| : [♪ Μουσική και πρόσφατας με το μυαλό της αρχαίας εξωτερικής πρόσφατας της ΕΚΤΑΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕ [♪ Μουσική και πρόσφατας με το μυαλό της αρχαίας εξωτερικής πρόσφατας της ΕΚΤΑΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣ [♪ Μουσική και πρόσφατας με το μυαλό της αρχαίας εξωτερικής πρόσφατας της ΕΚΤΑΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣ [♪ Μουσική και πρόσφατας με το μυαλό της αρχαίας εξωτερικής πρόσφατας της ΕΚΤΑΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣΕΣ και αυτό το διαπιστώνουμε όχι μόνο από τα ιδρύματα των ταφών που θα παρουσιάσουμε, αλλά μέσα από αυτά μάλλον προκύπτει η σημασία αυτού του οικισμού, αλλά και οι σχέσεις της και το πόσο είχε συνδέθη εμπορικά και πολιτισμικά με όλες τις υπόλοιπες περιοχές της Ελλάδας αυτή την εποχή. Στα αρχαικά χρόνια ο οικισμός φαίνεται ότι έχει αποκτήσει αστικά χαρακτηριστικά, είναι μια κοινωνία με σαφή διαστρομάτωση, με ιραρχία, και που θα δείξει στο Μουσείο μας είναι χαρακτηριστικές αυτής της διαστρομάτωσης, δηλαδή αποτυπώνουν την κοινωνία, την εικόνα της κοινωνίας όπως θα ήταν στα αρχαικά χρόνια. Στο Μουσείο μας έχουν δηλαδή 22 ταφές συνολικά από το Λοκοταφείο 8 των Αρχαϊκών χρόνων, η 11 είναι ανδρικές και η 11 είναι γυναικείες. Τα χαρακτηριστικά τους είναι κοινά, σε τι επίπεδο, είναι κοινά γιατί εμφανίζονται με ένα συγκεκριμένο τρόπο, οι άντρες ουσιαστικά ενταφιάζονται με την ιδιότητα του πολεμιστή, γι' αυτό και είναι πάνοκλοι, διαθέτουν χρυσά εξαρτήματα και πολύ τιμα αντικείμενα συνοδευτικά, ενώ οι γυναίκες παρουσιάζονται με έναν τελούσι αντίματα και επίσης με πολλά συνοδευτικά αντικείμενα. Πριν περάσουμε στην παρουσίαση της συγκεκριμένης ταφής που έχουμε επιλέξει για σήμερα, θα ήθελα να αναφερθώ στο τι σημαίνει γενικά και τι πληροφορίες γενικά παίρνουμε στην αρχιότητα από τα έθιμα ταφής. Τα έθιμα ταφής δεν είναι απλά ό,τι βλέπουμε ή βρίσκουμε έναν άνθρωπο ο οποίος έχει ενταφιστεί. Οι επιλογίες των ευρημάτων και των αδικημένων που το συνοδεύουν, έχουν σημασία, έχουν νόημα, αντανακλούν σχετικές πεποιθήσεις, αντανακλούν ιδεολογία, αντανακλούν όχι μόνο την αντίληψη της κοινότητας για τη μεταθανάτια ζωή, αλλά αποτελούν και μια τελική διάβασης, ένα πέρασμα προς τον άλλο κόσμο και μέσα από την εικόνα των ταφών όπως τις βλέπουμε, μπορούμε να παρακολουθήσουμε και πως μια κοινότητα αντιμετώπιζε το θάνατο, αλλά και πως οι άνθρωποι αποχαιρετούσαν τους δικούς τους ανθρώπους. Γι' αυτό και στην πορεία θα δούμε ότι τα αντικείμενα που τους συνοδεύουν δεν σχετίζονται μόνο με την κοινωνική τους θέση και με την ισχύ, είναι και αντικείμενα που είναι αγαπημένα, είναι αντικείμενα που τα ήχραν στη ζωή τους και τα κουβαλούν μαζί τους για να νιώθουν οικία στον όλο κόσμο, αλλά είναι και αντικείμενα που οι δικοί τους άνθρωποι βάζουν μαζί για να τους ευχαριστήσουν. Ο λόγος που βλέπτηκε για να παρουσιαστούν αυτές τις ταφές στην περιοδική έκθεση του ΣΥΟΤΣ ΠΕΛΑΣ, κυρίως εστιάζει σε δύο πράγματα. Καταρχάς την εικόνα πριν, στο πως ήταν αυτά τα αντικείμενα και αυτή η ταφή όταν βρέθηκε, που μας φέρνει μια εικόνα πιο κοντά στην πραγματικότητα και στη συνέχεια μια προσπάθεια αναβαράστασης του πως θα ήταν η ταφή κατά τη διάρκεια της τελετής. Γι' αυτόν τον λόγο τα αντικείμενα συντηρημένα και αποκατεσθεμένα από τη συντήρηση της εμπορίας μας έχουν τοποθετηθεί με τέτοιο τρόπο ακολουθώντας τη σειρά και τη θέση που είχαν μέσα στον τάφο και με αυτόν τον τρόπο μπορούμε λίγο να ακολουθήσουμε και τη διαδρομή της διαδικασίας. Η γυναική αυτή ταφή που χρονολογείται λίγο μετά τα μέσα του 8ου αιώνα, στο 540 με 530 π.Χ. είναι από τις πιο χαρακτηριστικές, μια από τις πλουσιότερες. Να πω χαρακτηριστικά ότι δεν εκτίθεται καν όλα τα αντικείμενα που περιλαμβάνει, έχουν επιλεγθεί τα πιο χαρακτηριστικά είναι πάρα από 140 αντικείμενα αυτά που συνόδευαν τη νεκρή. Φορά χρυσό διάδημα όπου επικονίζεται σκηνή κοινιγιού, μια αριστοκρατική συνήθεια που παραπέμπει στη δύναμη της οικογένειας. Η μάσκα της ταφής αυτής είναι διακοσμημένη με πλάσματα του θαλάσσιου βασιλείου, γεωμετρικά μοτίβα και αστρικά σύμβολα που περιέχουν κοσμολογικό και θρησκευτικό συμβολισμό καθώς επικονίζουν το φυσικό κόσμο, τη γη, τον ουρανό, τη θάλασσα αλλά και τον άλλο κόσμο, το σύμπαν και το μεταφυσικό στοιχείο που τροφοδοτεί την ιδεολογία και τις αντιλήψεις του. Ειδικότερα η χρήση της χρυσής μάσκα στη Μακεδονία σχετίζεται άμεσα με την ισχυροποίηση της καταγωγής των Μακεδόνων από τη δυναστία των Τιμπενιδών. Η έμμεση πενθύμηση της βασιλικής τους προέλευσης και του πατρόου ήρωα του Ηρακλή νομιμοποιούσε την επιβολή πολιτικής ισχύος. Η νεκρή συνοδεύεται από χρυσό περιδέριο με χάνδρες, χρυσό περίαπτο σε σχήμα αγγίου και χρυσό δαχτυλίδι. Στα ρούχα της είναι προσαρμοσμένες χρυσές και ασημένες περώνες και πάργυρη αλυσίδα με χρυσά τελειώματα σε σχήμα παιδιού και στολίζονται με λεπτά φύνα ελάσματα σε σχήμα ρόδακα ή τριγωνικά. Η παρουσία του χρυσού στην ταφική τελετουργία κατά την αρχαιότητα αποτελεί μια ιχυρή δήλωση της προνομιακής κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης των προσώπων, αλλά ακόμα περισσότερο σηματοδοτεί την πίστη της κοινότητας, την προστατευτική δύναμη του χρυσού ενός υλικού άφθαρτου στο χρόνο που συνδεόταν με την προσδοκία της αθανασίας. Η επιλογή των υπόλοιπων χτερισμάτων είναι εξίσου ενδεικτική της συμβολικής του σημασίας. Εισαγμένα αγγεία επώνυμων ζωγράφων, πλαστικά αγγεία από πολύτιμη φαγετιανοί, επάργυρα σκέπη, ομοιώματα αμαξιού και πίπλων, ιδόλια ένθρωανων γυναικείων θεοτήτων, αγγεία ντόπιες παραγωγής με τη μορφή γυναικείων μορφών και τη φύλαξη αρωματικών ελέων, όλα απειστοποιούν όχι μόνο την ισχύρη οικονομική δύναμη της οικογένειας και την κοινωνική της θέση, αλλά και την εμπορική σύνδεση της κοινότητας του αρχοντικού με άλλες ακμάζουσες πόλεις του αρχαίου κόσμου. Τα αντικείμενα από φαγετιανοί, μια κεραμμική ύλη διαδεδομένη στην αγγετιακή τέχνη, είναι ιδιαίτερα αγαπητοί στην Ελλάδα. Τα πλαστικά αγγεία της συγκεκριμένης ταφής που εκτίθεται έχουν τη μορφή σκατζόχυρου, ο οποίος στην αρχαιότητα έχει προστατευτικό χαρακτήρα, αποτρέπει το κακό και συμβολίζει τη μεταθανάτια ζωή και την αναγέννηση, γι' αυτό και χρησιμοποιείται ως ταφικό κτέρισμα. Η απεικόνιση του ποτάμιου Θεό Αχελώ στο τέταρτο φαγετιανό αγγείο της ταφής αποτελεί μία ακόμα επίκληση στην προστασία των θεών. Τα μεταλλικά ομοιώματα αγροτικών αμαξών παραπέμπουν στην αφθονία των αγροητικών προϊόντων που κατήχαν και διακινούσαν οι νεκροί αυτοί και λειτουργούν ως προέκταση της κοινωνικής και οικονομικής τους υπεροχής, έναντι των υπολύπων. Επιπλέον αποτελούν υποκατάστατα των πραγματικών αμαξών και σχετίζονται με την εκφορά του νεκρού. Τα ομοιώματα επίπλων πιθανόντα ανακαλούν την αριστοκρατική συνήθεια του συμποσίου. Η επάργη ριφιάλη, αυτό το ριχό αγγείο με τον κεντρικό ομφαλό σχετίζεται κυρίως με τις τελετουργικές πονδές. Η πυξίδα, το μικρό πύληνο κυβόδιο για τη φύλαξη των κοσμημάτων είναι εισαγμένη από την Κόρινθο. Παρόμοια εκτερίσματα είναι γνωστά από διάφορα νεκροταφία οικισμών της κεντρικής και της δυτικής Μακεδονίας όπως είναι η Σίνδος, η Θέρμη, η Έδαισα, η Πίτνα, η Αιγές και η Ιαννή. Μιστοποιείται δηλαδή το άνοιγμα της μακεδονικής αγοράς ήδη από τα αρχαϊκά χρόνια, ίσως και παλιότερα από τη βασιλεία του Αλκέτα και επιβεβαιώνεται η πρόσβαση του πληθυσμού σε μεγάλες ποσότητες ειδών πολυτελείας και πρώτων υλών. Ο οικισμός του αρχοντικού εξακολουθεί να βρίσκεται σε ακμή μέχρι τα μέσα του 3ου αιώνα, ωστόσο η ανακήρυξη της γειτονικής πέλλας σε πρωτεύουσα του μακεδονικού βασιλείου στα τέλη του 5ου αιώνα την τοποθετεί στο επίκεδο των πολιτικών και οικονομικών εξελίξεων ιδιαίτερα κατά τη βασιλεία του Φιλίπου II και του Μ. Αλεξάνδρου. |
