| Διάλεξη: Είπαμε ότι εδώ έχουμε τρεις σειρές με κείμενα, με πηγές που αφορούν την Πατρολογία, τους Πατέρες της Εκκλησίας και γενικότερα την Χριστιανική Γραμματεία. Η Πατρολόγια Γκρέκα, του Ζακ Πολ Μινγκ, του σπουδαίου αυτού, είπαμε, αυά που εργάστηκε με ένα επιτελείο για να συγκροτήσει και να εκδώσει το σώμα αυτό. Η Πατρολόγια Λατίνα, επίσης μια συλλογή για την οποία εργάστηκε το ίδιο επιτελείο και στην οποία είπαμε ότι υπάρχουν ενσωματωμένα και κάποια κείμενα ελληνικά και η Πατρολόγια Οριεντάλης. Επίσης ενδιαφέρουσα για τον λόγο που αναφέραμε και είπαμε ότι υπάρχουν εδώ στη σειρά αυτή και τα συστήματα αυτά της Πατρολογίας, αυτές οι μελέτες, τα εγχειρίδια της Πατρολογίας που τα χρησιμοποιούμε και εμείς σήμερα ή μας χρειάζονται για τις ερευνές μας. Δηλαδή το εγχειρίδιο, για παράδειγμα, του πέμπτος τόμος, για παράδειγμα που σας έδειξα της Πατρολογίας του Χρήστου, δεν θα μπορούσε να είναι εγχειρίδιο για σπουδές προπτυχιακών φοιτητών, είναι πάρα πολύ μεγάλο. Είναι τα θέματα αυτά από τον έκτο ως τον ένα το αιώνα, τα παρουσιάζεις από τα 120 σελίδες. Αλλά εάν μας ενδιαφέρει κάποια περίοδος η συγγραφή αυτής της περιόδου ή κάποιος συγκεκριμένος συγγραφέας, τότε σίγουρα θα χρησιμοποιήσουμε αυτό το εγχειρίδιο για να δούμε τι γράφει ως μια συμπυκνωμένη γνώση για τον συγγραφέα αυτό, για το έργο του και για την θεολογία του, για τη διδασκαλία του ο Χρήστου ή ο Στυλιανός ο Παπαδόπουλος στο τρίτομο εγχειρίδιό του κτλ. Και πραγματικά θα δείτε με βάση τις αρχές που σας ανέφερα και στο προηγούμενο μάθημα, ότι υπάρχει αυτή η τριμερής διαίρεση στα εγχειρίδια αυτά. Δηλαδή υπάρχει το τμήμα το βιογραφικό που αφορά την παρουσία της ζωής του συγγραφέα και του πλαισίου μέσα στο οποίο έζησε ο κάθε ένας συγγραφέας, τα συγγράμματα, μια ενότητα με τα συγγράμματα του κάθε συγγραφέα και επίσης την θεολογία, τη διδασκαλία του συγγραφέα, ιδίως όσον αφορά στους μεγάλους συγγραφείς. Επιπλέον αυτό που είναι σημαντικό στα εγχειρίδια αυτά, ιδιαίτερα για τον Χρήσ του και το συμβαίνει και στο Στυλιανού Παπαδόπουλο, είναι ότι τα λήματα για τα κεφάλαια αυτά που αφορούν σε μεγάλους συγγραφείς συνοδεύονται και από μια βιβλιογραφία, οπότε υπάρχει μια πρώτη βιβλιογραφική ενημέρωση. Μπορούμε να έχουμε μια πρώτη βιβλιογραφική ενημέρωση για το τι έχει γραφεί για τον συγγραφέα αυτό, ως προς τις εκδόσεις των έργων του ή ως προς τη δευτερεύουσα βιβλιογραφία, τα θέματα που έχουν απασχολήσει τους επιστήμονες κατά το παρελθόν σε σχέση με το έργο του συγκεκριμένου συγγραφέα. Καθίστε λίγο, ναι. Θα γράψετε τις δύο πρώτες σειρές εδώ. Αυτό είναι ένα χωρίο που αναφέρει γιατί είναι υπόμνημα ερμηνευτικό στον Καταμαθέων, εντάξει. Έχει τους στίχους, όταν έχετε έναν τόμο όπως εδώ η Συφτή Τριάσσας που έχει τον τόμο 58 στα χέρια της, που είναι το υπόμνημα του Χρυσοστόμου εις τον Άγιον Ματθαίο τον Ευαγγελιστή, δηλαδή στον Καταμαθέων Ευαγγέλιο. Και μάλιστα είναι μια από τις ομιλίες που δεν είναι στην αρχή, είναι η 45η ομιλία. Θα δείτε ότι στα ερμηνευτικά υπομνήματα όπως είναι τώρα αυτό, υπάρχουν αρκετά ερμηνευτικά υπομνήματα και στους τόμους του Χρυσοστόμου όσοι θα πάρετε, αλλά και σε άλλους συγγραφείς και στον Κύριλο Αλεξανδρίες και σε άλλους, θα δείτε ότι στην αρχή με πλάγια γράμματα υπάρχουν τα χωρία τα βιβλικά. Δηλαδή αυτό που έχει εδώ πέρα και προσελθώνται συμμαθηταί ήπωνα αυτό, δι'ατίαν παραβολές λαλής αυτής, δεν είναι το κείμενο του Χρυσοστόμου, είναι το χωρίο από το Καταμαθέων Ευαγγέλιο, το οποίο σχολιάζει στη συνέχεια ο Χρυσόστομος, οπότε θα ξεκινήσει από εδώ. Άξιον θαυμάσαι τους μαθητάς, πως και επιθυμούντες μαθήν, ίσασι πότε ερωτήσαι χρυν. Αυτό, εντάξει. Λοιπόν, επανερχόμαστε τώρα που καθίσατε και όλοι όσοι ήσασταν έξω, είπαμε, μιλήσαμε λοιπόν για τα εγχειρίδια και επανερχόμαστε λίγο στις σειρές. Σας είπα ότι οι σειρές αυτές όλες που καταλαμβάνουν αυτά τα τρία επίπεδα και το κάτω, τα τέσσερα επίπεδα, όχι, πέντε είναι, μέχρι εδώ, είναι σειρές του 19ου αιώνα. Υπάρχουν όμως και νεότερες σειρές που εγγενιάστηκαν από ειδικά επιστημονικά κέντρα, όπως είναι η σειρά αυτή που ονομάζεται «Surskretchen». «Surskretchen» στα γαλλικά θα πει «χριστιανικές πηγές». Είναι μια σπουδαία σειρά, βλέπετε πόση τόμη είναι και επάνω αυτή όλη η τόμη με τα τομίδια με τα μικρά, στο μικρό αυτό μέγεθος, είναι τόμη της σειράς «Surskretchen» έχει φτάσει περίπου στους 600 τόμους. Δεν περιλαμβάνει μόνον ελληνικά κείμενα, αλλά περιλαμβάνει και λατινικά επίσης κείμενα η σειρά αυτή. Μας ενδιαφέρουν βέβαια εμάς είπαμε πρωτίστως τα ελληνικά. Η σειρά αυτή είναι πάρα πολύ σημαντική και τη χρησιμοποιούμε στην επιστημονική έρευνα όταν ασφαλώς τα κείμενα που μας ενδιαφέρουν έχουν συμπεριληφθεί στη σειρά αυτή. Γιατί είναι κατά κύριο λόγο, όχι πάντοτε, αλλά κατά κύριο λόγο είναι κριτικές οι εκδόσεις των κειμένων. Εδώ τώρα βλέπετε εδώ πέρα έχει και εξώφυλλο. Υπάρχουν συνήθως οι τόμοι είναι χαρτόδετοι έτσι όπως βλέπετε εδώ. Σωζωμενός ιστοάρ εκκλησιαστικ. Εκκλησιαστική ιστορία του σωζωμενού. Από τους πρώτους εκκλησιαστικούς ιστορικούς που έχουμε του 5ου αιώνα. Σύγχρονος σχεδόν λίγο μεταγενέσεως του Αγιών του Χρυσοστόμου και μας δίνουν σπουδές πληροφορίες και για τον Χρυσόστωμο και για άλλα γεγονότα. Λοιπόν ο τόμος 516 του σωζωμενού. Εδώ λοιπόν αυτά είναι χαρτόδετα απ' έξω. Εδώ βλέπετε κάποια έχουν και ένα κάλυμα όπως είναι αυτό Αθανάσιος Αλεξανδρίας Βιενταντοάν ο βίος του Μ. Αντωνίου εδώ πέρα. Είναι ο τόμος 400 που έχει την πρώτη κριτική έκδοση που έχουμε του βίου του Μ. Αντωνίου που είναι ένα σπουδαίο κείμενο γραμμένο από τον Μ. Αθανάσιο. Ο εκδότης του ο Bartelink στην εισαγωγή γιατί όλα αυτά τα κείμενα έχουν εισαγωγές εξετάζει ζητήματα σημαντικά που πάντοτε απασχολούν την πατρολογία όπως είναι το ζήτημα της πατρότητας του έργου. Αυτό το έργο μας παραδίδεται επώνυμα θα μιλήσουμε στα μαθήματα τα επόμενα της εισαγωγής θα μιλήσουμε και θα δούμε ότι υπάρχει ζήτημα ως προς την πατρότητα των κειμένων και γι' αυτό πολλά από τα κείμενα τα χριστιανικά και τα πατερικά ακόμη τα χαρακτηρίζουμε ως ψευδεπίγραφα ή όπως θα δείτε εδώ πέρα μέσα στους τόμους που θα κάνετε τις εργασίες θα δείτε κάποια να αναφέρονται ως ντούμπια με τον λατινικό όρο ντούμπια που σημαίνει αμφιβαλόμενα δεν είμαστε σίγουροι δηλαδή ακόμη δεν είναι σίγουρη η έρευνα αν είναι όντως γουνίσια έργα ή είναι νόθα έργα ενός συγγραφέα έχουμε πάρα πολλά τέτοια του χρυσοστόμου του μεγάλου βασιλείου του όλων των μεγάλων πατέρων του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου του Κυρίλου Αλεξανδρείας έχουμε πολλά τέτοια κείμενα που είναι αμφιβαλόμενα δεν είμαστε βέβαιοι και θα δείτε σε κάποιους τόμους υπάρχουν ειδικές τέτοιες ομάδες που ονομάζονται ντούμπια εκεί που θα δείτε ντούμπια σημαίνει αυτό το πράγμα ότι είναι αμφιβαλόμενα και υπάρχει και μια άλλη ομάδα κειμένων που επίσης θα τη συναντήσετε κάποιοι από εσάς στους τόμους που θα πάρετε που ονομάζονται σπούρια τα σπούρια είναι τα ψευδεπίγραφα κειμένων είναι τα ψευδεπίγραφα κείμενα είναι τα ψευδεπίγραφα δηλαδή αυτά που μπορεί να μας παραδίδονται με το όνομα του Χρυσοστόμου αλλά είμαστε 100% βέβαιοι από διάφορα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας από διάφορες μαρτυρίες ότι δεν είναι γνήσιο έργο του Χρυσοστόμου αλλά ότι είναι έργο ενός άλλου συγγραφέ και μπορεί να είναι ενός συγγραφέ από πολλών αιώνων μετά τον Χρυσόστομο που έζησε πολλούς αιώνες μετά τον Χρυσόστομο έχουμε ειδικές μελέτες σήμερα κυρίως από φιλολόγους που έχουν ασχοληθεί με τέτοια θέματα στην Ελλάδα είναι ένας καθηγητής της φιλοσοφικής στην Αθήνα ο Παναγιώτης Νικολόπουλος που έγραψε μια διατριβή ογκοδέστατη η διδακτορική του διατριβή ήτανε ψευδός αποδιδόμενε στον Ιωάννη Χρυσόστομο επιστολές εκατοντάδες επιστολές που μας είναι γνωστές ως προερχόμενες από τον Χρυσόστομο οι οποίες όμως δεν είναι του Χρυσοστόμου εντάξει και εδώ δεν είναι της ώρας να σας πω ποια είναι τα κριτήρια αυτά με τα οποία ένας φιλόλογος ένας γραμματολόγος εμπίπτει και στο δικό μας χώρο των θεολόγων αλλά και των φιλολόγων θα κρίνει ότι δεν είναι γνήσιο ένα έργο θα τα δούμε αυτά όμως και κυρίως θα δούμε τα κριτήρια τα γεννησιουργά αίτια και της ψευδεπιγραφίας που δεν είναι φαινόμενο μόνον πρέπει να σας πω της χριστιανικής γραμματείας δεν συναντούμε δηλαδή ψευδεπιγραφία μόνον στα χριστιανικά κείμενα στους πατέρες της εκκλησίας ή στα άλλα κείμενα στα λειτουργικά κείμενα υπάρχει μεγάλη συζήτηση η λειτουργία του Αγίου αν του Χρυσοστόμου είναι του Χρυσοστόμου η λειτουργία του Αγίου του Μεγάλου Βασιλείου είναι του Βασιλείου θα τα δείτε αυτά και όταν θα με τους καθηγητές της λειτουργικής όταν θα σας παρουσιάσουν τα θέματα αυτά στην ιστορία της λατρείας δεν είναι όμως επαναλαμβάνω θέμα το οποίο αφορά μόνον την χριστιανική γραμματεία ξεκινάει ήδη από τη θύραθεν γραμματεία από την προχριστιανική περίοδο όπου έχουμε δεκάδες, εκατοντάδες κείμενα ψευδεπίγραφα του Αριστοτέλη, του Γαλινού, του Πλάτωνα και πολλών άλλων συγγραφέων της αρχαιότητας είναι ένα φαινόμενο σύνηθες και μάλιστα και τα κριτήρια όπως θα δούμε και τα γεννησιούργα αίτια επίσης εμφανίζουν αντιστοιχίες, παραλληλίες σε σχέση με τη θύραθεν γραμματεία αυτά τα οποία συμβαίνουν στη χριστιανική γραμματεία Έχουμε λοιπόν ένα τέτοιο ζήτημα και στο βίο του Μ. Αντωνίου είναι γνήσιο έργο του Μ. Θανασίου και αυτό το ζήτημα ασφαλώς είναι από τα πιο αρμόδια πρόσωπα να το κρίνει ένας εκδότης όταν έχει χρησιμοποιήσει όλα τα χειρόγραφα γιατί εκεί βλέπει με ποιού συγγραφέα το όνομα παραδίδεται το κείμενο αυτό Στην προκειμένη περίπτωση εδώ στην εισαγωγή του αυτή ο Μπάρτελιν καταλήγει συγκεντρώντας όλα τα κριτήρια και τα τεκμήρια ότι είναι γνήσιο έργο του Μ. Αθανασίου ο βίος του Μ. Αντωνίου βάζει τη χειρόγραφη παράδοση με βάση τις σύγχρονες μαρτυρίες για παράδειγμα για τον Μ. Αθανασίου έχουμε ένα από τα πρώτα κείμενα τα οποία αναφέρονται στον Μ. Αθανασίου δεν είναι ένας βίος του αλλά είναι ένα εγκόμιο του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου που είναι λίγες δεκαετίες μεταγενέστερος εκεί λοιπόν ο Άγιος Γρηγορίος Αθανασίου μνημονεύει το έργο αυτό ως έργο του Μ. Αθανασίου λέει ότι το έγραψε ο Αθανασίος και μάλιστα λέει ότι κατασκεύασε ότι στο έργο αυτό ενσωμάτωσε μία διδασκαλία μία υποτύπωση της μοναχικής διδασκαλίας με τη μορφή βιογραφίας με την εικόνα μιας βιογραφίας δηλαδή μέσα στο βίο του Αγίου του Μ. Αντωνίου ο Μέγας Αθανασίος κατέγραψε θα μπορούσαμε να πούμε και τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να ζουν οι μοναχοί εν πλάσματι διηγήσεως λέει της μοναδικής πολιτείας υπόμνημα εν πλάσματι διηγήσεως λέει χαρακτηριστικά ο Άγιος Γρηγορίος ο Θεολόγος για τον Μέγα Αθανασίου αναφερόμενος στο έργο αυτό του Μ. Αθανασίου έτσι λοιπόν υπάρχουν διάφορες πληροφορίες σας ανέφερα και τους σχεδόν σύγχρονους ιστορικούς όπως είναι η εκκλησιαστική ιστορική του 5ου αιώνα που επίσης πολλές φορές καταγράφουν τέτοιες μαρτυρίες ή γενικότερα οι ιστορικές πηγές είναι πάρα πολύ σημαντικές και για κείμενα τα οποία σήμερα εμείς δεν βρίσκονται στη διάθεσή μας δεν τα γνωρίζουμε γιατί έχουν απολευστεί πάρα πολλά κείμενα της χριστιανικής γραμματείας όπως και της τύραθεν άλλως της γραμματείας σήμερα δεν τα γνωρίζουμε γνωρίζουμε μόνο κάποιες παράγματά τους κάποια αποσπάσματά τους είτε και δεν τα γνωρίζουμε καθόλου και μας είναι γνωστά μόνο από τις μαρτυρίες συγχρόνων ιστορικών ή άλλων λογοτεχνών και γι' αυτό έχουν και μεγάλη σπουδαιότητα κάποια έργα τέτοια που περιγράφουν παλαιότερα κείμενα όπως είναι θα δούμε ας πούμε ότι είναι στην εποχή αυτή που θα εξετάσουμε τον 4ο αιώνα η εκκλησιαστική ιστορία η πρώτη εκκλησιαστική ιστορία που γράφεται του Ευσεβίου Κεσαρίας που είναι το πρώτο ιστορικό έργο που γράφεται με συνείδηση ότι καταγράφεται η ιστορία της εκκλησίας από έναν εκκλησιαστικό ιστορικό όχι από έναν θύραθεν ιστορικό από έναν εκκλησιαστικό ιστορικό τον 4ο αιώνα και όπου έχει ενσωματώσει πάρα πολλές πληροφορίες για κείμενα χριστιανικά κείμενα τα οποία μας έχουν χαθεί δεν τα γνωρίζουμε και όχι μόνο για χριστιανικά κείμενα και για άλλα κείμενα για θύραθεν κείμενα και γι'αυτό ακριβώς οι επιστήμονες σήμερα προσπαθούν να κάνουν μια να ανασυγκροτήσουν θα μπορούσαμε να πούμε την βιβλιοθήκη του Ευσεβίου Κεσαρίας. Υπάρχουν κάποιες νεότερες μελέτες που μας δίνουν έτσι πολλά τέτοια στοιχεία έτσι λοιπόν έχουμε τη σειρά αυτή της Source Cretien που η σπουδαιότητά της έγκειται στο ότι είναι μια σειρά όπως είπαμε που εκδίδονται τα κείμενα καταβάσιν σε κριτικές εκδόσεις δηλαδή έχουμε κριτικές εκδόσεις κειμένων. Αυτό είναι ότι καλύτερο μπορούμε να έχουμε για τα πατερικά κείμενα δηλαδή να τα έχουμε σε μια μορφή κριτικών εκδόσεων όπου ο εκδότης δηλαδή έχει χρησιμοποιήσει περισσότερα χειρόγραφα ή δυνατόν όλα τα χειρόγραφα τα οποία μπορούσε να έχει υπόψη του για να μας δώσει το καλύτερο δυνατό κείμενο. Ο βίος του μεγάλο Αντωνίου υπάρχει και στην Πατρολογία Γκρέκα αυτός όμως ο βίος είναι ο προτιμητέος δηλαδή όταν εργαζόμαστε επιστημονικά χρησιμοποιούμε εφόσον έχουμε την κριτική έκδοση χρησιμοποιούμε την κριτική έκδοση και επιπλέον έχουν ένα πλεονέκτημα οι εκδόσεις αυτές είπαμε ότι έχουν τις εισαγωγές που είναι βέβαια εισαγωγές επειδή η σειρά αυτή εκδίδεται από ένα εκδοτικό κέντρο στην Γαλλία το εκδοτικό κέντρο του Ινστιτούτο Σουρς Κρετιέν που συνεργάζεται με το Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας στο Παρίσι Οι εκδόσεις αυτές λοιπόν έχουν γαλλική εισαγωγή, γαλλική μετάφραση αλλά επιπλέον έχουν και σχολιασμό και είναι και αυτό χρήσιμο δηλαδή το να μπορούμε να έχουμε κάποια σχόλια θεολογικά ή ιστορικά για ένα κείμενο το οποίο μελετούμε Έτσι λοιπόν έχουμε αυτήν την σπουδαία σειρά την οποία με τα μέσα τα οποία έχουμε με τα χρήματα τα οποία διαθέτουμε, τα κονδύλια που έχουμε προσπαθούμε να την ενημερώνουμε και να παραγγέλνουμε τουλάχιστον και τις νέες εκδόσεις των ελληνικών κειμένων που εκδίδονται στη Σουρς Κρετιέν έχω αναλάβει εγώ αυτό το έργο της ενημερώσεως έχουμε κάποια κενά κυρίως ως προς τους λατίνους συγγραφείς που περιλαμβάνονται στη σειρά αυτή Τώρα μέσα στα πίσω ερμάρια ακριβώς από το πίσω επίσης θα βρείτε αρκετές σειρές με πατερικά κείμενα Δεν θα σας κουράσω γιατί είναι πάρα πολλά αυτά θα δείτε για παράδειγμα τη σειρά των έργων του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά τα έργα που εκδόθηκαν οι τρεις τόμοι που εκδόθηκαν με τα έργα του Φιλοθέου Κοκίνου ή το πεντάτομο αυτό έργο που εκδόθηκε πρόσφατα με τα έργα του Αγίου Νεοφίτου του Εγκλίστου ενός σπουδαίου Κυπρίου θεολόγου του 12ου αιώνα αλλά αυτό το οποίο εσάς περισσότερο σας ενδιαφέρει από τα πίσω ερμάρια και θα σας το φέρουν να σας το δείξω είναι η σειρά Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας συνήθως τη λέμε η ΕΠΕ τα αρχικά, το αρκτικό λέξο θα μπορούσαμε να πούμε ΕΠΕ, Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας αυτή η σειρά επίσης δημιουργήθηκε και πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη με την συνεργασία πάρα πολλών συναδέλφων, καθηγητών με την γενική επιστασία του καθηγητή Χρήστου εδώ αναφέρονται ως επόπτες Παναγιώτης Χρήστου και Στέργιος Άκους που ήταν καθηγητής όπως είπαμε της Καινής Διαθήκης επιμελητές Θεόδωρος Ζήσης, Βασίλειος Πνευθογκάς οι δύο δεύτεροι επιμελητές της έκδοσης ήταν επίσης καθηγητές που έγιναν στη συνέχεια καθηγητές της Πατρολογίας ο τόμος αυτός που κρατώ είναι του 1974 και είναι ο δεύτερος τόμος των έργων του Μ. Αθανασίου εδώ θα βρείτε σε μία σειρά πως είναι 11, 12, 14 τόμοι όλα τα έργα του Μ. Αθανασίου με το κείμενο το κείμενο που το έχουν πάρει είτε από την Πατρολογία του Μίνι είτε από κάποια άλλη έκδοση εδώ και με νεοελληνική απόδοση του κειμένου κακώς της λέμε νεοελληνική μετάφραση όταν έχουμε άλλη γλώσσα νεοελληνική απόδοση του κειμένου στην δεξιά σελίδα όπως ανοίγουμε εδώ το βιβλίο κείμενο και νεοελληνική απόδοση αυτό λοιπόν σας βοηθάει πολύ επειδή ακριβώς διευκολύνει την μελέτη των κειμένων επομένως θα χρειαστείτε την έκδοση αυτή και για την εισαγωγή που έχει γιατί επίσης έχουν οι εκδόσεις αυτές και εισαγωγή εκδόθηκαν εκατοντάδες τόμοι περίπου 500 ίσως και παραπάνω τόμοι στην σειρά αυτή με τα έργα των κυριότερων πατέρων της εκκλησίας αλλά και άλλων συγγραφέων δηλαδή ο εκδότης τους που είναι ο εκδοτικός οίκος είναι ένα θεολόγο τον Ελευθέριο Μερετάκη ο εκδοτικός οίκος Βυζάντιο έχει επεκτείνει τώρα τις εκδόσεις του και στους εκκλησιστικούς συγγραφείς και της Μεσαιονικής περίοδου ας πούμε θα βρείτε και του Μεγάλου Φωτίου που σας ανέφερα τα έργα επίσης θα τα βρείτε και την Μυριόβιβλο, την βιβλιοθήκη του δηλαδή τις επιστολές, τα Αμφιλόχια επομένως θα βρείτε πολλούς συγγραφείς πολλά κείμενα των πατέρων της εκκλησίας στη σειρά αυτή εκδεδομένα αποσκοπούσε όπως σας είπα στην προσπάθεια που έκανε ο Χρήστος και οι συνεργάτες του να καταστήσουν μέσα σε αυτό το πνεύμα σε αυτό το κίνημα θα μπορούσαμε να πούμε το πνευματικό που εξελίχθηκε από τη δεκαετία του 60 και μετά ιδίως από την εποχή που εκδίδονται τα έργα του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά σε αυτό το πνεύμα της επιστροφής προς τους πατέρες το που είπαμε ότι ξεκινάει και με τον Φλωρόφηκη στο εξωτερικό πριν από την Ελλάδα ή παράλληλα την ίδια περίπου εποχή ο Χρήστος εγκαινιάζει μια τέτοια εκκληκευτικού θα μπορούσαμε να πούμε χαρακτήρα σειρά για να καταστήσει πιο προσβάσιμα πιο κατανοητά τα κείμενα στους θεολόγους ή γενικότερα σε όσους αναγνώστες ενδιαφέρονται για τα κείμενα αυτά βεβαίως εδώ εν παρενθέσει να σας πω ότι οι παλαιότερες μεταφράσεις που έχουν γίνει από τους καθηγητές εδώ της Θεολογικής Σχολής αυτούς που σας ανέφερα που ήταν οι επόπτες και οι επιμελητές των εκδόσεων είναι άρτιες αποδόσεις των κειμένων, των πρωτοτύπων κειμένων οι νεότερες των τελευταίων ετών είναι λιγότερο επιμελημένες και εμφανίζουν περισσότερα προβλήματα ωστόσο για όλους τους πατέρες της Εκκλησίας θα βρούμε τα έργα τους στις σειρές αυτές και επομένως η βοήθεια που μας προσφέρουν είναι πολύ μεγάλη έχουν μάλιστα εκδώσει τα έργα του κάθε συγγραφέ με διαφορετικά χρώματα στα εξώφυλλα για να είναι διακριτά αυτά είναι τα έργα του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου εδώ είπαμε του Μεγάλου Αθανασίου και χρώμα είναι του Χρυσοστόμου και ούτω καθεξής πολύ σημαντική η σειρά αυτή που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη όπως είπαμε και μια παρόμοια σειρά είχε ξεκινήσει πριν από αυτήν τη σειρά και στην Αθήνα μια σειρά παρομοίου μεγέθους και σχήματος αυτή εδώ είναι αυτή η καφέ τόμι που ονομάζεται, τη συντομογραφούμε ως βέπες β, ε, πι, ε σίγμα γιατί ο τίτλος της σειράς είναι Βιβλιοθήκη Ελλήνων Πατέρων και Εκκλησιαστικών Συγγραφέων πραγματοποιήθηκε με τη φροντίδα καθηγητών της Αθήνας εκδόσεις από τη Βιβλιοθήκη Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος δηλαδή του επίσημου εκδοτικού οίκου της Εκκλησίας της Ελλάδος και είναι κατά τη προγενέστερη από τη σειρά Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας επίσης μια σειρά που παραδίδει το κείμενο χωρίς όμως μεταφράσεις χωρίς την νεοελληνική απόδοση για την ακρίβεια αλλά παραδίδει το κείμενο πολλών Πατέρων και Εκκλησιαστικών Συγγραφέων με μια επεξεργασία πίνακες χωρίων της Αγίας Γραφής πίνακες θεμάτων, ονομάτων, πραγμάτων που αυτά όλα διευκολύνουν όταν υπάρχουν τέτοιοι πίνακες μας διευκολύνουν πάρα πολύ στην αναζήτηση θεμάτων που μας ενδιαφέρουν και γενικότερα διευκολύνουν την έρευνα εκτός από αυτά, αυτές είναι οι ελληνικές σειρές που θα τις βρείτε υπάρχουν στα ερμάρια στην πίσω σειρά θα δείτε ότι υπάρχουν και άλλες εκδόσεις διεθνείς εκδόσεις κειμένων και Πατέρων και Εκκλησιαστικών Συγγραφέων είτε επιμέρους όπως είναι για παράδειγμα στην σειρά label letter, καλά γράμματα μια γαλλική σειρά που έχει κείμενα εκδίδονται κείμενα θύραθεν συγγραφέων αλλά και εκκλησιαστικών συγγραφέων στη σειρά αυτή έχουμε την κρητική έκδοση της βιβλιοθήκης του Φωτίου και άλλα έργα εκεί όπως επίσης και αυτή η σειρά που σας είπα η πολύ σημαντική γερμανική σειρά που συνεχίζει μια σημαντική παράδοση εκδοτικών προσπαθειών και εκδόσεων πατερικών έργων στη Γερμανία τη σειρά Griechische Christlichen Schriftsteller Έλληνες χριστιανοί συγγραφείς αυτή είναι μια παλιά σειρά στο πλαίσιο της οποίας εκδόθηκαν πάρα πολύ σημαντικά έργα και του Οργένη και του Κλείμεντος του Αλεξανδρέως και κάποιων πατέρων της Εκκλησίας αργότερα διακόπηκε στη συνέχεια αλλά επανεκδίδεται η σειρά αυτής της μέρες μας την εποχή μας από τον εκδοτικό οίκο Degreuter και παράλληλα επειδή αυτή η σειρά κάποια στιγμή ανήκε στον εκδοτικό οίκο Toibner που είναι ένας εκδοτικός οίκος της Λειψίας συμπεριέλαβε και κάποια άλλα ας το πούμε μεσαιωνικά κείμενα με τον τίτλο Βιβλιοθέκα Toibneriana η βιβλιοθήκη του Toibner εδώ ενδεικτικά ας πούμε είδα από εδώ έβγαλα να σας δείξω έναν τόμο ο δεύτερος τόμος των επιστολών και των αμφιλοχείων του Μεγάλου Φωτίου είναι οι επιστολές και τα αμφιλόχια σε έξι τέτοιους μικρούς τόμους εκδόθηκαν στην Βιβλιοθέκα Toibneriana επίσης κριτική έκδοση με τα κριτικά υπομνήματα χωρίς και εισαγωγή γερμανική χωρίς όμως κανένα σχολιασμό πέραν κάποιων εισαγωγικών στοιχείων που δίνονται με ψηλά γράμματα στην αρχή του κάθε έργου είναι εξειδικευμένες εκδόσεις αυτές που απλά σας τις θέτω απλά υπόψη σας για να ενημερώνεστε για τις καινούργιες εκδόσεις που υπάρχουν γιατί είπαμε ότι πάντοτε θα πρέπει ως επιστήμονες να φροντίζουμε τα κείμενα της εκδόσεις που χρησιμοποιούμε να είναι οι πληρέστερες και οι αρτιότερες εκδόσεις και γι' αυτό ακριβώς τον λόγο έχουμε το ενδιαφέρον στραμμένο σε όλα τα καινούργια έργα τις καινούργιες κριτικές εκδόσεις που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο αυτών των σειρών υπάρχει και μία ακόμη σειρά που θα τη δούμε μέσα θα σηκωθούμε λίγο και θα πάμε προς το αναγνωστήριο σε λίγο όχι ακόμη που είναι πάρα πολύ σημαντική γιατί είναι μία απόλυτα εξειδικευμένη σειρά στην πατερική και στην βυζαντινή θεολογία από έναν διεθνή εκδοτικό οίκο από τον ίδιο εκδοτικό οίκο τον εκδοτικό οίκο Μπρέπολς που εκδίδηκε την πατρολογία όπως είπαμε επανεκδίδηκε την πατρολογία στη μεγάλη αυτή αρχική μορφή της την ελληνική πατρολογία και η σειρά αυτή ονομάζεται Corpus Christianorum Series Greca είναι η ελληνική σειρά το σώμα των χριστιανικών κειμένων Corpus Christianorum το σώμα των χριστιανικών κειμένων και υπάρχουν δύο σειρές οι Σέρειες Γκρέκα και οι Σέρειες Λατίνα γιατί εκδίδονται και ελληνικά και λατινικά κείμενα η ελληνική έκδοση όπως θα δούμε είναι μια πράσινη σειρά τα εξώφυλλα όλα, το σκληρό δέσιμο είναι σε πράσινο χρώμα και στο πλαίσιο αυτής της σειράς έχουν επίσης πραγματοποιηθεί πολύ σημαντικές εκδόσεις κειμένων που δεν θα τα βρούμε ούτε στην πατρολογία του Μίνια είναι καινούργια κείμενα καινούργια έργα εκκλησιαστικών συγγραφέων ή έχουμε νεότερες επεξεργασμένες εκδόσεις για παράδειγμα έργα του Αγίου Μαξίμου το ομολογητού που είναι ένας από τους σημαντικότερους πατέρες και θεολόγους του 7ου αιώνα αλλά και άλλα έργα τα οποία δεν θα τα βρούμε ούτε στην πατρολογία του Μίνια ούτε σε άλλες εκδόσεις πέραν κάποιων παλαιών εκδόσεων θα σας αναφέρω χαρακτηριστικά ας πούμε τις ομιλίες του Αυτοκράτορα Λέοντα του 6ου του Σωφού που είναι ένα σημαντικό κόρπος κειμένων ομιλητικών κειμένων 42 ομιλίες τις οποίες τις γνωρίζουμε μόνον από την έκδοση ενός Έλληνα ιερομόναχου που είχε πραγματοποιηθεί κατά το 19ο αιώνα του Ακακίου του ιερομονάχου Ακακίου αυτήν την έκδοση είχαμε μια έκδοση με πολλά προβλήματα και λάθη και αυτήν χρησιμοποιούσαμε τώρα στο Κόρπος Χριστιανόρουμ έχουμε την πλήρη κριτική έκδοση των ομιλιών του Λέοντα του 6ου του Σωφού που θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς ομιλιτικών έργων αυτής της εποχής του 10ου αιώνα όπως γνωρίζετε ο Λέοντας ο έκδος υπήρξε ένας λόγιος αυτοκράτορας περισσότερο αυτοκράτορας του γραφείου παρά αυτοκράτορας της μάχης όπως συνήθως ήταν οι αυτοκράτορες αυτής της εποχής στο Βυζάντιο μας άφησε πάρα πολλά έργα ή μας έχουν διασωθεί αρκετά έργα με το όνομά του και μεταξύ αυτών είναι και οι ομιλίες του που τις χρησιμοποιούμε πλέον από τις εκδόσεις αυτές του κόρπους Christianorum και βέβαια και πολλές άλλες εκδόσεις με μεταφράσεις σε δυτικές γλώσσες υπάρχουν εκδοτικοί που ειδικεύονται στο εξωτερικό στη μετάφραση των κειμένων των πατερικών κειμένων των ελληνικών πατερικών κειμένων στις δυτικές γλώσσες που δεν θα σας κουράσω γι' αυτό υπάρχει ένα δίτομο μεγάλο έργο του Τσέλλερ που ονομάζεται «Τρασλατιώνες πατρίστηκε Γκρέκε» οι μεταφράσεις των ελληνικών πατερικών κειμένων που εκεί θα μπορεί κανείς να δει όλες τις νεότερες μεταφράσεις που υπάρχουν σε διάφορες γλώσσες των ελληνικών πατερικών κειμένων αυτό το οποίο αξίζει κλείνοντας να πούμε και να πάμε για πέντε λεπτά μέσα και μετά θα τελειώσουμε εκείνο που αξίζει να πούμε είναι ότι στο «Corpus Christianorum» εκτός από τις εκδόσεις αυτές που σας ανέφερα των κειμένων πατερικών και βυζαντινών θεολογικών κειμένων έχουμε και την... συμπεριλήφθηκαν στη σειρά αυτή και κάποιες κλήδες όπως είδαμε η κλήδα του Καβαλέρα έχουμε μια σπουδαία κλήδα που πραγματοποιήθηκε πριν από μερικές δεκαετίες ανημερώνεται από κάποιους Γάλλους και Βέλγους επιστήμονες την «Clavis Patrum Grecorum» η κλήδα δηλαδή των Ελλήνων πατέρων θα την δούμε μέσα έχουμε πέντε τόμους από την κλήδα αυτή είναι πάρα πολύ σημαντική γιατί καταγράφονται σε αυτήν την κλήδα όλα τα κείμενα, όλοι οι πατέρες η χριστιανή συγγραφή και τα κείμενά τους σωζόμενα ή απολεσθέντα στην ελληνική γλώσσα επομένως μπορούμε να έχουμε μία συνολική εικόνα αυτής της γραμματείας είτε της σωζόμενης είτε της απολεστής σας και για το κάθε ένα έργο σημειώνονται οι εκδόσεις του επομένως είναι πάρα πολύ σημαντικό όταν θέλουμε να βρούμε που έχουν εκδοθεί τα έργα ενός χριστιανού συγγραφέα να ψάξουμε να αναζητήσουμε το όνομά του είναι τα ονόματα τους βεβαίως παρατήθενται με βάση το λατινικό αλφάδιτο να αναζητήσουμε τον συγγραφέα αυτό και να δούμε εκεί ένα συγκεκριμένο έργο ή όλα τα έργα του που έχουν εκδοθεί ή τις νεότερες εκδόσεις και βέβαια έχει και αρκετά υπομνήματα η κλήδα αυτή που έχουνε πάρα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον αλλά δεν θα σας κουράσω για το θέμα αυτό θα ήθελα μόνο να σας πω κλείνοντας ότι έχουμε σήμερα στην διάθεσή μας αρκετές κλήδες για κείμενα που εντάσσονται ευρύτερα στη χριστιανική γραμματεία Ο Christos Thomas Baur ένας σπουδαίος γερμανός θεολόγος στα μέσα του 20ου αιώνα πραγματοποίησε ένα πολύ σημαντικό έργο γιατί δεν χρειαζόμαστε μόνο τις κλήδες αυτές με τη μοφή που σας ενέφερα τις κλήδες των συγγραφέων αλλά τι άλλο χρειαζόμαστε χρειαζόμαστε και κλήδες οι οποίες να έχουν τις αρχές των κειμένων της πατερικής γραμματείας ή της χριστιανικής γραμματείας ευρύτερα Γιατί αυτό? Γιατί αν έχουμε μια τέτοια κλήδα που μας παραδίδει τις αρχές αν κάπου σε ένα χειρόγραφο συναντήσουμε ένα ανώνυμο κείμενο ενδεχομένως μπορούμε να το ταυτίσουμε με βάση την αρχή την κλήδα αυτή με τις αρχές των κειμένων Έτσι λοιπόν ο Christos Thomas Baur που ήταν ένας πατρολόγος κληρικός ο οποίος εξειδικεύτηκε μάλιστα ιδιαίτερα στη μελέτη του έργου του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου πραγματοποίησε μία τέτοια κλήδα με τις αρχές των έργων όλων των πατερικών κειμένων των ελληνικών πατερικών κειμένων ονομάζονται Initia Patrum Grecorum αρχές των ελλήνων πατέρων και υπάρχει η κλήδα αυτή εδώ πέρα μπορούμε δηλαδή να τη χρησιμοποιήσουμε και αντίστοιχες κλήδες με Ινίτια με τις αρχές δηλαδή αυτό που σας είπα να γράψετε πάνω στη σεργασία σας Arh, αυτό το Ink, Inkipit ως αρχικά γράμματα το Ink το χρησιμοποιούν πάρα πολύ στην γραμματολογία διεθνώς τον λατινικό όρο για την αρχή του κειμένου μας ενδιαφέρει πάρα πολύ η αρχή όπως και το τέλος του κειμένου εγώ δεν σας είπα εδώ τώρα να σημειώσετε κειμένων για να μη σας δυσκολέψω να αναζητείτε σε κάθε κείμενο και το τέλος του και τα λοιπά αλλά η σειρά η οποία ακολουθείτε και η οποία είναι επιβεβλημένη στα έργα αυτά είναι να καταγράφονται και οι αρχές και το τέλος αυτό που ονομάζουμε αρχοτέλεια ή τα αρχοτέλεφτα των κειμένων γιατί το τέλος γιατί πολλά κείμενα μας παραδίδονται όπως τα ονομάζουμε στην επιστημονική γλώσσα κολοβά δηλαδή χωρίς το τέλος τους ατελεί επομένως θα πρέπει να ξέρουμε όταν μελετούμε ένα κείμενο όπως είπαμε κάνοντας μια επιστημονική μελέτη ή ετοιμάζοντας μια κριτική έκδοση του κειμένου αυτό εάν το κείμενο αυτό όπως το έχουμε συνεδίσει σε ένα χειρόγραφο ολοκληρώνεται εδώ που το βρίσκουμε ή απλά είναι ατελές είναι κολοβό δεν υπάρχει το τέλος του δεν μας χρειάζεται επομένως μόνον η αρχή μας χρειάζεται και το τέλος και γι' αυτό έχουμε αυτά τα στοιχεία με τις αρχοτέλειες των κειμένων και πάρα πολλές τέτοιες κλίδες έχουμε και για τα βυζαντινά κείμενα που επίσης μας χρειάζονται υπάρχουν οι νύτια των βυζαντινών επιστολών που περιλαμβάνουν μέσα και τις επιστολές των πατέρων της εκκλησίας υπάρχουν οι νύτια των βυζαντινών ποιημάτων που περιλαμβάνουν πρόσφατα έγινε υπήρξε μια τέτοια κλίδα με τις αρχές των βυζαντινών ποιημάτων από τον καθηγητή εδώ της Φιλοσοφικής Σχολής τον Γιάννη Τοβάση σπουδαία δουλειά που είναι εκδεδομένες σε μία σειρά που θα την δούμε μέσα λέγεται Corpus Fontium Historiae Byzantine το κόρπους, το σώμα, των πηγών της βυζαντινής ιστορίας αλλά δεν περιλαμβάνει μόνον ιστορικά κείμενα αυτή η σειρά αλλά και θεολογικά έχει την δογματική πανοπλία του Νικήτα Χονιάτη για παράδειγμα από τον 11ο με 12ο αιώνα και άλλα κείμενα και έχει και τέτοια ηνήτια κλείδες με τις αρχές των κειμένων η Ερήκα Φολιέρη μια σπουδαία Ιταλίδα βυζαντινολόγος που ασχολήθηκε ειδικά με τα υμνογραφικά κείμενα είχε πραγματοποιήσει μία έκδοση πεντάτομοι που την έχουμε στη σειρά studio testi που είναι κάτω στις σειρές με τίτλο Ηνήτια χυμνώρου εκλέζιε γκρέκε τις αρχές δηλαδή τα ηνήτια όλων των ύμνων της βυζαντινής ημνογραφικής παράδοσης και πάρα πολλές άλλες τέτοιες επιμέρους κλείδες που αφορούν επιμέρους κλάδους που όταν ασχολούμαστε με έναν επικεντρώσουμε την προσοχή μας τον ενδιαφέρον μας σε ένα επιμέρους είδος λογοτεχνικό από τα είδη της πατερικής ή της χριστιανικής ευρύτερα γραμματείας εκεί τότε βλέπουμε ότι υπάρχουν και πιο εξειδικευμένα εργαλεία για την έρευνά μας που διευκολύνουν την έρευνά μας και διευκολύνουν και την μελέτη μας Πριν να κλείσουμε να σας πω ότι αυτό το οποίο είπαμε στην αρχή ότι στο εξωτερικό έχουμε σημαντικές εργασίες επιστημονικές εργασίες που έχουν παραματοποιηθεί ειδικά από εξειδικευμένα ιστιτούτα θα δούμε κάποια από αυτά στο επόμενο μάθημα θα σας δείξω τις σελίδες τους στην οθόνη μέσα στην αίθουσα έχουμε εξειδικευμένα ιστιτούτα που εξειδικεύονται στη μελέτη και στην έκδοση των έργων κάποιων συγκεκριμένων πατέρων της εκκλησίας και αυτό έχει πολύ ενδιαφέρον δηλαδή υπάρχει ένα τέτοιο ιστιτούτο που εργάζεται επί δεκαετίες για την έκδοση, για τη μελέτη και την έκδοση του έργου του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου στην Λουβέν, στο Καθολικό Πανεπιστήμιο της Λουβέν Λουβέν-Λαννεύ στο Βέλγιο όπου εκεί οι συνάδελφοι που πριν από μερικά χρόνια τους είχαμε καλέσει και εδώ ο Ζεσουτέν Μοσέ, ο Μπερνάρ Κουλί και κάποιοι άλλοι εξειδικεύονται στην συγκέντρωση όλων των χειρογράφων με τα έργα του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου την καταγραφή τους σε ειδικούς καταλόγους και την έκδοσή τους, όχι μόνο στο ελληνικό πρωτότυπο αλλά και στις μεταφράσεις τους δηλαδή έχουν μεταφραστεί και έχουν εκδοθεί, θα το δούμε μέσα και στο Corpus Christianorum και γεωργιανές μεταφράσεις αυτών των έργων και αραδικές μεταφράσεις δηλαδή σε ανατολικές γλώσσες Υπάρχει λοιπόν ένα ειδικό ιστιτούτο στο Καθολικό Πανεπιστήμιο της Λουβέν που ονομάζεται Ναζιανζός, έτσι το έχουν ονομάσει είναι ο χώρος με τον οποίο συνδέθηκε ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος πριν γίνει η Επισκοπή της Ναζιανζού πριν γίνει Πατριάρχης Κωνσταντινού Πόλεως και γι' αυτό είναι γνωστός και στη Δύση ως Gregorius of Nazianzus το ιστιτούτο λοιπόν αυτό ονομάζεται Ναζιανζός και επίσης ακόμη και σε ένα κέντρο πρόημων χριστιανικών σπουδών στη μακρινή μας Αυστραλία όπου υπάρχει ένα πολύ καλό καθολικό πανεπιστήμιο ονομάζεται The Catholic University of Australia εκεί υπάρχει ένα εξειδικευμένο ιστιτούτο, πατρολογικό ιστιτούτο πατρολογικό κέντρο λέγεται Center for Early Christian Studies το οποίο είναι εξειδικευμένο στην έρευνα των έργων του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου υπάρχουν λοιπόν εξειδικευμένες τέτοιες ομάδες που μελετούν το έργο πατέρων της εκκλησίας σε όλον τον κόσμο και που βλέποντας και αποκτώντας μια εικόνα της έρευνας που γίνεται πάνω στους πατέρες στο έργο των πατέρων της εκκλησίας σε όλο τον κόσμο καταλαβαίνουμε δυστυχώς πόσο φτωχοί είμαστε εμείς εδώ πέρα εμείς που θα το επαναλάβω έχουμε το προνόμιο να έχουμε όλα τα κείμενα αυτά να έχουμε πρόσβαση, μια πιο εύκολη πρόσβαση, μια πιο ευχαιρή πρόσβαση στα κείμενα αυτά μια γλωσσική παράδοση μητρική για μας που για μας είναι πολύ πιο εύκολο να σπουδάσουμε και να γνωρίσουμε και να μελετούμε τα χειρόγραφα να μάθουμε δηλαδή παλαιογραφία και που δυστυχώς όλα αυτά τα έχουμε εγκαταλείψει και φυσικά τα χρησιμοποιούν και τα σπουδάζουν και προχωρούν στην έρευνα όλων αυτών των θεμάτων της πατρολογίας οι ξένοι επιστήμονες μελετώντας εξειδικευμένα τη χειρόγραφα παράδοση των έργων υπάρχει μια σειρά τόμων που αφορούν για παράδειγμα τα χρυσοστομικά χειρόγραφα διόντικες χρυσοστόμικοι γκρέκοι ακριβώς δείχνει το πόσο συστηματικά ασχολούνται οι επιστήμονες οι πατρολόγοι στο εξωτερικό σε σχέση με την επιπόλη ενασχόληση που υπάρχει στο δικό μας χώρο γιατί πάντοτε ξεκινούμε και σταματούμε πράγματα με επί κέντρο μόνο τα πρόσωπα δηλαδή είναι προσωποπαγής οι ενέργειες που γίνονται και δεν βασίζονται σε μια συλλογική προσπάθεια δεν υπάρχει δηλαδή η συνείδηση της συλλογικής προσπάθειας για τα έργα αυτά και μιας προσπάθειας που θα συνεχιστεί από κάποιους άλλους και σε αυτό το πλαίσιο εγώ προσωπικά ευελπιστώ ότι και από εσάς και από άλλους συναδέλφους σας που έχουν ήδη που φοιτούν ή που θα έρθουν τα επόμενα χρόνια θα υπάρξουν κάποιοι που θα ευαισθητοποιηθούν και θα εργαστούν και θα συνεργαστούν σε θέματα αυτά, σε τέτοια θέματα ώστε να τεθούν βάσεις για συνεργασίες και στον χώρο της πατρολογίας πάντοτε αυτές οι βάσεις είναι πιο μακροπρόθεσμες και παράγουν καλύτερα αποτελέσματα σε βάθος χρόνου. Αυτά πολύ σύντομα, δεν μιλήσαμε για τις ηλεκτρονικές πηγές αυτά που ονομάζονται electronic resources θα μιλήσουμε, θα σας πω κάτι πράγματα στο επόμενο μάθημα και στα δύο με τρία επόμενα μαθήματα θα προσπαθήσουμε να το κάνουμε αυτό στα δύο επόμενα μαθήματα θα προσπαθήσουμε να κλείσουμε τα εισαγωγικά ζητήματα της πατρολογίας για να μπούμε στα θέματα αυτά που θα μας απασχολήσουν που είναι πάρα πολύ σημαντικά της πατρολογίας των τεσσάρων πρώτων αιώνων και έχουμε πάρα πολύ σημαντικά θέματα και δυστυχώς δεν έχουμε πολλά μαθήματα στη διάθεσή μας για να τα παρουσιάσουμε γι' αυτό ίσως σας φαίνονται λίγο κουραστικά τα μαθήματα σας το είπα είναι τρία ώρα τα βάλαμε τρία ώρα γιατί έχουμε συμπτύξει δύο μαθήματα τα οποία είχανε πολύ περισσότερο χρόνο και για να καλύψουν μια θεματική και μια περίοδο που είναι πάρα πολύ σημαντική Αν θέλετε κάτι να ρωτήσετε σας ακούω αν υπάρχει κάποια ερώτηση |
