| Διάλεξη 12: Στο σημερινό μας μάθημα, θα περάσουμε σε μια καινούργια κατηγορία από κρύφων κειμένων. Πρόκειται για κείμενα τα οποία ανακαλύφθηκαν και δημοσιεύτηκαν πρόσφατα ή για κείμενα τα οποία έκαναν την εφάνιση τους πρόσφατα, αλλά η αυθεντικότητά τους αφησβητήθηκε για κάποιο τρόπο. Προκειται για κείμενα τα οποία έκαναν την εφάνιση τους πρόσφατα, αλλά η αυθεντικότητά τους αφησβητήθηκε και εξακολουθεί να αποτελεί ένα θέμα συζήτησης στους ακαδημαϊκούς κύκλους. Όσα τα πούμε δείχνουν ακριβώς πρώτον το πόσο συναρπαστικά εξακολουθούν να είναι ακόμα και σήμερα αυτά τα κείμενα της Αρχαίας Εκκλησίας. Και δεύτερον, όχι μόνο ενδιαφέροντα και συναρπαστικά είναι, αλλά και πόσο πολύ προκαλούν συζητήσεις, θα λέγαμε διαφωνίες, και μάλιστα έντονες διαφωνίες μερικές φορές μεταξύ των ειδικών και αποτελούν θέμα θα λέγαμε μονογραφιών, μελέτης ακόμα και σήμερα. Τι είναι δηλαδή ακριβώς και αυτό το κομμάτι του ηλικού, το οποίο θα παρουσιάσουμε σήμερα, είναι η αρχαία αυτών των κειμένων, το ενδιαφέρον που ακόμα και σήμερα τέτοιες απόκρυφες ιστορίες εξακολουθούν να προκαλούν και τέλος το πόσο μερικές φορές είναι ρευστά τα όρια ανάμεσα στην αυθεντικότητα και στην παραχάραξη και πόσο ακριβώς κανείς πρέπει να είναι αυστηρός εφαρμόζοντας τα επιστημονικά κριτήρια, και κάποιες φορές αφήνοντας εκτός θα λέγαμε συζήτησης κάποια κείμενα γιατί ακριβώς έχουν κάποια στοιχεία τα οποία θα μπορούσαν να θεωρηθούν ότι είναι δείγματα του πλαστού χαρακτήρα, μάλλον ενδείξεις του πλαστού χαρακτήρα των κειμένων αυτών. Και ξεκινώντας θα μιλήσουμε για ένα κείμενο το οποίο πρόσφατα δημοσιεύθηκε, αν και είναι εξαιρετικά γνωστό, γιατί από ό,τι φαίνεται ή όπως θα πούμε στη συνέχεια το κείμενο αυτό χρησιμοποιήθηκε εκτενέστατα στην Αρχαία Εκκλησία, βέβαια όχι με τον τίκλο του στην οποία του δόθηκε σήμερα, αλλά κυρίως μέσα από ομιλίες, μέσα από διάφορους βίους αγίων και δείχνει ακριβώς πως ένα κείμενο απόκριφο εξακολουθεί να ζει πέρα από τα όρια της αρχικής του καταγραφής. Πρόκειται για τη λεγόμενη Απόκρυφη Αποκάλυψη των Μάγων. Την συμπεριλαμβάνουμε εδώ στη συζήτηση για τα Ευαγγέλια, γιατί όπως θα πούμε στη συνέχεια, είναι ένα κείμενο αφηγηματικό, το οποίο ουσιαστικά, είναι βιζευεπίγραφο σαφώς, η δίγηση είναι στο πρωτοπληθυκτικό πρόσωπο, διηγούνται οι ίδιοι οι Μάγοι την ιστορία και ουσιαστικά περιέχει θα λέγαμε την προσωπική μαρτυρία των Μάγων για τα όσα έζησαν επισκεπτόμενοι τον νεογέννητο Ιησού και μετά την επιστροφή του στην πατρίδα τους και ουσιαστικά αυτό το κείμενο έρχεται να συμπληρώσει τα όσα ξέρουμε γι αυτές τις ανοιγματικές συμμορφές που ονομάζονται Μάγοι από το Καταμαθεών Ευαγγέλιο. Ξέρετε, στο Καταμαθεών Ευαγγέλιο έχουμε μια πάρα πολύ βιαστική, για σύντομη αναφορά, σε μία ομάδα ανθρώπων που έρχονται από την Ανατολή να προσκυνήσουν τον Ιησού Ξέρουμε επίσης για τη συνάντησή τους με τον Ιρόδη και πώς ο Ιρόδης από αυτούς διακριβώνει τον χρόνο της γέννησης του Ιησού και αποφασίζει τη σφαγή των Ιηπίων και πώς αυτοί πηγαίνουν, προσκυνούν τον μικρό Ιησού ακολουθώντας ένα αστέρι που είδαν στον ουρανό και επιστρέφουν συνέχεια στην πατρίδα τους από άλλο δρόμο αφήνοντας τον Ιρόδη να περιμένει τις πληροφορίες οι οποίες είχε ζητήσει από αυτούς Αυτή λοιπόν είναι τόσο σύντομη και μικρή ιστορία επειδή βέβαια έχει το θεολογικό της ρόλο μέσα στο κείμενο του Καταμαθεών Ευαγγελίου γιατί ακριβώς αποτελεί, θα λέγαμε, μία θεολογική ένα θεολογικό επιχείρημα του συγγραφέα, του Ευαγγελιστή για τη συνάντηση των εθνών στο πρόσωπο του Ιησού την προσκύνηση, αν θέλετε, όλων των λαών στον Ιησού και την εκπλήρωση όλων των προφητείων της Παλαιάς Διαθήκης, είναι όμως μία ιστορία πάρα πολύ σύντομη, είναι πάρα πολύ ενυγματική και ήταν πάρα πολύ φυσικό, από ό,τι φαίνεται, να προκαλέσει το ενδιαφέρον των Αθιέων Χριστιανών, οι οποίοι προσπαθούν να το ερμηνεύσουν και μάλλον να συμπληρώσουν την ιστορία και μία τέτοια συμπλήρωση είναι ακριβώς αυτή η Αποκάλυψη των Μάγων. Ουσιαστικά είναι το εκτενέστερο κείμενο σε σχέση με αυτά τα πρόσωπα, οι Μάγοι εμφανίζονται κι αλλού, δεν είναι μόνο στην Ευαγγενική Διήγηση, τους έχουμε και σε άλλα κείμενα εξοκανονικά και εδώ είναι θα λέγαμε το κείμενο εκείνο που μας δίνει τις περισσότερες πληροφορίες, είναι η μεγαλύτερη θα λέγαμε συμπλήρωση της αρχικής ιστορίας του Ματθαίου. Το ενδιαφέρον βέβαια σε αυτό το κείμενο, πέρα από το ότι είναι το εκτενέστερη αναφορά στους Μάγους, είναι ότι σε αυτό το κείμενο εμπεριέχονται διάφορες ερμηνείες και πληροφορίες σχετικά με τους Μάγους που δεν γνωρίζουμε από άλλες προγενέστερες πηγές της χριστιανικής παράδοσης, είτε γραπτής είτε προφορικής. Επ. εδώ η Μάγη είναι 12 στον αριθμό, ενώ ξέρουμε ότι, βέβαια δεν δίνεται αριθμός στα Ευαγγέλια, η παράδοση θέλησε να είναι 3 γιατί ακριβώς είναι 3 και τα δώρα τα οποία προσφέρουν στον Ιησού. Εδώ πάντως τους έχουμε 12, μάλιστα μας δίνεται και τα ονόματά τους, μας δίνεται και η γενεολογία τους. Ζούν σε μια φανταστική χώρα στην Ατωλή, η οποία κατονομάζεται και λέγεται ΣΥΡ. Σήμερα οι ερευνητές θεωρούν ότι το ΣΥΡ είναι μια ονομασία της Κίνας. Μπορούμε να πούμε ότι ο συγγραφός τοποθετεί τους Μάγους στην Απ' Ανατολή, εντελώς μακριά από το γνωστό χώρο που κινούνται οι περισσότερες αφηγήσεις για τον Ιησού και το τελευταίο πολύ ενδιαφέρον στοιχείο, το οποίο δεν υπάρχει σε προγενέστρα κείμενα εκτός θα δούμε στη συνέχεια από ένα άλλο κείμενο και θα συζητήσουμε γιατί, είναι ότι το αστέρι της Βιτλέμ ταυτίζεται με τον ίδιο τον Ιησού. Το αστέρι δηλαδή είναι ο ίδιος ο Ιησούς, ο οποίος κατά καιρούς παίρνει τη μορφή του αστεριού στη συνέχεια γίνεται άνθρωπος, ξανά εμφανίζεται ως αστέρι κι ούτω καθεξής και ξέρουν βέβαια ότι το αστέρι ήταν επίσης ένα προβληματικό σημείο της αφήγησης του Ματθαίου για τη γέννηση του Ιησού και ότι έχουν δοθεί κατά καιρούς διάφορες ερμηνείες όπως ας πούμε και στα παλαιότερα χρόνια αλλά και στα νεότερα, όπως για παράδειγμα ότι είναι ένας κομήτης, ότι είναι ένας αστέρας ή κατά τον Ιωάννη το Χρυσό Στόμα ένας άγγελος. Βλέπουμε δεύτερα ότι κατά καιρούς έχουν γίνει προσπάθειες κατά κάποιον τρόπο εξήγησης αυτού του φαινομένου και εδώ λοιπόν στο κείμενό μας έχουμε μια άλλη ερμηνεία, μια εντελώς διαφορετική ερμηνεία ότι πρόκειται για τον ίδιο τον Ιησού ο οποίος αμέσως συνέχεια θα εμφανιστεί ως ο νεογέννητος μικρός Ιησούς του. Τώρα όσον αφορά τη χειρόγραφη παράδοση αυτού του κείμενου, αυτό το κείμενό μου σώζεται μόνο σε ένα χειρόγραφο, ένα σyριακό χειρόγραφο στη Βιβλιοθήκη του Βατικανού, στο κείμενο μάλλον Βιβλιοθέκα Αποστόλικα Συρίακα 162, το οποίο δυστυχώς έχει υποστεί μεγάλη θορά, ή μας είναι άγνωστο γιατί σήμερα, ευτυχώς υπήρξαν παλαιότερες εκδόσεις του και έτσι μπορούμε να έχουμε μία πρώτη εικόνα γι' αυτό και σήμερα και με τις καινούργιες τεχνολογίες γίνεται μια προσπάθεια από κατάστασης αυτού του θαρμένου κειμένου. Πρόκειται για έναν κώδικα, ο οποίος ουσιαστικά περιέχει το λεγόμενο χρονικό του Ζουπνίν. Ζουπνίν είναι ένα μοναστήρι στην Αττωλή, στο οποίο υποτίθεται γράφτηκε αυτό το κείμενο, ή απ' το οποίο προφανώς προέρχεται και το χειρόγραφο. Ή αλλιώς το κείμενο αυτό λέγεται «Χειρόγραφο του Ψευδοδιονησίου του Τέλ Μαχρέ». Ουσιαστικά, πρόκειται για ένα κείμενο το οποίο αποτελεί σύνθεση άλλων κειμένων, προγενέστερων, τα οποία τα γνωρίζουμε και από άλλες πηγές. Είναι δηλαδή ένα συμπήλμα ουσιαστικά διαφόρων ανεξάρτητων κειμένων. Για παράδειγμα, βρίσκουμε μέσα σε αυτό έναν μύθο, ένα θρύλο μάλλον για τον Μέγα Αλέξανδρο, που είναι εντελώς καινούργιος, ας πούμε, ή την ιστορία των εφτά νέων της Εφέσου, την οποία την ξέρουμε και απ' αλλού, και έχουμε και το δικό μας κείμενο. Και από τον τρόπο που διαχειρίζεται ο συγγραφέας του χρονικού από δεξάρτες πηγές, μπορούμε σήμερα μαρκετή ασφάλεια να πούμε ότι το κείμενο, το συγκεκριμένο, δηλαδή η αποκάλυψη των μάγων, έτσι όπως διασώζεται μέσα στο χειρόγραφό μας, δεν πρέπει να έχει δεχθεί ιδιαίτερες παρεμβάσεις και κάποια ιδιαίτερη επεξεργασία από το συγγραφέα του χρονικού. Προφανώς δηλαδή ο συγγραφέας χρησιμοποιεί αυτά τα κείμενα, τα οποία τα συνθέτει με κάποιον με δικό του τρόπο, μπορεί ουσιαστικά να παρεμβαίνει μέσα στο κείμενο το ίδιο στη δομή και στη γλώσσα. Το χειρόγραφο εκδόθηκε για πρώτη φορά από τον Ότο Τούλμπρε και τους μαθητές στα 1851 και επανεκδόθηκε στο 1927. Ήδη τότε πλέον φαίνεται ότι το κείμενο έχει υποστήφθωρα. Όπως είπα και πριν, δεν γνωρίζουμε τους λόγους οι οποίοι οδήγησαν στη φθωρά αυτού του κειμένου. Σε κάθε περίπτωση, βέβαια, αυτό δυσκαιρένει πάρα πολύ και την μετάφρασή του στη συνέχεια. Και τέλος, πρόσφατα, πριν από μερικά χρόνια, ο Μπρεν Τανντάου δημοσίφθησε, συνέταξε τη διατριβή του πάνω σε αυτό το κείμενο και δημοσίφθηκε και έναν μικρό τόμο με τη μετάφραση του συγκεκριμένου κειμένου στα Αγγλικά, θα δώσω και μια σύντομη εισαγωγή, μια έκδοση όμως η οποία αφορά περισσότερο το ευρύ κοινό και όχι τόσο τους ακαδημαϊκούς κύκλους. Και αυτό που επίσης ξέρουμε, είναι ότι εκτός από αυτό το μοναδικό χειρόγραφο που έχουμε του αποκρύφου κειμένου μας, μια δεύτερη μαρτυρία είναι μια σύντομη εκδοχή του, μια περίληψη ουιαστικά, που υπάρχει στο λατινικό έργο «Opus Imperfectum in Mateum», που πρόκειται για ένα λατινικό υπόμνημα στον Καταματέων Ευαγγέλιο, το οποίο παλαιότερα, εσφαλμένα, βρίσκεται στον Ιωάννη το Χρυσόστομο και αυτό και το βρίσκουμε σήμερα στην Πατρολόγια Γκρέκα στους τόμους αυτούς οι οποίοι είναι αφιερωμένοι στο Χρυσόστομο, στον τόμο 56 για την ακρίβεια, στήλες 637-638. Σήμερα ξέρουμε ότι το κείμενο αυτό δεν πρέπει να είναι του Χρυσόστομου, απέναντίας πρέπει η προέλευση να είναι εντελώς διαφορετική. Για την ακρίβεια, και αυτό μας βοηθάει πάρα πολύ στο να προχωρήσουμε στη χρονολόγηση του κείμενου μας, το κείμενό μας, το Corpus Imperfectum, η Ματέου, πρέπει να γράφτηκε γύρω στον 5ο αιώνα μετά Χριστό. Και επίσης αυτό που καταλαβαίνουμε από τα όσα λέγονται σε αυτό, είναι ότι πρέπει να προέρχεται από κάποιον Αριανό θεολόγο, ο οποίος πρέπει να έζησε κάποια στιγμή στην Κωνσταντινούπολη. Γιατί τα στοιχεία που περιέχει αυτή η ομιλία δείχνουν τέτοια σημάδια. Αν αυτό λοιπόν ισχύει, κι αν ουσιαστικά το κείμενό μας το λατινικό είναι του 5ο αιώνα και ουσιαστικά είναι μια περίληψη ενός προγενέστερου κείμενου της λεγόμενης αποκάλυψης των Μάγων όπως λέμε εδώ, τότε θα πρέπει να υποθέσουμε δύο πράγματα. Καταρχάς ότι το κείμενό μας, οι αποκάλυψεις των Μάγων, πρέπει να πάει πριν από τον 5ο αιώνα. Αυτό είναι ξεκάθαρο από τη στιγμή που έχουμε μια μετάφραση με τα γενέστερ. Κατά δεύτερο, και αυτό είναι και πολύ σημαντικό επίσης, το κείμενό μας πρέπει μάλλον αρχικά να ήταν γραμμένο στα ελληνικά, εφόσον ουσιαστικά και το Corpus Imperfectum είναι λατινική μετάφραση ενός ελληνικού κειμένου. Άρα δηλαδή αυτό μας βοηθάει λίγο καταρχάς να προσανατολιστούμε. Υπάρχει βέβαια και μια θεωρία ότι αυτό το κείμενο μπορεί να γράφτηκε εξ αρχής στα εσυριακά. Και αυτό γιατί υπάρχουν κάποιες συγκεκριμένες ενδείξεις μέσα στο κείμενό μας που μας οδηγούν προς αυτήν την κατεύθυνση. Καταρχάς είναι τα λογοπέγνια που υπάρχουν μέσα στο κείμενό μας, τα οποία μπορούν να γίνουν κατανοητά μόνο με βάση της εσυριακής γλώσσας. Απλά οτι λέγει λογοπέγνια τα οποία στερίζονται σε εσυριακές λέξεις και φυσικά οι πρώτοι αναγνώσεις μπορούσαν να τα κατανοήσουν γιατί ακριβώς γνώριζαν συριακά. Το δεύτερο στοιχείο, το οποίο είναι σημαντικό, είναι ο ρόλος στο οποίο διαδραματίζει, τουλάχιστον στο δεύτερο μέρος της ιστορίας, ο Ιούδας Θωμάς. Είπαμε και σε άλλα κείμενα για τον Θωμά και το ρόλο που παίζει κυρίως στην περιοχή της Συρίας. Είναι ένα πρόσωπο αυθεντίας, υπάρχει ένας κύκλος κειμένων, τα οποία συνδέονται με το πρόσωπό του και τα οποία κείμενα ακριβώς σε σκοπό έχουν να συνδέσουν την περιοχή της Συρίας, την εκκλησία της Συρίας με το Θωμά και να δείξουν έτσι την αποστολικότητά της, ακριβώς με μία αναφορά σε ένα τόσο σημαντικό πρόσωπο της αρχικής ομάδας του Ιησού. Αν αυτό ισχύει, αν δηλαδή έχουμε μία Συριακή εκδοχή, πριν από το Imperfectum, το Corpus Imperfectum, αυτή η σύμφωνα με τους Ιρικούς θα πρέπει να τοποθετηθεί γύρω στον τέταρτο αιώνα, ή ίσως ήδη να υπήρχε τον τέταρτο αιώνα. Είναι όμως πιθανό το κείμενό μας να είναι ακόμα αφιότερο. Και αυτό γιατί το κοτμίμα αυτό του εκκειμένου μας, το οποίο αναφέρεται στον Θωμά, είναι μεταγενέστερο, είναι μεταγενέστερη προσθήκη στην αρχική αποκάλυψη του Μάγου. Δηλαδή έχουμε την αποκάλυψη του Μάγου, Μάγου και στη συνέχεια έχουμε ένα κείμενο το οποίο κάνει λόγο για τον Θωμά και τη συνάντησή του με τους Μάγους και πώς τους κήρυξε τον Ιησού και πώς τους βάπτισε και έγιναν χριστιανοί και έτσι ακριβώς έχουμε μία ένταξη θα λέγαμε των Μάγων μέσα στην υπόλοιπη εκκλησία. Αυτό που μας κάνει να κατανοήσουμε καταρχάς ότι εδώ έχουμε τη συγραφή δύο διαφορετικών ιστοριών και παραδόσων είναι καταρχάς η αλλαγή του προσώπου. Ενώ δηλαδή μέχρι εκείνο το σημείο η αφήγηση είναι στο πρώτο πληθυδικό πρόσωπο, οι Μάγοι αφηγούνται τα όσα έδαν και συνέβησαν στη ζωή τους. Από κει και εξής έχουμε μία αφήγηση στο τρίτο ενικό, κάτι που προκαλεί ακριβώς μία εντύπωση, μία προκαλεί έκπληξη γιατί ακριβώς αλλάζει το πρόσωπο πράγμα που δείχνει ότι εδώ έχουμε μάλλον αλλαγή συγγραφέα και αλλαγή κειμένου. Επίσης το λεξιλόγιο είναι διαφορετικό. Διαφορετικό είναι το λεξιλόγιο στο πρώτο μέρος, διαφορετικό στο δεύτερο. Οι ιδέες επίσης δεν είναι ακριβώς οι ίδιες. Βλέπουμε πολύ διαφορετικές αντιλήψεις στο πρώτο μέρος όπου δεν έχουμε μία τόσο ξεκάθαρη συζήτηση για τα μυστήρια, για την εκκλησία ως δεσμό κτλ. Ενώ στο δεύτερο μέρος με τον Θωμά, εκεί βλέπουμε τον Θωμά ο οποίος έρχεται και ουσιαστικά βαπτίζει τους μάγους. Έχουμε το μυστήριο του βαπτίσματος, γίνεται λόγος για το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Λέμε για μία άλλη, για μία πιο λειτουργικά προσανατολισμένη παράδοση εδώ. Και τέλος το γεγονός ότι με αυτό το κείμενο, όπως είπα και πριν, γίνεται μία προσπάθεια ουσιαστικά οι μάγοι του πρώτου μέρους της ιστορίας να ενταχθούν μέσα στην ιστορία του υπόλοιπου χριστιανισμού. Δηλαδή να έχουμε μία ανεξάρτητη θα λέγαμε ιστορία. Το γεγονός ότι εμφανίζεται αφηγηματικά ο Θωμάς, δένει αυτούς τους μάγους και την ιστορία τους με την υπόλοιπη εκκλησία. Και κυρίως φυσικά προφανώς για τους αναγνώστες με την εκκλησία της Συρίας. Άρα λοιπόν υπάρχει θα λέγαμε μία προσπάθεια με αυτή την προσθήκη που έχουμε στο τέλος του κειμένου, ας μου επιτραπεί εκφρασικά νονικοποίηση, όχι με βέβαια ένταξη του κανόν, αλλά με την κυρίως ένταξη μέσα στο γενικότερο εκκλησιαστικό πλαίσιο της ιστορίας των μάγων και του κειμένους. Ένα άλλο στοιχείο το οποίο είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον όσον αφορά το δεύτερο μέρος, και όπως είπα και αυτό αποτελεί μία απόδειξη ότι εδώ έχουμε να κάνουμε μία προσθήκη κατά πάσα πιθανότητα με τα γενέστερη, είναι το γεγονός ότι σε αυτό το κομμάτι έχουμε πολλές λειτουργικές αναφορές, όπως είπα και πριν, και οι οποίες λειτουργικές αναφορές μοιάζουν πολύ με ανάλογες αναφορές που βρίσκουμε στις πράξεις του Θωμά. Είναι ένα κείμενο πάλι που προέρχεται από την ίδια περιοχή. Αυτό που μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα είναι ότι το κείμενό μας, τουλάχιστον και το δεύτερο μέρος αλλά και το πρώτο μέρος, εξίδη σε αυτών τους συγγενειών που έχουμε διάφορα κείμενα, είναι ότι εδώ έχουμε μία ρευστότητα παραδόσεων, οι οποίες πολύ εύκολα ταξιδεύουν από κείμενο σε κείμενο. Είμαστε αρκετά νωρίς στην Αρχαία Εκκλησία. Γι' αυτό και σήμερα πολύ ειδικοί, οι Κάζουν, ότι το κείμενο μας είναι ένα κείμενο, ας πούμε το κομμάτι, η προσθήκη μάλλον, ισυριακή προσθήκη για τον Θωμά, είναι ένα κείμενο που μάλλον προέρχεται από τον 3ο αιώνα μετά Χριστό. Όσον αφορά το πρώτο μέρος, δηλαδή την ίδια την Αποκάλυψη, πλέον αυτή πρέπει να τοποθετηθεί πριν από τον 3ο αιώνα, πριν από το τέλος του 3ου αιώνα, αφού είπαμε ότι το άλλο είναι μεταγενέστερο, η προσθήκη. Και έτσι η εκδοχή σήμερα η οποία γίνεται αποδεχτή στην έρευνα είναι το κείμενο αυτό, προέρχεται από το τέλος του 2ου και αρχές του 3ου αιώνα μετά Χριστό. Είναι αρχαίο κείμενο, εξαιρετικά αρχαίο και γι' αυτό ακριβώς για ένα ακόμα λόγο εξαιρετικά ενδιαφέρον. Και αυτό που μας βοηθά επίσης ή αν θέλετε κάπου υποστηρίζει αυτήν την θέση και αυτήν την εκτίμηση, είναι καταρχάς ότι σε αυτό το κείμενο βρίσκουμε ιδέες παρόμοιες με αυτές που συναντούμε σε άλλα κείμενα της ίδιας εποχής, δηλαδή έχουμε παρόμοιες θεολογικές συζητήσεις. Ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ο πολύμορφος Χριστός. Η πολυμορφία δηλαδή που παρουσιάζει ο Ιησούς μέσα στο κείμενο, είπαμε ότι ο Ιησούς εμφανίζεται ως αστέρι, συνέχεια εμφανίζεται ως ένα φως μέσα στη σπηλιά στους ομάδους, και οι μάγοι στο τέλος όταν συζητούν μεταξύ τους λέει ο καθένας ότι αλλιώς του εμφανίστηκε ο Ιησούς. Άρα επομένως έχουμε μια πολυμορφία που είναι εξαιρετικά ενδιαφέροσα. Και ξέρουμε ότι παρόμοια πολυμορφία έχουμε και σε άλλα κείμενα της ίδιας εποχής, κυρίως γνωστικά αλλά όχι μόνο γνωστικά, και σε κείμενα όπως γνωστές πράξεις των Αποστόλων όπως η πράξη Ιωάννου. Επομένως εδώ μιλάμε για ένα στοιχείο θεολογικό το οποίο είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και το οποίο ακριβώς το βρίσκουμε και στο συγκεκριμένο αυτό κείμενο. Άρα λοιπόν τοποθετούμε την ίδια την Αποκάλυψη, κάπου στα τέλη του Δευτέρου με αρχές του 3ου αιώνα μετά Χριστόν, την προσθήκει στον 3ο αιώνα μετά Χριστόν και από εκεί και πέρα έχουμε τις προσλήψεις αυτού του κειμένου και τις αξιοποιήσεις του, ήδη από τον 5ο αιώνα όπως είπαμε, με το «Corpus Imperfectum Immateum». Ως πιθανός τόπος συγγραφής, ηκάζεται ότι είναι η έδεσα της Συρίας. Βλέπουμε ότι η έδεσα της Συρίας ήταν μια σημαντική κητήδα του αρχαίου σyριακού χριστιανισμού, με αυτής ιδέονται προφανώς και άλλα κείμενα σyριακά, κείμενα που έχουν να κάνουν με την εκκλησία της Συρίας και μέχρι και το κείμενο όμως θα πρέπει να το προσθέσουμε στην κατηγορία αυτών των κειμένων που έχουν να κάνουν με το σyριακό χριστιανισμό, τουλάχιστον στην τελική του μορφή. Τώρα, όσον αφορά τα περιεχόμενα του κειμένου, έτσι πολύ σύντομα θα παρουσιάσω το περιεχόμενο και συνέχεια θα συζητήσουμε λίγο για τη σημασία του κειμένου, τις επιδράσεις και ούτω καθεξής. Καταρχάς το κείμενό μας αρχίζει με μια απλή εισαγωγή, στην οποία λίγο πολύ ο συγγραφέας παρουσιάζει τους μαγους, παρουσιάζει και την υπόθεση του κειμένου μας και λέει ακριβώς ότι το κείμενό μας, μάλλον τα πρόσωπα, οι ήρωες του χριστιανισμού, ονομάζονται Μάγοι και δίνουν μια αιτημολογία του ονόματος τους, λέει, ονομάζονται Μάγοι γιατί αυτοί προσεύχονται σε σιωπή, σιωπηρά. Τώρα, γιατί ακριβώς αιτημολογία, έτσι, το όνομα των Μάγων μας είναι άγνωστο, μπορούμε να υποθέσουμε ότι εντάσσεται μέσα στη γενικότερη ιστορία, όπου οι Μάγοι κατάγονται από μία μυθική περιοχή, που προφανώς η γλώσσα έχει μια διαφορετική αξία και ούτω καθεξής εκεί. Και αυτή στην προσευχή τους προσεύχονται στον Θεό Πατέρα, ο οποίος βρίσκεται πάνω από όλους τους τινητούς. Δηλαδή, οι ίδιοι τους προσιάζονται έχοντας προδιάθεση θετική απέναντι στον Θεό, ο οποίος θα τους εμφανιστεί στη συνέχεια. Στο δεύτερο κεφάλαιο μας δίνονται τα ονόματα των Μάγων, ονομάζονται μάλιστα Μάγοι και Σοφοί Βασιλιάδες, οι οποίοι μάλιστα από γενιά σε γενιά, η κάθε γενιά παραδείγει στην επόμενη γενιά Μάγων, είναι κληρονομικό δηλαδή το αξίωμα, τα βιβλία των Όμων και των Εντολών, τα οποία τα έχουνε τώρα πάρει από τον Σίθ, ο οποίος ο γνωστός από την βιβλική αφήγηση είναι ένας από τους γιους του Αδάμου. Μας λέει κάποιες πράγματα όσον αφορά το βιβλίο αυτό του Σίθ και στη συνέχεια μας αναφέρεται ιδιαίτερα σε ένα συγκεκριμένο θέμα στην προφητεία για το αστέρι, στο κεφάλαιο 4. Τα βιβλία μάλιστα του Σίθ λέγεται ότι φυλάσσονται στο σπήλο των θησαυρών, των κρυμμένων μυστηρίων, είναι πολύ ενδιαφέρον αυτό το όνομα, πάνω στο βουνό της Νίκης, κάπου στη χώρα του Σίθ. Πρόκειται για ένα εντελώς μυθικό τοπίο, εξαιρετικά ενδιαφέρον και μέσα σε αυτό το κείμενο όσον του Σίθ μας λέγεται ότι υπάρχει μία ιστορία, μία προφητεία που λέει ότι θα εμφανιστεί ένα αστέρι επάνω στο βουνό της Νίκης και το οποίο θα κατέβει από το βουνό και θα σταθεί πάνω από το σπήλο των θησαυρών σαν μία στήλη φωτός. Έχουμε φυσικά κάποιες αντικείσεις, απόηχους από τις βιβλικές ιστορίες για τη στήλη του φωτός που ξέρουμε από την έξοδο και το καθεξής. Και λέει μάλιστα η προφητεία ότι αυτό το αστέρι θα είναι ένα μυστήριο του Υιού, ο οποίος Υιός περιγράφεται μέσα στο κείμενο ως ένα Ων το οποίο είναι ίσο με τον σύντροφος του πατέρα της ουράνιας δόξας. Και όταν λέει θα δείτε λέει η προφητεία το αστέρι, τότε θα πρέπει να πάρετε τα τώρα που έχετε κλειμμένα στο σπήλο των θησαυρών και να ακολουθήσετε το αστέρι όπως σας οδηγεί. Εδώ βλέπουμε πάλι προσπαθεί λίγο να επανέλθει στην βιβλική ιστορία. Μας δίνονται κάποιες πληροφορίες όσον αφορά το τελετουργικό των μαγων στο κεφάλαιο 5, στο κεφάλαιο 6 με 10 έχουμε ένα εκτενές απόσποσμα από αυτό το φανταστικό βιβλίο του ΣΥΣ και τέλος στο κεφάλαιο 11 προχωρούμε πλέον ουσιαστικά στη δράση καθώς εμφανίζεται το αστέρι και εκπληρώνεται η προφητεία. Οι μάγοι πηγαίνουν στην πηγή του καθαρμού και τότε εμφανίζεται μάλλον μία στήλη φωτός, ξαφνικά τρομάζουν οι μάγοι, πρόκειται για ένα αστέρι, ένα αστέρι το οποίο είναι πάρα πολύ λαμπρό αλλά πρώτερο και από τον ήλιο, το οποίο όμως το βλέπουν μόνο οι μάγοι, δεν μπορεί να το δει κανένας άλλος. Οι μάγοι λοιπόν προσεύχονται στο σπήλαιο γιατί ακριβώς καταλαβαίνουν ότι πρόκειται για ένα θαυμαστό γεγονός και τότε μέσα από το βλέπουν το φως αυτό μέσα πάλι στην σπηλιά και το αστέρι και ένα χέρι λέει, ένα μικρό χέρι βγαίνει μέσα από το αστέρι το οποίο προσπαθεί να τους καθυσυχάσει και μία φωνή ακούγεται επίσης από το σπήλαιο. Το αστέρι μεταμορφώνεται σε ένα μικρό ανθρώπινο, σε ένα παιδί δηλαδή και τους λέει ηρήνη ανάμεσά σας, συζητάει μαζί τους για το ποιος είναι και τι πρέπει να κάνουν οι μάγοι και ποια είναι η αποστολή του σκιού του καθεξής, τους λέει επίσης ότι έχει ταπεινωθεί και ότι έχει γίνει άνθρωπος και ότι θα πεθάνει και στο σταυρό προκειμένου να φέρει τη σωτηρία στους ανθρώπους και στη συνέχεια τους λέει ότι πρέπει να πάνε να τον βρουν να τον μπουσκλήσουν κλπ. Τώρα αφού έχουν γίνει όλα αυτά στο κεφάλαιο 14 οι μάγοι όντως μαζεύουν τους θησαυρούς και ετοιμάζονται να φύγουν και συζητά μεταξύ τους για το τι είδαν μέσα στο σπήλαιο και εκεί αποκαλύπτεται ότι ο καθένας από αυτούς είδε κάτι πολύ διαφορετικό. Ένας λέει ας πούμε ότι είδε ένα φως με πολλά πρόσωπα, άλλος είπε ότι του φάνηκε ότι είδε ένα παιδάκι, ένα μωρό το οποίος δεν μπορούσε να το περιγράψει, κάποιος άλλος ότι ήταν ένας νεαρός άντρας αλλά από έναν άλλο κόσμο, άλλος ότι ήταν ένας άσχημος άνθρωπος το οποίο είδε, άλλος ότι είδε ένα σταυρό και έναν άνθρωπο πάνω σε αυτό και ούτω καθεξής και αυτό ακριβώς είναι αυτό που είπα πριν για την πολυμορφία του Ιησού, παρόμοιες ιστορίες έχουμε και σε άλλα απόκρυφα κείμενα. Είναι πολύ ενδιαφέρον φαινόμενο η πολυμορφία, κυρίως το δεύτερο αιώνα και σ' αρχές του τρίτου το οποίο ακριβώς έχει να κάνει με μια ρευστότητα στη Χριστολογία, έχει να κάνει και με μια αποφατική θα λέγαμε διάθεση κάποιες φορές και σίγουρα αντικατοπτρίζει συγκεκριμένες θεολογικές τάσεις της εποχής. Ο πατέρας εμφανίζεται και αυτός μιλά στους μαγους και τους λέει ότι ό,τι ζήσανε και ό,τι είχαν όποια εμπειρία και αν είχαν τώρα είναι απλώς μια σταγώνα της σωτηρίας, η οποία έσταξε θα λέγαμε από το σπίτι της Μεγαλοπρέπειας, στον οίκο της Μεγαλοπρέπειας που είναι ο χώρος όπου κατοικεί ο πατέρας και τους λέει ότι ο Ιώσης είναι ο μόνος που γνωρίζει τον πατέρα και ο Ιώσης είναι εκείνος που δημιούργησε τα πάντα στον ουρανό και στη γη. Λέει πίσω ότι είναι ο άρτος της ζωής και ο ποιμήν της αλήθειας, ο μεγάλος αρχιερεύς ο οποίος με το αίμα του θα σώσει τον κόσμο. Εδώ έχουμε ξεκάθαρα απόειχους από κείμενα της Καινής Διαθήκης κατά Ιωάννη και προς Εβραίους Επιστολή, συνέχεια έχουμε το ταξίδι των Μάγων που είναι θαυμαστό, οι Μάγοι φτάνουν στην Ιερούσαλή, δεν μας λέει τίποτε για τη συνάντησή τους ακριβώς με τον Ιρόδη, λέει ότι ο Ιρόδης έμαθε από τους Ισραηλίτες οι οποίοι πληροφορήθηκαν από τους Μάγους και εκείνος καλεί τότε τους σοφούς της Πόλης. Και ρωτάει για τον Μεσσία, δηλαδή εδώ αποφεύγεται η συνάντηση με τον Ιρόδη. Φτάνουν τελικά στη Βιθλέμ ακολουθώντας το αστέρι, προσκυνούν, εκεί στο σπήλο της Βιθλέμ έχουν μια επιφάνεια ακόμη, διότι φτάνοντας στο σπήλο βλέπουν το αστέρι, είναι πάλι ένα φωτεινό παιδί μέσα στην σπηλιά. Τους λέει λοιπόν ότι αυτός βρίσκεται πίσω από όλα τα μυστήρια και όλες τις δοξασίες των ανθρώπων και όλοι όσοι τον πίστεψαν, όσοι λάτρεψαν τον Θεό σαστικά αυτόν πίστεψαν χωρίς πολλές φορές να τον ξέρουν. Συνέχεια τους λέει ότι θα είναι οι μάρτυρές του στην Αμανατολή, θα μεταφέρουν δηλαδή το Ευαγγέλιο εκεί. Τους λέει ότι επίσης τους αποκαλύπτει ότι θα επιστρέψει στον πατέρα, ότι θα έχει τελειώσει όλες τις εντολές του πατέρα, αν και ποτέ δεν έφυγε από κοντά από τον πατέρα. Και τους λέει ότι όταν θα δουν να σκοτεινιάζει ο ήλιος, θα αισθανθούν κάποιο σεισμό και θα δουν τους νεκρούς να βγαίνουν από κοντά, θα ξέρουν ότι τότε έφτασε αυτή η στιγμή που το παιδί θα επιστρέψει ξανά στον ουρανό. Η εντολή δίνεται λοιπόν στους μάγους να μεταφέρουν το μήνυμα, αυτοί συναντούν και τη Μαρία και τον Ιωσήφ. Οι μάγοι επίσης λένε στη Μαρία κάποια από αυτά τα πράγματα τα οποία γνωρίζουν και κυρίως της λένε ότι θα είναι ο σωτήρας όλου του κόσμου και στη συνέχεια επιστρέφουν στο σπίτι τους, στην πατρίδα τους. Και εκεί κάνουν το εξής, φτάνοντας στην πατρίδα τους, λένε φυσικά τα όσα ζήσαν στους κατοίκους της Συρ και επιπλέον τα τροφές που είχαν πάρει μαζί τους δεν έχουν τελειώσει, αλλά έχουν πληθυνθεί και καλούν τον λαό να φάει από αυτές τις τροφές, λέγοντας ότι αν φάει από αυτές τις τροφές θα μπορέσει να έχει τις αποκαλύψεις που έχουν και εκείνοι. Οπότε λέει ότι όντως τα θαύματα που κάνανε οι μάγοι και οι αποκαλύψεις που κάνανε τα θαυμαστές εδώ σταματάει στη ζήτηση και στη συνέχεια εμφανίζεται ο Θωμάς ο οποίος στάνει στη χώρα, τον έστειλε ο κύριος εκεί και όταν ακούει αυτόν οι μάγοι κθυμούνται ότι το αστέρι τους είχε πει ότι θα έρθει κάποιος δικό του εκεί για να τους κηρύξει. Φυσικά ο Θωμάς χαίρεται και τους λέει ότι έχετε το δώρο του Θεού και τα λοιπά και στη συνέχεια τους λέει ότι τους βαφτίζει, γιατί λέει ότι εντάξει ότι ξέρα το στόρα είναι καλό να πρέπει να βαφτιστείτε και στη συνέχεια την ώρα που βαφτίζονται λέει ένα φωτεινό παιδί κατεβαίνει από το ουρανό και όταν φτάνει στη γη μεταμορφώνεται σε ένα φωτεινό νεαρό άνθρωπο. Βλέπετε πολύ τακτικά αυτές τις μεταμορφώσεις μέσα σε αυτό το κείμενο. Το παιδί ανεβαίνει ξανά στον ουρανό, ο Θωμάς τους εξηγεί για ποιος ήταν και στη συνέχεια ουσιαστικά τους καλεί να κηρύξουν παντού το κήρυγμα του Ιησού και επιπλέον τους ουσιαστικά τελεί και τη Θεία Ευχαριστία. Και το κείμενο μας τελειώνει λέγοντας ότι ακριβώς αυτοί οι μάγοι τήρησαν την εντολή του Θωμά και κατεπέκταση του ίδιου του Ιησού και υπήρξαν κήρυκες του Ευαγγελίου σε όλο τον κόσμο. Είναι ένα πολύ ενδιαφέρον κείμενο, βέβαια πολύ απλό στην αφήγη του Ιησού αλλά εξαιρετικά ενδιαφέρον. Αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι το κείμενο μας προσιάζει εξαρτήσεις από διάφορα άλλα κείμενα. Και καταρχάς, η πρώτη και σημαντικότερη ομοιότητα που βρίσκουμε είναι με ένα κείμενο το οποίο συζητήσαμε σε παλαιότερο μάθημα και είναι το λεγόμενο Ευαγγένειο Αρούντελ. Το οποίο είχαμε πει ότι είναι ένα μικρό κείμενο, από σπραγματικά σήμερα σώζεται, στο οποίο περιγράφεται η γέννηση του Ιησού όπου και πάλι ο Ιησούς παραλίζεται με ένα αστέρι. Πάλι και εκεί ο Ιησούς είναι ένα φωτεινό αστέρι και βέβαια το ερώτημα που μετά προκύπτει είναι ποιος γνωρίζει ποιον. Γνωρίζει το χειρόγραφο Αρούντελ την ιστορία των μάγων ή αντίστοιχα. Σήμερα ηκάζουμε ότι μάλλον το χειρόγραφο Αρούντελ, το Ευαγγέλιο του Αρούντελ είναι αυτό το οποίο γνωρίζει την αφήγηση της Αποκάλυψης των Μάγων, την οποία βέβαια προσλαβάνει, την επεξεργάζεται σε μια πιο σύντομη μορφή και έτσι την παρουσιάζει. Άλλη δεκδοχή είναι ότι η Αποκάλυψη των Μάγων εξαρτάται από το Ευαγγέλιο Αρούντελ, αλλά αυτό βέβαια είναι πάντα πολύ δύσκολο να το πούμε, γιατί ακριβώς πάρα πολλές φορές τα κριτρία που χρησιμοποιούμε δεν είναι απόλυτα ασφαλή. Υπάρχει ένας γενικός κανόνας, όσον αφορά το Απόκρυφα, ότι γενικά τα αρχαιότερα Απόκρυφα είναι εκείνα τα οποία προσπαθούν με κάποιο τρόπο να εναρμονήσουν την ιστορία την Ευαγγελική και να σημειώσουν τα κενά. Αντίθετα με τα γενέστερα είναι τα κείμενα εκείνα που επικεντρώνται σε πρόσωπα, είτε μεμονωμένα πρόσωπα είτε ομάδες ανθρώπων. Αυτό βέβαια είναι ο γενικός κανόνας, αλλά δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν εξαιρέσεις. Επομένως τώρα εδώ είναι λίγο αβέβαιο τι συμβαίνει με το κείμενό μας, ποιο προηγείται πια νου. Μια μεγάλη ομάδα δέχεται ότι προηγείται η Αποκάλυψη Μάγων, μία άλλη όμως είναι πιο επιφυλακτική και δέχεται ότι μάλλον συμβαίνει το δεύτερο, δηλαδή η Αποκάλυψη Μάγων κατά κάποιο τρόπο εξαρτάται από το Αρούντελ. Οπωσδήποτε μία άλλη εξάρτηση την οποία έχει το κείμενό μας είναι από τον Καταματέων Ευαγγέλιο που έρχεται να τον συγκληρώσει και ιδιαίτερα έχει να συγκληρώσει την ιστορία που υπάρχει στο δεύτερο κεφάλαιο, στον ένα έως δώδεκα στίχους, όπου εκεί γίνεται λόγος για τους μάγους. Και σίγουρα εδώ στο κείμενό μας έχουμε επιδράσει και από το Ιωάνιο κείμενο, από το κείμενο του κατά Ιωάνι και κυρίως βρίσκουμε Ιωάνια ορολογία. Ακόμα και αυτή η εμφάνιση της στήλης του φωτός ή ότι ο Ιησούς παραλληλίζεται με ένα φωτεινό αστέρι, μπορεί να είναι ένας απλοϊκός θα λέγαμε βέβαια, αλλά πάντως υπαρκτός απόειχος του Ιωάνιου λόγου του Ιησού, όπου λέγεται ότι εγώ είμαι το φως του κόσμου. Δηλαδή ο Ιησούς πολύ συχνά εκεί παραλληλίζεται με το φως. Και επίσης αυτά που λέει για τη σχέση του πατέρα με τον ιό, που είναι στοιχεία της Ιωάνιας κριστολούγιας, θα βρίσκουμε και εδώ να απειχούνται στο κείμενό μας, οπότε μπορούμε να πούμε ότι είναι πιθανόν, όντως, να έχει ο συγγραφέας υπόψη και το κατά Ιωάνι Ευαγγέλιο. Και τέλος, υπάρχει μια σύνδεση ανάμεσα στο κείμενό μας και σε ένα κείμενο μεταγενέστραιο του 6ου ή του 7ου αιώνα, που λέγεται το σπήλαιο των θησαυρών, στο οποίο υπάρχουν κοινά τοπονίμια. Υπάρχει ο όρος σπήλαιο των θησαυρών, ο όρος της νίκης και ούτω καθεξής. Είναι ο χώρος στο οποίο κινούνται οι μάγοι στην θρηλική χώρα. Και αυτό μας κάνει να ηκάσουμε ότι ίσως το σπήλαιο των θησαυρών, το κείμενο σπήλαιο των θησαυρών, γνώριζε την αποκάλυψη των μάγων. Άρα δηλαδή ότι είναι προγενέστερη αποκάλυψη των μάγων. Τώρα γιατί είναι σημαντικό αυτό το κείμενο. Νομίζω ότι η μία πρώτη εκτίμηση, η μία πρώτη απάντηση, είναι ότι ακριβώς το κείμενό μας αποτελεί την εκτενέστερη αφήγηση που έχουμε για τους μάγους. Δηλαδή είναι αρχαίο χριστιανικό κείμενο, το οποίο έρχεται ουσιαστικά να συμπληρώσει όσα ξέρουμε για τους μάγους, τα ελάχιστα δηλαδή που ξέρουμε για τους μάγους από την αφήγηση των Ευαγγελίων. Το δεύτερο είναι τα γεωγραφικά όρια αυτού του κειμένου. Πρώτα απ' όλα το γεγονός ότι κτείνεται μέχρι την Σύρ που είπαμε ότι σύμφωνα μερικές ερμηνευτές είναι η Κίνα. Αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον, διότι απλώνει τα γεωγραφικά όρια θα λέγαμε της διάδοσης του χριστιανισμού σε μια χώρα πολύ μακριά από τα γνωστά σύνορα του χριστιανικού κόσμου, διότι τα γεωγραφικά όρια έχουν μια συγκεκριμένη γεωγραφία και είναι μέσα σε ένα συγκεκριμένο χώρο. Είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον ότι αυτό κείνεται πέρα από αυτό το χώρο. Μια πολύ ενδιαφέρουσα επίσης ιδέα είναι η ιδέα του πολύμορφου Χριστού, για την οποία μιλήσαμε εκτενέστερα νωρίτερα, όπου ο Ιησούς εμφανίζεται ως ένα ουράνιο σώμα, αστρικό, στη συνέχεια σαν ένα φως, η μάγη τον προσλαβάνει με διαφορετικούς τρόπους, δεν είναι δηλαδή ο ίδιος για όλους τους. Αυτή η πολυμορφία υπάρχει σε πάρα πολλά κείμενα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα που μπορώ να αφέρω εδώ είναι η Αποκάλυψη του Ιωάννη, όπου έχουμε πάλι μια παρόμοια εικόνα, όπου ο Ιησούς εμφανίζεται στους μαθητές, αλλά ο κάθε μαθητής τον βλέπει διαφορετικά. Η πολυμοφία λοιπόν είναι ένα ενδιαφέρον φαινόμενο, χαρακτηριστικό στα απόκρεφα κείμενα και το κείμενό μας επομένως αποτελεί μια επιπλέον μαρτυρία αυτού του φαινομένου. Και τέλος, ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον στοιχείο, το οποίο έχει να κάνει ακριβώς και με τη γεωγραφία, όπως είπα, του κείμενου μας, αλλά και γενικότερα με το πνεύμα του κείμενου μας, είναι η τάση που εμφανίζει, ανοχής, της θρησκευτικής αιτερότητας. Δηλαδή είναι ένα κείμενο το οποίο έχει μια διάθεση περιεκτική και όχι αποκλειστική, δηλαδή προσπαθεί να συμπεριλάβει και πρόσωπα και ανθρώπους έξω από αυτό που θα λέγαμε χριστιανισμό ή ουδαϊσμό. Για παράδειγμα, μέσα στο κείμενο λέγεται ότι ο Ιησούς μίλησε με διαφόρους τρόπους στους ανθρώπους και αυτό έχει να κάνει και λίγο και με την πολυμορφία του μέσα στο κείμενο. Δηλαδή στους ανθρώπους του Ισραήλ μίλησε μέσα από τους προφήτες. Και στους ανθρώπους τον γνώρισαν, μίλησε μέσα από τη τασκαλία του και μέσα από το σταυρό του και ούτω καθεξής, όμως μίλησε στους ανθρώπους λέει το κείμενο μας και μέσα από τα μαγικά βιβλία των μάδων. Αυτό πώς αντιλαμβάνεστε, ανοίγει τα όρια. Μέσα στην ομάδα δηλαδή αυτό που θα μπορούσαν να είναι οι ακόλουφοι του Ιησού, οι μαθητές του Ιησού, δεν είναι μόνο μια συγκεκριμένη κλειστή ομάδα, αλλά οι δυνατότητες πρέπει να είναι άπειρες. Εφόσον ο Ιησούς μπόρεσε και μίλησε μέσα από διαφορετικές μορφές της σκεφτικότητας. Και το γεγονός που αντιπροθέτει σε αυτή τη μακρινή χώρα, η πατρίδα των μάδων, αυτό πέρα από την αφηγηματική του σημασία έχει και μια θεολογική σημασία, καθώς εκτείνει θα λέγαμε τα όρια και κάνει αυτό το μεγάλο άνοιμα προς τους υπόλοιπους. Σαφώς εδώ ηκάζουμε ότι έχουμε μία αντίχηση ενός πολυπολιτισμικού και πολιτισκευτικού περιβάλλοντος, μιας πραγματικότητας δηλαδή ανθρώπων οι οποίοι προέρχονται από διαφορετικούς πολιτισμούς και επομένως ένα ακείμενο συνδυαλλαγής και καταλλαγής, ένα ακείμενο που ανοίγει ένα διάλογο με το περιβάλλον του. Και από αυτήν την άποψη είναι ενδιαφέρον γιατί μας δίνει ένα στοιχείο για το λεγόμενο ζήτσιν λέμπεν, ή θα λέγαμε το ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο αυτού του κείμενου. Βέβαια, όπως είπα, το γεγονός ότι δεν γνωρίζουμε και πάρα πολλά από αυτό το κείμενο, το γεγονός ότι έχουμε απλώς ένα αντίγραφο της ιστορίας, μας κάνει πάντοτε να είμαστε υφυλακτικοί όσον αφορά στις υποθέσεις τις οποίες διατυπώνουμε σχετικά με το κείμενο αυτό. Τώρα, το κείμενό μας βέβαια μπορεί να μην αντιγράφηκε πολλές φορές. Μπορεί να μην παραπέμφθηκε απευθείας από διάφορους συγγραφείς αρχαίους. Κανείς δεν αναφέρει το όνομά του, το τίτλο του, κανείς επίσης δεν παραθέτει αυτολεξί κάτι μέσα από το κείμενό μας. Όμως, το υλικό του φαίνεται ότι έχει αξιοποιηθεί επανειλημμένα μέσα στην αρχαία χριστιανική παράδοση. Και έχουμε βασικά δύο τάσεις σε αυτή την πρόσληψη και αξιοποίηση του υλικού. Αυτό μπορεί να σημαίνει είτε μία απευθείας εξάρτηση από την Αποκάλυψη των Μάγων, είτε μία, θα λέγαμε, έμμεση γνώση του βιβλίου από κάποια άλλη πηγή, ή ακόμη περισσότερο μία πρόσβαση στο υλικό από το οποίο αδλεί και η Αποκάλυψη των Μάγων. Είναι από μέσο αρκετά σύνθετο στο τρόπος πρόσληψης του κειμένου. Καταρχάς η πρώτη γραμμή πρόσληψης του κειμένου είναι αυτή που βρίσκουμε κυρίως στο σyριακό χριστιανισμό, όπου εκεί βρίσκουμε διάφορες εκδοχές του στα σyριακά. Το ενδιαφέρον βέβαια είναι ότι η πρώτη εξάρτηση, η πρώτη επίδραση, αν θέλετε, του Ευαγγελίου, δεν είναι σε σyριακά κείμενα, αλλά σε ένα απόκρυφο αρμενικό Ευαγγέλιο της παιδικής ηλικίας του Χριστού, εκεί βρίσκουμε πάρα πολλά στοιχεία ακριβώς από το συγκεκριμένο κείμενο. Ο Μέζερ ήδη, οι πρώτες του καταβουλής, πρώτες του επιδράση, είναι ήδη στην αρμενικό κείμενο. Στη συνέχεια έχουμε αναφορές αυτός, οι ομιλίες του Θεόδωρου Σπάρ Κονάη, που είναι από τον πρωθυντή του 8ου αιώνα, κρισαστικός συγγραφέας ήρωος του 8ου αιώνα. Στη συνέχεια, από στους σημεών του Επίσκοπου Μπάσρα, και τέλος, πολύ συχνά σε σyριακά κείμενα, βρίσκουμε τα ονόματα των 12 Μάγων και των πατέρων τους, διεγενολόγηση των Μάγων, για κάποιο λόγο ενδιαφέρει τους Σύριους συγγραφείς, οι οποίοι αναφέρονται συχνά σε αυτά τα ονόματα. Και τέλος, υπάρχει μια δεύτερη τάση στην αξιοποίηση του νικού, και είναι αυτή που εκπροσωπείται κυρίως στη λατινική δύση. Μέσα στη λατινική, δηλαδή, χριστιανική παράδοση, κατεξοχήν εκπρόσωπος, είπαμε, αυτής της τάσης είναι το χειρόγραφο αρούντελ. Βέβαια, είπαμε και πριν ότι δεν είναι απόλυτα βέβαιο ποιος γνωρίζει ποιον. Αν προηγείται, δηλαδή, το Ευαγγέλιο, η αποκάλυψη των Μάγων, ή αν προηγείται το χειρόγραφο, κατά πάσα πιθανότητα, είπαμε, μπορεί και τα δύο να δουν από ένα κοινό υλικό. Εκτός από αυτή την επίδραση, ξαναβρίσκουμε αναφορές στο κείμενο των Μάγων, δηλαδή στοιχεία από την ιστορία των Μάγων, στο έργο του Jacob de Borginet, «Legenda Aurea» του δωδέκα του αιώνα. Στη συνέχεια, στην ιστορία «Trium Regum», την ιστορία δηλαδή των τριών βασιλέων, του Johannes von Hindenheim, και φυσικά, αναφορές στοιχεία του αποκρύφου αυτού κειμένου, βρίσκουμε στον Ακυνάτη και στον Αβελάδο. Και τέλος, και αυτή είναι μια πάρα πολύ σημαντική επίδραση, είναι η επίδραση που βρίσκουμε του κειμένου αυτού στην εικονογραφία. Πολύ συχνά, σε δυτικές αποικονίσεις της γέννησης ή της προσκύνησης των μάγων, εμφανίζεται ένα αστέρι, αποικονίζεται ένα αστέρι, μέσα στο οποίο ζωγραφίζεται ένα πρόσωπο παιδικό, που φυσικά έχει να κάνει ακριβώς με αυτή την ιστορία που είπαμε και πριν, όπου ο Ιησούς εμφανίζεται στην ιστορία ως ένα μικρό παιδί και επίσης εμφανίζεται ως ένα αστέρι, το οποίο μεταμορφώνεται σιγά σιγά σταδιακά σε ένα παιδί και ούτω καθεξής. Λοιπόν, πολύ σύντομα αυτό το μέρος που αφορά στην αποκάλυψη των μάγων, να πούμε ότι είναι ένα κείμενο, από ό,τι φαίνεται, εξαιρετικά ενδιαφέρον και η δημοσίευση του, η πρόσφατη δημοσίευση του, καθώς και η εκτενής μελέτη του Μπρεντλαντάου είναι σημαντικές, γιατί ακριβώς συμπληρώνουν και αυτές ένα χαμένο κομμάτι ακριβώς της ιστορίας της Αθαίας Εκκλησίας και κυρίως μας δίνουν πληροφορίες, μας δίνουν πληροφορίες σε αυτό το κείμενο για το Συριακό Χριστιανισμό, που αποτελεί ένα πολύ σημαντικό κομμάτι του Αρχαίου Εγωνοχριστιανισμού, δυστυχώς όχι τόσο καλά μελετημένος ό,τι θα έπρεπε, κυρίως γιατί απουσιάζουν οι πολλές πηγές. Όμως τώρα αυτό το κείμενο, από ό,τι φαίνεται, θα πρέπει και αυτό να συνδεθεί με αυτόν τον κύκλο κείμενων, θα πρέπει να συνδεθεί ακριβώς με αυτόν τον Αρχαίο Συριακό Πολιτισμό και αυτήν την Αρχαία Εκκλησία και μπορεί και αυτό το κείμενο, ως το μέτρο του δυνατού βέβαια, να διαφωτίσει κατά πολύ τα όσα γνωρίζουμε για το χριστιανισμό και την εξάπρωση του στη Συρία. Ένα δεύτερο παράδειγμα που θα αναφέρουμε τώρα, απόκρυφου, πρόσφατα ανακαλύφθηκε και πρόσφατα δημοσιεύτηκε και έχει προκαλέσει μεγάλες συζητήσεις, είναι το περίφημο Ευαγγέλιο της Γυναίκας του Ιησού. Υπάρχει μεγάλη συζήτηση για αυτό το κείμενο. Το κείμενο αυτό πήρε το όνομά του, του το έδωσε η πρώτη εκδότρια του, αυτή που πρώτη το παρουσίασε η Karen King, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Χάρβατ πριν μερικά χρόνια. Δώθηκε λοιπόν σε ένα κοπτικό σπάραγμα, που αναφέρεται σαν πολύ φταρμένο βέβαια κείμενο, αναφέρεται η φράση ο Ιησούς τους είπε, η γυναίκα μου και στη συνέχεια χάνεται το κείμενο. Η πρώτη δημοσίευση που έγινε, όπως είπα και πριν μερικά χρόνια, έγινε από την Karen King σε ένα συνέδριο παπηρολογία στην Ιταλία, όπου η γνωστή, πάρα πολύ γνωστή, ειδικός σε θέματα γνωστικισμού παρουσίασε αυτό το μικρό σπάραγμα, το οποίο δεν είναι πολύ μεγαλύτερο παπ' από μια πιστωτική κάρτα στο μέγεθος. Παρουσίασε λοιπόν αυτό το κείμενο, το ανέλησε και υποστήριξε ότι πρόκειται για κοπτική μετάφραση ενός αρχαίου ελληνικού κειμένου, ενός αρχαίτουρου μάλλον ελληνικού κειμένου. Η κοπτική μετάφραση κατά την άποψη της τοποθετείται στον 4ο αιώνα, ενώ το ίδιο το ελληνικό πρωτότυπο η ίδια το τοποθετούσε κάπου στο 2ο αιώνα μετά Χριστόν και το συνέδειε με όλα τα υπόλοιπα γνωστικά κείμενα της ίδιας εποχής. Όπου ήταν φυσικό, ένα τέτοιο κείμενο προκάλεσε πάρα πολύ μεγάλη συζήτηση. Πολύ μεγάλες διαφωνίες μεταξύ των ειδικών. Να πω ότι ήδη είχε αναγγελθεί η δημοσίευση του κειμένου και της μελέτης της Karen King σε έναν επικείμενο τόμο του περιοδικού Harvard Theological Review, η οποία όμως αναβλήθηκε για παραπάνω από ένα χρόνο, διότι έπρεπε να γίνουν οι μετρήσεις και οι χρονολογικές εκτιμήσεις του κειμένου. Υπήρξε μια πάρα πολύ μεγάλη συζήτηση από εκεί και πέρα, από την οποία τελικά προκύπτει ότι μάλλον το κείμενό μας είναι πλαστό. Και αυτό είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον, γιατί ο ίδιος ο πάπυρος από ό,τι προκύπτει από τις μετρήσεις που έχουν γίνει είναι γνήσιος. Είναι αρχαίο υλικό δηλαδή, το οποίο τοποθετείται σύμφωνα με τις μετρήσεις κάπου στον έκτο, μεταξύ του έκτου και ένα του αιώνα, επειδή είναι με άνθακα δεκατέσσερα η χρονολόγηση, καταλαβαίνετε ότι υπάρχει μια μεγάλη, ένα ευρύ φάσμα στην χρονολόγηση. Ενδιαφέρον όμως είναι ότι ο πάπυρος είναι πολύ μεταγενέστερος από την εποχή η οποία υποστήριξε η Karen King, ότι ήταν η εποχή την οποία γράφτηκε το κείμενό μας. Βέβαια, η δεύτερη σημαντική ένδειξη για την πλαστότητα αυτού του κείμενου είναι διάφορα λάθη που υπάρχουν στο κείμενο και κυρίως η ομοιότητα που εντοπίστηκε ανάμεσα σε αυτό το κείμενο και σε ένα άλλο κείμενο, ένα αντίγραφο, ένα σπάραγμα μάλλον από το κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο, το οποίο σήμερα θεωρείται πλαστό. Το κείμενο μελετήθηκε και διαπιστώθηκε ότι και ο γραφικός χαρακτήρας και διάφορα λάθη ορθογραφικά είναι ίδια και στα δύο κείμενα και ο γενικότερος τρόπος γραφής είναι ίδιος, έτσι ώστε να υποστηριχθεί ότι πρόκειται για τον ίδιο συγγραφέα, τον ίδιο παραχαράκτη και τον ίδιο προφανώς συλλέκτη των κειμένων αυτό, να σημειωθεί βέβαια ότι υπάρχει ένα μεγάλο μυστήριο όσον αφορά τον ιδιοκτήτη αυτού του κειμένου. Τα μόνα όνοματα που αναφέρονται επώνυμα είναι όνοματα ανθρώπων οι οποίοι ξέρουμε ότι έχουν ήδη φύγει από τη ζωή, οπότε μόνος δεν μπορούν να καταθέσουν τη μαρτυρία τους για αυτό το κείμενο και ο σημερινός ιδιοκτήτης του κειμένου επιθυμεί να μείνει ανώνυμος. Δεν είναι κάτι πολύ παράξενο όταν πρόκειται για αρχαιότητες αυτού του είδους, γιατί πολλές φορές αυτά τα κείμενα τα έχουν αποκτήσει με όχι τόσο νόμιμους τρόπους και επομένως υπάρχει μία τάση πάνω τε να υπάρχει μία ανωνυμία. Και φυσικά η Karen King είναι δεσμευμένη λόγω της επιστημονικής της θέσης να τηρήσει αυτό το ανώνυμο, επομένως παραμένει ένα μυστήριο ο ιδιοκτήτης αυτού του κειμένου. Και ένα τελευταίο επιχείρημα, είναι το κείμενο αυτό, είναι γραμμένο στη λεγόμενη λικοπολιτική διάλεκτο, είναι μια συγκεκριμένη διάλεκτος της κοπτικής, η οποία δεν χρησιμοποιείται μετά τον έκτο αιώνα. Είπαμε όμως ότι ο Παπηρός μας χρονολογείται από τον έκτο αιώνα και μετά. Άρα λοιπόν έχουμε ένα κείμενο στο οποίο διασώζεται η διάλεκτο, μια διάλεκτος η οποία έχει ήδη χαθεί την εποχή στην οποία γράφεται ο Παπηρός μας χρονολογείται ο Παπηρός. Βλέπετε λοιπόν, όλα αυτά αποτελούν ενδείξεις οι οποίες μας κάνουν να είμαστε εξαιρετικά επιφυλακτικοί όσον αφορά στην αυθεντικότητα και την γνησιότητα αυτού του κειμένου. Βέβαια, αφήνοντας αυτά στην άτρη και αν θεωρήσουμε έστω και για λίγο ότι το κείμενό μας είναι αυθεντικό, θα πρέπει να παρουσίσουμε το εξής. Καταρχάς ότι είναι εξαιρετικά αποσπασματικό το κείμενο, πράγμα που δημιουργεί περισσότερα ερωτηματικά παράπαντα, δεύτερον το ότι γίνεται μια αναφορά στη γυναίκα του Ιησού, αυτό βέβαια αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρονση μαρτυρία, δεν είναι υποχρετικό ωστόσο αυτή να τη θεωρήσουμε σαν μια ιστορική μαρτυρία, καθότι ούτε μπορούμε να χρονολογήσουμε το κείμενό μας, ούτε είμαστε σίγουροι απόλυτα για την αυθεντικότητά του και την γνησιότητά του, πολύ δε περισσότερο εξαιτίας του αποσπασματικού χαρακτήρα δεν μπορούμε να είμαστε απόλυτα βέβαιοι για το τι πρόκειται εδώ. Όμως, το ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι η πληροφορία που μας δίνει, αν θεωρηθεί ποτέ ότι το κείμενο αυτό είναι γνησιό, είναι το ότι ακριβώς μαρτυρεί ότι υπήρχε μια ομάδα χριστιανών στην αρχαία εκκλησία, η οποία πίστευε ότι ο Ιησούς ήταν παντρεμένος. Μέχρι να δείχνει από ότι θα μπορούσε να αποτελέσει μια μαρτυρία για μια ιδιαίτερη γραμμή της παράδοσης χριστιανικής, όσον αφορά το πρόσωπο του Ιησού. Αλλά, όπως είπα, αυτό το τόσο μικρό κείμενο τίποτα δεν προσθέτει και τίποτα δεν αφαιρεί από την ιστορία που έχουμε για το πρόσωπο του Ιησού. Αποτελεί, όμως, ένα ενδιαφέρον δείγμα του πόσο εύκολα μπορεί να συγκινήσει το κοινό και όχι μόνο το απλό κοινό αλλά και την ακαδημαϊκή κοινότητα ένα τέτοιο έβρημα, πόσο εύκολα παράγονται απόκρυφα κείμενα ακόμα και σήμερα και κατασκευάζονται διαψερδεπίγραφα κείμενα για διαφορετικούς βιβελόγους από ό,τι στην αρχαιότητα, σε κάθε, όμως, περίπτωση πόσο δύσκολο κάποιες φορές δεν διαπιστώσουμε την εγκυρότητα και την γνησιότητα αυτών των κειμένων. Και αυτό που λέω τώρα έρχεται να το επιστήριξει το τελευταίο παράδειγμα που θα φέρω στο σημερινό μάθημα και είναι το λεγόμενο Μυστικό Ευαγγέλιο του Μάρκου. Πρόκειται για ένα κείμενο το οποίο έχει προκαλέσει σάλλο στην ακαδημαϊκή κοινότητα από την εποχή που πρωτοδημοσιεύτηκε στη δεκαετία του 70 του προηγούμενου αιώνα μέχρι και σήμερα. Κόμμα σήμερα στα μεγάλα διεθνή φόραια και στα μεγάλα διεθνή συνέδρια, υπάρχουν συνεδρίες στις οποίες οι ακαδημαϊκοί εξακολουθούν να μαλώνουν μεταξύ τους για τη γνησιότητα ημί του συγκεκριμένου κειμένου. Ο ίδιος ο πρώτος εκδότης του κατηγορήθηκε για την πλαστογραφία, ο Μόρτων Σμιθ, θα μιλήσουμε σε λίγο γι' αυτόν. Ο ίδιος όμως όπως είναι γνωστό μέχρι το τέλος της ζωής του υποστήριζε τη γνησιότητα αυτού του κειμένου και την αυθεντικότητά του. Πρόκειται, όταν λέμε για το μυστικό Ευαγγέλιο του Μάρκου, για δύο μικρά αποσπάσματα τα οποία λέγεται ότι προέρχονται από το Καταμάρκων Ευαγγέλιο και τα οποία αναφέρει ο Κλίμισο Αλεξανδρεύς, γνωστός χριστιανός συγγραφέας του δευτέρου αιώνα, μέσα σε μία επιστολή του. Στην οποία επιστολή του ουσιαστικά στρέφεται αντίον των Καρποκρατιανών που ήταν μία γνωστική ομάδα. Λοιπόν ο Κλίμισ κατηγορεί τον Καρποκράτη και τους μαθητές του γιατί λέει ότι ουσιαστικά αλλείωσαν το νόημα του Καταμάρκων Ευαγγέλιου προσθέτοντας δικά τους στοιχεία και λέει χαρακτηριστικά ότι το Καταμάρκων Ευαγγέλιο διασώζεται σε δύο εκδοχές. Υπάρχει η σύντομη εκδοχή λέει ο Κλίμισ αυτό το κείμενο, η οποία εκδοχή είναι αυτή που συνέταξε και έφερε από τη Ρώμη ο Μάρκος στην Αλεξάνδρια όπου κατά την παράδοση έζησε και πέθανε και υπήρχε και μια δεύτερη πνευματικότερη και εκτενέστερη εκδοχή του Ευαγγελίου η οποία όμως ήταν μόνο στους μη μένους, μόνο στα μέλη δηλαδή της κοινότητας και η οποία είναι η λεγόμενη πνευματική εκδοχή. Και τέλος φυσικά υπάρχει και η τρίτη εκδοχή θα πούμε σήμερα, αυτή του καρποκράτη ο οποίος χρησιμοποιεί την δεύτερη, την αλλειώνει και να εξυπηρετήσει τους δικούς του θεολογικούς σκοπούς. Αυτά λέει ο Κλίμισ σε αυτή την επιστολή. Και μας παραθέτει και τις δύο προσθήκες, και οι δύο προσθήκες που έχονται από το 10ο κεφάλαιο του Καταμάγου Ευαγγελίου που κανείς διαβάζει όντως μπορεί να διαπιστώσει ότι υπάρχει κάτι σαν ένα κενό στην αφήγηση, ανάμεσα στο 10,34 και 35 όπου αναφέρεται ότι ο Ιησούς κάνει ένα θαύμα και ανασταίνει ένα νεαρό, με έναν τρόπο ανάλογο με αυτό που θυμίζει την Ανάσταση του Λαζάρου και επίσης περιγράφεται ότι αναπτύσσεται μια σχέση αγάπης μεταξύ των δύο, του Ιησού και του νέου, ο νέος προσπαθεί να τον ακολουθήσει και μάλιστα τον ακολουθεί λέει φορώντας ένα σεντόνι πάνω στο γυμνό του σώμα, κάτι που θυμίζει, επί γυμνό όπως λέει, που θυμίζει ένα άλλο σημείο μέσα στον Καταμάγου Ευαγγέλιο λίγο πριν από τη σύλληψη του Ιησού, όταν στον Καταμάγου Ευαγγέλιο εμφανίζεται μια, στον Καταμάγου Ευαγγέλιο όπως το έχουμε σήμερα δηλαδή στη διάθεσή μας, εμφανίζεται μια ανοιγματική μορφή, ένας νεανοίας, το οποίο προσπαθούν να τον πιάσουν οι φουροί και αυτός φεύγει γυμνός μέσα στη νύχτα, αφήνοντας τα χέρια του στο σεντόνι. Τώρα, τι μπορεί να είναι αυτό το πρόσωπο που αποτελεί ένα κρούξιντε πρέττου, ακόμα και σήμερα μεταξύ των ερευνητών, δεν έχουμε καταλήξει. Σε κάθε όμως περίπτωση, υποτίθεται ότι αυτό το κενό έρχεται να συμπληρωθεί και από αυτή την προσθήκη ανάμεσα στο 10.34 και 10.35, όπου λέγεται λίγο πολύ ότι αυτός ο νεαρός που παρακολούθησε τον Ιησού και την σύλληψή του, είναι το ίδιο πρόσωπο που αναστήθηκε νωρίτερα και πήρξε ένας από τους αφοσιωμένους μαθητές του Ιησού, με το οποίο μάλιστα φαίνεται ότι ο Ιησούς έχει μια πολύ στενή αγαπητική σχέση. Και τέλος υπάρχει και μία ακόμα προσθήκη μετά το 10.46, που αναφέρεται να δεν λέγεται για ποιο λόγο, ότι τον Ιησού περιμένουν να τους συναντήσουν η μητέρα αυτού του νεαρού, η Μαρία η Νοδαλική η Παναγία. Αυτές λοιπόν οι δύο αναφορές παρατήθηκαν στο κείμενο στην υποτιθέμενη επιστολή του Κλίμεντος. Λέω υποτιθέμενη για να εξηγήσω πόσο μυστήρια είναι η όλη υπόθεση γύρω από αυτό το κείμενο. Το κείμενο πρωτοδημοσιεύτηκε στα 1973 από τον Μόρτον Σμίθ, ο οποίος ήταν μεγάλος καθηγητής, πολύ σημαντικός καθηγητής της αρχαίας ιστορίας στο Παγεμιστήμιο Κολούμπια. Αυτός λοιπόν βρέθηκε στην Παλαιστίνη και θέλησε να απογράψει τα χειρόγραφα που υπήρχαν στο Μοναστήρι του Αγίου Σάββα στην Παλαιστίνη. Ναι, είναι λοιπόν ο ίδιος στο ημερολόγιο του ότι διαβάζοντας ένα, πω γράφοντας τέλος πάνω, έφτασε σε ένα τυπωμένο κείμενο, βρήκε στο καπάκι εσωτερικά, μάλλον μέσα στα εσωτερικά φύλλα λίγο πριν από το καπάκι, βρήκε γραμμένο χειρόγραφο, ένα αντίγραφο αυτής της επιστολής του Κλίμεντα όπου υπήρχαν μέσα αυτά τα δύο απόκρυφα κείμενα για τα οποία σας έκανα λόγο. Το πρόβλημα είναι ότι ο ίδιος δεν μπόρεσε ποτέ να παρουσιάσει το πρωτότυπο. Ποτέ δεν μπόρεσε να αποδείξει ότι είχε δει το χειρόγραφο, δει το χειρόγραφο μετά και χάθηκε. Παίρνει μεγάλη μυστήρια ιστορία στην οποία βλέκονται και διάφοροι Έλληνες, και κάποιοι Έλληνες ακαδημαϊκοί στο πώς αυτό το κείμενο, για την ιστορία μάλλον του κείμενου, σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι κάποια στιγμή κατέληξε στα Ιεροσόλυμα και από εκεί χάνονται πλέον τα ύχνη του. Ο Μόρτον Σμήθ διατηνόταν μέχρι το τέλος της ζωής του ότι το είχε δει το κείμενο. Το μόνο που μπόρεσε να παρουσιάσει ήταν ουσιαστικά τα απόγραφα, δηλαδή τις μεταγραφές που έκανε από τα κείμενα και επίσης κάποιες φωτογραφίες. Όλα αυτά όμως δεν έπεισαν την ακαδημαϊκή κοινότητα και δεν έπεισαν για διάφορους λόγους. Δεν έπεισαν καταρχάς γιατί ήταν πάρα πολύ στημένη αυτή όλη η ιστορία με τον Εανία και τη συνδόνη τη Λευκή και όλα αυτά που έρχονταν να συμπληρώσει την άλλη ιστορία στον Καταμάρκον. Επίσης, όλο αυτό το εγγυγματικό γύρο από τον τρόπο με το οποίο βρέθηκε αυτό το χειρόγραφο και στη συνέχεια χάθηκε, προκάλεσε τη μεγάλη αμφισβήτηση της ακαδημαϊκής κοινότητας. Δεν γνωρίζουμε από Επίσης, όλο αυτό το εγγυγματικό γύρο από τον τρόπο με το οποίο βρέθηκε αυτό το χειρόγραφο και στη συνέχεια χάθηκε, προκάλεσε τη μεγάλη αμφισβήτηση της ακαδημαϊκής κοινότητας. Επίσης, όλο αυτό το εγγυγματικό γύρο από τον τρόπο με το οποίο βρέθηκε αυτό το χειρόγραφο και στη συνέχεια χάθηκε, προκάλεσε τη μεγάλη αμφισβήτηση της ακαδημαϊκής κοινότητας. Και κυρίως να δείχνουν ακριβώς πως κάθε στιγμή, πράγματα αυτά τα πούμε άλλωστε και στο επόμενο μάθημα, πως κάθε στιγμή αυτά τα απόκλυφα κείμενα έρχονται να συμπληρώσουν τα όσα ξέρουμε, έρχονται να καλύψουν την ανθρώπινη περίεργεια. Γίνονται πάρα πολλές φορές αντικείμενα και εργαλεία, είτε αντιπαράθεσης, στην αντιπαράθεση των επιστημόνων, είτε θα λέγαμε ακόμη και προβολής και οχήματα προαγωγής και διάχυσης συγκεκριμένων ιδιών. Σε κάθε περίπτωση για να κλείσω με το Ευαγγέλιο, το μυστικό Ευαγγέλιο του Μάρκο, όπως είπα η συζήτηση παραμένει ανοιχτή, η ακαδημαϊκή κοινότητα είναι διχασμένη. Ο ίδιος ο Μόρτων Σμιθ έφυγε αρκετά πικραμένος σχεδόν αυτό το ζήτημα, γιατί ο ίδιος διαθυνόταν μέχρι το τέλος ότι το κείμενο ήταν αγνήσιο. Από την άλλη μεριά, βέβαια, επειδή ήταν ένας εξαιρετικός γνώστης του κλίμεντος του Αλεξανδρέου, θεωρήθηκε ότι πάρα πολύ εύκολα μπορούσε να παραχαράξει και να νοιηθεί το ύφος του κλίμεντος και ότι κατασκεύασε ένα τέτοιο κείμενο, είτε από μια διάθεση σκοπτική προς την υπόλοιπη ακαδημαϊκή κοινότητα, όπως συχνά έχει κατηγορηθεί, είτε απλώς και σαν έναν πειραματισμό, θα λέγαμε, επάνω σε ένα αρχαίο κείμενο, όπως ήταν το Καταμάρκον Ευαγγέλιο. |
