| : Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Παρακαλώ, ευχαριστούμε. Παρακαλώ, ευχαριστούμε. Παρακαλώ, ευχαριστούμε. Παρακαλώ, ευχαριστούμε. Παρακαλώ, ευχαριστούμε. Παρακαλώ, ευχαριστούμε. Παρακαλώ, ευχαριστούμε. Παρακαλώ, ευχαριστώ. Παρακαλώ, ευχαριστώ. Παρακαλώ, ευχαριστώ. Παρακαλώ, ευχαριστώ. Παρακαλώ, ευχαριστώ. Παρακαλώ, ευχαριστώ. Παρακαλώ, ευχαριστώ. Παρακαλώ, ευχαριστώ. Παρακαλώ, ευχαριστώ. Παρακαλώ, ευχαριστώ. Παρακαλώ, ευχαριστώ. Μετά, όλοι οι εργαλείς φράκτους του ΕΕ μετά τον ερώτημα, οι εργαλείς φράκτους του ΕΕ, μετά τον ερώτημα, οι εργαλείς φράκτους του ΕΕ, και μετά τον ερώτημα, οι εργαλείς φράκτους του ΕΕ, και μετά τον ερώτημα, Παρακαλώ, κύριέ μου. Καλησπέρα. Καλησπέρα. Καλησπέρα. Καλησπέρα. Καλησπέρα. Καλησπέρα. Καλησπέρα. Καλησπέρα. Κυρίες και κύριοι, επιτρέψτε μου να αρχίσω αυτή τη σύντομη ομιλία αναφέροντας δύο περιστατικά από το όχι πολύ μακρινό παρελθόν. Το πρώτο περιστατικό διαδραματίζεται την 29η Οκτωβρίου του έτους 1998. Την ημέρα εκείνη διεξήχθη στη Νέα Υόρκη η Δημοπρασία από τον Νίκο Κρίστης. Αντικείμενο της Δημοπρασίας ήταν ένα ελληνικό χειρόγραφο, ο περίφημος κώδικας ΣΕ του Αρχημίδη, ο ένας από τους τρεις κώδικες που αποτελούν τα αρχαίτυπα της χειρόγραφης παράδοσης των έργων του Αρχημίδη και μάλιστα ο μόνος από τους τρεις που σώζεται ως τις μέρες μας, καθώς οι άλλοι δύο κώδικες, ο κώδικας ΜΠΕ και ο κώδικας ΣΕ, δεν επέζησαν πέραν του 16ου αιώνα. Ο κώδικας ΣΕ είναι ένα παλήμψιστο περγαμινό χειρόγραφο του τελευταίου μισού του 10ου αιώνα, το οποίο μετατράπηκε σε παλήμψιστο κατά την τρίτη δεκαετία του 13ου αιώνα. Σε πρώτο επίπεδο, το χειρόγραφο περιέχει ένα εκκλησιαστικό κείμενο, ένα ευχολόγιο. Η βαθύτερη γραφή όμως, αυτή που έχει αποξεσθεί για να γραφεί από πάνω το ευχολόγιο, περιέχει κυρίως έργα του Αρχημίδη, μερικά από τα οποία δεν παραδίδονται από άλλα σωζόμενα χειρόγραφα. Αυτό ισχύει ιδίως για την περίφημη επιστολή του Αρχημίδη στον Ερατοσθένη, διευθυντή την εποχή εκείνη της Μεγάλης Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδριας, η οποία είναι γνωστή με τον τίτλο «περί των μηχανικών θεωρημάτων προς Ερατοσθένη έφωδος». Ο κώδικας ΣΕ, λοιπόν, είναι ένα μοναδικό με την κυριολεκτική σημασία του όρου τεκμήριο της ιστορίας της ελληνικής επιστήμης. Όταν έγινε γνωστή η δημοπράτηση του κώδικα, ένα μήνα πριν την ημερομηνία της δημοπρασίας, ο Ομιλών μαζί με επτά συναδέλφους του τμήματος ιστορίας και φιλοσοφίας της επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών συνυπογράψαμε μια επιστολή την οποία απευθύναμε στον τότε αρμόδιο υπουργό, ζητώντας να ενεργοποιηθούν οι υπηρεσίες της πολιτείας για να αποκτήσει το ελληνικό δημόσιο το μοναδικό αυτό τεκμήριο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, τεκμυριώντας παράλληλα την ύπαρξη στη χώρα μας της τεχνολογίας που απαιτείται για την ανάγνωσή του. Δυστυχώς τα επιχειρήματα που προβάλαμε δεν εισακούστηκαν και το χειρόγραφο αγοράστηκε τελικώς από κάποιον Αμερικανό συλλέκτη. Η μελέτη τους στα χρόνια που ακολούθησαν ανανέωσε το παγκόσμιο ενδιαφέρον για τα αρχαία ελληνικά μαθηματικά και φώτισε πλευρές της μαθηματικής μεγαλοφυΐας του Αρχιμήδη που ως τότε ήταν τελείως άγνωστες. Το δεύτερο περιστατικό διαδραματίστηκε 10 χρόνια αργότερα, το έτος 2008. Τότε το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων αγόρασε σε μια άλλη δημοπρασία ένα αρχείο με επιστολές του σημαντικότερου Έλληνα μαθηματικού του 20ου αιώνα, του Κωνσταντίνου Καραθεοδωή. Το αρχείο, το οποίο βρισκόταν από το 1960 σε Αμερικανική συλλογή, αποτελείται από 39 ιδιόχειρες επιστολές και επιστολικά δελτάρια μαθηματικού περιεχομένου, στα γερμανικά, του Καραθεοδωή, προς τον εβραϊκής καταγωγής, γερμανό μαθηματικό Άρθορ Ροζενταλ και 7 απαντητικές επιστολές του Ροζενταλ. Το αρχείο αυτό είναι κατατεθειμένο στην κεντρική υπηρεσία των ΓΑΚ και με απόφαση της εφορίας των ΓΑΚ της 6ης Μαΐου του 2008, έχει παραχωρηθεί προσωρινά στο Περιφερειακό Γραφείο των ΓΑΚ του Νομού Ροδόπης, προκειμένου να αξιοποιηθεί από το Μουσείο Καραθεοδωή που εδρεύει στην Κομοτινή. Τα δύο περιστατικά που ανέφερα εντάσσονται στην ίδια κατηγορία. Πρόκειται για τη δημοπράτηση πολιτιστικών τεκμηρίων μιας ειδικής μορφής, συγκεκριμένα τεκμηρίων από την ιστορία της επιστήμης. Στη μία περίπτωση είχαμε ευτυχή κατάληξη, στην άλλη δυστυχώς δεν είχαμε ευτυχή κατάληξη. Δεν πρέπει φυσικά να παραβλέψουμε το βαθμό δυσκολίας των δύο εχειρημάτων. Οι επιστολές του Καραθεοδωρία αγοράστηκαν με περίπου 30.000 ευρώ αν είμαι καλά πληροφορημένος, ενώ για το χειρόγραφο του Αρχιμήδη έπρεπε να δαπανηθούν περισσότερα από 2 εκατομμύρια ευρώ δολάρια. Ωστόσο, τα δύο αυτά περιστατικά αναδεικνύουν την ανάγκη της ύπαρξης εθνικής πολιτικής για τέτοιου είδους ζητήματα. Και υπογραμμίζω τη λέξη εθνική, καθώς επί τέτοιων θεμάτων δεν χωρούν διαφορές φεριπίν από τον έναν υπουργός στον άλλον ή από τη μια κυβέρνηση στην άλλη. Επίσης θέλω να υπογραμμίσω ότι η θησαυρή της πολιτικής μας κληρονομιάς είναι ασφαλώς στα γλυπτά του Παρθενώνα, ένας πίνακας του Γκρέκο, ένα αρχαιολογικό τεκμήριο, είναι όμως και ένα μοναδικό χειρόγραφο του Αρχιμήδη, ένα αυτόγραφο, χειρόγραφο ενός γνωστού βυζαντινού λογίου ή επιστολές του Καραθεοδωρή κλπ. Και πρέπει να υπάρχει μια υπηρεσία με διεπιστημονική στελέχωση και όχι μόνο με αρχαιολόγους, οι οποίοι να επιλαμβάνεται τέτοιων ζητημάτων. Όπως προανέφερα, το αρχείο Καραθεοδωρή, το οποίο περιήλθε στην κατοχή της κεντικής υπηρεσίας των γενικών αρχειών του κράτους, περιλαμβάνει την αλληλογραφία Καραθεοδωρή-Ροζενταλ. Σημειωτέων ότι η αλληλογραφία αυτή δεν εξετάζεται στην εξατλητική μελέτη της Μαρίας Γεωριάδου, συγγραφέως μιας εξονυχιστικής διογραφίας του Καραθεοδωρή, την οποία έχει εκδόσει ο Springer, και για το ελληνικό κοινό υπανεσμαϊκές εκδόσεις Κρήτης το 1973 και πέθανε στις 2 Φεβρουαρίου του 1950, υπήρξε εξέχουσα μορφή στον κόσμο των μαθηματικών του πρώτου μισού του 20ου αιώνα, ο σημαντικότερος Έλληνας μαθηματικός νεότερης εποχής, και αν όχι ο μόνος, πάντως ένας από τους ελάχιστους, των οποίων το όνομα θα μπορούσε να σταθεί επάξια, πλάι στα ονόματα των μεγάλων προδρόμων της ελληνικής αρχαιότητας. Γόνος παλαιάς ελληνικής οικογένειας μερίζε στη Χείο και στη Κωνσταντινούπολη, ο Καραθεοδόης ήταν ένας κόσμοπολίτης διανοούμενος με πνευματικό ορίζοντα και δράση που χαρακτηρίζονται από τη συνάντηση του ευρωπαϊκού πολιτισμού με τον πολιτισμό των λαών της Ανατολικής Μεσογείου. Το επιστημονικό έργο του Καραθεοδόρη εκτείνεται σε πολλούς τομείς των καθαρών και των εφαρμοσμένων μαθηματικών. Λογισμός των μεταβολών, θεωρία πραγματικών συναρτήσεων, θεωρία μηγαδικών συναρτήσεων, διαφορικές εξώσεις με μερικές παραγώγους, διαφορική γεωμετρία, θερμοδυναμική, γεωμετρική, οπτική, μηχανική, ενώ από το φάσμα των ενδιαφερόντων του δεν λείπει ακόμα και η ιστορία των μαθηματικών. Δίδαξε σε πολλά πανεψήμια της Γερμανίας. Από το 1919 και για 4 χρόνια έζησε στην Αθήνα και στη Σμύρνη, προσκληθείς από τον Λευθέριο Βενιζέλο προκειμένου να οργανώσει ένα νέο πανεψήμιο στη Σμύρνη, μια προσπάθεια που δυστυχώς επρόκειτο να αποτύχει με τραγικό τρόπο. Μετά τα δραματικά γεγονότα και την καταστροφή της Μύρνης, υπηρέτησε για λίγο ως καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Εθνικό Μετσόβιο Πολιτεχνείο. Επέστεψε στη Γερμανία το 1924, όπου διορίστηκε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου, θέση στην οποία ανυπηρέτησε σε όλη τη δύσκολη και ταραγμένη περίοδο μέχρι τη σταξιόδορισή του το 1938. Εν διαμέσως, το 1928 επισκέφτηκε την Αμερική, δίδαξε σε διάφορα πανεπιστήμια, Harvard, Texas, Stanford, Berkeley, του προσφέρθηκε, μάλιστα, θέση καθηγητής στο Stanford, την οποία δεν αποδέχθηκε. Επίσης, το 1930 εκλήθηκε πάλι από το Βενιζέλος στην Ελλάδα και ενέλαβε επιδιετία καθήκοντα κυβερνητικού επιτρόπου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Τότε, μάλιστα, υπέβαλε και υπόμνημα με τίτλο «Η αναδιοργάνωσης του Πανεπιστήμιου Αθηνών», το οποίο αποτέλεσε τη βάση του νόμου 5343 του 1932, με το οποίο λειτούργησαν τα Ελληνικά πανεπιστήμια μέχρι το 1982, οπότε ψηφίστηκε ο νόμος 1268. Η αλληλογραφία του Καραφεοδωρή με τον Ρόζενταλ τοποθετείται χρονικά σε δύο περιόδους. Δεκαεπτά από τις 39 επιστολές του Καραφεοδωρή και τρεις από τις επτά απαντητικές επιστολές του Ρόζενταλ χρονολογούνται στην περίοδο από τον Απρίλιο του 1916 έως τον Ιανουάριο του 1917. Την εποχή εκείνη ο Καραφεοδωρή ήταν καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Γκέντιγγεν, στην έδρα που κατήχε ο Φέλιξ Κλάιν, τον οποίο και διαδέχθηκε, και συνδιευθυντής του Φυσικομαθηματικού Σεμιναρίου. Ο Ρόζενταλ, από την άλλη, βρισκόταν στη Χαϊδελβέργη, αφού προηγουμένως είχε ολοκληρώσει στο Μόναχο το διδακτορικό του και τη διατριβή επί ηφηγεσία. Την εποχή εκείνη, επίσης, ο Καραφεοδωρή αλληλογραφούσε με τον Αϊνστάιν, ο οποίος του είχε ζητήσει να αποδείξει τη σχέση Χάμιλτον-Γιακόμπη κάτι που ο Καραφεοδωρή έκανε. Ο Αϊνστάιν μάλιστα, μη αρκούμενο σε αυτό, ζήτησε από τον Καραφεοδωρή να του εκθέσει τους κανονικούς μετασχηματισμούς και επίσης να ασχοληθεί, όπως σημειώνει ο Δημήτρης Χριστοδούλου, με το πρόβλημα της ύπαρξης ή μη ύπαρξης χωροχρόνων που κατέχουν κλειστές χρονοϊδής καμπύλες και στους οποίους οι εξώσεις Maxwell είναι καλά διατυπωμένες. Αν λύσετε αυτό το πρόβλημα, έγραφε ο Αϊνστάιν, θα σταθώ μπροστά σας με σταυρωμένα από ευσέβεια χέρια. Θέμα των ελλόγων 17 συντριών επιστολών ήταν το βιβλίο «Μαθήματα περί των πραγματικών συναρτήσεων», το οποίο ο Καραφεοδωρής συνέγραφε, όπως ο ίδιος αναφέρει στις σημειώσεις του, από τον Άβουξο του 2014 έως τον Νοέμβριο του 2015. Το βιβλίο εκδόθηκε το 1918. Οι επιστολές αναφέρονται σε ενότητες που πραγματεύεται το βιβλίο. Όσο επί το πλείστον, ο Καραφεοδωρής απαντά σε σχόλια και παρατηρήσεις του Rosenthal, στον οποίο φαίνεται πως είχε αποστείλει το χειρόγραφο του βιβλίου ή κεφάλαια αυτού, προκειμένου να κάνει σχόλια και παρατηρήσεις, κάτι που ο τελευταίος έκανε με μεγάλη σχολαστικότητα. Σταχαιολογώντας κάποια από τα περιεχόμενα των επιστολών, τις οποίες μελετήσαμε μαζί με τον Καθηγητή και Πρόεδρο του Τύματος Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Κωνσταντίνο Δημητρακόπουλο, τον οποίο και ευχαριστώ από το βήματος αυτού, μπορούμε να μνημονεύσουμε την επιστολή με ημερομνία 21 Τετάρτη του 2016, που αναφέρεται στο αξίωμα της επιλογής, μία άλλη στην οποία περιγράφονται τα κεφάλαια 3 έως 11 του βιβλίου, μία τρίτη επιστολή που αναφέρεται στην έννοια της λάμδα μεταβολής και μία ακόμα στην οποία ο Καραθεδοή λειτουργώντας μάλλον ως ιστορικός των μαθηματικών σημειώνει ότι έχουν διατυπωθεί έως την εποχή εκείνη πέντε θεωρίες μέτρου από τους Μπορέ Λεμπέκ, από τον Τελαβαλέ Πουσά, από τον Σενφίλς και από τον Τσερμέλο Αλεξανδρόφ πριν από τη δική του και επισημαίνει ότι ούτε ποτέ ως τότε είχε γίνει κάποια κριτική σύγκριση αυτών των θεωριών. Το βιβλίο μαθήματα περί των πραγματικών συναρτήσεων υπήρξε το καλύτερο βιβλίο για την πραγματική ανάλυση που είχε γραφεί ως τότε. Για τη σημασία του, ο γνωστός Αμερικανός μαθηματικός Ρέντελ Φλέμιγκ έγραψε το 2001 ότι μέχρι τη δεκαετία του 50 και ίσως ακόμα αργότερα ήταν η καλύτερη πηγή από την οποία νέοι μαθηματικοί μπορούσαν να μάθουν πραγματική ανάλυση. Το βιβλίο επανεκδόθηκε χωρίς σημαντικές αλλαγές το 27 από τον Δόιμπνερ και ο εκδότης προγραμμάτιζε μια τρίτη έκδοση, η οποία θα συμπεριελάβανε τις νεότερες εξελίξεις στο αντικείμενο που είχαν εντωμεταξύ λάβη χώρα. Η ύλη όμως είχε αυξηθεί πολύ και έτσι ο Καραφεοδωρή αποφάσισε να χωρίσει το βιβλίο σε τρεις τόμους. Ο πρώτος τόμος κυκλοφόρησε το 1939 και περιελάβανε την ύλη των πρώτων 230 σελίδων του βιβλίου του 18. Είχε τίτλο «Πραγματικές συναρτήσεις, τόμος 1. Αριθμή, σημειοσύνολα, συναρτήσεις». Ο δεύτερος τόμος επρόκειται να εκδοθεί το 1943, αλλά ο εκδοτικός 20 έπνερχε καταστραφή από τους βαβαρτινούς της Λειψίας. Έτσι, ο Καραφεοδωρή αποφάσισε να αναθεωρήσει το υλικό που είχε προτοιμάσει για τους τόμους 2 και 3. Το δεύτερο μέρος της αλληλογραφίας Καραφεοδωρή-Ροζενταλ, που περιλαμβάνει 22 συν 4 επιστολές και χρονολογείται στην περίοδο από το Φεβρουάριο του 1938 έως τον Ιούνιο του 1939, αφορά την προετοιμασία αυτών των 2 τόμων, οι οποίοι τελικά εκδόθηκαν από το Ροζενταλ σε συνεργασία και με κάποιους άλλους μαθηματικούς. Επιτρέψτε μου να ολοκληρώσω αυτή τη σύντομη ομιλία για το αρχείο Καραφεοδωρή-Ροζενταλ, αναφέροντας λίγα λόγια για τον παραλήπτη των επιστολών του Καραφεοδωρή, τον μαθηματικό Άρθορ Ροζενταλ και για τις σχέσεις του με τον Καραφεοδωρή. Ο Ροζενταλ γεννήθηκε στις 24 Φεβρουαρίου του 1887 και πέθανε 15 Σεπτεμβρίου του 1959 στην πόλη Λαφαγέτ της πολιτείας Ιντιάννα των Ηνωμένων Πολιτιών. Ως μαθηματικός ασχολήθηκε κυρίως με τη Γεωμετρία, ιδίως με την ταξινόμηση των πολυέδρων που περικλείονται από την ίδια επιφάνεια, το αξιωματικό σύστημα του Χίλμπερτ για τη Γεωμετρία και με τη θεωρία των πραγματικών συναρτήσεων. Ολοκλήρωσε το ιδακτορικό του και τη διατριβή επί ηθιεσίας στο Μόναχο το 1912 και το 1930 διορίστηκε καθηγητής εφαρμοσμένων μαθηματικών στο Πανεψήμιο της Χαϊδελβέργης. Δύο χρόνια νωρίτερα, το 1928, Καραθεοδωρή τον είχε προτείνει σε θέση καθηγητής στο Κύελο. Στην έκθεση του υπέρ της υποψηφιότητας Ροζενταλ, ο Καραθεοδωρής σημείωνε ότι ο Ροζενταλ δεν είναι μόνο γνώστης όσο λίγη των περισσότερων περιοχών των μαθηματικών, αλλά γνωρίζει επίσης φυσική, είναι έξωχος δάσκαλος, έχει υποστηρίξει εξαιρετικές διατριβές, οι επιστημονικές του εργασίες είναι υποδειγματικές. Είναι ένας άνδρας που δείχνει μεγάλη καλλιέργεια σε κάθε τι που κάνει. Εκτός αυτού είναι αξιαγάπητος, σεμνός και από τους πιο ευχάριστους συναδέλφους που θα επιθυμούσε κανείς να έχει. Στη Χαϊδελβέργη ο Ροζενταλέ μείνε λίγα χρόνια. Υποχρεώθηκε σε παρέτηση το 1935, ύστερα από μποϊκοτάζ του μαθηματός του από τους φοιτητές. Συγκεκριμένα, σε αναφορά του προς τον Μπρίτανη του Πανασπιμίου της Χαϊδελβέργης, με ημερομηνία 2 έκτου του 1935 σημειώνει «Από τις 17 Μαΐου η πλειονότητα του ακροατηρίου μου εξωθήθηκε από την Εθνικοσοσιαλιστική Οργάνωση Φοιτητών να απέχει από τις μαθηματικές διαλέξεις και τα σεμινάρια μου και το ίδιο να κάνουν και με τα μαθήματα του καθηγητή Λίμπμαν». Ο Ροζενταλέ κλείστηκε δύο μήνες στο Νταχάου, τον Ιούλιο του 1939 μετανάστευσε στην Ολλανδία και μόλις που μπόρεσε να διαφύγει στη ΣΥΠΑ το Μάρτυο του 1940. Από την ίδια χρονιά, διετέλεσε ερευνητής και διδάσκων στο Πανεπιστήμιο του Μίσσιγκαν, εν συνεχεία στο Νιου Μέξικο και από το 1947 έως το 1957 στο Πανεπιστήμιο Περντιού της πόλης Λαφαγέ της Πολιτείας Ιντιάννα. Ο Καραθεοδωρή κατηγορήθηκε από τους Ναζί για τις σχέσεις του με τον Ροζενταλέ. Στις 11 Ιανουαρίου του 1943 ζήτησε την άδεια του Πρίτανη του Πανεπιστήμιου του Μονάχου για να μεταβεί στη Φιλανδία, ύστερα από πρόσκληση του Ερνστ Λίντελοφ, που ήταν μέλος της Γερμανικής Ένωσης Μαθηματικών και εκ των εκδοτών του φημισμένου περιοδικού «Ακταμαθημάτικα», προκειμένου να δώσει μια σειρά διαλέξων. Η έτηση απορρίφθηκε ύστερα από κνομοδότηση της Εθνικοσοσιαλιστικής Γερμανικής Ομοσπονδίας Διδασκόντων με ημερομηνία 27 Μαΐου 1943, στην οποία μεταξύ άλλων αναφέρονται. Ανοίγουν εισαγωγικά. Μετά τον πόλεμο προσεκλήθη ο Καραθεοδωρή από το Βενιζέλλο, του οποίου ήταν επιστήθειος φίλος για να εδρύσει το πανεψήμιο της Μύρνης. Εκεί και στην Αθήνα ρύθμισε, εντός εισαγωγικών, τα ελληνικά πανεψημιακά πράγματα, δηλαδή τα διαμόρφωσε σύμφωνα με το πνεύμα του Βενιζέλλου, που είναι μισοεβραίος. Μετά την εκδίωση από τους Τούρκους, έγινε καθηγητής στο πανεψήμιο του Μονάχου. Ο ίδιος ο Καραθεοδωρή και τα μέλη της οικογένειάς του είναι Έλληνες πολίτες. Τη ριευρία διεθνή ελληλογραφία και σχέσεις, και σύμφωνα με εδώ αναφορές, είναι ιδιαίτερα φιλικός προς τους Εβραίους. Αυτό προκύπτει ήδη από τις στενές τους σχέσεις με το μισοεβραίο Βενιζέλλο. Περαιτέρω κάποτε υπερηφανευόταν ότι εξασφάλισε στον Εβραίο μαθηματικό Άρθορ Ροζενταλ διορισμό στον Γκίσεν. Η προτίμησή του για τους Εβραίους είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη. Έτσι υποστήριξε αποφασιστικά το διορισμό στο πανεψήμιο του Μονάχου, του αποκριστουκού Εβραίου από την Ανατορική Γαλλικία, Σάλομον Μποχνερ. Αυτό το εγχείρημα είχε απορριφθεί τότε από το Υπουργείο και όμως χάρη στη διαμεσολάβηση του Καραθεοδωρή, που περιέγραψε τον Μποχνερ ως εβραϊκό δαιμόνιο, ο Μποχνερ έλαβε άδεια διδασκαλίας στο πανεψήμιο του Μονάχου. Και η αναφορά καταλήγει ως εξής. Υπάρχει φόβος ότι ο καθηγητής Καραθεοδωρή θα δραστηροποιηθεί και θα εκφραστεί με επιζύμιο τρόπο για το γερμανικό ράεξ στη Φιλανδία, όπου σε ορισμένο ποσοστό υπάρχει πράγματι μία κλίκα φιλοεβραϊκή και με μεγάλες συμπάθειες για τη φιλελεύθερη επιστήμη των δημοκρατικών χωρών. Γι' αυτό εγείρουμε οξύτατες επιφυλάξεις για το ταξίδι του καθηγητή Καραθεοδωρής στο εξωτερικό. Η παραπάνω αξιολόγηση, πέρα από την κακοήθεια του συντάκτη της, βρήθη ανακριβιών. Παραδείγματος χάρη, για να δισυμίσει τον Καραθεοδωρή, επινοεί τον ίμιο εβραϊσμό του Βενιζέλου. Επίσης αναφέρει ότι ο Ρόζενταλ διετέλεσε καθηγητής στον Κίσεν, ενώ η αλήθεια είναι ότι ο Ρόζενταλ απέληψε το διορισμό εκεί. Δύο μήνες αργότερα έγινε επάνεξέδαση της περίπτωσης και η αναφορά ήταν πιο μετριοπαθής, ωστόσο τελικά το ταξίδι του Καραθεοδωρής στη Φιλανδία δεν έγινε ποτέ. Η δεύτερη αξιολόγηση ανταποκρίνεται πολύ καλύτερα, που είπα ότι ήταν πιο μετριοπαθής, ανταποκρίνεται πολύ καλύτερα στην ιδεολογία και στα πιστεύω του Καραθεοδωρή, ο οποίος σε όλες τις περιόδους ακαδημακίους του σταδιοδρομίας εμφορούνταν, όπως και μεγάλο πλήθος Γερμανών επιστημών του πρώτου μισού του 20ου αιώνα, από την ιδεολογία της ηθικής και πολιτικής ουδετερότητας της καθαρής επιστήμης. Η ιδεολογία αυτή είχε διαμορφωθεί στη Γερμανία ήδη από το 19ο αιώνα ως πλαίσιο άσκησης των επιστήμών. Για τον Καραθεοδωρή λοιπόν δεν είχε σημασία αν ο Ροζενταλ ή ο Μπόχνερ ήταν Εβραίοι, αυτό που είχε σημασία ήταν ότι ήταν καλοί επιστήμονες. Το ερευνητικό και διδακτικό τους έργο ήταν υπεράνο πολιτικών ιδεολογιών και εθνικής ταυτότητας. Εξοχότατε κύριε Πρόεδρε. Ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή υπήρξε ένας κορυφαίος στοχαστής μαθηματικός και επανεπιστημιακός με πλούσια παιδεία και πολύ σχηδή επιστημονική και εκπαιδευτική δράση, ο οποίος έζησε σε μια περίπλοκη και ταραγμένη εποχή στη διάρκεια της οποίας συνέβησαν συγκλονιστικά γεγονότα και ο κόσμος άλλαζε με υπερβολική ταχύτητα. Το επιστημονικό του έργο στην πραγματική και μεγαδική ανάλυση στο λογισμό των μεταβολών και στις μερικές διαφορικές εξώσεις πρώτης τάξης, εξακολουθεί και σήμερα να αποτελεί αντικείμενο μελέτης και πηγή έμπνευσης νέων ερευνητών των μαθηματικών και της μαθηματικής φυσικής. Σας ευχαριστώ. Ευχαριστούμε τον κ. Χριστιανίδη. Τώρα θέλω να καλέσω στο βήμα τον επίτυμο Διευθυντή του Ευγενιδίου Πλανηταρίου τον κ. Διονύση Σιμόπουλο. Εξοχόντατε, κύριε Πρόεδρε της Ελληνικής Δημοκρατίας. Κυρίες και κύριοι, είναι ιδιαίτερη χαρά και τιμή για μένα να προλογίσω εκ μέρους του Προέδρου του Υδρύματος Ευγενίδου, του κ. Λεωνίδα Δημητριάδη Ευγενίδη, τη σημερινή μας διάλεξη. Πρόκειται για μια διάλεξη η οποία ξεκίνησε να διαμορφώνεται πριν από 70 περίπου χρόνια, όταν ο Claude Shannon, που θεωρείται και πατέρας της θεωρίας της πληροφορίας, δημοσίασε το 1948 την περίφημη εργασία του με τίτλο «A Mathematical Theory of Communication». Ο Claude Shannon διατέλεσε μεταξύ άλλων και καθηγητής στο MIT μέχρι το 1978, ενώ τρία χρόνια αργότερα, ένας άλλος σημερινός όμως καθηγητής στο περίφημο αυτό πανεπιστήμιο των Ηνωμένων Πολιτιών, είδε για πρώτη φορά το φως της ημέρας. Πράγματι, 8.000 χιλιόμετρα μακριά, ο σημερινός καθηγητής στο MIT, ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, γεννήθηκε το 1981 στην Αθήνα, αν και θεωρεί τον εαυτό του 100% κριτικό, αφού και η δυο του γονείς είναι κριτικοί. Ο πατέρας του μαθηματικός από τις Βουκολίας Χανίων και η μητέρα του φιλόλογος από την Ιερά Πέτρα. Και αυτό τον έκανε να ενδιαφέρεται το ίδιο και για τις θετικές, αλλά και για τις θεωρητικές επιστήμες. Όταν με όμως ανακάλυψε τα μαθηματικά συγγράμματα στην Βιβλιοθήκη του πατέρα του, φάνηκε ότι ένας νέος ιδιαίτερος κόσμος ξετυλίχθηκε μπροστά του. Ιδιαίτερα, όταν μερικά χρόνια αργότερα ανακάλυψε και την περίφημη εργασία του Σάννανου. Το απολυτήριο που πήρε από τον Βαρβάκιο Πειραματικό Λίκιο είχε βαθμό 20. Αλλά και ο μέσος όρος στο πτυχίο του, που πήρε από το τμήμα ηλεκτρολόγων, μηχανικών και μηχανικών υπολογιστών του Εθνικού Μετσόβιου Πολιτεχνίου, είχε και αυτό τον βαθμό 9,98. Θα ήθελα να ξέρω ποιος ήταν ο καθηγητής. Ακολούθησαν οι μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρια στο Μπέρκλι, όπου έγινε ευρύτερα γνωστός το 2009, όταν με τη συνδρομή του καθηγητή του, του Χρήστου Παπαδημητρίου, κέρδισε το πρώτο του βραβείο, αμφισβητώντας την καθολικότητα της περιβόητης ισορροπίας ΝΑΣ, που είχε λάβει το 1994 το βραβείο Νόμπελ Οικονομικών Επιστημών και η οποία για 60 συναπτά χρόνια ήταν το κατεξοχήν εργαλείο πρόβλεψης στα οικονομικά. Ο Δασκαλάκης είναι όντως ένα από τα πιο λαμπρά μυαλά στον κόσμο. Με το ένα βραβείο να διαδέχεται το άλλο, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται το βραβείο Μποδοσάκη, το βραβείο ACM της Ένωσης Υπολογιστικών Μηχανών, το βραβείο της Διεθνούς Ένωσης Θεωρίας Παιγνίων και το βραβείο Νεβάλινα από τη Διεθνή Ένωση Μαθηματικών, που απομένεται κάθε τέσσερα χρόνια, καθώς και πολλά άλλα. Αλλά προετοιμάζοντας αυτή μου την παρουσίαση, μια ερώτηση συνέχιζε να με απασχολεί. Ποιος είναι πραγματικά ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, τον οποίο οι συνάδελφοί του και οι φοιτητές του τον αποκαλούν Κωστή. Ιδιαίτερα μάγιστα, όταν σε μια φωτογραφία τον είδα ένα «γρατζουνάι», όπως λέει ο ίδιος, ένα μπαγλαμαδάκι. Ποιος είναι άραγε ο Κωστής, του οποίου οι ομιλίες γεμίζουν αμφιθέατρα, καλή ώρα, του οποίου οι απόψεις απασχολούν τα πρωτοσέγιδα εφημερίδων και περιοδικών και του οποίου οι διακρίσεις τον έχουν μετατρέψει σε «στάρ» της επιστημονικής κοινότητας. Αν και του ιδίου δεν του αρέσει ο χαρακτηρισμός αυτός, εντούτοις παραδέχεται ότι όντως έχουν βγει και rockstar από την επιστήμη και την τεχνολογία και γενικότερα, μας λέει, το βλέπω ωσθετικό γιατί ιδιαίτερα σε ένα περιβάλλον κρίσης τα πρότυπα γίνονται πιο ουσιαστικά. Με γοητεύει, μας λέει, όταν νέοι άνθρωποι έρχονται να μου πούν ότι με θεωρούν πρότυπο. Αυτό το αντιμετωπίζω ως μια τεράστια ευθύνη. Πολλοί που τον έχουν γνωρίσει από κοντά τον χαρακτηρίζουν ως μια προσωπικότητα στην οποία δεν διακρίνεις κανένα ύχνος εγωισμού ή έπαρσης και αντιλαμβάνεσαι ότι μπροστά σου βρίσκεται ένας ξεχωριστός και χαρισματικός συνομιλητής. Ο ίδιος πιστεύει ακράδαντα ότι το μέλλον ανήκει σ'αυτούς που έχουν πάθος. Και εγώ, μας λέει, σίγουρα έχω και επιμονή και πάθος. Ούτως ή άλλως, χήμα εξυπνάδα, χωρίς ενδιαφέροντα, χωρίς πάθος και χωρίς επιμονή, τι να την κάνεις, γιατί αυτό που μετράει πραγματικά είναι το αποτύπωμα που αφήνεις μέσα από το έργο σου. Αλλά δεν θα σας κουράσω περισσότερο, αφού σε δυο-τρεις μήνες από σήμερα μπορεί και μόνοι σας να ανακαλύψετε ποιος είναι πραγματικά ο Κωνσταντίνος Θασκαλάκης, διαβάζοντας το βιβλίο που γράφει αυτήν την περίοδο με τον Μάκη Προβατά. Τελειώνοντας, θα μου επιτρέψετε να σας διαβάσω ένα μικρό απόσπασμα από το αγαπημένο μου βιβλίο ενός συμπατριώτη του σημερινού μας ομιλητή. Αναφέρομαι φυσικά στον Νίκο Καζεντζάκη και στο περίφημο έργο του, αναφορά στον Γκρέκο, όπου σε ένα σημείο γράφει τα εξής. Μια μέρα ήταν άνοιξη και περιμέναμε πότε θα χτυπήσει το κουδούνι να γλιτώσουμε. Τα παράθυρα της τάξης ήταν ανοιχτά και έμπαινε η μυρωδιά μιας αντισμένης μανταρινιάς. Ένα ιδόνι είχε καθίσει στο πλατάνι της αυγής και κελαϊδούσε. Τότε ένας μαθητής, δεν βάσταξε άλλο, σήκωσε το δάχτυλό του και είπε στο δάσκαλο «σώπα καλέ δάσκαλε, σώπα να ακούσουμε τα ιδόνια». Για αυτό θα μου επιτρέψετε να σωπάσω και εγώ να ακούσουμε το δικό μας ιδόνι. Και τώρα δεν νομίζω ότι χρειάζεται έτσι σύσταση. Η ομιλία που όλοι περιμένουμε, αυτή για την οποία έρθαμε όλοι εδώ, ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, καθηγητής του τμήματος ηλεκτρολόγων, μηχανικών και επιστήμης υπολογιστών στο MIT, ένα χειροκρότημα που να του ανήκει όλο. Κύριε Εξεχότητε, Πρόεδρε της Δημοκρατίας, κύριε Συμόπουλη, κύριε Χρυσιανίδη, Μάκη, φίλες και φίλοι, ευχαριστώ πολύ όλους σας που είστε εδώ. Θέλω να σας μιλήσω λίγο για... το πρόγραμμα που έχουμε, το πρόγραμμα που έχουμε, το πρόγραμμα που έχουμε, το πρόγραμμα που έχουμε, το πρόγραμμα που έχουμε, το πρόγραμμα που έχουμε, και θέλω να σας μιλήσω λίγο για την πρόοδο που έχει γίνει τα τελευταία χρόνια στην τεχνητή νεοημοσύνη, που ακριβώς βρισκόμαστε και να σας δώσω, δηλαδή, μια πιο τιμία περιγραφή του που βρισκόμαστε γιατί διαβάζουμε συνέχεια στα μέσα ανημέρωσης διάφορες αναφορές στην πρόοδο και δεν είναι ακριβώς ακριβής αυτές οι αναφορές πάντα, αλλά πριν από αυτό, ήθελα λίγο να μιλήσω και εγώ για τον Κωνσταντίνο Καραθοδωρή. Η ελεύθερη συνειρμή που έχω για τον Κωνσταντίνο Καραθοδωρή είναι ότι είναι μαθηματικός, μηχανικός, κοσμοπολίτης, πατριώτης, ρομαντικός, ουμανιστής, δάσκαλος, ξέχασα να το βάλω, μεγάλος Έλληνας. Ήδη ακούσαμε για τη τεράστια συνεισφορά που είχε στα μαθηματικά, είναι ένας των μεγαλύτερους μαθηματικούς Έλληνες όλων των εποχών, ακούσαμε για τη τεράστια συνεισφορά που είχε στη θεωρία του μέτρου, το Volant Variational Calculus, στη μηχανική ανάλυση, στις διαφορικές εξισώσεις, στην οπτική, θερμοδυναμική, μηχανική κλπ. Η συνεισφορά του στα μαθηματικά είναι θεμελιώδης, σε κάθε μεταπτυχιακό μάθημα στη θεωρία μέτρου αναφέρει τη δουλειά του. Ωστόσο θέλω να σταθώ σε κάτι άλλο, δεν θα μιλήσω πιο τεχνικά, διότι αυτή η μοίρα είναι για ευρύτερο κοινό, θέλω να σταθώ σε κάτι άλλο. Θέλω να σταθώ στο ότι ο Κωνσταντίνος Καραθοδωρή ήταν ουμανιστής επιστήμονας, δηλαδή και από το επιστημονικό του έργο, αλλά και από τη συνεισφορά που είχε στα ελληνικά πράγματα, που οργάνωσε το Πανεπιστήμιο της Ιωνίας, φαίνεται ότι είχε μια ευρύτερη σκέψη, η οποία δεν περιορίζεται σε μία μονομέρεια μαθηματική, αλλά κοιτάει ευρύτερα και την επιστήμη του, αλλά και το πώς πρέπει να οργανωθεί ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα και πώς πρέπει να είναι οργανωμένα τα πανεπιστήμακά σε μία χώρα. Αρχίζοντας από αυτό και συνδέοντας με το θέμα της ομιλίας μου, θέλω και εγώ να πω ότι το θέμα για το οποίο θέλω να μιλήσω επίσης χρήζει μιας παρόμοιας προσέγγισης. Το θέμα της τεχνητής νοημοσύνης δεν είναι τεχνικό καθαρά θέμα, αλλά αφορά ένα μεγάλο εύρος επιστημονικών και μη επιστημονικών πεδίων. Το βασικό ερώτημα το οποίο μελετά η τεχνητή νοημοσύνη είναι το εξής, σε γενικές ραμμές, πώς να προσδόσω σε ένα υπολογιστικό σύστημα, δηλαδή σε ένα computer, σε ένα κινητό, σε ένα robot, την ικανότητα να αντιλαμβάνεται το περιβάλλον του και να κάνει ενέργειες που μεγιστοποιούν της πιθανότητας να πετύχει κάποιο στόχο. Τι τύπου στόχο? Να κατανοεί το περιβάλλον του και να το επηρεάζει με τον επιθυμητό τρόπο μέσω των ενέργειών του, να κάνει συλλογισμούς, να παίζει παιχνίδια, να επεξεργάζεται τη γλώσσα, να κάνει διάλογο, να είναι δημιουργικό κτλ. Αυτό είναι το βασικό ερώτημα και αυτό που θέλω να σας ρωτήσω είναι σε ποιο γνωστικό πεδίο έγκειται η απάντηση αυτού του ερώτηματος. Μήπως είναι η Ευρωπιστήμη, μήπως είναι η ρομποτική, εφόσον θέλουμε το robot μας να επιδράμε τον κόσμο, μήπως είναι η θεωρία αλγορύθμων διότι μέσα του τρέχει αλγορύθμους, μήπως είναι ευρύτερα η πληροφορική και έχει τοκλυρωμένα κυκλώματα μέσα του, μήπως είναι η στατιστική διότι πρέπει να λαμβάνει ερεθίσματα από το περιβάλλον του να επεξεργάζεται με στατιστικό τρόπο, μήπως είναι η γλωσσολογία καθότι θέλουμε να καταλαβαίνει τον λόγο και να τον επεξεργάζεται και να κάνει διάλογο, μήπως είναι η θεωρία παιγνίων διότι αυτό θα επιδρά με άλλους ανθρώπους ή με άλλα robot που ενδεχομένως να έχουν διαφορετικούς στόχους από αυτό και επομένως κάπως να σκέφτεται στρατηγικά, μήπως είναι η θεωρία της τέχνης, διότι θέλουμε να είναι δημιουργικό, να ζωγραφίζει πίνακες, να γράφει κείμενα. Σε ποιο επιστημονικό τομέα εμπίπτει, σε ποιο γνωστικά δικείμενο εμπίπτει η κατασκευή ενός τέτοιου αλγορίθμου. Από την άλλη δεν είναι μόνο η κατασκευή του, αλλά είναι και πώς η χρήση του, η χρήση των έξυπνων μηχανών, είτε των λίγο έξυπνων, γιατί δεν μιλάω ότι αυτά τα ερωτήματα είναι ενδιαφέροντα μόνο όταν φτάσουμε στην καθολική νοημοσύνη, μιλάμε για τα ερωτήματα που προκύπτουν ήδη από την υπάρχουσα τεχνολογία, πώς η χρήση των έξυπνων μηχανών επηρεάζει τον κόσμο γύρω μας. Πώς επηρεάζει την εργασία, πώς επηρεάζει την κοινωνία, την πολιτική, την ηθική και την νομοθεσία. Πλέον οι αλγόριθμοι λιγότεροι ή περισσότεροι έξυπνοι καθορίζουν τι νέα διαβάζουμε στο ίντερνετ, τις σελίδες που μας βγάζει το Google, τη θερμοκρασία του σπιτιού μας. Σε λίγα χρόνια θα έξυπνα προσαρτήματα του αυτοκίνητου μας ή και το ίδιο το δίγημα του αυτοκίνητου μας. Καθώς η τεχνολογία μπαίνει καθολικά στη ζωή μας, θα επηρεαστεί ολόκληρη η ζωή μας και πλέον το θέμα της τεχνητής νομοσύνης αφορά όχι μόνο τους επιστήμονες που ανέφερα πριν, τα επιστήμονικά και γνωστικά παιδιά τα οποία ανέφερα πριν, αλλά αφορά όλους μας και αφορά ανθρωπιστικά παιδεία, αφορά την πολιτική, αφορά την νομοθεσία, πιάνει όλη την γκάμα της ανθρώπινης ύπαρξης. Υπάρχει και αυτή η διάδραση, ότι ο τρόπος που απαντάμε τα τεχνικά ερωτήματα επηρεάζουν τις απαντήσεις τις οποίες ψάχνουμε στα πιο ανθρωπιστικά ερωτήματα και αντιστρόφως η προσέγγιση μας και οι δυνατότητες που έχουμε να αντιμετωπίσουμε τα πιο ανθρωπιστικά ερωτήματα επηρεάζουν τις δυνατότητες ή τα ερωτήματα που προκύπτουν τα τεχνικής φύσεως. Υπάρχει μια διάδραση. Θέλω λίγο να μιλήσω για τη τεχνική βάση, αν θέλετε, της τεχνητής νομοσύνης και πάνω σε αυτή τη τεχνική βάση να μιλήσω για τις προκλήσεις που προκύπτουν και οι οποίες θα μας δώσουν φως, μια κατεύθυνση για το πώς θα προσεγγίσουμε τα άλλα σημαντικά ερωτήματα και για το τι τύπου κινδύνους και προβληματισμούς πρέπει να έχουμε από τη χρήση της τεχνολογίας. Και η βασική αρχή, πριν αρχίσω να μιλάω και για να είμαι εντελώς ειλικρινής και να ξέρουμε όλοι από πού είναι όλα στηριγμένα θέλω να σας θυμίσω το Matrix, την ταινία που είχαμε δει, δεν ξέρω, τη δεκαετία των 90, δεν θυμάμαι, όπου υπήρχε το ερώτημα, ζούμε σε μία προσομοίωση, ζούμε στον πραγματικό κόσμο. Η ταινία αυτή είναι πλέον cult, είναι πλέον cult, έχει γίνει μέρος του pop culture, αλλά στη βάση της δεν έχει καθαρή απάντηση, είναι περισσότερο φιλοσοφικότερα όταν ζούμε στον πραγματικό κόσμο ή σε μία προσομοίωση. Νομίζω η καθαρή απάντηση είναι ότι ζούμε σε μία προσομοίωση την οποία φτιάχνει ο κεφαλός μας. Και για να εξηγήσω, να πω το εξής, ότι όταν εμείς βλέπουμε μία εικόνα, βλέπουμε πολλά πράγματα, τα οποία είτε είναι στην εικόνα, είτε τα φαντάζει το νους μας, αλλά στην πραγματικότητα, η βάση του τι εμείς βλέπουμε από αυτή την εικόνα ξεκινάει από το οπτικό μας νεύρο. Και το οπτικό μας νεύρο αντιλαμβάνεται πριν η πληροφορία περάσει τον εγκέφαλό μας, αντιλαμβάνεται κάποια πολύ... αντιλαμβάνεται ουσιαστικά pixels, αντιλαμβάνεται φωτεινότητα σε διάφορα σημεία της εικόνας, χρώματα και φωτεινότητα σε διάφορα σημεία της εικόνας. Και με τον ίδιο τρόπο αντιλαμβάνεται και ο υπολογιστής μία εικόνα, όπως αυτή είναι αποθηκευμένη στη μνήμη του. Για τον υπολογιστή μία εικόνα στη μνήμη είναι ένας πίνακας από pixels, που κάθε pixel έχει μία φωτεινότητα και ένα χρώμα. Προκειμένου δεν έχω βάλει χρώματα, έχω απλά φωτεινότητα σε κάθε pixel. Με τον ίδιο τρόπο και ο αφιφλιστροιδής μας αντιλαμβάνεται σε πρώτη φάση μία εικόνα με παρόμοιο τρόπο. Η εικόνα δεν έχει νόημα ενγενώς. Ο νους μας ερμηνεύει το περιγρόμμα της εικόνας. Με τον ίδιο τρόπο, αν θέλουμε να κάνουμε τους υπολογιστές να καταλαβαίνουν μία εικόνα, αυτό που θέλουμε να κάνουμε είναι να πάμε από pixel από μία χαμηλού τύπου νόημα σε ένα υψηλού τύπου νόημα. Δηλαδή θέλουμε να πάμε από αυτό που ο υπολογιστής καταλαβαίνει εξ κατασκευής, δηλαδή pixels, σε αυτό που θα θέλαμε να καταλαβαίνει, δηλαδή κατάτμισης αντικείμενα, τη σκηνοθεσία της εικόνας, τη τεχνοτροπία της φωτογραφίας και όχι μόνο. Και αναμνήσεις που έχουμε που αυτή η φωτογραφία μας φέρνει στο νου. Φαντασία για το πώς θα μπορούσε, πού θα μπορούσε να είναι αυτό το μέρος, ποιοι θα μπορούσε να κάθονται σε αυτά τα τραπέδια αυτής της καφετέριας, τι εποχή του χρόνου θα μπορούσε να είναι και το καθεξής. Θέλουμε να πάμε από pixel σε νόημα. Αυτή είναι η τεχνητή νοημοσύνη. Ο υπολογιστής καταλαβαίνει pixel, όπως και ένας νους καταλαβαίνει φωτεινότητα. Αυτό που θέλουμε να κάνουμε είναι να εκπαιδεύσουμε τον υπολογιστή να βλέπει pixel, αλλά να καταλαβαίνει νόημα πάνω κάτω. Ερχόμαστε, λοιπόν, στο matrix. Αυτό που ουσιαστικά θέλουμε να καταλάβουμε είναι ποιος είναι ο κώδικας της νόησης. Και όταν λέω κώδικας, εννοώ προγραμματιστικός κώδικας, διότι σε τελική ανάλυση ο υπολογιστής, όπως και ο ανθρώπινος εγκέφαλος, τρέχουν κώδικα. Για να φτιάξουμε τεχνητή νοημοσύνη, πρέπει να καταλάβουμε ποιος αλγόριθμος επιτρέπει στον ανθρώπινο εγκέφαλο να επεξεργάζεται μία εικόνα, ή αν δεν καταφέρουμε να καταλάβουμε τι κάνει ο ανθρώπινος εγκέφαλος, να φτιάξουμε ένα δικό μας αλγόριθμο που είναι ανταγωνιστικός με αυτό που τρέχει ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Η προσέγγιση στο ερώτημά μας πέρασε, αν θέλετε, δύο φάσεις στην επιστήμη, οι οποίες φάσεις πάνω-κάτω διαχωρίζονται από την προ-Ιντερνετ εποχή και την μετά Ιντερνετ εποχή. Και δεν είναι τόσο το Ιντερνετ, αυτό κάθε αυτό που έχει σημασία εδώ, αυτό που έχει σημασία είναι ότι το Ιντερνετ επέτρεψε στην ανθρωπότητα να αφήσει, να δημιουργήσει και να αποθηκεύσει ένα μεγάλο ψηφιακό αποτύπωμα το οποίο χρησιμοποιείται ως εκπαιδευτικό υλικό για τους αλγορίθμους τεχνητής νεοσύνης. Προ του Ιντερνετ δεν είχαμε αποθηκεύσει τόσα πολλά δεδομένα. Μετά το Ιντερνετ και με την πρόοδο, βέβαια, που είχε το hardware παράλληλα με το Ιντερνετ, το έτοιο και το ιτεατό δεν είναι εντελώς καθαρά, αλλά με την πρόοδο του hardware, σε μετά Ιντερνετ εποχή, έχουμε πλέον μαζέψει και αποθηκεύσει ένα τεράστιο αριθμό δεδομένων που έχουν να κάνουν με την επίδραση των ανθρώπων στο Ιντερνετ, με το υλικό που φτιάχνουν οι άνθρωποι στο Ιντερνετ, με φωτογραφίες που παίρνουν κλπ. Στην πρό Ιντερνετ εποχή, η προσέγγιση μας στο πώς θα φτιάξουμε έξυπνους αλγορίθμους ήταν η εξής. Δεν είχαμε πολλά δεδομένα και αποφασίσαμε να στηριχθούμε πάνω στην διέστηση τη δική μας ή τη γνώση μας για τον κόσμο. Παλιά η προσέγγιση μας στο να φτιάξουμε τεχνητή νημοσύνη ήταν να σχεδιάσουμε εμείς έξυπνους αλγόριθμους συμπυγνώνοντας σε αυτούς, ενσωματώνοντας στους αλγορίθμους μας την εμπειρία μας, τη διέστησή μας και τη θεώρησή μας για τον κόσμο καθώς και την επιστημονική μας γνώση για τον κόσμο. Υπήρξαμε ό,τι γνώση είχαμε για τον κόσμο γύρω μας και θέλαμε να φτιάξουμε αλγορίθμους που να επεξεργάζονται τα δεδομένα που αντιμετωπίζουν με βάση όλες αυτές τις πληροφορίες που εμείς είχαμε αποκτήσει από την επιστημονική μας από την δική μας εμπειρία αλλά και την επιστήμη. Στην μετά ίντερνετ εποχή άλλαξε η ισορροπία. Αποφασίσαμε και πρώτα να πω ότι στην προ-ίντερνετ εποχή αυτή η θεώρηση, αυτή η προσέγγιση δεν δούλεψε πάρα πολύ καλά. Από τη δεκαετία του 60 και μετά μέχρι περίπου τα τέλη της δεκαετίας του 90 οι έξυπνοι αλγόριθμοι ακολουθούσαν αυτή την πρώτη προσέγγιση και η απόδοση τους δεν ήταν τόσο εντυπωσιακή. Καθώς αρχίσαμε όμως και συλλέγαμε δεδομένα αλλάξαμε λίγο το παιχνίδι και είπαμε το εξής, είπαμε περάσαμε 40 χρόνια προσπαθώντας να φτιάξουμε να σχεδιάσουμε εμείς ως μικροί θεοί κάποια νοήμονες μηχανές και δεν τα καταφέραμε εντυπωσιακά. Νομίζω να κάνουμε κάτι άλλο. Μήπως να φτιάξουμε έναν αλγόριθμο το οποίο σκοπός είναι αυτός να σχεδιάσει μια έξυπνη μηχανή. Είπαμε αφού δεν τα καταφέρνουμε εμείς ας φτιάξουμε έναν αντιπρόσωπο μας έναν αλγόριθμο το οποίο σκοπός αυτός είναι να είναι αυτός ένας μικρός θεός που να δημιουργήσει νοήμονες αλγορύθμους. Επό μια έννοια, δεχτήκαμε την αδυναμία μας την επιστημολογική αδυναμία μας να φτιάξουμε εμείς, να σχεδιάσουμε εμείς έξυπνες μηχανές και θέσαμε αυτή την πρόκληση έναν αλγόριθμο που φτιάξαμε και ζητήσαμε τον αλγόριθμό μας φτιάξε εσύ μια έξυπνη μηχανή και ο δηγός που παρήχαμε στον αλγόριθμό μας είναι τα πάρα πολλά... |
