| : [♪ Μουσική質 poi Ευχαριστώ για τα καλά λόγια που είπε πριν ο φίλος μας. Εγώ είμαι γρήπτης. Όμως η πορεία μου με οδήγησε να πω ποιος είμαι εγώ, να πω ποιος είμαι εγώ, να πω ποιος είμαι εγώ, η πορεία μου με οδήγησε σε δρόμους περίεργους, σε δρόμους που μοιάζανε περισσότερο με την ομιλία των δύο παιδιών του, του Ιταλού και της Γαλίδας που ήταν πριν. Μια πορεία η οποία ήταν περιπετειώδης, ήταν μια πορεία η οποία ήταν σε διάφορα κράτη, γύρω, ανα τον κόσμο. Ήταν μια πορεία η οποία ξεκίνησε όμως από μια πολύ σημαντική στιγμή και ακολούθησαν πάρα πολύ σημαντικές στιγμές. Ο τίτλος αυτού του τέδεξ μου αρέσει πολύ, διότι συνειδητοποίησα, μόλις μην το είπαμε τα παιδιά, ότι οι στιγμές, οι καλές και οι κακές είναι αυτές οι οποίες ορίζουν, προσδιορίζουν την πορεία μας. Προσδιορίζουν την πορεία μας και μας αλλάζουν ή μας καλυτερεύουν ή μας κάνουν να πάμε προς τα πίσω. Μια πολύ σημαντική στιγμή ήταν το 1982, όταν ξαφνικά, ενώ ζούσα στην Ιταλία και είχα γίνει μισός Ιταλός και δεν σκεφτόμουν να γυρίσω στην Ελλάδα, σε μια δύσκολη στιγμή που παίρναγα τότε, είπα θα πάω στην Ελλάδα. Δεν την ήξερα και πολύ καλά την Ελλάδα. Είχα φύγει 18 χρονών και λέω θα πάω στην Ελλάδα. Παίρνω ένα αεροπλάνο και φεύγω και πάω στη Σαντορίνη. Ήρθα το βράδυ. Παίρνω ένα ταξί και με πάω στη Νία σε ένα σπίτι. Υπόσκαφο, με πήγανε μέσα εκεί και ξαφνικά το πρωί άνοιξα το παράθυρο. Μόλις άνοιξα το παράθυρο και είδα αυτό το μπλε και αυτό το ορίζοντα μπροστά μου, κατάλαβα ότι έπρεπε να γυρίσω. Έπρεπε να γυρίσω στην Ελλάδα. Αυτός ορίζοντας ήταν αυτός ο οποίος στακαθόριζε τη ζωή μου μετέπειτα. Ήταν μια πολύ σημαντική στιγμή. Ήταν η στιγμή της επιστροφής. Έπρεπε όμως επίσης να βρω μια σχέση με την ίδια τη γη, με τον ίδιο τον πολιτισμό τον οποίο είχα αφήσει πίσω μου. Με τον πολιτισμό τον οποίο είχα, αν θέλετε, ξεχάσει. Άρχισα λοιπόν να δουλεύω με υλικά φυσικά και να προσπαθήσω να βρω αυτή τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση. Του ανθρώπου με τον αέρα, ο οποίος χαρακτηρίζει αυτό το τοπίο, που είναι το ελληνικό τοπίο. Το τοπίο του αέρα, του φωτός και της μυρουδιές. Εκτός από την ιστορική διαστρομάτωση, η οποία χαρακτηρίζει αυτό το τόπο. Πήρα λοιπόν, θυμάμαι, το πρώτο μου έργο, που είναι μια πολύ σημαντική στιγμή. Βλέπετε τη μαύρη οφροδίτη, που είναι ένας κορμός ελιάς. Ξέρετε ότι οι ελιές παίρνουν τη φόρμα τους από τους ανέμους στη γύρω περιοχή που μεγαλώνουν. Και σε συνδυασμό με το κλάδεμα των Γεωργών, παίρνουν αυτή τη φόρμα, γεννιέται αυτή η φόρμα. Έφεξα τη μαύρη οφροδίτη και αποφάσισα τότε να κάνω μία έκθεση στην Αθήνα, την πρώτη μου έκθεση στην Αθήνα, στην Καλλεριδεσμός, μόνο με αυτό το έργο. Προσπάθησα να βρω αυτήν, να πάρω αυτήν την ελιά, να τη δουλέψω εγώ και να σταματήσω τη χρονική της εξέλιξη. Ήταν δηλαδή μία προσπάθεια εννοιολογική, μία προσπάθεια νοημάτων που πήγα να κάνω για να μπορέσω να προσδιορίσω αυτή την ανάγκη της σχέσης της φύσης με τον άνθρωπο. Θα το δούμε λίγο μετά αυτές τις περιπέτειες. Η συνθετική προσπάθειά μου να μπορέσω να βρω αυτή τη σχέση με είχε οδηγήσει εκείνη την περίοδο και σε μία ποιητική γραφή. Με ενδιέφερε πάρα πολύ η ποιητική γραφή, η σύνθεση δηλαδή της ποιητικής γραφής και η εξέλιξη από την αναλυτική σκέψη, τη δυτική αναλυτική σκέψη, σε μία σύνθεση των πραγμάτων. Ο πολιτισμός μας είναι πιο συνθετικός. Ήθελα λοιπόν να κάνω ένα αφιέρωμα στον ποιητή. Ήθελα να κάνω ένα αφιέρωμα στον ποιητή το 1983 και με είχαν καλέσει ο Δάκης και ο Ιωάννου, το δέστε Φοντέισιον τότε, στην Κύπρο, στην πύλη της Σαμοχώσκη. Δεν ήθελα να γράψω ένα πήμα. Δεν ήθελα να γράψω ένα κομμάτι λογοτεχνικό. Ήθελα να μην είναι λογοτεχνικό το έργο, ή περιγραφικό, να είναι συνθετικό. Και άρχισα να γράφω σε ένα χαρτί τι είναι ο ποιητής. Ο ποιητής είναι χμηρός, ο ποιητής είναι έφτραυστος, ο ποιητής είναι αυτοκτονικός, ο ποιητής είναι κρυκτικός, ο ποιητής είναι μεγάλος. Οπότε σκέφτηκα τι υλικό θα είναι ο ποιητής. Και το γυαλί είχε όλα τα συστατικά αυτά που χαρακτηρίζανε όλα αυτά που είχα γράψει σε αυτό το χαρτί. Πήρα λοιπόν γυαλί και προσπάθησα να κάνω το πρώτο μου γυάλινο έργο, που βλέπετε τον ποιητή. Αυτό αυτή τη στιγμή είναι στην πύλη της αμαχός του, αλλά προσεχώς θα μεταφερθεί στην Κεντρική Πλατεία της Δευκοσίας. Επανέλαβα έναν ποιητή στην Κύπρο, σαν τον ποιητή στην Κύπρο και στην Ιταλία, στο Μολίζε, που είναι μία άλλη πράσινη γραμμή. Ο ποιητής είχε τοποθετηθεί στην πράσινη γραμμή μεταξύ της τουρκικής πλευράς και της ελληνικής πάνω στα τείχη. Και όριζε, αν θέλετε, αυτό το όριο μεταξύ των δύο εθνωτήτων. Όταν με φωνάξανε στην Ιταλία στο Μολίζε να κάνω έναν άλλο ποιητή, αποφάσισα να τον κάνω μέσα σε ένα δάσος στην Ιταλία και να τον κάνω πέτρινο, να τον κρύψω δηλαδή. Ήταν, ξέρετε, στην Ιταλία εκείνη την περίοδο μία άλλη πράσινη γραμμή, κρυμμένη, που χώριζε και δημιουργούσε ένα πρόβλημα μεταξύ του Βορρά και του Νότου της Ιταλίας. Ήταν η στιγμή που η λέγκα του Βορρά και οι αποσχηστικές δυνάμεις της Βόρειας Ιταλίας είχαν διωγωθεί εκείνη την περίοδο και δεν έχουν χαθεί, βέβαια. Συνεχίζουν να υπάρχουν. Αυτός είναι ένας άλλος ποιητής. Το 1988 με κάλεσε ο Σταύρος Ωξαρχάκος, ο γνωστός μουσικός μας. Τότε ήταν υπεύθυνος πολιτισμούς στο δήμο της Αθήνας και μου λέει «θέλω να έργω για την Αθήνα». Παιδί τότε, 30 χρονών. Και τώρα παιδί είμαι. Σκεφτόμουν τι να κάνω για την Αθήνα. Η Ελλάδα περνάγε εκείνη τη στιγμή μια πολύ θετική στιγμή. Μια πάρα πολύ θετική στιγμή. Ήταν η στιγμή που η Αθήνα κοίταζε μπροστά. Ήθελε να μπει στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Ήθελε να μπορέσει να πάρει νέα ταχύτητα. Ήταν μια αισιοδοξη στιγμή. Οπότε άρχισα να κάνω το δρομαία. Ο δρομαίας ήταν πάλι η σύνθεση των θραυσμάτων σε μια νέα ταχύτητα. Έκανα, λοιπόν, το δρομαία. Ο δρομαίας το ξέρετε όλοι, μάλλον, γιατί είναι το πιο διάσημο έργο μου. Ένας να ξεζήσει κάποτε με ρώτησε «Τι βάλανε εδώ πέρα, μου λέει, αυτοί εδώ πέρα». Του λέω «Γιατί ρε φίλε, ας πούμε». Δεν σ' αρέσει, ας πούμε. Μοιάζει, λέει, σαν να πήραν φόρα τα μπάζα και να φύγανε. Μετά από λίγο, όμως, κατάλαβα ότι ο ταξιζής είχε καταλάβει ακριβώς τι ήθελα να κάνω. Ουσιαστικά, τι είναι η ιστορία μας, τι είναι ο χώρος μας. Είναι μπάζα ιστορίας, θραύσματα ιστορίας, τα οποία, αυτά τα θραύσματα ενωθήκανε σε μία νέα ταχύτητα. Φεύγω από τον Ποιητή. Μια άλλη στιγμή, μία άλλη στιγμή υπέρβασης. Στην πιενάλη της Μενετίας έπρεπε να κάνω ένα έργο. Αποφάσισα να κάνω ένα απλωτό έργο, ένα καράβι, το οποίο, το βλέπετε εδώ, να πλέει, είχε και άγυρα. Κάποια στιγμή κάποιος πήγε, το χτύπησε και το βούλιαξε. Είχα και αναβάγιο. Ήτανε μία στιγμή πολύ δύσκολη, διότι εκεί κατάλαβα ότι δεν είμαι άτρωτος. Αυτό το αγγελάκι που νόμιζα ότι με προστάτευε, δεν με προστάτευε πια. Αυτό είναι ένα άλλο έργο πολύ σημαντικό, το οποίο θα έλεγα ότι ήταν μια μεγάλη περιπέτεια. 38 δήμοι στην Κεντρική Ιταλία είχαν συνονιηθεί και ορίσανε την περιοχή τους περιοχή τέχνης. Με φωνάξανε να τους κάνω ένα έργο, αλλά εγώ δεν ήθελα να κάνω έργο. Γιατί ήταν τόσο ωραία η περιοχή και τους έλεγα, τι θα διακοσμίσουμε τη φύση, βρε παιδιά. Δεν θέλω να κάνω έργο. Και ταξιδεύοντας έβλεπα αυτή την κορφή αυτού του βουνού, που της έλειπε κάτι. Του λέω, τι είναι αυτή η κορφή του βουνού. Μου λέει, στο Δεύτερο Παγκοσμοπόλημο είχε γίνει μια μάχη εκεί ένα αεροπλάνο που βομβάρδισε αυτή την κορφή του βουνού και την κρέμισε. Λέω, να το έργο. Θα διορθώσουμε το βουνό. Μου λέει, σοβαρά μιλάς. Λέω, ναι, θα διορθώσουμε το βουνό. Και 32 μικροί δήμοι συνενοήθηκαν όλοι μαζί για να κάνουν αυτό το υπερέργο, το οποίο κράτησε 1,5 χρόνο η κατασκευή του, γιατί ήταν στα 2.000 μέτρα υψόμετρο και ήταν μια καταπληκτική περιπέτεια απίστευτη. Εδώ είναι μια άλλη στιγμή, το 1999, η σχέση μου με την ιστορία. Στην Άπολη, στην Κούμα, στην Αρχαία Κίμη, με κάλεσε ο έφορος αρχαιοτήτων να κάνω ένα έργο και έκανα αυτό το έργο μέσα σε ένα αρχαιολογικό χώρο. Όταν του είπα, θα μας κυνηγήσουν μέσα στο αρχαιοελληνικό χώρο, θα βάλουμε έργο, μου λέει, μα εγώ είμαι ο έφορος αρχαιοτήτων. Εκεί βρήκα αυτή τη σχέση και τη σημασία της σχέσης μου με την ιστορία, αυτή τη χαμένη σχέση με την ιστορία. Την ίδια περίοδο, το 1999, μια άλλη στιγμή συνέβη πολύ σημαντική. Συνάντησα μια κοπέλα, την Έλη Σφαγιαννάκη, και μου χάρισε μια κόρη. Νόμιζα ότι η κόρη αυτή δεν θα μου αλλάξει στη ζωή. Τελικά μου την άλλαξε προς το καλύτερο. Ήτανε μια άλλη σημαντική στιγμή. Ήθελα να μιλήσω για τις σημαντικές στιγμές της ζωής μου. Όπως αυτό το έργο. Εδώ είναι ένα άλλο έργο που έκανα ένα συνθετικό έργο σε μια πλατεία του Ρέντη, στην πλατεία του Ρέντη, όπου με συνεργασία με τους κατοίκους, έκανα αυτό το έργο, το οποίο ήτανε έργο ολιστικό. Ένα γεροντάκι κάποτε μου λέει, κύριε να σας πω, μην βάλετε παγκάκια εδώ. Του λέω γιατί να μην βάλω παγκάκια εδώ στην πλατεία. Μου λέει, κάνει ρεύμα εδώ. Έχουμε όλοι πιαστεί, μου λέει. Κάποια στιγμή οι αρχιτέκτονες πρέπει να καταλαβαίνουμε ότι τελικά πρέπει να ρωτάμε και τον κόσμο πού κάνουμε τις πλατείες. Εδώ είναι στο Palm Beach στη Φλόριδα, τα συγκοινωνούν τα δοχεία πάλι. Εδώ είναι στην Οάσιγκτον ένα έργο. Ξέρετε στην Αμερική, που έχω κάνει αρκετά έργα, έχουν αυτά τα κτίρια τα τεράστια. Μπαίνει στο lobby και είναι 100 μέτρα επί 200, επί 50 μέτρα ύψος. Δηλαδή, λες, τι έργο να βάλω εδώ. Μοιάζανε τα έργα μου, μοιάζανε με μπιμπελό. Οπότε, ό,τι και να βάζες, ας πούμε, ήταν ένα μπιμπελό. Οπότε, σκέφτηκα, λέω, αν το κάνω να εκραγεί το έργο, καταλαμβάνω όλο το χώρο. Οπότε, έκανα το έργο που εξεράγει μέσα στο χώρο και έκανα μια σειρά στο Chicago, στην Οάσιγκτον. Αυτό είναι στην Οάσιγκτον. Έργα μέσα σε lobby τεράστια αυτών των εγωιστικών κτιρίων της Αμερικής. Αυτό είναι ένα άλλο έργο σημαντικό, είναι το μεγαλύτερο έργο που έχω κάνει. Είναι στην Ελβετία. Είναι 140 μέτρα και 30 μέτρα ύψος. Ενώνει τις δύο πλατείες, όπως βλέπετε. Ξεκινάει από μια πλατεία και φτάνει σε μια άλλη πλατεία. Αυτό είναι ένα άλλο έργο το οποίο έγινε το 2012, όταν εμείς βρισκόμαστε σε μια καταστροφή. Ήταν μια πολύ κρίσιμη στιγμή με την ιδονομική κρίση. Ήμουνα σε κατάθλιψη, όχι κατάθλιψη ακριβώς, κοντά στην κατάθλιψη. Και με παίρνει τηλέφωνο ο νομάρχης της Απουλίας, ξέρετε, της Ιταλίας ο νομάρχης της Απουλίας, ο περιφεριάρχης και μου λέει, ξέρετε, έχω ένα πλοίο το οποίο βουλιάξανε και πνιχήκαν 82 άτομα. Το βγάλαμε από τη θάλασσα, δεν ξέρουμε τι να το κάνουμε, το θέλετε? Δεν κατάλαβα, λέω, τι να το κάνω το πλοίο. Να το κάνετε, λέει, έργο. Να η Ιταλία είναι καταπληκτική σε αυτά. Την άλλη μέρα είχα πάρει το αεροπλάνο και ήμουν στην Απουλία, βρήκα τον νομάρχη ο οποίος μίλαγε αρχαία ελληνικά. Ήταν ένας πολύ πολυτισμένος άνθρωπος και ένας πολύ διανοούμενος. Πήρα λοιπόν αυτή την κάσα, γιατί για μια κάσα πρόκειται, και προσπάθησα να της δώσω πάλι ζωή, να τη μεταφέρω δηλαδή σε ένα άλλο επίπεδο που είναι το επίπεδο της τέχνης. Αυτή τη στιγμή βρίσκεται το έργο μόνιμα τοποθετημένο στο λιμάνι του Ότρατο. Ήταν η στιγμή που αντιμετώπισα το θάνατο, έτσι, κατάματα. Δεν ήταν μόνο αυτή η στιγμή που αντιμετώπισα το θάνατο, κατάματα. Όταν το Πανεπιστήμιο του Σαλέρνου με καλέσανε να κάνω ένα έργο εδώ, είναι ένα έργο αυτό το οποίο βρίσκεται στο Πανεπιστήμιο του Σαλέρνου, έπαθα έμφραγμα. Είχα πάει να δω τους χώρους και έπαθα ένα έμφραγμα. Και οι Ιταλοί με μαζέψανε, πανικόβλητη, τρέξητο, ο καλλιτέχνης πεθαίνει κτλ. Και με πήγανε στο νοσοκομείο και μου χώσανε και δύο στέντ. Με προλάβανε στο τσακ δηλαδή. Βρέθηκα αντιμέτωπος με το θάνατο. Οπότε αυτό το έργο το ονόμασα έμφραγμα. Ξέρετε, έχουμε βρεθεί τα τελευταία χρόνια ως Έλληνες μπροστά στο θάνατο. Μπροστά στο θάνατο όχι σαν οντότητες. Σαν οντότητες στο θάνατο τον αντιμετωπίζουμε συνεχώς. Γιατί γύρω μας πεθαίνουν φίλοι, γνωστή συγγενείς. Το να βρίσκεις μπροστά στο θάνατο χωρίς λόγο είναι το πιο τραγικό. Ζούμε αυτή την περιπέτεια αυτή τη στιγμή αυτών των ανθρώπων που μέσα από δικά μας λάθη, από λάθη του δυτικού πολιτισμού, τα οποία οδήγησαν την αποστατεροποίηση της Βόρειας Αφρικής και την αποστατεροποίηση ορισμένων κρατών για οικονομικούς λόγους. Για πολιτισμικούς λόγους, θα έλεγε κάποιος άλλος. Και αυτή τη στιγμή βλέπουμε ανθρώπους σε απόγνωση, ανθρώπους με τεράστια ιστορία πίσω τους. Πολιτισμούς να διαλύονται και να γίνονται κομμάτια και να γίνονται θρύψαλα. Αυτά τα πράγματα είχα στο μυαλό μου όταν έκανα αυτό το πλοίο. Και βέβαια δεν έχει πολύ μεγάλη σημασία. Όταν σκεφτείς τις τραγωδίες που γίνονται σε όλο τον κόσμο, τότε ένας κίνδυνος ενός δικού σου θανάτου μικραίνει σε σημασία. Όμως, αυτή τη στιγμή που όλος ο δυτικός πολιτισμός βρίσκεται σε μια συρρήκνωση, ο ευρωπαϊκός πολιτισμός βρίσκεται σε μια συρρήκνωση, σε μια κλήρη αποσταθεροποίηση, θα πρέπει να ξαναβρούμε αυτό το κουράγιο και αυτή τη δύναμη της εξελικτικότητας και της δύναμης προς τα μπρος. Έτσι ώστε να ξαναδώσουμε ένα νέο νόημα δημιουργικό και μεγαλειώδες, σαν κι αυτό το οποίο πατάμε πάνω. Σας ευχαριστώ πολύ. Σας ευχαριστώ πολύ. |
