διδακτική ένταξη περίπου 20-30. Και πάνω σας αναφέρω μια ιδανική περίπτωση. Γιατί το λέω αυτό. Διότι αν ψάχνουμε, αν ζητάμε από την ένταξε, να είναι όλα top, όλα να είναι τέλεια, τότε αυτό το παιδί δεν είναι παιδί με αναπηρίες και ειδικές ανάγκες. Ένα παιδί που μαθαίνει στο μέσο όρο, επικοινωνεί και έχει φίλους στο μέσο όρο. Αυτό δεν είναι παιδί με ειδικές ανάγκες. Άρα, όταν υποστηρίζουμε την ένταξη, θα πρέπει να ορίζουμε τι. Και το πότε θα θεωρήσουμε ότι η ένταξη είναι επιτυχημένη. Για να μην απογοητευτούμε, για να μην φορτώνουμε με προσδοκίες λανθασμένες την εφαρμογή της. Αυτό που θα θεωρήσουμε ως επιτυχημένη είναι τι. Ας μην είναι όλο το χρόνο μες στην τάξη. Δεν είναι αυτό που με νοιάζει, αλλά θέλω τι. Όταν είναι στην τάξη, σχεδόν όλη την ώρα, να αλληλεπιδρά κοινωνικά, να δέχεται και να δίνει κοινωνικά ερεθίσματα, και περίπου το μισό χρόνο από αυτό που είναι, να συμπετέχει στη μάθηση. Αυτό είναι επιτυχημένη η μάθηση. Είναι επιτυχημένη η ένταξη. Δεν είναι μικρή. Μην φορτώνουμε την ένταξη, με πολύ υψηνές και ανέφυκτες προσδοκίες. Τώρα, εδώ και με αυτήν θα κλείσουμε. Θα πούμε τι? Θα πούμε ότι είτε την πούμε ένταξη, είτε ατομική συνεκπαίδευση, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι... το περιεχόμενο που θα έχει, δεν θα είναι ίδιο για ποιο πράγμα. Δεν θα είναι ο ίδιος για όλα τα παιδιά. Γιατί διαφέρουν μεταξύ τους. Δεν θα είναι ίδιο για διαφορετικές αναπηρίες. Δηλαδή το περιεχόμενο της συνεκπαίδευσης... για έναν κοφό που νοηματίζει, δεν θα είναι το ίδιο με το περιεχόμενο της συνεκπαίδευσης... για ένα μαθητή με δυσλεξία. Για ένα παιδί με βαριά πολλαπλή αναπηρία. Γιατί και η βαριά πολλαπλή αναπηρία, πρέπει να βρω τρόπους να την εντάξω. Αλλά δεν θα είναι ίδια. Δεν θα είναι ίδια με την τάξη φήτησης. Αν είμαι στην προσχολική εκπαίδευση, ανάλογα με την αναπηρία, ανάλογα με το παιδί, μπορεί να έχω ένα παιδί όλο το χρόνο... μέσα στο τυπικό νηπιαγωγείο. Όταν θα είναι στη β-λυκείου, θα κάνω το ίδιο. Θα ωφεληθεί το παιδί από το να είναι για παράδειγμα... όλο το χρόνο μέσα σε μια εντελώς ακαδημαϊκή... ανταγωνιστική β-λυκείου. Εκεί θα πρέπει να σκεφτώ κάπως διαφορετικά. Επίσης, ως προς το γνωστικό αντικείμενο, ως προς τα αναλυτικά προγράμματα, το περιβάλλον. Τι εννοώ το περιβάλλον. Έχω ένα παιδί που είναι από τη Συρία... και είναι και ανάπηρο. Δεν θα σκεφτώ διαφορετικά πού θα το εντάξω. Δεν θα πρέπει να σκεφτώ πού θα αισθάνεται καλύτερα, πού θα μπορέσει να επιδράσει καλύτερα... με υπόλοιπο παιδιά με κινητική αναπηρία. Με υπόλοιπο παιδιά που κάποια από αυτά μιλούν τη γλώσσα του... ή είναι από τον πολιτισμό του. Άρα βλέπετε και τα επόμενα... και βλέπετε ότι έχω βάλει τρεις τελείες. Γιατί? Γιατί η ένταξη πρέπει να αποφασίζεται... για κάθε παιδί συγκεκριμένα. Το να βγάζεις ένα μοντελάκι... και σε αυτό να θέλεις να χωρέσεις όλα τα παιδιά, δεν γίνεται. Είναι πολύ διαφοροποιημένες οι ανάγκες... και είναι άρα διαφοροποιημένη η υλοποίηση της ένταξης... για να έχεις το καλύτερο αποτέλεσμα. Εδώ τώρα, δύο τελευταίες διαφάνειες. Άρα, όταν σκεφτώ όλη αυτή τη διαφοροποιήσει... καταλήγω ότι σχολική ένταξη τι είναι. Γενικά τι θα πρέπει να είναι. Έτσι, πρώτον, η παροχή της πλέον κατάλληλης εκπαίδευσης... στο πλέον τυπικό περιβάλλον. Δεν είναι, παιδιά, η σχολική ένταξη, ναι και καλά... ούτως ή άλλως, τι, η τυπική τάξη. Αυτό που έχει σημασία, το πρωταρχικό... είναι το να δέχεται το παιδί κατάλληλη εκπαίδευση. Τι να το κάνω εγώ, άμα είναι μέσα στην τυπική τάξη... όταν δεν διδάσκεται στο επίπεδο που χρειάζεται... με τον τρόπο που χρειάζεται και δεν καλλιεργούνται δεξιότητες που χρειάζεται. Άρα, θέλω να είναι η πιο καλή εκπαίδευση... σε όσο το δυνατόν, πιο ενταξιακό, τυπικό περιβάλλον. Δύο υπογραμμήσεις, όσο το δυνατόν. Δεν είναι εφικτό να παρέχω την κατάλληλη εκπαίδευση... για όλα τα παιδιά, μέσα στην τυπική τάξη. Κατάλληλη εκπαίδευση για ένα παιδί με αυτισμό... στο οποίο προσπαθώ να αναπτύξω λόγο, δεν είναι η τυπική τάξη. Γιατί αυτό το παιδί θα χρειαστεί εκπαίδευση με λογοθεραπευτή... εκτός τάξης, ένας προς έναν. Η κατανοείς του παιδιού, όχι σαν αιτικέτα, όχι σαν κατηγορία... αλλά σαν άτομο. Έτσι, σαν ένα άτομο που μπορεί να μοιάζει ή να διαφέρει σε πολλά σημεία. Και τα δύο τελευταία που εστιάζουν σε τι? Για να πετύχει η ένταξη θα πρέπει να χρησιμοποιούνται... οι πιο καλές μέθοδοι και να υπάρχει η πιο υψηλή συνεργασία... μεταξύ των εκπαιδευτικών της γενικής και της ειδικής αγωγής. Πάρα πολλές φορές εκπαιδεύονται οι ειδικοί εκπαιδευτικοί... εκπαιδευτικοί ειδικής αγωγής υπέρ της ένταξης... και για το πώς να υλοποιήσουν την ένταξη. Μα η ένταξη δεν μπορεί να υλοποιηθεί από την ειδική αγωγή. Η ένταξη πρέπει να υλοποιηθεί από ποιους? Για πείτε μου. Από το γενικό σχολείο σίγουρα. Άρα αυτό που λείπει πάρα πολύ αυτή τη στιγμή είναι τι? Στέλνουμε τα παιδιά με αναπηρίες στο γενικό σχολείο να ενταχθούν... σε ένα περιβάλλον που είναι αφιλόξενο, που δεν έχει εκπαιδευτεί κανείς... που έχει έμφαση στο μέσο όρο και στο σχολικό ανταγωνισμό. Και θεωρούμε ότι επειδή θα βάλουμε έναν της παράλληλης στήριξης... αυτός θα ανταπεξέλθει με όλες τις δυσκολίες της υπόλοιπες. Και για να είμαστε ακόμη πιο ξεκάθαροι... σχολική ένταξη δεν είναι τι. Δεν είναι η μαζική επιστροφή όλων των παιδιών... με αναπηρία και ειδικές ανάγκες στην τυπική τάξη. Αυτό που κάνανε οι Ιταλοί δηλαδή. Αυτό δεν είναι σχολική ένταξη. Αυτό είναι τοποθέτηση. Αλλά αυτό το είχαμε, ξέρετε, πριν την ειδική αγωγή. Πριν την ειδική αγωγή είχαμε τα παιδιά που ήτανε συνέχεια έξω στο διάλειμμα. Είχαμε τα παιδιά που φωνάζαμε τους γονείς... να το πάρεις, δεν γίνεται. Είχαμε τα παιδιά που ήτανε στο τελευταίο θρανίο. Δεν είναι αυτό η σχολική ένταξη. Επίσης δεν είναι το να είναι τα παιδιά μέσα στην τάξη... χωρίς κάποια βοήθεια, χωρίς υποστήριξη. Και το τελευταίο. Στο πλαίσιο της σχολικής ένταξης γίνεται αποδεκτό... ότι για κάποια παιδιά χρειάζεται και διαχωρισμένη ειδική αγωγή. Στο πλαίσιο της σχολικής ένταξης όπου αποδεχόμαστε τη διαφορετικότητα... δεν μπορούμε να διαγράφουμε το δικαίωμα και την ανάγκη κάποιων παιδιών... για εκπαίδευση που δεν παρέχεται στην τυπική τάξη. Η εργοθεραπεία γίνεται στην τυπική τάξη, όχι. Η φυσικοθεραπεία, όχι. Αλλά είναι απαραίτητος. |
