| : [♪ Μουσική Παιδιά, γεια σας! Καλώς ήρθατε στο μάθημα. Ονομάζομαι Χρυστολουκά Ιωάννα και σήμερα θα κάνουμε Γλώσσα. Συγκεκριμένα θα μάθουμε τους βαθμούς του επιθέτου. Πάμε να δούμε όμως πρώτα τι είναι ένα επίθετο. Επίθετο είναι το μέρος του λόγου που φανερώνει ένα χαρακτηριστικό, μία ιδιότητα ή μία ποιότητα στο ουσιαστικό της πρότασης. Για παράδειγμα, ένα μεγάλο σπίτι, μία βαριά πόρτα, ένας ευγενής άνθρωπος. Οι λέξεις μεγάλο, βαριά και ευγενής είναι επίθετα. Ένα επίθετο έχει τρία γένη, δηλαδή αρσενικό, θηλυκό και ουδέτερο. Για παράδειγμα, ο σοφός, η σοφή, το σοφό. Εκτός όμως από τα τρία γένη έχει και δύο αριθμούς. Ενικό αριθμό και πληθυντικό αριθμό. Δηλαδή, ο σοφός, η σοφή, το σοφό, στον πληθυντικό, η σοφή, οι σοφές, τα σοφά. Πάμε να δούμε τις καταλήξεις των επιθέτων. Τα επίθετα, ανάλογα με τις καταλήξεις τους, χωρίζονται και σε κατηγορίες. Η πρώτη κατηγορία είναι τα επίθετα που λύγουν σε ως ή ω και τονίζονται, ή σε ως, α, ο και δεν τονίζονται. Για παράδειγμα, λοιπόν, καθαρός, καθαρί, καθαρό ή ωραίος, ωραία, ωραίο. Δεύτερη κατηγορία, νέες καταλήξεις. Επίθετα, σε εις με υψιλον, η α ή η, με υψιλον. Ή σε εις, η α με ει, γιατί τονίζεται, και η σε υψιλον. Παράδειγμα, βαρύς, βαριά, βαρύ. Ενώ στο άλλο, ευθύς, ευθεία, ευθύ. Βλέπουμε ότι γράφεται με ει, το θηλυκό, επειδή τονίζεται στο η. Ενώ το από πάνω, όπως το βαριά, τονίζεται στο α, άρα γράφεται με ι. Τρίτη κατηγορία, επίθετα, σε εις με ητα. Σε εις, το θηλυκό, βλέπουμε ότι το αρσενικό και το θηλυκό έχουν την ίδια κατάληξη, γι' αυτό και λέγονται τριγενή και δικατάληκτα. Δηλαδή έχουν και τα τρία γένη, και αρσενικό, και θηλυκό, και ουδέτερο, αλλά έχουν δύο καταλήξεις, διότι το αρσενικό με το θηλυκό μοιράζονται την κατάληξη εις με ητα, και το ουδέτερο είναι σε εις. Για παράδειγμα, αληθείς, αληθείς, αληθές. Η βαθμή του επιθέτου ή τα παραθετικά του επιθέτου, για τα οποία θα μιλήσουμε σήμερα και θα τα αναλύσουμε, είναι τρία. Ο θετικός βαθμός, ο συγκριτικός βαθμός, και ο υπερθετικός βαθμός. Πάμε να δούμε έναν έναν ξεχωριστά. Ο θετικός βαθμός του επιθέτου δείχνει πως το ουσιαστικό που συνοδεύει έχει ένα χαρακτηριστικό, χωρίς να γίνεται σύγκριση με κάποιο άλλο. Το δέντρο είναι ψηλό. Έχει ένα χαρακτηριστικό το δέντρο, είναι ψηλό, απλά μας το δηλώνει χωρίς να συγκρίνεται με κανένα άλλο. Η θάλασσα είναι βαθιά. Οι μαθητές είναι συνεπείς. Δίνει λοιπόν ένα χαρακτηριστικό χωρίς να τα συγκρίνει. Συνεχίζουμε τώρα στον δεύτερο βαθμό, τον συγκριτικό. Ο συγκριτικός βαθμός φανερώνει πως δύο ουσιαστικά συγκρίνονται, το λέει και το όνομά του, ως προς μια ιδιότητα. Δηλαδή το ένα ουσιαστικό έχει μια ιδιότητα σε μεγαλύτερο βαθμό από το άλλο. Πάμε να δούμε τώρα πως σχηματίζουμε τον συγκριτικό βαθμό. Ο συγκριτικός σχηματίζεται με δύο τρόπους. Μονολεκτικά, δηλαδή με μία λέξη, και περιφραστικά, δηλαδή με δύο λέξεις. Πάμε να δούμε τον μονολεκτικό σχηματισμό των επιθέτων. Ο μονολεκτικός σχηματισμός του συγκριτικού βαθμού γίνεται ανάλογα με τις καταλήξεις. Γι' αυτό και αναφέραμε πριν τις καταλήξεις των επιθέτων. Πάμε λοιπόν να δούμε την πρώτη κατηγορία. Τα επίθετα λοιπόν σε ως ή ω ή ως αω. Πώς σχηματίζεται. Παίρνω στον θετικό βαθμό το αρσενικό του επιθέτου. Εδώ έχω για παράδειγμα το όμορφος και το άγριος. Βγάζω την κατάληξή του. Η κατάληξή του είναι το ως. Οπότε μένει ομορφ χωρίς το ως και στο άγριος άγρι χωρίς το ως. Και προσθέτω την κατάληξη του συγκριτικού βαθμού. Που είναι ότερος, ότερη, ότερο. Άρα λοιπόν ο όμορφος θα γίνει ομορφότερος, ομορφότερη, ομορφότερο. Ενώ ο άγριος θα γίνει αγριότερος, αγριότερη, αγριότερο. Δεύτερη κατηγορία. Επίθετα σε εις με υψηλον. Εις ή α ή, ή εις ή α ή. Ακολουθώ την ίδια διαδικασία. Παίρνω στον θετικό βαθμό το αρσενικό. Εδώ έχω το βαρύς και το ταχύς. Βγάζω την κατάληξή του, δηλαδή εις. Και προσθέτω την κατάληξη του συγκριτικού βαθμού... για αυτήν την κατηγορία των επιθέτων. Που εδώ είναι ιτερός, ιτερη, ιτερό. Με υψηλον. Πολύ προσοχή. Όπως ακριβώς είναι η κατάληξη με υψηλον. Έτσι το υψηλον θα ακολουθήσει και στον συγκριτικό βαθμό. Άρα λοιπόν ο βαρύς θα γίνει βαρύτερος. Και ο ταχύς θα γίνει ταχύτερος. Προχωρώ στην τρίτη κατηγορία, που είναι τα επίθετα σε εις με είδα εις, εις, εσ. Ήδη ακριβώς διαδικασία. Παίρνω το αρσενικό του θετικού βαθμού. Συνεπής, βγάζω την κατάληξή του, που είναι το εις. Και προσθέτω την κατάληξη του συγκριτικού βαθμού... για αυτήν την κατηγορία των επιθέτων. Που είναι έστερος, έστερη, έστερο. Δηλαδή ο συνεπής θα γίνει συνεπέστερος, συνεπέστερη, συνεπέστερο. Πάμε τώρα να δούμε τον περιφραστικό συγκριτικό βαθμό. Πολύ εύκολο. Ο περιφραστικός συγκριτικός, δηλαδή με παραπάνω από μία λέξη, σχηματίζεται ως εξής. Παίρνουμε το επίρρημα πιο και βάζουμε δίπλα το θετικό βαθμό του επιθέτου. Δηλαδή αν είχα εγώ το επίθετο γρήγορος, θα έλεγα πιο γρήγορος. Όπως είναι το παράδειγμα εδώ. Το αεροπλάνο είναι πιο γρήγορο από το τρένο. Πρέπει να προσέξουμε κάτι. Συνήθως, ο συγκριτικός βαθμός ακολουθείται από τη λέξη από. Διότι συγκρίνονται δύο πράγματα. Επομένως, όταν εμείς βλέπουμε τη λέξη από, χτυπάει αμέσως καμπανάκι και λέμε ότι εδώ έχουμε συγκριτικό βαθμό. Για παράδειγμα, ο χρυσός είναι ακριβότερος από το ασύμι. Άρα λοιπόν και ξέρουμε και αυτόματα ότι συγκρίνουμε τον χρυσό με το ασύμι. Και στο δεύτερο παράδειγμα, το Ιόνιο πέλαγος είναι πιο βαθύ από το Αιγαίο. Άρα έχουμε πάλι το από και βλέπουμε ότι συγκρίνουμε το Ιόνιο με το Αιγαίο πέλαγος. Προχωράμε στον τρίτο βαθμό των επιθέτων μας, που είναι υπερθετικός βαθμός. Ο υπερθετικός βαθμός φανερώνει πως ένα ουσιαστικό έχει ένα χαρακτηριστικό στον μεγαλύτερο βαθμό που μπορεί να έχει. Διακρίνεται σε σχετικό υπερθετικό και σε απόλυτο υπερθετικό. Πάμε να δούμε τις διαφορές τους. Ο σχετικός υπερθετικός φανερώνει πως ένα ουσιαστικό έχει ένα γνώρισμα στον μεγαλύτερο βαθμό ανάμεσα σε ομιά του. Γι' αυτό και ονομάζεται σχετικός, γιατί είναι σε σχέση με κάποια άλλα ομιά του. Πώς σχηματίζεται. Έχουμε το άρθρο, έχουμε το επίρρημα πιο και τον θετικό βαθμό. Συνήθως μπαίνει και το από. Για παράδειγμα, ο λαγός είναι ο πιο γρήγορος από όλους. Θα μπορούσε όμως να σταματήσει και ο λαγός είναι ο πιο γρήγορος, οπότε γι' αυτό έχουμε και το από σε παρένθεση διότι θα μπορούσε και να παραλυφθεί. Και ο δεύτερος σχηματισμός είναι με το άρθρο και τον συγκριτικό βαθμό. Για παράδειγμα, ο λαγός είναι ο γρήγοροτερος από όλους ή ο λαγός είναι ο γρήγοροτερος. Αυτός λοιπόν είναι ο σχετικός υπερθετικός, επαναλαμβάνω, που φανερώνει ότι ένα ουσιαστικό έχει ένα γνωρισμό στο μεγαλύτερο βαθμό, αλλά ανάμεσα σε ομιά του. Πάμε τώρα στον απόλυτο υπερθετικό. Ο απόλυτος υπερθετικός φανερώνει πως ένα ουσιαστικό έχει ένα γνωρισμό στον μεγαλύτερο βαθμό, χωρίς όμως να συγκρίνεται με κανένα άλλο. Τώρα, ο απόλυτος υπερθετικός μπορεί να σχηματιστεί μονολεκτικά αλλά και περιφραστικά. Δηλαδή, όπως είπαμε και στον συγκριτικό, μονολεκτικά με μία μονολέξη, περιφραστικά με περισσότερες από μία λέξης. Πάμε να δούμε τον απόλυτο, μονολεκτικό απόλυτο υπερθετικό. Όπως και στον συγκριτικό, έτσι και εδώ μονολεκτικός απόλυτος υπερθετικός σχηματίζεται διαφορετικά για κάθε κατηγορία επιθέτων. Στην πρώτη κατηγορία που έχουμε τα επίθετα ως ή ο, κάνουμε ακριβώς την ίδια διαδικασία με το συγκριτικό αρχικά. Παίρνουμε λοιπόν στον θετικό βαθμό το αρσενικό μας. Έχω πάλι εδώ τα ίδια παραδείγματα, όμορφος και άγριος, για να μην μπερδεύεστε. Βγάζω την κατάληξή του, βγάζω δηλαδή ως, και προσθέτω τώρα την κατάληξη του υπερθετικού, που είναι οτατός, οτατί, ότατο, δηλαδή όμορφος, ομορφότατος, στον μεγαλύτερο βαθμό, αγριός, αγριότατος, στον μεγαλύτερο βαθμό που μπορεί να έχει. Δεύτερη κατηγορία επιθέτων σε ίς, ία, ή, ή, ίς, ία, ή, με ίψιλον. Ήδια διαδικασία. Παίρνω τον θετικό βαθμό στο αρσενικό γένος, βαρύς και ταχύς. Πάλι βλέπετε ότι έχω τα ίδια παραδείγματα. Βγάζω την κατάληξή του και προσθέτω την κατάληξη του υπερθετικού, για αυτήν την κατηγορία των επιθέτων, που είναι ητατός, ητατί, ητατό. Προσοχή, και πάλι το λέω και το τονίζω, είναι με ίψιλον, όπως είναι και η κατάληξη. Ακολουθώ λοιπόν την ορθογραφία του θετικού βαθμού. Άρα λοιπόν, βαρύς, βαρύτατος, ταχύς, ταχύτατος. Τρίτη κατηγορία, επίθετα σε ίς με ίτα, που είναι αρσενικό και θηλυκό σε ίς με ίτα και ουδέτερο σε Ες. Παράδειγμα, συνεπής. Παίρνω λοιπόν και εδώ τον θετικό βαθμό στο αρσενικό. Βγάζω την κατάληξη και προσθέτω την κατάληξη του υπερθετικού βαθμού, για αυτήν την κατηγορία, που είναι αιστατός, αιστατή, αιστατό. Δηλαδή, συνεπής, συνεπέστατος, σαφής, σαφέστατος, στο μεγαλύτερο βαθμό. Αυτό λοιπόν που είπαμε ήταν ο μονολεκτικός απόλυτος υπερθετικός. Πάμε τώρα στον περιφραστικό απόλυτο υπερθετικό, δηλαδή με παραπάνω από μία λέξη. Πώς σχηματίζεται? Πολύ εύκολα. Παίρνω το επίρρημα πολύ και τον θετικό βαθμό, δηλαδή το αεροπλάνο είναι πολύ γρήγορο. Η φράση πολύ γρήγορο είναι από μόνη της ένας υπερθετικός βαθμός. Απόλυτος υπερθετικός βαθμός, καθώς δεν συγκρίνεται με τίποτα άλλο όμοιό του. Απλά μας το δηλώνει ότι έχει αυτή την ιδιότητα, είναι πολύ γρήγορο. Πάμε λοιπόν να δούμε πώς τα σχηματίζαμε τους βαθμούς του επιθέτου. Έχουμε εδώ για παράδειγμα το επίθετο ψηλός, που είναι στο θετικό. Στο συγκριτικό τον χωρίζουμε σε μονολεκτικό και περιφραστικό. Ο μονολεκτικός είναι ψηλότερος, ο περιφραστικός πιο ψηλός. Και πάμε στον υπερθετικό. Αρχικά υπάρχει η διάκριση στον υπερθετικό σε σχετικό και απόλυτο. Ο σχετικός είναι ο ψηλότερος ή ο πιο ψηλός, ενώ ο απόλυτος χωρίζεται σε μονολεκτικός και περιφραστικός. Ο μονολεκτικός είναι ψηλότατος, ενώ ο περιφραστικός πολύ ψηλός. Πριν προχωρήσουμε όμως τις ασκήσεις μας, πρέπει κάτι να σημειώσουμε. Υπάρχουν κάποια επίθετα παιδιά τα οποία ξεφεύγουν από τον κανόνα. Τα λέμε ανώμαλα παραθετικά, σχηματίζουν ανώμαλα παραθετικά. Τα χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας. Δεν έχουμε όμως διαπιστώσει ότι δεν ακολουθούν τον κανόνα που μόλις είπαμε. Πάμε να δούμε ποια είναι αυτά και είναι καλό να τα ξέρουμε. Οπότε ας τα σημειώσουμε. Αρχικά καλώς, στο θετικό βαθμό. Στο συγκριτικό γίνεται καλύτερος. Στον υπερθετικό γίνεται κάλλυστος ή άριστος. Πάμε το επόμενο επίθετο. Κακός. Συγκριτικός, χειρότερος. Υπερθετικός, χείριστος ή κάκιστος. Όπως θα δείτε, στο επίθετο κακός έχω τον υπερθετικό σε παρένθεση. Διότι δεν το χρησιμοποιούμε πάρα πολύ. Όμως να ξέρετε ότι υπάρχει και όταν θα το συναντήσετε, θα είναι ο υπερθετικός του επιθέτου κακός. Συνεχίζω. Μεγάλος, συγκριτικός, μεγαλύτερος. Υπερθετικός, μέγιστος. Επόμενο. Μικρός, μικρότερος, ελάχιστος. Συνεχίζω. Λίγος, λιγότερος, ελάχιστος. Προσοχή! Τον υπερθετικό ελάχιστος το μοιράζονται δύο επίθετα. Και το μικρός και το λίγος. Δεν είναι λάθος, δηλαδή αυτό που βλέπετε, ισχύει και πρέπει να το γνωρίζετε κι εσείς. Και τελευταίο επίθετο το οποίο δεν ακολουθεί τον κανόνα, είναι το επίθετο πολλής. Συγκριτικός είναι περισσότερος, ενώ υπερθετικός υπάρχει η λέξη πλείστος. Επίσης είναι σε παρένθεση, διότι δεν τη συναντάμε πολύ συχνά. Ας προχωρήσουμε λοιπόν σε ασκήσεις σχετικά με τα παραθετικά μας. Πάμε στην πρώτη μας πρόταση. Η Άννα είναι επιμελής μέσα στη παρένθεση μαθήτρια από τη Μαρία. Να σας πω πως πρέπει να συμπληρώσουμε τα κενά με μονολεκτικά παραθετικά. Άρα λοιπόν, το ξαναδιαβάζω. Η Άννα είναι επιμελής σε παρένθεση μαθήτρια από τη Μαρία. Βλέπω ότι υπάρχει το επιμελής, υπάρχει όμως μια λέξη κλειδί. Το από. Αφού λοιπόν υπάρχει λέξη από, κατευθείαν βλέπω, καταλαβαίνω ότι πρόκειται για συγκριτικό. Και επίσης υπάρχει η Άννα και η Μαρία. Υπάρχουν δύο όρες σύγκρισης, δύο πρόσωπα τα οποία συγκρίνονται. Οπότε έχω το επίθετο επιμελής. Τελειώνει σε η. Σκέφτομαι ποια είναι η κατάληξη του συγκριτικού. Μα φυσικά είναι έστερος, έστερη, έστερο. Εδώ λοιπόν θέλω το θηλυκό τύπο, του θηλυκού γένους, καθώς μιλάμε για την Άννα. Άρα η Άννα είναι επιμελέστερη μαθήτρια από τη Μαρία. Θα το γράψω και εδώ να το βλέπετε. Επιμελέστερη. Συνεχίζω στην δεύτερη πρόταση. Η τούρτα μου είναι η πιο γλυκιά τούρτα που έχω φάει. Έχουμε μέσα στην παρένθεση έναν υπερθετικό, ο οποίος είναι μα φυσικά σχετικός υπερθετικός. Άρα εμείς θέλουμε να το κάνουμε μονολεκτικό σχετικό υπερθετικό, που θα πούμε η τούρτα μου είναι η γλυκότερη τούρτα που έχω φάει. Και είναι σχετικός γιατί αυτόματα υποσυνείδητα την συγκρίνουμε με όσους έχουμε φάει μέχρι τώρα. Άρα λοιπόν η γλυκότερη. Παράδειγμα τρίτο. Ο πόνος που ένιωθα χθες το βράδυ ήταν πολύ οξής. Στη παρένθεση έχουμε έναν απόλυτο υπερθετικό, ο οποίος είναι όμως περιφραστικός. Εμείς πρέπει να τον κάνουμε μονολεκτικό, όπως λέει και η άσκησή μας. Άρα το οξής τελειώνει σε ύψιλον. Και η κατάληξη του απόλυτου υπερθετικού είναι ύτατος ύτατι ύτατο με ύψιλον. Επομένως ο πόνος που ένιωθα χθες το βράδυ ήταν οξήτατος. Οξήτατος με ύψιλον να φαίνεται και περισσότερο. Πάμε στην επόμενη. Χρειάζομαι ένα αντιλιακό με τον πιο μεγάλο δίκτυ προστασίας. Έχουμε πάλι υπερθετικό, σχετικό και έχουμε το επίθετο μεγάλος. Θυμόμαστε ότι είναι ανώμαλο παραθετικό, δηλαδή δεν ακολουθεί το κανόνα. Μεγάλος, μεγαλύτερος, μέγιστος. Άρα χρειάζομαι ένα αντιλιακό με τον μέγιστο δίκτυ προστασίας. Με τον μέγιστο δίκτυ προστασίας. Συνεχίζουμε. Να κάνουμε και μερικά ακόμα. Επόμενο. Το γεύμα ήταν πιο ακριβό από ό,τι υπολόγησα. Εδώ έχουμε την λέξη από. Χτυπάει η καμπανάκι, έχουμε και το πιο ακριβό μέσα στην παρένθεση. Άρα δεν χρειάζεται να το σκεφτούμε πάρα πολύ, πρόκειται για συγκριτικό βαθμό. Πιο ακριβό με μία λέξη ακριβότερο. Άρα λοιπόν το γεύμα ήταν ακριβότερο από ό,τι υπολόγησα. Επόμενο παράδειγμα. Το γατάκι που βρέθηκε εγκαταλελειμμένο ήταν πολύ υγιές. Απόλυτος υπερθετικός, εδώ έχουμε περιφραστικό, θέλουμε μονολεκτικό. Άρα υγιές, είμαστε στην τρίτη κατηγορία, άρα είναι έστατος, έστατη, έστατο. Το γατάκι που βρέθηκε εγκαταλελειμμένο ήταν φυσικά υγιέστατο. Επόμενο. Ο λογιστής του εργοστασίου βραβεύτηκε ως ο πιο εργατικός υπάλληλος. Βλέπουμε έναν σχετικό υπερθετικό, διότι μέσα μας καταλαβαίνουμε ότι συγκρίνεται με τους υπόλοιπους υπαλλήλους. Άρα ο λογιστής του εργοστασίου βραβεύτηκε ως ο εργατικότερος. Είναι σχετικός υπερθετικός. Και τελευταίο παράδειγμα. Ο ξάδερφός μου κατάφερε να γίνει γιατρός καθώς ήταν πολύ καλός μαθητής. Πολύ καλός, απόλυτος, υπερθετικός, εδώ περιφραστικός, θέλουμε μονολεκτικό. Θυμόμαστε ότι το επίθετο καλός είναι στα ανώμαλα παραθετικά. Άρα μου έρχεται στο μυαλό το πινακάκι καλός, καλύτερος, άριστος. Άρα ο ξάδερφός μου κατάφερε να γίνει γιατρός, καθώς ήταν άριστος μαθητής. Αυτά λοιπόν από εμένα, παιδιά. Ελπίζω να έγιναν όλα κατανοητά και από εδώ και πέρα να μην έχουμε κανένα πρόβλημα με το σχηματισμό των βαθμών του επιθέτου. Σας ευχαριστώ πολύ, να περνάτε όμορφα! |
