| : [♪ Μουσική!!!!! Γεια σας παιδιά! Το όνομά μου είναι Σοφία Πανταζή, είμαι δασκάλα σε Δημοτικό σχολείο και σήμερα... θα σας βοηθήσω να κάνουμε μια ωραία επαναλήψη... από τη δέκατη ενότητα, την ενότητα με το τίτλο Ατυχήματα. Για τα παιδιά της Συγγματάβδημοτικού, πάμε να θυμηθούμε μαζί τα γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα αυτής της ενότητας, και να σας βοηθήσω να λύσετε και όλες τις απορίες που μπορεί να έχετε. Το πρώτο λοιπόν συντακτικό θέμα για το οποίο θα μιλήσουμε, είναι, παιδιά, οι όροι της πρότασης. Θα θυμηθείτε αυτό που ονομάζουμε υποκείμενο. Υποκείμενο σε μία πρόταση, ρήμα. Φυσικά, γιατί χωρίς ρήμα, παιδιά, είναι δύσκολο να έχουμε πρόταση, όχι ότι δεν υπάρχουν προτάσεις χωρίς ρήμα, αλλά είναι βασικός παράγοντας το ρήμα σε μία πρόταση και το αντικείμενο για αρχή. Πάμε να δούμε λοιπόν μέσα από παραδείγματα, από προτάσεις, πώς θα βρίσκεται αυτούς τους όρους της πρότασης. Πάμε λοιπόν να δούμε. Πρώτο παράδειγμα, η Δήμητρα μου χάρισε μία γόμα. Η Δήμητρα μου χάρισε μία γόμα. Για να δούμε, μπορείτε να ξεχωρίσετε τους όρους της πρότασης αυτής. Και με ποιον τρόπο θα τους ξεχωρίζετε. Πάνω από όλα, παιδιά, θα έχετε στο μυαλό σας το ρήμα. Νούμερο 1. Άρα, αφού βρίσκεται το ρήμα, θα το σημειώνουμε έτσι και με το γράμμα ρ, έτσι για συντομία. Ωραία. Μετά θα προχωράμε, παιδιά, να βρίσκουμε υποκείμενο και αντικείμενο. Πάμε λοιπόν εδώ σε αυτή την πρόταση να βρούμε το ρήμα. Ποιο είναι παιδιά το ρήμα? Είναι μία λεξούλα που μας δείχνει ότι κάτι κάνουμε, χτενίζουμε τα μαλλιά μας, ότι κάτι παθαίνουμε, χτενιζόμαστε, ότι βρισκόμαστε σε μία κατάσταση, κοιμάμε, έτσι παιδιά, εδώ ποιο είναι το ρήμα, για να δούμε, η Δήμητρα μου χάρισε μία γόμα. Πάρα πολύ σωστά, είναι το χάρισε το ρήμα. Λοιπόν, άρα υπογραμμίζω το χάρισε και θα βάλω και πάνω το ρ, για να το ξεχωρίζω. Πάμε να δούμε τώρα παιδιά πώς θα βρίσκεται το υποκείμενο. Σας έχω μία εύκολη λύση που σίγουρα θα την έχετε κάνει και στο σχολείο. Μία είναι η ερώτηση για το υποκείμενο, παιδιά. Ποιος, πια, ποιο, ποιες, εδώ θα βάλουμε το υ, σαν συντομία, έτσι του υποκειμένου. Και θα γράψω από κάτω με κόκκινο, έτσι για να φαίνεται και να ξεχωρίζει, τη λεξούλα ποιος, ποιος, ωραία. Θα μου πείτε μόνο ποιος, μόνο αρσενικό θα είναι. Όχι, μπορεί να είναι και θηλυκό, μπορεί να είναι και στον πληθυντικό αριθμό. Βάζουμε αυτό έτσι να το θυμόμαστε. Άρα, ποιος και ρήμα, ποιος χάρισε, ποιος χάρισε, που είναι η απάντηση, παιδιά. Εδώ, ε, η απάντηση λοιπόν είναι η Δήμητρα. Άρα, η Δήμητρα είναι το υποκείμενο της πρότασής μας, είναι αυτός που χάρισε. Άρα, λοιπόν, υποκείμενο η Δήμητρα. Ή, μάλλον, εδώ, ας μην το βάλω σε παρένθεση. Λοιπόν, θα το βάζω χωρίς παρένθεση. Ρήμα, λοιπόν, χάρισε, ποιος, ποια είναι εδώ, αλλά η Δήμητρα. Πάμε τώρα να δούμε αν έχει η πρότασή μας αντικείμενο. Τώρα, άλλη μυστική ερωτησούλα. Ποια είναι η ερωτησούλα που κάνουμε για να βρίσκουμε το αντικείμενο. Μπράβο, ρε παιδιά, το τι. Τι και το ρήμα. Δηλαδή, ας το γράψω και εδώ. Συντομία, λοιπόν, το αντικείμενο είναι α, αν και θα δούμε τώρα εδώ ότι υπάρχουν δύο ήδη από το αντικείμενο. Και πάμε να δούμε, να γράψουμε και τα δύο ήδη. Το πρώτο αντικείμενο, που είναι το γνωστό αντικείμενο, που έχετε μάθει και από τις μικρές τάξεις, και απαντάει στην ερώτηση τι και το ρήμα. Ας γράψω εδώ όμως την ερώτηση με κόκκινο. Τι, η γνωστή ερώτηση, είναι για το άμεσο, παιδιά, αντικείμενο. Το λέμε άμεσο αντικείμενο. Για να δούμε τι λέμε τώρα. Άμεσο αντίκείμενο. Ωραία, και το γράφουμε με συντομία πάνω από τις λεξούλες μας α, α. Άμεσο αντικείμενο, παιδιά. Υπάρχει όμως και ένα άλλο αντικείμενο, παιδιά, που σίγουρα θα το έχετε συναντήσει και εσείς σε προτάσεις. Είναι το έμεσο αντικείμενο. Τώρα ποιο είναι αυτό το άμεσο αντικείμενο, το έμεσο αντικείμενο. Είναι αυτό που απαντάει στην ερώτηση σε ποιον, ή καμιά φορά και σε ποιον άρας. Γράψω τη μαγική ερωτησούλα σε ποιον, ή και κάποιες φορές ποιον, και θα δούμε τώρα όλα αυτά. Πώς τα χρησιμοποιώ. Και λέγεται έμεσο αντικείμενο. Έμεσο. Γι' αυτό και με συντομία το γράφουμε από τα αρχικά ε, α. Έμεσο αντικείμενο. Συνήθως παιδιά το πρώτο αντικείμενο που έχετε μάθει με την ερώτηση τι, είναι σε πτώση αιτιατική. Το γράψουμε κι αυτό. Συνήθως η πτώση είναι αιτιατική. Ωραία. Όσο για το έμεσο αντικείμενο, βρίσκεται συνήθως σε αιτιατική. Ε, συγγνώμη, σε γενική. Ωραία, σε γενική. Αλλά καμιά φορά και σε αιτιατική. Ας το βάλω κι αυτό. Μου έρχεται όμως στο μυαλό το άμεσο αντικείμενο με αιτιατική, το έμεσο αντικείμενο με γενική και κατά δεύτερο λόγο με αιτιατική. Πάμε λοιπόν να δούμε σε αυτή την πρόταση. Έχω έμεσο αντικείμενο. Έχω έμεσο αντικείμενο. Σιγά το δύσκολο θα μου πείτε τώρα. Θα κάνω τις μαγικές ερωτησούλες και θα το βρω. Ρήμα, ξαναθυμάμαι, χάρισε ποιος υποκείμενο, η Δήμητρα. Πάμε να κάνουμε την ερώτηση. Τι χάρισε, παιδιά, η Δήμητρα. Τι χάρισε η Δήμητρα. Μια γόμα. Άρα, καθίστε να το γράψω με κόκκινο να φαίνεται τώρα. Μια γόμα λοιπόν είναι το άμεσο αντικείμενο. Ή αυτό που λένε μερικοί μαθητές. Α, κυρία, το πρώτο αντικείμενο, αυτό που έχουμε μάθει από τις μικρές τάξεις. Ναι, παιδιά, αυτό είναι το πρώτο αντικείμενο. Άμα σας βολεύει μπορείτε να το θυμάστε έτσι. Πάμε για το δεύτερο αντικείμενο, το καινούργιο αντικείμενο που μαθαίνετε στις πιο μεγάλες τάξεις. Να κάνω ερώτηση τώρα. Ναι, σε ποιον, και το ρήμα μου, σε ποιον χάρισε... Μπα, δεν βλέπω καμιά απάντηση. Και όμως υπάρχει, είναι αυτή εδώ πέρα η λεξούλα. Σε εμένα. Είναι η προσωπική αντωνυμία, αλλά είναι κρυμμένη, είναι στον αδύνατο τύπο. Άρα λοιπόν, εδώ έχω το άμεσο αντικείμενο. Και είπαμε ότι δεν θα το βάζω εδώ σε παρένθεση, οπότε θα τη σβήσω και έτσι έχουμε και λέμε, παιδιά. Άμεσο αντικείμενο, έμεσο αντικείμενο. Πάμε να τα δούμε όμως και σε μία άλλη προτασούλα, για να δούμε αν τα καταλάβατε καλά και αν τα θυμηθήκατε καλά. Λοιπόν, επόμενη πρόταση. Σου έδειξε... Να κάνουμε μια ερώτηση τώρα εδώ. Σου έδειξε ο Μιχάλης... Σου έδειξε ο Μιχάλης το νέο του σπίτι. Σου έδειξε ο Μιχάλης το νέο του σπίτι. Για να δούμε. Λοιπόν, από τι ξεκινάω, παιδιά. Ακούω κάποιος να λέει, ναι, υποκείμενο ο Μιχάλης. Και να προσπαθείτε να βρίσκετε πάντα το όνομα, ότι αυτό είναι το υποκείμενο. Παιδιά, λάθος! Πρώτα θα βρίσκετε το ρήμα. Άρα, κάτι που κάτι κάνει, που κάτι παθαίνει κάποιος, κάτι κάνει ο Μιχάλης. Α, έδειξε! Πολύ ωραία! Άρα, λοιπόν, τώρα, εδώ, έδειξε, είναι το ρήμα μας. Ωραία! Πάμε, κατευθείαν, δεύτερη ερώτηση. Ποιος έδειξε ο Μιχάλης υποκείμενο. Και πάμε τώρα να συνεχίσουμε με το άμεσο αντικείμενο. Τι έδειξε, τι έδειξε το νέο του σπίτι. Που θα το κοκκινήσω κιόλας. Άρα, είναι το άμεσο αντικείμενο. Και μήπως έχει και έμεσο. Μπορεί. Σε ποιον έδειξε το νέο του σπίτι, σε ποιον έσου. Α, σε σένα! Πάλι αδύνατος τύπος της προσωπικής αντωνυμίας. Άρα, εδώ βάζουμε ε, α, έμεσο αντικείμενο. Και έτσι, παιδιά, νομίζω ότι το θυμηθήκατε καλά αυτό το φαινόμενο εδώ. Τι γίνεται τώρα με τα αντικείμενα και τα ρήματα, παιδιά. Για να δούμε αυτή την περίπτωση εδώ. Μια άλλη προτασούλα. Η Μαρία πίνει πορτοκαλάδα, σίγουρα. Τώρα το χειμώνα, παιδιά, που χρειαζόμαστε και πολλές βιταμίνες, να πίνουμε φυσικούς χυμούς πορτοκαλάδας, λοιπόν. Η Μαρία πίνει πορτοκαλάδα. Ωραία, ένας φυσικός χυμός πορτοκαλάδας είναι ότι πρέπει. Για να σας δίνει και δύναμη και για τα μαθήματα. Πάμε να βρούμε όμως τώρα το ρήμα, να μην ξεχνιόμαστε. Η Μαρία πίνει πορτοκαλάδα. Ρήμα πίνει, εντάξει, εύκολο τώρα αυτό για εσάς. Ποιος πίνει, ποια πίνει, είπαμε έτσι, η Μαρία υποκείμενο. Για να δούμε, έχει αντικείμενα. Τι πίνει, πάντα η πρώτη ερώτηση, τι πίνει για το άμεσο... Α, πορτοκαλάδα, κάτσε να το κοκκινήσω κιόλας. Πορτοκαλάδα είναι το άμεσο αντικείμενο. Σε ποιον πίνει, ποιον πίνει κάποιο άμεσο αντικείμενο, δεν βλέπω. Άρα λοιπόν εδώ έχουμε ένα αντικείμενο. Είδαμε προτάσεις με δύο αντικείμενα. Είδαμε πρόταση με ένα αντικείμενο. Και πάμε να δούμε και πρόταση. Κάποιος άκουσε να το λέει χωρίς αντικείμενο. Ναι παιδιά, σωστά το μαντέψατε. Τώρα θα κάνουμε μία πρόταση χωρίς αντικείμενο. Γύρισαν τα παιδιά. Για να δούμε τώρα εδώ. Γύρισαν τα παιδιά. Πάμε κατευθείαν. Ρήμα. Ρήμα, γύρισαν. Ποιος γύρισε ή ποιοι γύρισαν, εδώ είναι στον πληθυντικό. Τα παιδιά, υποκείμενο. Βλέπω αντικείμενο, δεν βλέπω, δεν έχει αντικείμενο. Γι' αυτό πάμε να σας θυμίσω πώς λέγονται αυτά τα ρηματάκια. Λοιπόν παιδιά, για να δούμε, εδώ θα το σημειώσω. Τα ρήματα, που όπως είδαμε εδώ, σε αυτές τις δύο περιπτώσεις, έχουν δύο αντικείμενα. Και το άμεσο και το έμεσο. Άρα δύο αντικείμενα. Λέγονται λοιπόν τα ρήματα που έχουν δύο αντικείμενα. Λέγονται μεταβατικά καταρχήν, γιατί έχουν αντικείμενο. Και κατά δεύτερο λέγονται και δίπτωτα. Τα ρήματα λοιπόν με τα δύο αντικείμενα λέγονται δίπτωτα... και μεταβατικά φυσικά. Όπως αυτή εδώ η πρόταση και αυτή εδώ. Το ρήμα χάρισε έχει δύο αντικείμενα. Άρα είναι μεταβατικό το ρήμα. Το ρήμα έδειξε είναι και αυτό μεταβατικό. Έχει δύο αντικείμενα. Άμεσο και έμεσο. Άρα αυτά τα ρήματα, παιδιά, λέγονται δίπτωτα, γιατί έχουν δύο αντικείμενα. Πάμε τώρα στην περίπτωση, όπως αυτή εδώ η πρόταση, που το ρήμα μας έχει μόνο ένα αντικείμενο. Άρα για το ένα αντικείμενο, παιδιά, είναι μεταβατικό το ρήμα μας, αλλά αφού έχει μόνο ένα αντικείμενο, λέγεται και μονόπτοτο. Άρα λοιπόν, ένα αντικείμενο μονόπτοτο. Και φυσικά μεταβατικό, έτσι, δεν το ξεχνάμε αυτό. Ωραία. Άρα έχουμε λοιπόν τα ρήματά μας που έχουν αντικείμενο. Η ενέργεια πηγαίνει κάπου, εντάξει. Άρα δίπτωτα, γιατί έχουν δύο αντικείμενα. Δεν το ξεχνάτε, παιδιά. Και ένα αντικείμενο είναι τα μονόπτοτα. Σύμφωνοι, παιδιά, πάμε να δούμε τώρα στην πρόταση. Όπως είναι η τελευταία. Γύρισαν τα παιδιά που δεν έχω κανένα αντικείμενο. Τι συμβαίνει όταν δεν έχω κανένα αντικείμενο, τότε παιδιά το ρήμα μου δεν είναι μεταβατικό, αλλά είναι αμετάβατο. Η ενέργεια δεν πηγαίνει πουθενά του ρήματος. Άρα λοιπόν έχουμε δίπτωτα, μονόπτοτα, έχουμε τα αμετάβατα. Αμετάβατα που δεν έχουν κανένα αντικείμενο. Χωρίς αντικείμενο, ωραία. Αμετάβατα λοιπόν, να τα υπογραμμίσουμε κι αυτά. Χωρίς αντικείμενο. Και γι' αυτό υπάρχει, παιδιά, στη λέξη και το στερητικό α. Που μας δείχνει μπροστά από τη λέξη ότι κάτι λείπει, κάτι δεν υπάρχει. Και πάμε τώρα να δούμε και κάτι που έχετε κάνει, που είναι τα συνδετικά ρήματα. Ποια είναι βρε παιδιά τα συνδετικά ρήματα? Για να σβήσω λίγο αυτά εδώ. Αυτές εδώ τις δύο προτάσεις. Ωραία, αφήνω λίγο αυτή εδώ. Για κάποιο λόγο θα τη χρειαστώ. Ωραία. Και πάμε να δούμε λίγο στην περίπτωση, όπου η πρότασή μας έχει τη μορφή υποκείμενο. Υπάρχουν δηλαδή οι όροι του υποκειμένου. Υπάρχει το ρήμα, αλλά το ρήμα εδώ το λέμε και συνδετικό ρήμα. Άρα θα γράψω συνδετικό ρήμα. Ωραία, να δούμε και τι είναι αυτό. Συνδετικό ρήμα, έτσι. Και να δούμε ότι εδώ, στη θέση του αντικείμενου, υπάρχει κάτι άλλο, παιδιά, μια άλλη λεξούλα. Που λέγεται κα-τι-γο-ρου-με-νο. Πάρα πολύ ωραία. Το συμβολίζουμε με το κ εδώ. Κατηγορούμενο. Το συνδετικό ρήμα πάλι με ρ. Και το υποκείμενο εννοείται πάλι με υψιλό. Ποια είναι αυτά τα ρήματα που τα λέμε συνδετικά. Είναι, παιδιά, ρηματάκια. Όπως το είμαι, το γίνομαι, το φαίνομαι, το περνιέμαι. Τα οποία δίνουν μια ιδιότητα του υποκειμένου. Συνήθως, με ένα επίθετο ή ένα ουσιαστικό, χαρακτηρίζω το υποκείμενό μου. Και πάμε με ένα παράδειγμα κατευθείαν με μια πρόταση. Να δούμε τι σας λέω. Η ελπίδα θεωρείται καλή αθλήτρια, ας βάλουμε. Είναι πολύ ωραίο, παιδιά, να αθλούμαστε. Η ελπίδα θεωρείται καλή αθλήτρια. Πάμε πρώτα απ' όλα να βρούμε το ρήμα. Το ρήμα μας λοιπόν εδώ είναι το θεωρείται. Ωραία, μια χαρά μέχρι εδώ. Δεν υπάρχει δυσκολία. Ποιος θεωρείται η ελπίδα υποκείμενο. Και θα μου πει κάποιος τι θεωρείται η ελπίδα. Α, άμεσο αντικείμενο. Και όμως, παιδιά, δεν είναι άμεσο αντικείμενο. Εδώ λοιπόν το καλή αθλήτρια. Επειδή είναι ένα επίθετο με ουσιαστικό, που χαρακτηρίζει την ελπίδα, λέγεται κατηγορούμενο. Και μάλιστα, λοιπόν, παιδιά, εδώ. Αν κυκλώσω το υποκείμενο, η ελπίδα, και κυκλώσω και το καλή αθλήτρια, τότε στη μέση υπάρχει κάτι που το συνδέει. Ο συνδετικός κρίκος είναι το συνδετικό ρήμα. Κάποιος μπορεί να πει και εγώ πώς θα το καταλαβαίνω. Θα το καταλαβαίνεις όταν αυτό εδώ πέρα που υπάρχει μετά, είναι μια ιδιότητα για την ελπίδα, είναι χαρακτηριστικό, είναι καλή, είναι έξυπνη, είναι όμορφη, είναι ψηλή, είναι καλή αθλήτρια, είναι καλή μαθήτρια. Ωραία! Και θα μου πεις και γιατί να μην μπω και εδώ. Τότε πει, είναι ποιος η Μαρία. Ναι, αλλά εδώ μπορείς να πεις ότι η Μαρία είναι πορτοκαλάδα. Με τίποτα δεν γίνεται. Άρα έτσι θα το καταλαβαίνεις. Μπορείς να κυκλώνεις το υποκείμενο και αυτό που πιστεύεις ότι είναι αντικείμενο. Να δεις, είναι χαρακτηρισμός, είναι ιδιότητα του υποκειμένου. Η Μαρία μπορεί να είναι πορτοκαλάδα, δεν γίνεται. Άρα και έτσι μπορείς να το καταλαβαίνεις. Και φυσικά άλλος τρόπος είναι να μάθεις πολύ καλά... μερικά από τα συνδετικά ρήματα. Είμαι, γίνομαι, φαίνομαι, περνιέμαι, κτλ., κτλ., που θα βρεις και στη γραμματική αλλά και στο βιβλίο σου. Άρα λοιπόν αυτό είναι και το κατηγορούμενο. Ας κάνουμε και μια τελευταία πρόταση για να περάσουμε... σε ένα άλλο φαινόμενο που συναντήσαμε σε αυτή την ενότητα. Τα παιδιά είναι πολύ χαρακτηριστικό συνδετικό ρήμα. Το είναι ζωηρά. Πάρα πολύ ωραία έχουνε βγει έξω. Παίζουν, είναι ζωηρά. Τέλεια! Ρήμα είναι, βέβαια όποιος το έχει μάθει ότι είναι συνδετικό ρήμα, κατευθείαν ξέρει ότι μετά ακολουθεί κατηγορούμενο. Όποιος όμως δεν το θυμάται. Πάει και λέει, ρήμα είναι. Ωραία! Ποιος είναι υποκείμενο, κανένα πρόβλημα. Τι είναι, σας μένει στο μυαλό εσάς, ζωηρά. Τι είναι τώρα το ζωηρά, τα παιδιά εδώ. Είναι ζωηρά. Χαρακτηρίζει τα παιδιά. Είναι ένα επίθετο, μια ιδιότητα που δίνεται στα παιδιά αυτή τη στιγμή. Άρα αυτό είναι κατηγορούμενο. Εντάξει, παιδιά. Έτσι και με μεγάλα γράμματα, κατηγορούμενο. Και ναι, όντως, αν εδώ το συνδετικό μας ρήμα... είναι, ας πούμε, ο κουμπάρος στο γάμο που έχει τα στέφανα, τα παιδιά, ζωηρά. Είναι αυτός, αν να συνδέει αυτά τα δύο. Το υποκείμενο με αυτό το επίθετο, αυτό το χαρακτηρισμό. Έτσι, παιδιά, τέλος με τα ρήματα. Είπαμε αυτές τις κατηγορίες, είπαμε μεταβατικά, αμετάβατα, μονόπτωτα, δίπτωτα, τα συνδετικά που έχουν πάντα μαζί τους ένα κατηγορούμενο. Και πάμε να προχωρήσουμε τώρα σε ένα άλλο θενόμενο, το οποίο είναι, παιδιά, οι αντωνυμίες. Οπότε θα σβήσω εδώ τον πίνακα. Εντάξει. Και πάμε να δούμε τις αντωνυμίες. Για τις αντωνυμίες, παιδιά, θέλω να βρείτε το βιβλίο της γραμματικής. Κάπου εκεί θα το έχετε στο γραφείο σας. Θα συμβουλευτούμε το βιβλίο της γραμματικής, που πάντα θα πρέπει να το έχετε μαζί και να το συμβουλεύεστε. Και είναι πάρα πολύ βοηθητικό. Πάμε να δούμε, λοιπόν, τώρα τις αντωνυμίες. Ωραία. Για να δούμε, λοιπόν, από τη γραμματική μας, στη σελίδα 113-114. 113-114 ξεκινάει το κεφάλαιο με τις αντωνυμίες, παιδιά. Λοιπόν, ξεκινάει εδώ και λέει... Αντωνυμίες είναι κλητές λέξεις, που αντικαθιστούν ονοματικές φράσεις. Βλέπε και ενότητα 16-2. Και κάνουν την ίδια δουλειά με αυτές. Δηλαδή, παιδιά, όπως το λέει η ίδια η λέξη. Αντωνυμίες. Δηλαδή... Τι λέει η ίδια η λέξη, κυρία Σοφία, δεν καταλαβαίνουμε τίποτα. Αντωνυμίες, αντί ονόματος. Αντί, δηλαδή, για να λέω συνεχώς. Ο κύριος Γιώργος, ο κύριος Γιώργος και ο κύριος Γιώργος, μπορώ να λέω αυτός, εκείνος, ο άλλος, ανάλογα βέβαια και με την περίσταση. Αντί του ονόματος, δηλαδή, του κύριου ονόματος, βάζω αυτές τις λέξεις. Πάμε να δούμε λοιπόν. Ένα ωραίο παράδειγμα εδώ. Αυτό το κείμενο. Ο Νίκος άρχισε να εκνευρίζει τη Σοφία. Δεν καταλαβαίνω τι περίμενε να του πει, να πει του Νίκου. Στο κάτω κάτω η Σοφία είχε φτιάξει το ποδήλατο του Νίκου, είχε αρχίσει να τακτοποιεί για χάρη του Νίκου, τα ράφια και αφιέρονε ένα μεγάλο μέρος της μέρας της Σοφίας. Απαντώντας τις επιστολές του Νίκου. Δεν ξέρω γιατί δεν ήταν φιλικός με τη Σοφία, αλλά θα ήταν καλύτερα να τα βάλει με τον Νίκο, πριν μιλήσει στη Σοφία έτσι. Δηλαδή αναφέρονται συνέχεια στα ονόματα, άντε πάλι στη Σοφία, άντε πάλι στον Νίκο. Τι κάνουμε για εξοικονόμηση και χρόνου, αλλά για να είναι πιο απλό το κείμενό μας, βάζουμε αντωνυμίες. Για κοιτάξτε το να δείτε τώρα. Το ίδιο κείμενο πώς είναι δίπλα με αντωνυμίες. Ο Νίκος άρχισε να την εκνευρίζει. Δεν καταλαβαίνω τι περίμενε να του πει. Στο κάτω κάτω εκείνη είχε φτιάξει το ποδήλατό του. Είχε αρχίσει να του τακτοποιεί τα ράφια και αφιέρονε ένα μεγάλο μέρος της μέρας της, απαντώντας τις επιστολές του. Δεν ήξερε γιατί δεν ήταν φιλικός μαζί της, αλλά θα ήταν καλύτερα να τα βάλει με τον εαυτό του, πριν της μιλήσει έτσι. Και πάμε παιδιά να δούμε τώρα τι πρέπει να ξέρουμε, λέει, για τις αντωνυμίες. Ότι οι αντωνυμίες χρησιμοποιούνται στη θέση ονοματικών φράσεων. Και οι αντωνυμίες δεν σχηματίζουν κλητική. Και παιδιά, ότι έχουμε και οχτώ είδη αντωνυμιών. Είναι οχτώ. Οχτώ είδη τα συναντάμε πάρα πολύ συχνά στον προφορικό αλλά και στο γραπτό λόγο. Πρώτη κατηγορία, παιδιά, είναι οι προσωπικές αντωνυμίες. Για ελάτε λίγο μαζί μου να τις θυμηθούμε. Είναι πολύ ωραίο και το βιβλίο της γραμματικής. Οι προσωπικές αντωνυμίες, παιδιά, είναι όταν θέλουμε να μιλήσουμε για τα τρία πρόσωπα. Εγώ, εσύ, αυτός. Έτσι, παιδιά, εμείς εσείς αυτοί και στον ενικό και στον πληθυντικό. Άρα προσωπική αντωνυμία, θα το ξέρετε και από τα ρήματα, δεν είναι και κάτι δύσκολο. Εδώ σας έχει και την κλήση, ενικός πληθυντικός αριθμός. Και αυτοί οι τύποι λεγόνται δυνατοί τύποι. Εγώ, εμένα, εμένα, εμείς, εμάς, εμάς. Στο β' πρόσωπο, εσύ, εσένα, εσένα. Στον πληθυντικό αριθμό ονομαστική εσείς, γενική εσάς, αιτιατική εσάς. Στο γ' πρόσωπο τώρα, παιδιά, έχουμε το αυτός, αυτοί, αυτό. Και στον πληθυντικό αριθμό αντίστοιχα, αυτοί, αυτές, αυτά. Όμως, ξέρω και έχω παρατηρήσει και θα το έχετε παρατηρήσει και εσείς, ότι στον καθημερινό λόγο, μπορεί να μην πω ήρθανε αυτές να πάρουν τα κουτιά. Μπορεί να πω ήρθε αυτός ο κύριος ή να αυτός ο κύριος, που ήρθε να φέρει ας πούμε τα κουτιά. Πολλές φορές μπορεί να μην πω αυτό και να πω να τως ή να ταις. Να μην πω αυτές δηλαδή, να πω να ταις. Να το συντομεύσω, να την αδυνατίσω, δηλαδή λοιπόν, παιδιά, τη λέξη. Και έτσι θα θυμάστε ότι αυτές οι λεξούλες, όπως το αυτός που γίνεται τως, να τως, εφόσον αδυνατίζει, μικραίνει κιόλας, είναι ο αδύνατος τύπος της προσωπικής αντωνυμίας, που χρησιμοποιούμε πολύ συχνά στον λόγο μας. Νάτη λοιπόν η αδύνατη τύπη. Το πρώτο πρόσωπο, μου, μου πήρε το μολύβι, μου έδωσε τη γόμα, αντί για να πω εμένα έδωσε τη γόμα ή άλλα τέτοια παραδείγματα. Πληθυντικός αριθμός, μας-μάς, όπως βλέπετε έχει γενική και αιτιατική εδώ ο αδύνατος τύπος. Και στο β πρόσωπο σου, στον πληθυντικό σας, και στην αιτιατική σε και σας. Ωραία. Πάμε και στο τρίτο πρόσωπο. Εδώ έχουμε και ονομαστική, και γενική, και αιτιατική. Αρσενικό, θηλυκό και ουδέτερο. Τος, αυτό που λέγαμε νατος, τίτο, το βλέπετε παιδιά, και γενική, του, της, του, αιτιατική, τον, την, το. Και στον πληθυντικό αριθμό, τί, τες, να, να, τες, αυτές οι κυρίες που βλέπαμε στο δρόμο, ας πούμε. Αυτό το τες, που καμιά φορά ρωτάνε τα παιδιά, τί είναι αυτό το τες, υπάρχει η λέξη τες, ναι παιδιά, υπάρχει. Ήταν το αυτές, που έχει τώρα δυνατήσει, έχει μικρήνη, και είναι ο αδύνατος τύπος, το τες. Αντί για να πούμε να αυτές οι ντομάτες, αυτές τι ήθελα να πάρεις, λέμε να τες. Ωραία. Και αυτό ήταν έτσι μια συντομή αναφορά, μια επανάληψη για τις προσωπικές αντωνυμίες, παιδιά. Πάμε στη δεύτερη κατηγορία. Η δεύτερη κατηγορία είναι, στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν οι κτητικές αντωνυμίες. Α, κτητικές αντωνυμίες, ακούστε πάλι τη λέξη. Πάντα είναι καλό να ακούμε τη λέξη, παιδιά. Κτητικές, ακτιτικές, κτήμα, κτήτορ, κάτι δικό μου, ναι, σωστά το καταλάβατε, είναι όταν κάτι είναι δικό μου. Άρα, ίδια η λέξη αυτή είναι η κτητική αντωνυμία. Το δικό μου, το δικό σου. Για να δούμε εδώ, έχει και ένα παράδειγμα. Δώσε μου πίσω το βιβλίο μου. Το βιβλίο μας θέλεις να πεις. Όχι, δικό μου είναι. Αυτή είναι η τύπη, η αδύνατη τύπη των κτητικών αντωνυμιών. Πώς γίνεται εδώ, όταν λέει δώσε μου πίσω το βιβλίο μου, παιδιά, τι νοεί, λέει κάποιος. Α, το μου είναι προσωπική αντωνυμία, αδύνατος τύπος. Όχι. Πίσω το βιβλίο μου, εννοεί το δικό μου. Εκεί θέλω λίγο να τα ξεχωρίζετε, να μην βιάζεστε να πείτε ότι είναι προσωπική αντωνυμία επειδή είναι μου. Όχι, δες πρώτα το νόημα, μήπως είναι κάτι που πίσω κρύβει τη λέξη δικό μου. Και τότε θα το ξεχωρίσεις. Το βιβλίο μας θέλεις να πεις. Νάτο, πάλι το μας. Μπορεί κάποιος να πει, αδύνατος τύπος προσωπικής αντωνυμίας. Όχι, είναι υπονοεί το δικό μας βιβλίο. Άντι για να πει, φέρε το δικό μας βιβλίο, λέει, φέρε το δικό μας. Αυτό είναι το βιβλίο μας, ας πούμε. Όχι, δικό μου είναι εδώ, το δικό μου φαίνεται ξεκάθαρα ότι είναι κτητική αντωνυμία. Άρα αυτό θα πρέπει να σκεφτόσαστε, παιδιά, για τις κτητικές αντωνυμίες, να μην τις μπερδεύετε με το αδύνατο τύπο της προσωπικής αντωνυμίας. Και τα υπόλοιπα λοιπόν ήδη, παιδιά, θέλω να τα διαβάσετε μόνοι σας, να τα θυμηθείτε και να θυμηθείτε τις αντωνυμίες, όπως είπαμε λοιπόν. Πάμε τώρα στο τελευταίο γραμματικό φαινόμενο, έτσι που θα πούμε, συντακτικό έτσι, γιατί αφορά και τη σύνταξη των προτάσεων, το οποίο είναι, παιδιά, η τοπική και η χρονική προσδιορισμή. Και θα κλείσουμε την επανάληψή μας. Τοπική, ωραία, και χρονική, ωραία, προσδιορισμή. Λοιπόν, χρονική και τοπική προσδιορισμή λοιπόν, παιδιά. Τι είναι αυτές οι λεξούλες, είναι φράσεις, είναι πολλά. Πάμε να τα δούμε όμως από το βιβλίο που σας τα έχει πάρα πολύ ωραία γραμμένα, να δείτε τι είναι. Θυμηθείτε, λοιπόν, ότι οι προσδιορισμοί του τόπου απαντάνε στην ερώτηση που. Αυτό, παιδιά, θέλω να σημειώσετε. Πού, το έχουμε πει πολλές φορές σε αυτό το κεφάλαιο, ότι όταν ψάχνω τόπο ή όταν θέλω να μιλήσω για τόπο, λέω, κάνω την ερώτηση που, εδώ. Πού, εκεί. Πού, στο μέσα δωμάτιο. Πού, έξω στο μπαλκόνι. Εδώ, λοιπόν, μας λέει ότι απαντάνε στην ερώτηση που, και μπορεί να είναι τοπικά επιρρήματα ή επιρρηματικές φράσεις. Το μολύβι σου είναι εδώ, δηλαδή κάνω την ερώτηση που, η απάντηση είναι εδώ. Καθίσαμε γύρω-γύρω. Μπορεί να είναι φράσεις με προθέσεις. Έβαλε το πιάτο στο τραπέζι. Μπορεί να είναι ουσιαστικά σετιατική. Πάω σχολείο. Πού πας? Σχολείο. Αναφορικές προτάσεις που φανερώνουν τόπο. Πηγαίνει όπου θέλει, δηλαδή πού πηγαίνει, όπου θέλει. Πάμε τώρα στους προσδιορισμούς του χρόνου. Πολύ σημαντική και αυτή, παιδιά, στην αφήγηση. Απαντάνε στην ερώτηση πότε, χρονική, πότε. Ωραία, αυτές είναι οι μαγικές ερωτησούλες. Πότε. Ωραία. Χρονικά επιρρήματα. Μπορεί να είναι αυτή η προσδιορισμή. Ή επιρρηματικές φράσεις που δηλώνουν χρόνο. Τρώμε τώρα. Κάπου-κάπου σταματούσε να ξεκουραστεί. Δηλαδή κάνουμε την ερώτηση πότε σταματούσε να ξεκουραστεί. Κάπου-κάπου είναι η απάντηση. Αυτό είναι ο προσδιορισμός του χρόνου. Φράσεις με προθέσεις. Διάβαζε ως το βράδυ. Λέξεις σε γενική ή αιτιατική. Θα τον δω του χρόνου. Την άνοιξη θα μαζέψουμε λουλούδια. Και τέλος με χρονικές προτάσεις. Είχα φύγει όταν ήρθε. Και πάμε παιδιά να κάνουμε μία ασκησούλα και να τελειώσουμε. Η οποία είναι ακριβώς από κάτω, η άσκηση 7. Βρείτε σε ποια ερώτηση, πότε, που ή τι, απαντάει κάθε φορά η υπογραμμισμένη λέξη. Πότε θα πούμε ότι είναι χρονικός προσδιορισμός. Πότε ότι είναι αντικείμενο. Πότε ότι είναι τοπικός προσδιορισμός. Και πάμε να το δούμε μαζί, παιδιά. Τα παιδιά θα πρέπει να προσέχουν στον δρόμο, όταν πηγαίνουν σχολείο. Α, σχολείο, σου λέει κάποιος. Ε, ναι, τοπικός προσδιορισμός. Να το δούμε όμως σε ποια ερώτηση απαντάει. Βρίσκεται πρώτα το ρήμα. Το ρήμα της πρότασης είναι το πηγαίνουν. Α, μάλιστα, πηγαίνουν. Ποιοι πηγαίνουν τα παιδιά. Πού πηγαίνουν σχολείο. Αυτή είναι η σωστή ερώτηση, το πού εδώ παιδιά. Άρα εδώ μιλάμε για έναν τοπικό προσδιορισμό. Συνεχίζουμε, γιατί οι διαδρομοί είναι πολλές φορές επικίνδυνοι. Υπάρχουν οδηγοί που δεν προσέχουν τις πινακίδες, που δείχνουν το σχολείο. Πάλι η ίδια λέξη, παιδιά. Πάλι θα είναι τοπικός προσδιορισμός. Για να το δούμε. Δείχνουν. Τι δείχνουν το σχολείο. Α, μάλιστα. Εδώ, παιδιά, η λέξη το σχολείο είναι το αντικείμενο του ρήματος δείχνουν. Και πάμε στην τελευταία. Πολλοί οδηγοί θεωρούν το βράδυ επικίνδυνο για οδήγηση. Σταματάω μέχρι εδώ να δούμε για το βράδυ. Ρήμα θεωρούν. Τι η οδηγή θεωρούν, θεωρούν το βράδυ. Να είναι πότε, να είναι χρονικός προσδιορισμός ή να είναι τι θεωρούν. Είναι, παιδιά, τι θεωρούν. Συμφωνεί. Άρα θεωρούν το βράδυ σαν αντικείμενο. Και γιατί το βράδυ δεν υπάρχει αρκετό φως. Και είναι εύκολο να συμβούν ατυχήματα. Για να δούμε εδώ. Γιατί το βράδυ δεν υπάρχει αρκετό φως. Πότε δεν υπάρχει αρκετό φως το βράδυ. Έτσι, λοιπόν, εδώ η λέξη βράδυ είναι χρονικός προσδιορισμός. Και κάπου εδώ, παιδιά, τελειώσαμε την επανάληψη. Νομίζω ήταν πάρα πολύ ωραία. Είδαμε τα ρήματα, αναλύσαμε τους όρους της πρότασης. Υποκείμενο, ρήμα, αντικείμενο, κατηγορούμενο. Είδαμε μεταβατικά ρήματα που χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Με ένα αντικείμενο μονόπτωτα. Με δύο αντικείμενα δίπτωτα. Είδαμε τα συνδετικά ρήματα, αναφέραμε, κάναμε μια αναφορά στις αντωνυμίες... που τις υπόλοιπες θέλουν να τις δείτε και μόνοι σας στο σπίτι. Είδαμε και τους τοπικούς και χρονικούς προσδιορισμούς. Και είμαστε πανέτοιμοι, παιδιά. Σας ευχαριστώ που παρακολουθήσατε το μάθημα. Να είστε καλά και να χαμογελάτε! |
