| : [♪ Μουσική Μουσική regulation. Καλημέρα σας. Είμαι η Γιώτα Σημακοπούλου και είμαι δασκάλα. Μαζί θυμόμαστε μερικά από τα πράγματα που διδαχθήκατε... στη Γεωγραφία της έκτης Δημοτικού. Στο σημερινό μας μάθημα θα μιλήσουμε για τους σεισμούς και τα εφέστια. Δηλαδή για φυσικές καταστροπές, στις οποίες δεν συνεισφέρει ο άνθρωπος, γιατί οφείλονται σε γιγαντιές δυνάμεις που δρούν στο εσωτερικό της Γης. Άρα ας ξεκινήσουμε λοιπόν από τη Γη μας και να τη δούμε. Στη διαφάνεια που βλέπετε, φαίνεται η Γη μας η οποία μοιάζει σαν κρεμμύδι. Απ' έξω δηλαδή υπάρχει ο φλειός, κάτω από το φλειό ομαντίας, στη συνέχεια υπάρχει ο εξωτερικός πυρήνας και στο κέντρο υπάρχει ο εσωτερικός πυρήνας, που αποτελείται από σίδηρο και είναι σε στερεά μορφή. Θα θυμάστε από άλλο μάθημα ότι αυτός ο πυρήνας που είναι σε στερεά μορφή, φτιαγμένος από σίδηρο εξ ολοκληρού, μαζί με την περιστροφή της Γης, είναι αυτοί οι δύο παράγοντες που συνεργορούν στη δημιουργία του μαγνητικού πεδίου της Γης. Πάμε όμως τώρα στο φωτόδεντρο να δούμε όλα αυτά τα στρώματα πιο αναλυτικά. Παρατηρούμε λοιπόν ότι εξωτερικά, όπως είπαμε, υπάρχει ο φλειός. Και μας λέει το φωτόδεντρο ότι ο φλειός εκτείνεται περίπου μέχρι τα 30 χιλιόμετρα από την επιφάνεια της Γης και αποτελείται από βράχους, πέτρες μικρής πυκνότητας και δεν έχει υψηλή θερμοκρασία. Αυτός λοιπόν ο φλειός μας λέει ότι μπορεί να ρεγίσει σχετικά εύκολα. Και αυτό είναι κάτι που θέλω να το κρατήσετε στο μυαλό σας γιατί θα μιλήσουμε γι' αυτό στη συνέχεια. Και επηρεάζει πάρα πολύ το θέμα των σεισμών και των ηφαιστείων. Συνεχίζουμε με το επόμενο στρώμο που βρίσκεται από κάτω που είναι ο Μανδίας. Και είναι μια περιοχή που αποτελείται από στερεά ορυκτά, βράχους κτλ λιωμένα, σε θερμοκρασία πολύ μεγάλη, χιλιών βαθμών Κελσίου, με αποτέλεσμα όλο αυτό το υλικό, ουσιαστικά φανταστείτε, είναι σαν να βράζει, σαν μια πηχτή σούπα που βράζει κάτω από το φλειό μας. Ο Μανδίας εκτείνεται σε αρκετά μεγάλο βάθος, δηλαδή περίπου μέχρι τα 3000 χιλιόμετρα από την επιφάνεια της Γης. Συνεχίζουμε με το επόμενο στρώμα που είναι ο εξωτερικός πυρήνας. Και εδώ οι θερμοκρασίες πραγματικά είναι εξωφρενικές. 4-6.000 βαθμούς Κελσίου. Αποτελείται κυρίως από σίδηρο σε ρευστή μορφή. Λόγω αυτής της θερμοκρασίας. Και τέλος, όπως είπαμε, υπάρχει ο εσωτερικός πυρήνας, όπου εδώ η θερμοκρασία μπορεί να φτάσει και μέχρι τους 7.000 βαθμούς, και αποτελείται από σίδηρο, ο οποίος όμως αυτή την περίπτωση είναι σε στερεά μορφή. Και το γεγονός ότι είναι σε στερεά μορφή, οφείλεται στις υψηλές πιέσεις που υφίσταται αυτό το κομμάτι της Γης, λόγω των υπόλοιπων στρωμάτων που βρίσκονται από πάνω του. Και, όπως είπαμε, συνησφέρει στη δημιουργία του μαγνητικού πεδίου της Γης. Ας φύγουμε λοιπόν τώρα από το φωτόδεντρο και να γυρίσουμε πίσω. Θέλω να θυμάστε, όπως είπαμε, ότι ο φλειός είναι ένα, αραισχετικά μικρό σε πάχος στρώμα της Γης, το οποίο είπαμε ότι σπάει, ραγίζει εύκολα. Και αυτό ακριβώς συμβαίνει, θα το δείτε, θυμάστε αυτή την εικόνα από το φωτόδεντρο, από το βιβλίο σας, συγγνώμη, που μας δείχνει πώς ο φλειός της Γης είναι σπασμένος σε μεγάλα κομμάτια. Και πώς αυτά συνδέονται μεταξύ τους σαν πάζλ. Τα κομμάτια αυτά το ονομάζουμε λιθοσφαιρικές ή τεκτονικές πλάκες. Και εκεί που οι λιθοσφαιρικές, τεκτονικές πλάκες ενώνονται, στα όρια τους δηλαδή, εκεί συμβαίνει το 80% των σεισμών παγκοσμίως και εκεί υπάρχουν τα περισσότερα υφέστια. Ας τις δούμε λίγο αυτές τις πλάκες. Είναι η ευρασιατική λιθοσφαιρική πλάκα, στην οποία ανήκει και η Ελλάδα μας και μάλιστα βρίσκεται πάρα πολύ κοντά στα όρια της πλάκας αυτής. Από κάτω μας υπάρχει η πλάκα η Αφρικανική, με την οποία συγκροώμαστε, θα δούμε στη συνέχεια πώς ακριβώς, η Αραβική πλάκα, η Ινδική πλάκα, η Αυστραλιανή πλάκα, η πλάκα του Ιρηνικού, η πλάκα της Ανταρκτικής, η βορειοαμερικανική και η νοτιοαμερικανική πλάκα. Αυτές λοιπόν είναι οι κύριες, οι βασικές, οι μεγάλες λιθοσφαιρικές πλάκες. Αυτό που συμβαίνει λοιπόν με αυτές τις πλάκες, όπως είπαμε, είναι ότι έχουν ραγίσει, έχουν σπάσει. Αλλά δεν αρκεί αυτό. Αυτό που παθαίνουν είναι ότι μετακινούνται καθώς σπρώχνονται από το μανδί, από το μάγμα που υπάρχει από κάτω στο μανδί, το οποίο βράζει σαν καυτή, πιχτή σούπα. Φανταστείτε ότι οι πλάκες αυτές είναι σαν φέτες του τοστ που τις έχουμε ακουμπήσει πάνω σε μια μεγάλη κατσαρόλα με πιχτή σούπα που βράζει. Τα ρεύματα που δημιουργούνται και τα αέρα που προσπαθούν να ανέβουν στην επιφάνεια, σπρώχνουν αυτές τις πλάκες και τις μετακινούν. Πάμε όμως να δούμε πόσο ακριβώς μετακινούνται αυτές οι πλάκες, γιατί έχει πολύ μεγάλη σημασία ο τρόπος με τον οποίο μετακινούνται. Εδώ λοιπόν βλέπετε τους τρεις βασικούς τρόπους με τους οποίους μετακινούνται και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους οι λιθοσφαιρικές πλάκες. Στον πρώτο τρόπο αυτό που συμβαίνει δηλαδή στις συγκλίνουσες πλάκες είναι ότι οι πλάκες συγκρούονται. Δηλαδή αυτό που συμβαίνει και στην περίπτωση της Ελλάδας. Η ευρασιατική πλάκα συγκρούεται με την αφρικανική πλάκα. Και η μία από τις δύο συνήθως είναι λίγο ασθενέστερη, που σημαίνει ότι είναι αυτή η οποία βυθίζεται κάτω από την λίγο ισχυρότερη πλάκα. Ο φλιός της ασθενέστερης πλάκας που βυθίζεται λιώνει και γίνεται μάγμα, το οποίο προσπαθεί να βγει στην επιφάνεια ξανά. Η λιθοσφαιρική πλάκα που είναι λίγο ισχυρότερη και βρίσκεται από πάνω, υφίσταται κι αυτή κάποιες συνέπειες. Και το κυριότερο που παθαίνει είναι ότι σαν να τσαλακώνεται και το έδαφος της ανυψώνεται. Με αυτό τον τρόπο δημιουργούνται τα όρη, τα βουνά. Ένας δεύτερος τρόπος που μπορεί να αλληλεπιδρούν οι πλάκες μεταξύ τους είναι να αποκλίνουν, δηλαδή να απομακρύνονται. Αυτό συμβαίνει στο κέντρο του Ατλαντικού Οκεανού. Εκεί ακριβώς οι βορειοαμερικανικοί για παράδειγμα πλάκα με την αυριασιατική απομακρύνονται. Το αποτέλεσμα είναι ότι το καυτό μάγμα που υπάρχει από κάτω στο μανδία βρίσκει μια πολύ ωραία δίοδο για να ανέβει στην επιφάνεια και να παγώσει και να δημιουργήσει ουσιαστικά καινούριο φλειό. Τέλος, μπορεί οι πλάκες αυτές να τρίβονται μεταξύ τους πλάγια, δηλαδή να είναι πλευρικός ολισθένουσες. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις το αποτέλεσμα είναι σεισμή. Δηλαδή καθώς οι πλάκες συγκρούονται ή ολισθένουν πλευρικός, οι πιέσεις που έχουν συσσορευτεί μέσα από αυτή την κίνηση οδηγούν τελικά σε μια απότομη θράυση των πετρωμάτων. Σπάει δηλαδή το έδαφος. Και το βλέπουμε καθαρά αυτό στις επόμενες φωτογραφίες. Βλέπετε εδώ ένα ρήγμα από το επίκεντρο του σεισμού, την αισθία του σεισμού, όπου το έδαφος έχει ραγίσει, έχει σπάσει, έχει δημιουργήσει ένα μεγάλο ρήγμα. Και αυτό που συμβαίνει ταυτόχρονα είναι ότι όλη αυτή η ενέργεια που εκλείεται μεταδίδεται με σεισμικά κύματα, όπως λέμε, στο έδαφος και φτάνει πολύ μακριά. Με αποτέλεσμα περιοχές που είναι αρκετά μακριά από την αισθία του σεισμού, να υφίστεται καταστροφές. Σαν αυτό το κτίριο που βλέπουμε, ότι είναι χτισμένο πάνω σε αυτό το έδαφος που δονείται από τα σεισμικά αυτά κύματα, μπορεί και να καταρρέψει. Αν δεν έχει χτιστεί σύμφωνο με τον αντισυσμικό κανονισμό ή εάν ο σεισμός είναι εξαιρετικά ισχυρός. Και τώρα που μιλήσαμε για ισχυρούς σεισμούς, ας μιλήσουμε για τα μεγέθη τους. Το μέγεθος ενός σεισμού μετράει την ενέργεια που εκλείεται από την αισθία. Την ενέργεια αυτή τη μετράμε σε μια 10-βάθμια κλίμακα, την κλίμακα Richter. Όταν ένα σεισμός είναι πάνω από 6 βαθμούς της κλίμακας Richter, 7, 8, 9, θεωρείται πολύ μεγάλος σεισμός, πολύ ισχυρός και είναι και πολύ καταστροφική. Αν ο σεισμός είναι μικρής κλίμακας, δηλαδή ενός, δύο, τριών βαθμών της κλίμακας Richter, τότε ο σεισμός θεωρείται ασθενής. Και τέτοιους σεισμούς έχουμε χιλιάδες καθημερινά στον πλανήτη και μπορεί να μην τους αντιλαμβανόμαστε καν. Τώρα, αποτέλεσμα, εκτός από τους σεισμούς και τα ρήγματα, αποτέλεσμα λοιπόν των σεισμών, όπως είπαμε, στην περίπτωση που οι πλάκες συγκρούονται, είναι συγκλίνουσες, είναι ότι η πλάκα που βρίσκεται από πάνω, για παράδειγμα σε εμάς η ευρασιατική πλάκα, είπαμε ότι τσαλακώνεται, δηλαδή ανυψώνεται το έδαφός της. Ας δούμε εδώ δύο παραδείγματα. Στη μία περίπτωση από κάτω βλέπουμε τα Ιμαλάια. Αυτή είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση τσαλακώματος της ευρασιατικής πλάκας, η οποία συγκρούεται με την Ινδική πλάκα, η Ινδική πλάκα βυθίζεται κάτω από την ευρασιατική και η ευρασιατική πλάκα τσαλακώνεται και ανυψώνεται το έδαφός της. Ανυψώνεται εδώ και χιλιάδες χρόνια με αποτέλεσμα τη δημιουργία των Ιμαλαίων, τα οποία δεν σταματούν να ψηλώνουν, γιατί δεν έχει ακριβώς σταματήσει αυτή η σύγκρουση. Αλλά και στην Ελλάδα, αφού είπαμε ότι η αφρικανική πλάκα βυθίζεται κάτω από την ευρασιατική, η ευρασιατική τσαλακώνεται κι αυτή. Βλέπουμε λοιπόν επάνω μία φωτογραφία, ίσως όχι σε τόσο μεγάλο βαθμό όπως τα Ιμαλάια, αλλά βλέπουμε μία φωτογραφία από μία βραχονισίδα στην Κρήτη, κοντά στη Γραβούσα, όπου βλέπουμε μια γραμμή που δείχνει την παλιά ακτογραμμή ενώ τώρα βλέπουμε και την καινούργια ακτογραμμή. Πώς έχει ανασυκωθεί δηλαδή η Κρήτη από τη μία μεριά της, λόγω αυτής της σύγκρουσης. Τώρα, εκτός από την ανήψωση των εδαφών, η σύγκρουση αυτή των τεκτονικών πλακών, των λιθοσφαιρικών πλακών, έχει και άλλες συνέπειες. Τη δημιουργία υφαιστείων. Για να δούμε λοιπόν πάλι τα υφαίστεια από το βιβλίο σας. Αν θυμάστε είχαμε πει ότι η πλάκα που βυθίζεται λιώνει ο φλοιός της και το μάγμα που δημιουργείται προσπαθεί να βρει δίοδο και να ανέβει πάλι στην επιφάνεια. Αυτό συμβαίνει ακριβώς με τα υφαίστεια, δηλαδή βρίσκει ένα άνοιγμα, μία αργομή στο φλοιό και αρχίζει και ανεβαίνει. Αυτό το άνοιγμα το ονομάζουμε σε ένα υφαίστειο πόρο και μάλιστα και κεντρικό πόρο, γιατί μπορεί να υπάρχουν και μικροί πόροι δίπλα σε αυτόν. Αυτός ο κεντρικός πόρος καταλήγει στον κρατήρα, από όπου θα εκτεξευθούν τα πάντα όταν θα εκραγεί το υφαίστειο. Το πρώτο πράγμα που θα βγει θα είναι το μάγμα, το οποίο καθώς βγαίνει από το υφαίστειο, από τον κρατήρα, το μετονομάζεται στη γνωστή μας λάβα. Πάμε να δούμε τι άλλο βγαίνει από ένα υφαίστειο κατά τη άρκετση της έκρηξης. Εδώ είναι μια πολύ ωραία φωτογραφία που μας δείχνει ακριβώς αυτή τη στιγμή. Και βλέπουμε το κόκκινο που είναι αυτό το μάγμα, η λάβα δηλαδή που βγαίνει από τον κρατήρα. Ταυτόχρονα βλέπουμε η φαιστιακή τέφρα που δεν είναι τίποτα άλλο από τη γνωστή σας στάχτη, αέρια θειούχα και πέτρες, χώμα, φυτά, ό,τι υπήρχε στον κρατήρα ο οποίος διαλύθηκε με την έκρηξη. Και όλα αυτά εκτοξεύονται σε αρκετά μεγάλες αποστάσεις. Τώρα, η λάβα που ρέει στις πλαγιές του ηφαιστείου, καθώς κρυώνει, σχηματίζει καινούριο φλειό, καινούριο έδαφος, που μάλιστα είναι πάρα πολύ έφορο. Γι' αυτό σε διάφορα σημεία του κόσμου που έχουμε ηφαίστεια, πολλοί άνθρωποι ρισκάρουν να ζουν κοντά σε ηφαίστεια, γιατί ακριβώς μπορούν να καλλιεργήσουν πολύ έφορα εδάφη. Πάμε να γυρίσουμε τώρα σε εκείνα τα αέρια και την ηφαιστειακή τέφρα που βγαίνει από τον κρατήρα τη στιγμή της έκρηξης. Βλέπουμε εδώ το πιο κοντινό ενεργό μας ηφαίστειο, που είναι η Έτνα, στην Ιταλία, τη στιγμή της έκρηξης. Και βλέπουμε το μαύρο καπνό, δηλαδή τη στάχτη, την ηφαιστειακή τέφρα που βγαίνει από το ηφαίστειο. Αυτή την τέφρα ο άνεμος την παρασύρει και μπορεί να φτάσει μέχρι και την Ελλάδα, αλλά και μακρύτερα. Οι Έλληνες επιστήμονες στο αστεροσκοπείο Αθηνών έχουν φτιάξει μία προσωμίωση από τις μετρήσεις που κάνουν και παρακολουθούν την ατμόσφαιρα της Ελλάδας, έχουν φτιάξει μία προσωμίωση που μας δείχνει πώς η τελευταία έκρηξη του ηφαιστείου της Έτνας, πώς διασπείρεται ο καπνός και φτάνει στην Ελλάδα. Έχουν στήσει ένα πολύπλοκα όργανα σε ένα νησί της Ελλάδος στα Αντικήθειρα, που βρίσκεται μεταξύ Πελοποννήσου και Κρήτης. Και εκεί έχουν εγκαταστήσει σπουδαία επιστήμονικά όργανα, σαν αυτό που βλέπετε εδώ στη φωτογραφία που λέγεται λάινταρ, αυτό το πράσινο λέιζερ που ανοιχνεύουν, επισκοπούν την ατμόσφαιρα και ανοιχνεύουν τι υπάρχει εκεί. Έχουν λοιπόν βρει την τέφρα από την Έτνα και έχουν φτιάξει αυτές τις προσωμιώσεις. Τα όργανα που είναι μαζεμένα σε αυτό το νησί καθιστούν, δημιουργούν αυτό που λέμε το παρατηρητήριο της κλιματικής αλλαγής στα Αντικήθειρα. Και εκεί γίνεται πολύ σπουδαία επιστημονική δουλειά. Τώρα, αν η έκρηξη αυτή του ηφαιστείου είναι πάρα πολύ ισχυρή, όπως ήταν η έκρηξη του ηφαιστείου Πινατούμπο στις Φιλιππίνες το 1991, ας το δούμε εδώ, τότε αυτή η τέφρα δεν την παίρνει απλά ο άνεμος, δεν παραμένει στην τροπόσφαιρα που υπάρχει καιρός και υπάρχει άνεμος και μπορεί να την παρασύρει. Η έκρηξη αυτή μπορεί να είναι τόσο ισχυρή που η φαισθιακή τέφρα και τα αέρια σηκώνονται πολύ ψηλά στην ατμόσφαιρα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση η φαισθιακή τέφρα είχε φτάσει στα 24 χιλιόμετρα ύψος, με αποτέλεσμα να φτάσει στη γνωστή μας στρατόσφαιρα. Αν θυμάστε είχαμε πει για τη στρατόσφαιρα ότι σε αυτό το στρώμα της ατμόσφαιρας δεν υπάρχει καιρός, άρα όταν ανεβαίνει εκεί η φαισθιακή τέφρα παραμένει για πάρα πολύ καιρό. Στη συγκεκριμένη περίπτωση παρέμεινε για δύο χρόνια και η επίπτωσή της ήταν σημαντική. Στον καιρό κατέβασε τη θερμοκρασία του πλανήτη και τη δοσκίασε. Το ίδιο όμως συνέβη και πιο παλιά και είχε κάνει πολύ μεγάλη εντύπωση στους ανθρώπους γιατί δεν γνώριζαν τα επιστημονικά δεδομένα αυτής της κατάστασης. Ας δούμε λοιπόν πότε έγινε αυτό ξανά. Την περίοδο, την εποχή που ζούσε ο Λόρδος Βύρωνας το 1816 συγκεκριμένα, εξεράγει με την ίδια ένταση, μεγάλη ένταση, ισχυρή ένταση, ένα υφέστιο στην Ινδονησία. Το υφέστιο Ταμπούρα, αν δεν το λέω λάθος. Αυτό το υφέστιο εξεράγει πάλι με την ίδια βιαιότητα και εκτόξευσε η θεστιακή τέφρα πάλι στη στρατόσφαιρα. Οι άνθρωποι στην Ευρώπη παρατήρησαν κάτι πολύ περίεργο. Σκοτίνιασε ο ουρανός και ενώ ήταν Ιούλιος καλοκαίρι, οι θερμοκρασίες έπεσαν. Μάλιστα αυτή η εποχή, αυτό το έτος έμεινε στην ιστορία ως η χρονιά χωρίς καλοκαίρι. Αυτό φυσικά προκάλεσε μεγάλη εντύπωση στους ανθρώπους. Τους φόβησε κιόλας, όπως καταλαβαίνετε, γιατί η Ινδονησία είναι πάρα πολύ μακριά από την Ευρώπη και οι επιπτώσεις πολύ σημαντικές. Έκανε τόσο μεγάλη εντύπωση που ακόμα και ποιητές όπως ο Λόρδος Βίρονας εκείνη την εποχή εμπνεύστηκε και έγραψε το περίφημο πείημά του σκοτάδι, darkness. Θα σας διαβάσω μόνο την πρώτη στροφή, λέει ο Λόρδος Βίρονας για την εποχή εκείνη. «Ένα όνειρο είδα που καθόλου όνειρο δεν ήταν. Ο ήλιος ο λαμπρός σε χάθη και τα άστρα σκοτεινά μέσα στο άπειρο πλανιώνταν, δίχως ακτίνες, δίχως μονοπάτια και η παγωμένη γη εωρούνταν τυφλή και μαύρη στον ασέλληνο ουρανό». Καταλαβαίνετε λοιπόν τι συνέβη εκείνη την εποχή. Αλλά και ακόμα παλιότερα, την εποχή που εξεράγει το υφέστιο της Αντορίνης. Έχετε κάνει για αυτό το πράγμα, για το υφέστιο της Αντορίνης, είμαι σίγουρη, με τη δασκάλα σας στην τάξη πολλά πράγματα. Έχετε δει βίντεο και προσομοιώσεις του πώς το στρογγυλό αυτό, αρχικά νησί, κατέληξε να είναι ένα μία μισέληνο σε σχήμα. Κάτι ανάλογο πιστεύουμε ότι συνέβη και εκείνη την εποχή, δηλαδή ότι σκοτήνιωσε ο ουρανός, ότι έπεσε η θερμοκρασία. Αλλά έχουμε ενδείξεις ότι συνέβη και κάτι άλλο. Σίγουρα θα μιλήσατε γι' αυτό με τη δασκάλα σας. Μιλάμε για το γνωστό σε όλους μας τσουνάμι. Δηλαδή ένα παλληριακό κύμα, το οποίο έπληξε, όπως πιστεύουμε, τις ακτές της Κρήτης και συνετέλεσε στην καταστροφή του μηνοϊκού πολιτισμού. Ας δούμε λοιπόν αυτό το τσουνάμι που όλοι έχουμε ακούσει. Τι είναι? Καταρχήν το τσουνάμι είναι μία λέξη Ιαπωνική. Σημαίνει τσου και νάμι. Τσου είναι το κύμα και νάμι είναι το λιμάνι. Δηλαδή οι Ιαπωνές έδωσαν αυτό το όνομα σε αυτό το τεράστιο κύμα που χτυπούσε τα λιμάνια τους. Και δεν είναι τυχαίο ότι αυτή η λέξη είναι Ιαπωνική, διότι σε αυτή την περιοχή του κόσμου, δηλαδή Ιαπωνία, Φιλιππίνες, Ινδονησία, είναι τα σημεία στον πλανήτη που συμβαίνουν τα τσουνάμι. Λοιπόν, πάμε να δούμε μία εικόνα από την Ιαπωνία που μας δείχνει ακριβώς το 2011, μετά από έναν πολύ μεγάλο σεισμό, κοντά στα εννιά ρίχτερ, πως το παλιριακό κύμα 20 μέτρων και παραπάνω χτύπησε τις ακτές της Ιαπωνίας και ισχόρησε σε βάθος μέσα στην ξηρά, προκαλώντας γιγαντιές καταστροφές. Λοιπόν, τα τσουνάμι, που είναι σπάλλιο γενικά φαινόμενο, συμβαίνουν περισσότερο σε εκείνες τις περιοχές, αλλά δεν συμβαίνουν πάντα. Δηλαδή δεν σημαίνει ότι κάθε φορά που υπάρχει ένας υποθαλάσσιος σεισμός ή κάθε φορά που εκρύγνεται ένα υποθαλάσσιο υφέστιο θα δημιουργηθεί η τσουνάμι. Πρέπει να παραμορφωθεί ο βυθός, ο πυθμένας της θάλασσας, με πολύ συγκεκριμένο τρόπο, ούτως ώστε να παραχθεί ένα τέτοιο παλιριακό κύμα. Δεν συμβαίνει λοιπόν πάντα. Όμως, επειδή δεν ξέρουμε πότε μπορεί να συμβεί αυτό, κάθε φορά που είμαστε στην παραλία και συμβεί ένας ισχυρός σεισμός, το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να φύγουμε από την παράκτια περιοχή και να ανέβουμε και να μετακινηθούμε σε έδαφος με μεγαλύτερο υψόμετρο, για να είμαστε σίγουροι. Στην Ελλάδα τα τσουνάμι είναι πάρα πολύ σπάνιο φαινόμενο, όχι όμως ανήπαρκτο. Αν προσέξετε, αυτή τη φωτογραφία που σας έχω από την Αμοργό είναι από το 1956, όταν ένα σεισμός 7,7 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ έπληξε την Αμοργό, υπήρχαν οι κατάλληλες συνθήκες στον πυθμένα της θάλασσας για να δημιουργηθεί τσουνάμι. Και όντως, εδώ βλέπουμε πώς έχει πλημμυρίσει η ξηρά. Αυτό το παλληριακό κύμα, το τσουνάμι, έφτασε μέχρι τις ακτές της Μικράς Ασίας, μέχρι και τη Ρόδο, και φυσικά έπληξε τις κυκλάδες. Ας επιστρέψουμε τώρα λίγο πίσω για να μιλήσουμε συγκεκριμένα και μόνο για τον ελλαδικό χώρο. Σε αυτή την εικόνα βλέπουμε τι συμβαίνει στον ελλαδικό χώρο λόγω της κίνησης των τεκτονικών πλακών και της σύγκρουσης αυτής που είπαμε ότι υπάρχει μεταξύ της αφρικανικής και της ευρασιατικής πλάκας. Αν παρατηρήσετε στην εικόνα θα δείτε μία μπλε γραμμή που ξεκινάει από την Κέρκυρα, συνεχίζει κάτω στα αιώνια νησιά, στην Δυτική Πελοπόννησο, κάτω από την Κρήτη και φτάνει μέχρι τη Ρόδο. Αυτή η γραμμή σχηματίζει ένα τόξο. Εκεί γίνονται οι πιο πολύ πιο συχνοί σεισμοί στην Ελλάδα. Και αυτό το ονομάζουμε ελληνικό σεισμικό τόξο. Ταυτόχρονα, επειδή αν θυμάστε είχαμε πει ότι η πλάκα της Αφρικής βυθίζεται κάτω από την ευρασιατική και λιώνει ο φλοιός και μετατρέπεται σε μάγμα, αυτό το μάγμα προσπαθεί να βγει στην επιφάνεια. Και λίγο πιο μέσα λοιπόν από το σεισμικό τόξο, αν παρατηρήσετε θα δείτε ότι υπάρχει ένα άλλο τόξο με κόκκινη γραμμή που ενώνει κάποια υφέστεια. Ναι, έχουμε και στην Ελλάδα υφέστεια, τα περισσότερα από τα οποία είναι ανενεργά. Ξεκινούν από την κό, το υφέστιο της κό, της Νησύρου, έχουμε υφέστιο στη Σαντορίνη, στη Μήλο, στα Μέθανα. Και αυτό δημιουργεί το ελληνικό υφεστιακό τόξο. Τώρα η προστασία από υφεστιακές εκρίξεις δεν χρειάζεται να σας την πω, καταλαβαίνετε ότι αν εκραγεί ένα υφέστιο αρχίζουμε και τρέχουμε, έτσι. Αλλά αυτό που θέλω να σας πω εγώ σήμερα είναι για υφέστεια τα οποία τα θεωρούμε ανενεργά και τι κινδύνους αυτά μπορεί να κρύβουν. Λοιπόν, επειδή στην Ελλάδα έχουμε υφέστια τα οποία είναι επισκέψιμα και αυτά είναι το υφέστιο της Σαντορίνης και το υφέστιο της Νησύρου, μην νομίζετε ότι αυτά δεν κρύβουν κινδύνους. Καταρχήν τα υφέστια αυτά δεν θεωρούνταν ενενεργά. Μπορεί να έχουν εκραγεί πολύ παλιά, όμως αν ένα υφέστιο παρουσιάζει κάποια μικρή δραστηριότητα, δηλαδή σεισμική δραστηριότητα ή εκκλείει αέρια, τότε το θεωρούμε ενενεργό. Είναι σε κατάσταση ηρεμίας, αλλά μπορεί στο μέλλον μετά από εκατοντάδες χρόνια να εκραγεί και πάλι. Άρα πρέπει να είμαστε πάρα πολύ προσεκτικοί και να είμαστε προσεκτικοί και για έναν άλλο λόγο, για να μην την πατήσουμε όπως συνέβη με τον Βρετανό τουρίστα Πέρσι που επισκέφθηκε το υφέστιο της Νησύρου. Αυτό που συνέβη, λοιπόν, εφόσον ήταν καλοκαίρι με τις σαγιοναρίτσες του πολύ ωραία και το σορτσάκι του, και περπατούσε στον κρατήρα. Κάποια στιγμή το λεπτό έδαφος του κρατήρα έσπασε, ράγησε και εκλήθηκε ατμός πολύ ψηλής θερμοκρασίας που του έκαψε το πόδι μέχρι το γόνατο. Άρα, λοιπόν, εάν επισκεπτόμαθα τέτοια υφέστια, αν πάτε ποτέ στην ίσυρο ή στον υφέστιο της Αντορίνης, καλό είναι να φοράτε κλειστά παπούτσια και μακριά παντελόνια, για να είμαστε πιο προστατευμένοι. Αυτά είχα να σας πω για σήμερα και ήθελα να συνοψήσουμε, λέγοντας ότι αυτές οι διαδικασίες, αυτές οι φυσικές καταστροφές, στις οποίες δεν μπορεί να τις επηρεάσει ο άνθρωπος, μπορεί να προκαλούν μεγάλες καταστροφές στην ανθρωπότητα, αλλά από την άλλη είναι αυτές οι οποίες έχουν διαμορφώσει αυτό το όμορφο τοπίο που βλέπουμε στον πλανήτη μας. Ο πλανήτης μας είναι ζωντανός, δεν είναι νεκρός, κινείται συνεχώς, τα πράγματα αλλάζουν και όλη η ακτογραμμή, τα βουνά μας, η παραλία μας, η χερσόνηση, τα πάντα έχουν διαμορφωθεί μέσα από αυτές ακριβώς τις γεωλογικές διαδικασίες. Άρα μαθαίνουμε γι' αυτές, δεν τις φοβόμαστε και καταλαβαίνουμε ότι σ' αυτές οφείλεται η ομορφιά του πλανήτη μας. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ για την προσοχή σας. |
