| : [♪ Μουσική Ντ hepat allegations Φόρτα généralரε [♪ Μουσική Επική JOHN� Καλησπέρα κυρίες και κύριοι, λέγω με Πάνος Χωνσταντόπουλος και έχω τη χαρά και την τιμή να σας καλωσορίζω εκ μέρους του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών στην σημερινή μας εκδήλωση. Και ζητώ συγγνώμη για την καθυστερημένη έναρξη λόγω τεχνικού προβλήματος που συμβαίνει και στα καλύτερα σπίτια των πληροφορικών. Είναι η δεύτερη μετά τον πανηγυρικό εορτασμό της 25ης Μαρτίου στη σειρά επαιτιακών εκδηλώσεων του Πανεπιστημίου μας για τα 200 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 υπό τον γενικό τίτλο Ελευθερία, μια αένα η αναζήτηση, οι οποίες έχουν τεθεί υπό την αιγίδα της Επιτροπής Ελλάδα 2021. Πρωταρχικό αίτημα της Επανάστασης, θεμελιώδες στοιχείο της ανθρώπινης υπόστασης και της κοινωνικής μας οργάνωσης, η ελευθερία ήταν και είναι πάντα πολύ σημαντική και ζητούμενη. Σήμερα το θέμα μας είναι το όραμα της ελευθερίας και το επίκαιρο μήνυμά της. Τρεις διακεκριμένοι επιστήμονες και καθηγητές θα μας οδηγήσουν με τις εισηγήσεις τους σε μια ανοίχνευση επίκαιρων όψεων του όραματος της ελευθερίας. Έχουμε μαζί μας με μεγάλη χαρά τον κ. Γιώργιο Γεραπετρίτη, Υπουργό Επικρατίας και Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών, τον κ. Πασχάλι Κιτρομιλίδη, Ακαδημαϊκό και Ομότιμο Καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών και τον κ. Χιλέα Γραβάνη, καθηγητή φαρμακολογίας του Πανεπιστήμιου Κρήτης, ερευνητή του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας και συνοργαζόμενο καθηγητή έρευνας του Πανεπιστήμιου Northeastern στη Βοστόνη. Κύριε Γεραπετρίτη, κύριε Πουργέ, έχετε το λόγο. Θερμές ευχαριστίες για την ιδιαίτερα τιμητική πρόσκληση να απευθυπθώ σήμερα στο ακροατήριό σας και για τον λόγο που ανάγεται στην επαιτειακή εκδήλωση για το 200 χρόνια από την ένευση της Ελληνικής Επανάστασης και πρωτίστως διότι το Υπονομικό Πανεπστήμιο αποτελεί πάντοτε ένα φόρουμ βασικού προβληματισμού, θεμελιώδους, κριτικού προβληματισμού, διότι σε αυτές τις εκδηλώσεις γνωρίζετε ότι πάντοτε ελοχεύει ο κίνδυνος να κάνουμε περισσότερο μία προσέγγιση η οποία θα είναι εθνοκεντρική ενώ η ουσία είναι να μπορέσουμε να καταστούμε κριτική απέναντι στο παρελθόν για να μπορέσουμε να δούμε το μέλλον μας με ένα πιο αντικειμενικό βλέμμα. Η δική μου τοποθέτηση σε ό,τι αφορά την εξέλιξη της ελευθερίας είναι ότι η ελευθερία στην Ελλάδα πέρασε από διάφορα στάδια. Ο μεγάλος 19ο αιώνας της Ελληνικής Επανάστασης και της Ανεξαρτησίας ήταν ο αιώνας όπου πρωτίστως είχαμε την ενδρέωση της πολιτικής ελευθερίας στην Ελλάδα, ο 20ο αιώνας ήταν ο αιώνας όπου είχαμε την βάση της ατομικής ελευθερίας και ιδίως της σύζευξής της με την ισότητα, και ο 21ο αιώνας ξεκινάει με μια αναζήτηση μιας νέας ταυτότητας της ελευθερίας την οποία θα χαρακτήριζα ως λειτουργική ελευθερία, δηλαδή μια ελευθερία που έχει μυκτό χαρακτήρα και δικαιώματος και υποχρέωσης. Ξεκινώντας από το 1821, η έννοια της ελευθερίας, ιδίως προεπαναστατικά, βρίσκεται πραγματικά μεταξύ σφείρας και άκμονος. Οι αντιθέσεις και συναιρέσεις που έχουμε προεπαναστατικά είναι εκείνες οι οποίες ουσιαστικά προσδιορίζουν και το περιεχόμενο της ελευθερίας όπως διαμορφώνεται μεταπαναστατικά. Είναι προφανές ότι η μεγάλη αντίθεση υπάρχει μεταξύ του ιδεολογικού πρωτάγματος της Εθνικής Παλαιγενεσίας και της κοινωνικής πραγματικότητας, η οποία αποτυπώνει διαφορετικά χαρακτηριστικά. Νομίζω η πιο κλασική εκδοχή αυτής της αντίστοιξης βρίσκεται στον άτυπο διάλογο μεταξύ ρήγα και κοραΐ. Δηλαδή ουσιαστικά του ρίζοσπαστισμού του ρήγα μέσω του πολιτικού ομανισμού και του ρεαλισμού που εκφράζει ο κοραΐς ως εκπρόσωπος του κλασικού ευρωπαϊκού φιλελευθερισμού. Εκεί προσεγγίζεται και η έννοια της ατομικής ελευθερίας εναντιμίας πιο κοινοτιστικής προσέγγισης, αλλά και η θεμελιώδης αντίθεση, σύζευξη, σίγουρα πάντως όχι εναρμονισμένη σχέση μεταξύ της ορθοδοξίας και του διαφωτισμού ο οποίος κατατείνει σε ένα σύγχρονο φιλελεύθερο κράτος. Περαιτέρω αντίθεση επάγεται η ίδια η μορφή του ελληνισμού υπό το καθεστώς του οθωμανικού ζιγού, η μεγάλη διακύβευση είναι αν θα κινηθούμε στη λογική της παραδοσιακής αποκέντρωσης εξουσίας την οποία βιώσαμε κατά τη διάρκεια του οθωμανικού ζιγού ή αν θα πάμε σε ένα συγκεντρωτικό κράτος και βεβαίως η μεγάλη αντίθεση η οποία εκφράζεται είναι και ανθρωπολογικού χαρακτήρα. Δηλαδή η γεωγραφική ενότητα του έθνους, έχουμε μια συγκεκριμένη ενιαία γεωγραφική περιοχή στην επαναστατημένη Ελλάδα πλιν των 7 νήσων που έχουν την βενετική κυριαρχία, αλλά από την άλλη πλευρά και έναν ιδιότυπο κοσμοπολιτισμό ο οποίος διέπει τον ελληνισμό της εποχής, δεν έχουμε ισχυρό εθνικισμό, μέσα στον παραδοσιακό ελληνικό χώρο συμβιώνουν διάφοροι λαοί αλλά και εκτός αυτού του παραδοσιακού χώρου βρίσκονται πλέον και παρεπηδημούν Έλληνες οι οποίοι καθορίζουν ουσιαστικά την ίδια την εξέλιξη της επαναστασίας υπό τη λογική αυτών των αντιθέσεων και της αναζήτησης των συνερέσεων πηγαίνουμε στην προεπαναστατική περίοδο εν μέσο της μεγάλης επιρροής του κύματος των επαναστάσεων του 18ου αιώνα, ιδίως της Αμερικανικής και της Γαλλικής Επανάστασης, νομίζω ότι προϊόντος του χρόνου, αν κάποιος μελετήσει και τις μεταφράσεις των εργασιών εργών που υπήρξαν στην Ελλάδα αλλά και την ιδεολογική επιρροή που ασκήθηκε εντός του ελληνισμού, νομίζω ότι την μεγάλη επίδραση ασκεί παραδόξως η Αμερικανική Επανάσταση σε σχέση με την Γαλλική Επανάσταση και αυτό βέβαιος έχει πολλά και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, νομίζω ότι το ζητούμενο στο πλαίσιο και της παρούσας συζήτησης είναι ότι εξαιτίας αυτής της παραδοχής, η πολιτική ελευθερία ουσιαστικά καθίσταται πιο ισχυροζητούμενο εναντί της ατομικής ελευθερίας και της ισότητας και εν τέλει επικρατεί. Πώς επικρατεί, πρώτα απ' όλα σε ό,τι αφορά την πνευματική προετοιμασία. Η πνευματική προετοιμασία της Ελληνικής Επανάστασης φαίνεται να επηρεάζεται από τις κλασικές αρχές του ευρωπαϊκού διαφωτισμού, εν τούτης προσυδιάζει περισσότερο στην πνευματική προετοιμασία για την Αμερικανική Επανάσταση. Να θυμίσω ότι η προετοιμασία αυτή πνευματικά ερήνεται πρωτίστως στην εποχή της μεγάλης αφύπνησης του Great Awakening που έχουμε στην Αμερικανική Ήπειρο στο πρώτο μισό του 18ου αιώνα, ποιά είναι τα χαρακτηριστικά. Είναι ισχυρή θρησκευτική παράδοση, η οποία στηρίζεται κυρίως στην εκκλησιαστική εργάνωση και τοπιματικό έργο που προετοιμάζει την Αμερικανική Επανάσταση και στην παιδεία, η οποία καλλιεργείται και μέσω των θρησκευτικών σχολείων. Νομίζω αυτά τα δύο χαρακτηριστικά, δηλαδή θρησκεία και παιδεία, ασχούν μεγάλη επιρροή και στην Ελληνική Επανάσταση στον καθορισμό των βασικών χαρακτηριστικών. Ειδίως η παιδεία μέσω και της διασποράς και του πολιτισμού που καλλιεργείται μέσω αυτού. Δεύτερο χαρακτηριστικό επαναστατικό, νομίζω είναι η οικονομική αναδιάταξη. Όπως και στην Αμερικανική Ήπειρο διαμορφώνεται μια νέα τάξη εμπορίου, στην Ελλάδα κατεξοχή μια πνευματική και οικονομική αιλήτ που αναπτύσσεται εκτός του παραδοσιακού ελληνικού χώρου, η οποία είναι αρκετά συμπαγής, έχει χαρακτηριστικά κοινοτισμού, έχει ένα πολύ ισχυρό ευεργετικό ρόλο στην Επανάσταση μέσω ουσιαστικής συμβολής και πνευματικής αλλά πολλές φορές και οικονομικής και νομίζω ότι έτσι διαμορφώνεται και μια ιδεολογική κατανόηση, η οποία προσεγγίζει περισσότερο τη λογική της πολιτικής ελευθερίας, είναι λογικό και αυτονόητο ότι προσεγγίζοντας την ανεξαρτησία, εκείνο το οποίο πρωτίστως έχουμε ως δασικό ζητούμενο είναι το κράτος και όχι οι ελευθερίες. Αν δει κανείς, νομίζω ότι πολύ περισσότερο τα προεπαναστατικά κείμενα αλλά και τα τρία επαναστατικά συντάγματα στην Ελλάδα προσεγγίζουν όλο και περισσότερο την αμερικανική λογική της πολιτικής ελευθερίας και από κορύφωμα βεβαίως το σύνταγμα της Τριζίνας του 1827, το οποίο αμέσως έχει τις επιρροές του από το σύνταγμα του αμερικανικού του 1787. Είναι ενδιαφέρον ότι η διακήρυξη ανεξαρτησίας των ΗΠΑ, που είναι ένα εκτενέστατο κείμενο, 1323 λέξεων, αναφέρεται μία και μόνη φορά στην ατομική ελευθερία ενώ η πολιτική ελευθερία, η πολιτική εγκατάσταση του κράτους, αναφέρεται διαρκώς μέσα στο κείμενο αυτό. Περίπου αυτή ήταν και η διαδρομή, νομίζω, των επαναστατικών κειμένων. Εάν δούμε τα τρία μεγάλα προεπαναστατικά κείμενα διακηρύξεων, νομίζω φαίνεται η διαδρομή αυτή. Ξεκινάμε από τον Ρήγα και την επαναστατική προκήρυξη, η οποία κάνει ευθεία αναφορά στο γαλλικό επαναστατικό σύνταγμα του 1793, το πιο δημοκρατικό από τα τρία γαλλικά επαναστατικά κείμενα και εκεί πράγματι διακρίνει κάποιος τις επιρροές του ευρωπαϊκού διαφωτισμού και της γαλλικής επανάστασης σε πολλές επιρροές. Αυτό υποχωρεί αρκετά όσο πλησιάζουμε στην επανάσταση, η προκήρυξη του Ιασίου του 1821 του Αλέξανδρου Υψηλάντη ουσιαστικά στρέφει όλη την προσοχή στην ανάγκη για ανεξαρτησία και απελευθέρωση της πατρίδας χωρίς ουσιαστικά αναφορά στα δίκαια, στα δικαιώματα των πολιτών, για να φτάσουμε εν τέλει στις τοπικές συνελεύσεις που αποτελούν και τον πρόδρομο των εθνικών συνελεύσεων, της Επιδαύρου και του Άστρους με πιο χαρακτηριστική νομίζω την ιδρυτική πράξη της Πελοπονησιακής Γερουσίας, την πράξη της Ενκαλτεζέ συνελεύσεως του Μαΐου 1821 όπου το μόνο ζητούμενο φαίνεται να είναι πλέον η εγκατάσταση ενός λειτουργικού κράτους. Όλο αυτό το περιβάλλον βεβαίως ανάγκηται και στις διπλωματικές σχέσεις της εποχής, είναι προφανές ότι λίγα χρόνια μετά την Γαλλική Επανάσταση και την πτώση του Ναπολέοντα οι επαναστατημένοι Έλληνες προφανώς δεν ήθελαν να προκαλέσουν τις ευρωπαϊκές απολυταρχίες, η έμφαση έπρεπε να αποδοθεί ευλόγως στο κομμάτι που είχε να κάνει με τον εθνικό-πελευθερωτικό χαρακτήρα της Επανάστασης και όχι με ανατρεπτικά χαρακτηριστικά της εφιστάμενης καθεστικίας τάξης. Έχοντας δώσει αυτό το περίγραμμα, νομίζω ότι είναι κρίσιμο και ορθό να πω κάτι το οποίο ίσως να ακούγεται και αυτονόητο. Νομίζω όμως ότι και η ευρύτερη ενότητα δεν μπορεί να αποφύγει ορισμένες φορές και κάποιες κοινοτυπίες. Η ελευθερία είναι μια έννοια η οποία είναι πολύ μορφή και δυναμική. Είναι πολύ μορφή γιατί εισάγει ετερόκλητα χαρακτηριστικά που πολλές φορές μπορεί να είναι και μεταξύ τους αντικρουόμενα και είναι δυναμική γιατί έχει ένα ιστορικό βάρος το οποίο αναπτύσσεται αναϋποχή. Υπάρχει η βασική δικαιωματική προσέγγιση απέναντι σε μία πιο κλασικά φιλελεύθερη όπως εκφραζόταν και από τον Κοραΐ αρχικά και από άλλους πολιτικούς στοχαστές ότι όριο είναι η ελευθερία των άλλων εξελίσσεται σε μία λογική υπεροπλίας της ισότητας, η μεταξέλιξη δηλαδή της ίσης ελευθερίας ως προϋπόθεσης και συστατικού της ελευθερίας με, νομίζω, πιο γνήσιο εκφραστή των Τζων Ρόλς, για να πάμε στη συνέχεια σε μία λογική διαβάθμισης της ελευθερίας, δηλαδή χαρακτηριστικά συστατικά της ελευθερίας τα οποία έχουν ισχυρότερη επίδραση σε σχέση με άλλα. Κλασική εδώ είναι η θεώρηση αφενός του Ronald Dworkin που αποδίδει την πρωταρχία της ελευθερίας πρωτίστως στην ενσυνείδητη στάση του ανθρώπου, την ηθική στάση του ανθρώπου και ιδίως στο δικαίωμά του να εκφράζεται, απέναντι, για παράδειγμα, σε πιο κλασικούς φιλελεύθερους τοχαστές όπως ήταν ο Floyd Harper στα μέσα περίπου του 20ου αιώνα που απέδωσε στην οικονομική ελευθερία μία τέτοια πρωταρχία, να καταλήξουμε ότι η λογική μας είναι ότι η ελευθερία οφείλει να είναι ένα καθεστώς κρίσινης μάζας προσωπικής αυτονομίας η οποία είτε στηρίζεται στην αυτοδιάθεση βάσει λογικής και ηθικής, μία σκαντιανής δηλαδή περισσότερο προσέγγισης, είτε στηρίζεται στον πλουραλισμό και στον κοινοτισμό, σε μία εκδοχή περισσότερο που πλησιάζει την φιλοσοφία του Τζόζεφ Ράας. Εκεί νομίζω είναι και το ερώτημά μας. Πόσο ελεύθεροι και με ποια χαρακτηριστικά σύντοχ χρόνου και πόσο ελεύθεροι σήμερα, ήδη νομίζω κάποιος θα μπορούσε ευλόγως να πει ότι με την απελευθέρωση του ελληνικού κράτους είχαμε την επίτευξη του βασικού στόχου που ήταν η ανεξαρτησία αλλά είναι πολύ αμφίβολο αν για δεκαετίες εξασφαλίσαμε και την ελευθερία. Και τούτο διότι βεβαίως καθ' όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα είχαμε μία μεγάλη έμφαση στην εδραίωση του πολιτεύματος με μεγάλους σταθμούς το 1864 και την καθιέρωση της λαϊκής κυριαρχίας και το 1875 με την καθιέρωση του κοινοβουλευτικού συστήματος. Ίσως να βάλουμε στον προβληματισμό και το ότι για μακρό χρόνο μετά την απελευθέρωση το ελληνικό κράτος στο επίπεδο της ελευθερίας δεν απεδείχθη αντάξιο των προσδοκιών είχαμε μία μεγαλύτερη συγκρότηση ακόμη και στην εποχή της δουλείας με όλο αυτό το πρόπλασμα το επαναστατικό το οποίο δημιουργήθηκε και βεβαίως φτάνοντας στον 20ο αιώνα και μεταπτύπτοντας από την πολιτική στην ατομική ελευθερία να πούμε ότι η ελευθερία είναι πάντοτε ένα ζητούμενο πόση ελευθερία αλήθεια έχουμε όταν υπάρχει μία επικράτηση στο μεγαλύτερο μέρος του 20ου αιώνα της διαφθοράς και του πελατιακού συστήματος πόση ελευθερία έχουμε όταν εξακολουθούν να επιβιώνουν εσωτερικοί καταναγκασμοί οι οποίοι διαμαφώνονται κυρίως από κοινωνικούς καταναγκασμούς όπως είναι η εργασία και ιδίως οι διακρίσεις και εν τέλειο για να κάνουμε και τη γέφυρα με το σήμερα πόσο ελεύθεροι είμαστε απέναντι σε φυσικά φαινόμενα τα οποία δεν ελέγχουμε για να πούμε και την αναγωγή στο πρόγραμμα ελευθερία για την έξοδο από την εποχή της πανδημίας να πω κλείνοντας την βασική μου θέση από εκεί που ξεκίνησα από την πολιτική ελευθερία στην ατομική ελευθερία και σήμερα ίσως χρειαζόμαστε έναν στοχασμό της ελευθερίας να δούμε στην πραγματικότητα τι είναι εκείνο που την προσδιορίζει για μένα αυτό το οποίο έχει αξία είναι να μπορέσουμε να δούμε έναν χαρακτήρα διώσιμης λειτουργικής ελευθερίας δηλαδή να αναδείξουμε τον λειτουργικό χαρακτήρα της ελευθερίας που χρειαζόμαστε σήμερα ελευθερία για την πολιτεία δεν είναι μόνο η εξουσία αλλά είναι πρωτίστως η λογοδοσία όπως επίσης ελευθερία για τους πολίτες δεν είναι μόνο τα δικαιώματα αλλά είναι και η ευθύνη και μέσα σε αυτήν την συνείπαρξη του κράτους και της πολιτείας και των πολιτών νομίζω αναδεικνύεται με τον πιο έκπληλτο τρόπο η ανάγκη για διακή αναζήτηση του αληθινού νοήματος της ελευθερίας με αναγωγή πάντα στο πολύ βασικό αγαθό το οποίο θα μας οδηγήσει νομίζω εκεί που είναι η αληθινή παιδεία που κατακοραεί οδηγεί και στην αληθινή ελευθερία θερμές ευχαριστίες Ευχαριστώ κύριε Υπουργέ θέλω να δώσω τώρα το λόγο στον Ακαδημαϊκό και Ομοτιμό Καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνώνινα κύριο Πασχάλι Κιτρομιλίδη Τώρα νομίζω ακούγομαι, ναι ευχαριστώ το Οικονομικό Πανεπιστημίο και τον πρίτανη Δημήτρη Μπουραντόνη για την πρόσκληση να συμμετάσχω σε αυτή την ανταλλαγή απόψεων και πραγματικά χαίρομαι για την ευκαιρία να συνοδελήσω ως παλαιός συνάδελφος με τον αγαπητό Υπουργό Επικρατείας και με τον συνάδελφο Αχηλέα Γραβάνη ήθελα προησαγωγικά να πω πραγματικά ότι αισθάνομαι ιδιαίτερη ευχαρίστηση για το ότι συμμετέχω σε μια εκδήλωση του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών για το οποίο τρέφω πολύ μεγάλη εκτίμηση κυρίως λόγω της υψηλής τάθμις του επαγγελματισμού που χαρακτηρίζει την ακαδημαϊκή ζωή και την επιστημονική παραγωγή σε αυτό το ίδρυμα που το θεωρώ πρότυπο για την πανεπιστημιακή ζωή της χώρας και σας ευχαριστώ για αυτή την ευκαιρία. Επίσης, θα ήθελα να πω προησαγωγικά ότι ότι ο συνάδελφος Γιώργιος Γεραπετρίτης, πραγματικός υπουργός, τα έχει πει όλα ήδη τα ζητήματα που θέτει ο προβληματισμός περί της ελευθερίας αλλά θα προσπαθήσω να προσθέσω και εγώ σε αυτό τον ωραίο πίνακα τον οποίο μας παρουσιάσε μερικές πινελιές. Και θα ήθελα να θέσω τρία ζητήματα συνοπτικά και θα επανέλθω αν χρειαστεί να δώσω κάποιες περισσότερες διευκρινήσεις. Πρώτον, θα ήθελα να πω δύο λόγια για την επέτειο των 200 ετών και της σημασίας της. Πολύ δε μάλλον που η εκδήλωσή μας τίθεται και υπό την αιγίδα της Επιτροπής Ελλάδα 2021. Είναι πραγματικά και αυτό είναι αξιοσημείο του. Η πρώτη φορά, μετά από 200 χρόνια που η επέτειος μας δίδει την ευκαιρία για σοβαρό προβληματισμό για το νόημα της ελευθερίας και επίσης λειτουργεί ως πρόσκληση και πρόκληση για προβληματισμό και σοβαρή κριτική ενδοσκόπηση για την κοινωνία μας την οποία δημιούργησαν με τη θυσία τους πολλές θυσίες και το αίμα τους οι αγωνιστές του 1821 και την παρέδωσαν ελεύθεροι προς το ελληνικό έθνος. Οι προγενέστερες επέτειοι το 1871-1921 δεν πρόσφεραν την ευκαιρία αυτού του σοβαρού προβληματισμού επειδή το Μεν 1871 επισκυαζόταν ακόμα από τα ιδεολογικά πρωτάγματα της συγκρότησης της πολιτικής κοινωνίας του ελληνικού έθνους. Το ΔΕ 1921 ήταν μια στιγμή που σκυαζόταν από την αγωνία της μικρασιατικής εκστρατείας και όντως δεν ανέκυψαν οι συζητήσεις και ο στοχασμός που θα ζητούσε η επέτειος των 100 ετών της ελληνικής επανάστασης. Ενώ βέβαια τα 150 χρόνια του 1971 συνέπεσαν με τη δικτατορία η οποία διέσυρε πραγματικά την επέτειο με τον τρόπο με τον οποίο προσπάθησε να την χρησιμοποιήσει για να υπηρετήσει τη δική της ιδεολογία. Και φέτος, τα 200 χρόνια παρά την υγειονομική κρίση που όντως στερεί ένα μέρος της ελευθερίας μας η ελληνική κοινωνία και η πνευματική κοινότητα της χώρας ήρθαν στο ύψος της περιστάσεως. Ο επίσημος εορτασμός της 25ης Μαρτίου υπήρξε εξαιρετικός και παντού σε όλες τις εκδηλώσεις πριτάνευσε η σοβαρότητα και το μέτρο και αυτό ακριβώς είναι που καθιστά την επέτειο μια στιγμή συλλογικής ενδοσκόπησης με τον δικό της διδακτικό χαρακτήρα. Επίσης η επιστημονική συζήτηση για την ελληνική επανάσταση η οποία διεξάγεται αυτό το χρόνο. Διεξάγεται με σοβαρότητα και μέχρι στιγμής τουλάχιστον την επιβεβλημένη συνέστηση ευθύνης, η οποία δεν είναι πάντα αυτονόητη όταν αρχίζουν οι συζητήσεις για θέματα που μπορεί να αποβούν επίμαχα. Η αμετροέπια και η ευθυελής ρητορική δεν δίνουν τον τόμο και αυτό είναι μια σημαντική κατάκτηση, νομίζω. Απέναντίας επικρατεί σοβαρός προβληματισμός με κύριο έτοιμα να εμπλουτιστούν οι γνώσεις και η κατανόηση και να αναδειχθεί η σχέση της ελληνικής επανάστασης με το διεθνές περιβάλλον της εποχής των επαναστάσεων που την κατέστησε ένα πλέγμα γεγονότων κοσμο ιστορικής πραγματικάς σημασίας. Γιατί με την ελληνική επανάσταση και την επιβίωση της για 10 χρόνια και στην επιμονή των Ελλήνων αναβίωσε όλη η εποχή των επαναστάσεων η οποία είχε κατασταλεί ουσιαστικά με το συνέδριο της Βιέννης και την επιβολή της παλινόρθωσης στην Ευρώπη. Αυτή η σημασία της ελληνικής επανάστασης ελπίζουμε ότι θα αναδειχθεί με το επιστημονικό έργο που συντελείται με την ευκαιρία της επαιτείου. Το δεύτερο ζήτημα που θα ήθελα να θύξω αναφέρεται στην ίδια τη σημασία της ελληνικής επανάστασης. Πέραν των ιστοριογραφικών ερμηνιών και συζητήσεων πιστεύω ότι δεν πρέπει να αφήσουμε να μας διαφύγει η ηθική σημασία της ελληνικής επανάστασης ως αγώνα για την ελευθερία. Αυτό το σηχείο δεν πρέπει να αφηθεί να περιέρχεται σε δεύτερη μοίρα γιατί πρόκειται για τον σημαντικότερο παράγοντα φρονιματισμού της κοινωνίας και των νεότερων γενεών που προσφέρει η επέτειος. Χωρίς περητές ρητορίες και υπερβολές, χωρίς εξοραρισμούς οφείλουμε να αναγνωρίσουμε στα δραματικά δρόμενα της δεκαετίας του 1820 που εκτείνονται σε όλο τον ελληνικό κόσμο που δεν περιορίζεται στις περιοχές που έγιναν ο πρώτος εδαφικός πυρήνας του ελληνικού κράτους αλλά κτείνεται σε ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο και στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Αυτό που βλέπουμε με τις επαναστατικές προδογουλίες των Ελλήνων είναι η επίμονη προσήλωση στο έτοιμα της απελευθέρωσης του έθνους, της κοινωνίας και των ατόμων που απαρτίζουν αυτές τις συλλογικότητες. Το σύνθημα ελευθερία ή θάνατος διέθεται πραγματικό υπαρτισιακό νόημα και έγινε πολύ συχνά πράξη στο δράση των αγωνιστών και ολόκληρου του πληθυμού. Οι μαρτυρίες είναι διάχυτες στα κείμενα και τις πηγές και πρέπει η σημερινή κοινωνία δια τις γνώσεις της ιστορίας της Επανάστασης να εμπεδώσει στη συλλογική συνείδηση αυτή την πλευρά της ιστορικής εμπειρίας. Τρίτον, ας στραφούμε στο ζήτημα της ελευθερίας καθεαυτό. Τα έθεσε όπως είπα και πριν ο κ. Γεραπετρίδης όλα τα ζητήματα, αλλά θα πω συνοπτικά και εγώ δυο λόγια σε αυτό το σημείο. Και το ερώτημα το οποίο ανακύπτει και συνεχτιμώντας όσα είπε και ο κ. Υπουργός είναι το εξής, μετά 200 χρόνια έχει μάθει η ελληνική κοινωνία τι είναι η ελευθερία στο πραγματικό παρξιακό της περιεχόμενο. Δεν θέλω να είμαι μεμψήμυρος γιατί γενικώς θεωρώ ότι ο ισολογισμός είναι θετικός. Αν σκεφτεί κανείς τι ήταν η ελληνική κοινωνία και που βρισκόταν το 1800 και που βρίσκεται σήμερα. Όμως συχνά αμφιβάλλω βλέποντας και ακούγοντας τι γίνεται γύρω μου. Αν όντως έχει μάθει η ελληνική κοινωνία τι είναι η ελευθερία. Συχνά φοβούμαι και ανεσυχώ ότι η ελευθερία κλαμβάνεται μόνο απλώς ως ασυδοσία. Οι έννοιες της ελευθερίας στις οποίες αναφέρθηκε πριν ο κ. Γεροπετρίτης συχνά συχαίονται μεταξύ τους και είναι ουσιαστικά δύο οι οποίες συντήθενται για να παραγάβουν μια ελεύθερη κοινωνία. Και αφενός η εθνική ανεξαρτησία η αυτοτέλεια της συλλογικότητας από εξωτερικούς καταναγκασμούς. Και δεύτερο, η ελευθερία των ατόμων που απαρτίζουν την εθνική συλλογικότητα. Όπως εκφράζεται και πραγματώνεται με τη διεκδίγηση και των σεβασμών των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των βασικών πολιτικών ελευθεριών. Η πρόκληση λοιπόν για όλες τις ελεύθερες κοινωνίες είναι η επιτυχής σύνθεση των δύο αυτών ετημάτων. Στη διαδρομή των 200 ετών βρήκαν συχνά σοβαρές συγχίσεις για τα ζητήματα αυτά. Και η σύγχυση ιδίως η θυσία της διεκδίγησης του σεβασμού των δικαιωμάτων του ανθρώπου μπορεί να στραγκαλίσει την ελευθερία έστω και μέσα σε ένα ενεξάρτητο κράτος. Το οποίο το βλέπουμε να συντελείται σε πάρα πολλά μέρη του πλανήτη. Το ερώτημα παραμένει για μας εδώ. Αν η κοινωνία έχει εμπεδόσει τη διάκριση αντιλαμβάνεται την ανάγκη της σύνθεσης και την σέβεται στην πράξη. Στον αγώνα του 1821 τα διαθέσιμα κείμενα δεν αφήνουν αφιβολία ότι η επανάσταση έγινε με γνώμονα αυτή τη διπλή διεκδίγηση της εθνικής ανεξαρτησίας και των πολιτικών ελευθεριών και των δικαιωμάτων του ανθρώπου εντός του κράτους το οποίο θα οικοδονεί το. Το διακηρύττουν άλλωστε τα συντάγματα του αγώνα και πολύ ασχολεί ο κύριος γεραπετρίτης μας υπενθύμεσαι το σύνταγμα της Τριζίνας το οποίο περιλαμβάνει μια διακήρυξη δικαιωμάτων αλλά επίσης το συναντάμε πολύ ζωηρά να διατυπώνεται αυτό το έτοιμα στον τύπο, στις 6 εφημερίδες οι οποίες τυπώθηκαν και κυκλοφόρησαν συστηματικά τα χρόνια της Επανάστασης περιλαμβανομένη της εξαίρετης εφημερίδας ελληνικά χρονικά που εξέδιδε μια πολύ ευγενής μορφή του φιλελληνισμού ο Ιωάννης Ιάκωβος Μάγερ στο Μεσολόνι που σκοτώθηκε στην έξοδο ο Μάγερ και η οικογένειά του και αυτή η εφημερίδα είναι πραγματικά ένα οριχείο των ιδεών της ελευθερίας της οποίας ζητούσε να πραγματώσει η επαναστατημένη κοινωνία και βέβαια η πολιτική σκέψη της εποχής κατεξοχήν ο Αλαμάντιος Κοραές αλλά και άλλοι Αναστάσιος Ποδυζοίδης, ο Ιωάννης Κοκόνης και άλλοι που γράφουν τα χρόνια του αγώνου. Λοιπόν, τι γίνεται σήμερα? Οι συνταγματικές εγγυήσεις υπάρχουν η νομολογία των δικαστηρίων επιβεβαιώνει έχει όμως μάθει η κοινωνία να σέβεται τα δικαιώματα του άλλου, την ιδιωτικότητά του τη διαφορετικότητά του, τη διάκριση δημοσίου και ιδιωτικού συμφέροντος από τη σύγχυση της οποίας της διάκρισης του δημοσίου και του ιδιωτικού ανακύπτουν και τα φαινόμενα της διαφθοράς στα οποία αναφέρθηκε ο κ. Γερακοτήτης. Αυτά είναι τα σημερινά ερωτήματα δεν νομίζω πως είναι προφανής και η ασάφια αυτή ως προς την εσωτερή κεύση και την εμπέδοση ως ηθικού γνώμονα της ζωής μας σε μια ελεύθερη κοινωνία της ελευθερίας μπορεί να εξηγήσει και το ότι οι ιδεολογίες του αυταρχισμού τύνουν να βρίσκουν έφορο έδαφος στην Ελλάδα ακόμα και του 21ου. Αυτός νομίζω ο προβληματισμός οφείλει να αποβεί το κεκτημένο της επαιτείου και του αναστοχασμού που αυτή προϋποθέτει. Σας ευχαριστώ. Ευχαριστώ πολύ κύριε Κιτρομιλίδη. Θα ήθελα να δώσω τώρα το λόγο στον καθηγητή φαρμακολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, κ. Χιλέα Γραβάνη. Να εκφράσω και εγώ τις ευχαριστίες μου και το Εκονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών για την πολύ ευγενική και τιμητική πρόσκληση να συμμετάσω σε αυτή την εκδήλωση. Επίσης να εκφράσω τον ακαδημαϊκό σεβασμό και θαυμασμό μου για το ίδρυμα. Ξέρω πολύ καλά το εκπαιδευτικό και το ερευνητικό έργο του ίδρυματος μέσα από την πολύ στενή σχέση μου με αγαπημένους φίλους που διδάσκουν στο Πανεπιστήμιο το ίδρυμα τους που έχω γνωρίσει στην Αμερική και που έχουν μια εξαιρετική ακαδημαϊκή και επαγγελματική διαδρομή. Μετά τις εμπνευσμένες και ευρύτερους ενδιαφέροντους εισηγήσεις των δύο προηγουμένων συναδέρφων επιτρέψτε μου να δώσω κάποιες σκέψεις μου απευθυνόμενος στην ακαδημαϊκή κοινότητα στους καθηγητές και στους φοιτητές που βρίσκονται στο Ελληνικό Πανεπιστήμιο. Πριν 200 χρόνια η ίδρυση του Πανεπιστήμιου αποτέλεσε σημαντικό βήμα για την εμπέδοση της ελευθερίας του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Οι αγωνιστές της επανάστασης με ελλήματα στη μόρφωση αντιλήφθηκαν τη σημασία του και το συμπεριέλαβαν στις προτεραιότητες της επόμενης μέρα στο επαναστατικό αγώνα. Υπήρξε το πρώτο ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα στα Βαλκάνια. Σήμερα το πανεπιστήμι είναι ακόμα πιο σημαντικό για την ελεύθερη ανεξάρτητη διεθνή πορεία της χώρας, ιδιαίτερα με τις πολλές προκλήσεις που αντιμετωπίζει σε έναν ταχύτατα μεταβαλώμενο κόσμο, σε μια αναθεωρητική γειτονιά, σε πλήρη δημογραφική ανάπτυξη, σε αντίθεση με τη χώρα μας. Η πατρίδα χρειάζεται ένα παραγωγικό και νοτόμο κοινωνική και κοινωνική της ανάπτυξη. Ένα πανεπιστήμιο που θα διαμορφώνει ελεύθερους, υπεύθυνους, δημοκρατικούς και συνειδητοποιημένους πολίτες και βέβαια άριστα εκπαιδευμένους, εμπνευσμένους και καινοτόμους επιστήμανες. Η ελευθερία έκφρασης σε αυτό το σύγχρονο πανεπιστήμιο είναι συνηφασμένη με την πολυδιάστατη αποστολή του για την προώθηση των επιστημονικών, κοινωνικών, φιλοσοφικών και πολιτικών ιδεών που θα βοηθήσουν τους πολίτες να αντιλαμβάνονται αποτελεσματικά το νέο κόσμο που διαμορφώνεται με την έκρηξη της τεχνολογίας, τις κοινωνικές αλλαγές των διακόν μετακινήσεων πληθυσμών, την συντελούμενη κλιματική αλλαγή που επηρεάζει πλέον όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες και θα καθορίσει το μέλλον του πλανήτη. Γίνεται σήμερα εμφανές ότι η πανδημία που ζούμε έχει άμεση σχέση με ταωνοτέρο, τόσο στη γέννηση της, όσο και στην αντιμετώπιση της. Είναι όμως σήμερα το Ελληνικό Πανεπιστήμιο χώρος ελεύθερης έκφρασης. Μπορεί ο κάθε δημοκρατικός πολίτης να εκφέρει ελεύθερα λόγο στο Ελληνικό Πανεπιστήμιο. Αλήθεια, πότε μίλησε τα τελευταία χρόνια σε Αμφιθέατρο Ελληνικού Πανεπιστήμιο δημοκρατικά εκλεγμένος Υπουργός Παιδείας. Έχουν τη δυνατότητα οι πρώην και οι νύοι κυρίες Υπουργοί Παιδείας να δώσουν ομιλία σε Αμφιθέατρο Ελληνικού Πανεπιστήμιο. Γιατί άραγε αδυνατούσε για χρόνια ο πρώην Πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας να δώσει διάλεξη στο Πανεπιστήμιο για θέματα παιδείας. Γιατί πολλές εκδηλώσεις πολιτικού, κοινωνικού, οικονομικού προβληματισμού με προσκεκλημένους ομιλητές διαφόρων ρευμάτων σκέψης που διοργανώνονται από μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας, πραγματοποιούνται εκτός Πανεπιστήμιου, σε ξενοδοχεία ή συλλόγους, ενώ το Πανεπιστήμιο ξέρουμε ότι διαθέτει θαυμάσια Αμφιθέατρα και αίθουσες διδασκαλίας. Γιατί εισήνονται τον Πρυτάνο, διοργανώνονται σε αίθουσες εκτός Πανεπιστήμιου. Δεν επασηφανείς αλήθεια, για να είμαστε ειλικρινείς, στην ακαδημαϊκή κοινότητα, αλλά τελευταία και στην πλειοψηφία της κοινωνίας, ότι στο Ελληνικό Πανεπιστήμιο γίνονται δεκτοί να εκφράσουν άπαψη μόνο αυτοί για τους οποίους συμφωνεί μια μειοψηφία του. Κάθε προσπάθεια να ακουστούν άλλες ιδέες, άλλες φωνές αποθαρρύνεται. Υπάρχει μια ιδιότηπη αυτοδιορισμένη ιδεολογική αστυνομία μέσα στο Ελληνικό Πανεπιστήμιο που εμποδίζει την ελεύθερη έκφραση. Με την επίκληση και τη χρήση βίας. Ο ναός της ελεύθερης έκφρασης που θα έπρεπε να είναι το Ελληνικό Πανεπιστήμιο, δυστυχώς αυτό αναιρείται. Αποδεχόμενος σε αυτήν την μειοψηφική και βιοειπακτική. Αυτή η ιδεολογική αστυνομία αλλιώνει το χαρακτήρα του Πανεπιστήμιου και το εμποδίζει να επιτελέσει τον ιερό ρόλο του για την κοινωνική, πολιτική και οικονομική ανάπτυξη του τόπου. Έχει τα τελευταία χρόνια επιβάλλει την αποσθεσιοποίηση της πλειοψηφίας της ακαδημαϊκής κοινότητας. Η οποία κουρασμένη κάποτε και φοβισμένη παρακολουθεί αυτή τη στέρης ελευθερίας εκ του μακρόθεν. Μια στέρηση ελευθερίας που έχει γίνει κανονικότητα και με την πιο στενάχωρη κατά την εκτίμησή μορφή της, αυτή της αυτολογοκλησίας. Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία, αγαπητοί συνάδελφοι, αγαπητοί φοιτητές του Ελληνικού Πανεπιστήμιου. Όταν συνηθίσουμε να ανοιχόμαστε τη στέρηση της στον χώρο μας, αυτή που αποτελεί το εκ των όνου ΚΑΝΕΦ συστατικό της εκπαιδευτικής, ερευνητικής και ακαδημαϊκής δραστηριότητάς μας, κινητεύουμε να την στερηθούμε παντού στη ζωή μας. Και βέβαια με τη συνδρομή μας να την στερηθούν και οι πολίτες. Γιατί το πανεπιστήμιο, γενά, τα επιστημονικά, κοινωνικά, επιχειρηματικά, πολιτικά στελέχη της κοινωνίας είναι μέρος της ψυχής της. Καιρός, με την ελεύθερη φωνή μας, πρώτα οι καθηγητές, αλλά και οι φυγητές, με τη θαρετή και σώφρονα παρουσία μας, με τη συμμετοχή μας να την προστατεύσουμε. Το οφείλουμε στους συμπολίτες μας και στην δημοκρατία μας. Σας ευχαριστώ που με ακούσατε. Σας ευχαριστώ πολύ κύριε Γραβάνη. Φέρατε το ερώτημα της ελευθερίας και στο πανεπιστημιακό γήπεδο. Κύριοι συνάδελφοι θέλω να σας ευχαριστήσω θερμά για τις εισηγήσεις σας, γιατί αισθάνομαι ότι παρακολούθησα τρία πυκνά μαθήματα. Και θα μου επιτρέψετε επομένως να σας ευχαριστήσω, θα μου επιτρέψετε επομένως έχοντας αυτή την αίσθηση του μαθητή αυτή τη στιγμή, θα ήθελα να κάνω ένα ερώτημα, γιατί ακούστηκε από όλους και ότι η ελευθερία είναι κάτι που είναι ζητούμενο, και ότι θέλει αρετή και τόλμη, και ακούσαμε ότι είναι πολύμορφη και δυναμική. Θα ήθελα να σας θέσω το εξής ερώτημα. Σήμερα γινόμαστε μάρτυρες ποιοτικών μεταβολών στον τρόπο ζωής, στις αντιλήψεις, στην οικονομία, οι οποίες ανάγονται με τη σειρά τους σε μεγάλες ποσοτικές μεταβολές, που βασίζονται στις τεχνολογικές εξελίξεις, μεταβολές κυρίως ταχύτητας και κλίμακας, στις επικοινωνίες, συγκοινωνίες, μεταφορές, συγκέντρωση και πρόσβαση στις πληροφορίες. Και είμαστε αντιμέτωποι με την δυναστία της εικόνας, με την παραπληροφόρηση, με φυσικά φαινόμενα όπως τις πανδημίες. Θα θέλα να θέσω το ερώτημα αν αυτή η νέα συνθήκη επηρεάζει το νόημα της ελευθερίας, μια αντίληψη που μπορεί να έχουμε για αυτήν ή το πως την επιδιώκουμε. Νομίζω ότι το περι λειτουργικής ελευθερίας που έθεσε ο κ. Γεραπεθήτη στην αρχή, είναι μια κατεύθυνση που δείχνει ότι είναι πραγματική μη μεταβαλλόμενη έννοια. Αλλά ήθελα να θέσω το ερώτημα πως βλέπετε αυτές τις μεταβολές που τις συζητάμε από άλλες πλευρές, κατά πόσον θύγουν καθόλου και το νόημα της ελευθερίας. Να προηγηθεί ο κ. Γεραπετρίτης νομίζω. Κύριε Γεραπετρίτης. Σας ευχαριστώ πολύ πρώτα απ'όλα. Θα ήθελα με σαββασμό και ταπεινότητα να εκφράσω πραγματικά την ευγνωμοσύνη μου για το γεγονός ότι βρίσκομαι σήμερα ανάμεσά σας, ανάμεστα στους δύο διακεκριμένους ακαδημαϊκούς, σε μια εξαιρετικά υψηλή επίπεδο συζήτηση, και εγώ ως μαθητής επίσης τους άκουσα, να επισημάνω ότι κατά την άποψή μου υπήρχε μια σοβαρή μεταλλαγή του χαρακτήρα πολλών κοινωνικών και ανθρώπινων δραστηριοτήτων, οι οποίες αναπόφευκτα επιδρούν στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τις ελευθερίες. Οτιδήποτε γίνεται ως νέα κοινωνική δράση, ουσιαστικά έχει αντανάκλαση και στο κομμάτι των ελευθεριών του ανθρώπου, είτε πρόκειται για ατομική είτε για μια συλλογική ελευθερία. Για παράδειγμα, το πιο κλασικό παράδειγμα είναι νομίζω το κομμάτι της ελευθερίας της πληροφορίας. Έχουμε σήμερα στο οπλοστάσιο μας ένα τεράστιο πλούτο από μέσα για να μπορούμε να μεταφέρουμε την πληροφορία από άκρους σε άκρων και από άνθρωπο σε άνθρωπο, έτσι ώστε να καταπολεμηθεί η άγνοια και πολλές φορές ο αγνοστικισμός. Εκείνο όμως το οποίο οφείλουμε να είμαστε σε επαγρύπνηση είναι ότι θα πρέπει να είμαστε πάντοτε κριτικοί στα πράγματα, δυστυχώς ο ευκολότερος τρόπος να χαθεί η αλήθεια είναι να διαχειθεί μέσα σε ένα πλήθος από πληροφορίες οι οποίες είναι ανέλεγκτες και δυστυχώς επειδή βιώνουμε μια εποχή ταχύτητας και όχι ποιότητας στη μεταφορά της πληροφορίας, η πραγματικότητα είναι ότι βιώνουμε στην ουσία μια περίοδο που δεν υπάρχει επαλήθευση στην κυκλοφορία της πληροφορίας. Αυτό δημιουργεί μια συνθήκη ουσιαστικής διαταραχής σε ό,τι αφορά εν τέλει και το ίδιο το δημοκρατικό πολίτευμα. Βιώσαμε τα τελευταία χρόνια μια καταδυνάστευση από μέρους των κοινωνικών δεκτείων ακόμη και στην διαμόρφωση δημοκρατικός εκλεγμένων κυβερνήσεων ή ακόμη και εκλογικών αποτελεσμάτων. Είναι πάρα πολλά τα ζητούμενα τα οποία τύθενται και σε ότι αφορά τη μυθική της τεχνολογίας και στη μυθική των επιστυμών. Άρα θα πρέπει και να αναστοχαζόμαστε και να είμαστε σε εγρίγωση. Και να αναφέρω μια τελευταία διάσταση, η οποία εμένα τουλάχιστον με προβληματίζει πολύ, έχει να κάνει με το ότι τα δικαιώματα θα πρέπει να τα έχουμε πάντοτε στο μυαλό μας ως ένα προοπτικό μέγεθος. Τα δικαιώματα δεν υφίστανται μόνο για τη σημερινή γενεά, ιδίως για εκείνους οι οποίοι χαράσουν δημόσια πολιτικές θα πρέπει πάντοτε να πριτανεύει ότι η οποιαδήποτε πολιτική θα πρέπει πρώτα και πάνω από όλα να εξυπηρετεί τις μελλοντικές γενεές. Πολλές φορές κάνουμε υπερανάλωση κεφαλαίου, ακόμη και κεφαλαίου ελευθερίας σε βάρος των μελλοντικών γενεών. Νομίζω είναι το παράδειγμα του δικαιώματος στο περιβάλλον ταυτόχρονος ατομικού και κοινωνικού περιβάλλοντος όπου ακριβώς και η βιομηχανική εξέλιξη αλλά κυρίως ο υπερκαταναλωτισμός έχει οδηγήσει σε μία δυσανάλογα μεγάλη ανάλωση περιβαλλοντικού κεφαλαίου από την τρέχουσα και παρελθούσες γενεές. Νομίζω πρέπει να αντιλαμβάνουμε με έναν χαρακτήρα πιο λειτουργικό, πιο ορθολογικό, πιο προοπτικό τα δικαιώματα τα οποία σήμερα βρίσκονται στο προσκήνιο. Θα πω και εγώ δυο λόγια σχετικά. Θα επανέλθω στο αρχικό ερώτημα, αν το κατάλαβα καλά, είναι για τις επιπτώσεις της αλματόδους τεχνολογικής αλλαγής και μεταλλαγής των τρόπων και της επικοινωνίας αλλά και των τρόπων οργάνωσης των κοινωνιών και χειρίως των τρόπων συνείπαρξης των ανθρώπων στον ιδιωτικό χώρο. Και παρόλο που με φέρνει σε κάποια είδους αμηχανία να το παραδειχτώ, εντούτοις αυτή η αλματόδης αλλαγή προσωπικά με τρομάζει γιατί φοβούμε τις επιπτώσεις της, τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει η μεγάλη αποτελεσματικότητα της τεχνολογίας, της ηλεκτρονικής τεχνολογίας που βλέπουμε να καθορίζει τα πάντα γύρω μας και στο ζήτημα της ελευθερίας, της ατομικής ελευθερίας και της ιδιωτικότητας. Και ξέρετε τι θυμάμαι? Θυμάμαι ένα βιβλίο το οποίο το διάβασα όταν ήμουν ακόμη μαθητής του γυμνασίου και το ξαναδιάβασα πρόσφατα, το είχα διαβάσει στην αγγλική γλώσσα και το ξαναδιάβασα πρόσφατα στην ελληνική του μετάφερεση το 1984 του Γιώργο Όρβουελ, το οποίο προβληματίστηκα γιατί έχει ξεχαστεί αυτό το βιβλίο. Γιατί έχει ξεχαστεί και έχω κάποιες υποθέσεις σε αυτό το ερώτημα, αλλά κυρίως με προβλημάτισε ακριβώς αυτή η σκιά γράφηση με πολύ αποτελεσματικό και δυναμικό τρόπο μιας κοινωνίας υπό τεχνολογική επιτήρηση. Και νομίζω πως είναι κάτι που πρέπει να μας προβληματίζει. Μας δίνει τεράστιες δυνατότητες η τεχνολογία, κυρίως για να γίνει μια αποτελεσματικότερη μεταβήβαση και διάδοση της γνώσης και λοιπά. Αλλά από την άλλη μπορεί να έχει και πάρα πολύ σοβαρές παρενέργειες από την στιγμή που με μια απλουστευτική αντίληψη θεωρούμε ότι οτιδήποτε διαλαμβάνει η τεχνολογική πρόοδος είναι κατ' ανάγκην αγαθό και δεν περιέχει απειλές. Βεβαίως στην ιατρική και στην φαρμακολογία όλα αυτά μπορεί να είναι ευεργιατικά αλλά σε άλλους τομείς μπορεί να δημιουργήσουν δραματικές αντινομίες και δειλήματα και πρέπει αυτό να μας απασχολεί. Και βεβαίως ο άλλος τομέας στον οποίο η τεχνολογία με τις ποικίλες της μορφές και τις παλιότερες μορφές, όχι τις σημερινές ψηφιακές τεχνολογίες αλλά η αλματόδυση τεχνολογική ανάπτυξη των μορφών με τις οποίες ο άνθρωπος προσπάθησε να επιβάλλει την κυριαρχία του πάνω στη φύση, έχουν ήδη τις φοβερές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και της καταστροφής του περιβάλλοντος που χωρίς πραγματικά να το είχαμε υποπτευθεί θέτουν το τέλος του πλανήτη στον ορίζοντα της σκέψης μας και αυτό πραγματικά με ανησυχεί. Μπορεί να κάνω λάθος σε όλες αυτές τις εκτιμήσεις, δεν μου αρέσει να καταστροφολογώ, αλλά ομολογώ ότι ανησυχώ πάρα πολύ για όλα αυτά γιατί εγώ θα ήθελα τουλάχιστον να ζήσω τη ζωή μου σε μια κοινωνία η οποία να έχει καλύτερες προοπτικές όσοι η ζωή μου μένει, και τα παιδιά που βλέπω γύρω μου, οι νέοι που δίδαξα στο πανεπιστήμιο και τα παιδιά της οικογένειάς μου να έχουν αυτές τις προοπτικές στο μέλλον. Θα πρέπει όντως να ασκήσουμε την ευθύνη που μας αναλογεί βλέποντας όλα αυτά τα δυνητικά ενδεχόμενα του μέλλοντος και της κοινωνίας και του πλανήτια. Επιτρέψτε μου να προσθέσω και εγώ ορισμένες σκέψεις στη συνέχεια των δύο αγαπητών συναδέρφων. Από την πλευρά του επιστήμονα στην βιβλιατρική που παρακολουθεί μια εκκληκτική ανάπτυξη τεχνολογίας, είμαι σε ένα χώρο που προσπαθούμε να κάνουμε ανθρώπινο εγκέφαλο on a chip με το στόχο να τον ενσωματώσουμε στον ανθρώπινο σώμα, είτε για να αναπαράξουμε νευρικό ιστοντενόβο είτε για να αλλάξουμε νευροεπιβληστικές διαδικασίες. Δεν μπορώ να παρακολουθήσω την αλματόδια εξαιρεκτική πρόοδο και μερικές φορές εγώ ο ίδιος όπως ανέφερε ο κύριος Κιτρομιλίδης και ο κύριος Γεραπετρίδης, νιώθω δέος γιατί παρότι η τεχνολογία αναπτύσσεται ταχύτατα δεν αναπτύσσεται παράλληλα η ανάλυση ηθική αυτής της τεχνολογίας, θα έλεγα η νομική διάσταση για τον πολίτη αυτής της τεχνολογίας και βέβαια και η πολιτική διάσταση που θα δώσει νόρμες, θα δημιουργήσει θέσμους ώστε αυτή η διαδικασία της ανάπτυξης της τεχνολογικής να είναι προσώφιλος του ανθρώπου και του πλανήτη γενικότερα και όχι να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα σε υπερναμβανομένη, ιδιαίτερα με τις τεχνολογίες της επιστήμης των υπολογιστών και της αμφισβήτησης της ελευθερίας. Νομίζω λοιπόν ότι πρέπει η ηθική διάσταση, η νομική διάσταση και η πολιτική διάσταση να επιταχύνουν για να μπορέσουν να μας βοηθήσουν εμάς να φανούμε με αυτή την τεχνολογική έκρηξη χρήσιμη στους πολίτες και στη ζωή εν γέννη. Πλανήτη και της έμπιας ύλης που τον κατοικεί. Σας ευχαριστώ, στο σημείο αυτό θέλω εκ μέρους της κοινότητας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών να ευχαριστήσω θερμά τον Υπουργό και Καθηγητή Κύριο Γεωργιο Γεραπετρίτη, τον Ακαδημαϊκό και Καθηγητή Κύριο Πασχάλι Κιτρομιλίδη και τον Κύριο Καθηγητή και τον Καθηγητή Κύριο Αχηλέα Γραβάνη για τη συμμετοχή τους στην σημερινή μας εκδήλωση, με τις τόσο ενδιαφέρουσες και διαγερτικές για παραπέρα σκέψεις ομιλίες τους. Πριν σας αποχαιρετήσουμε, θέλω να ενημερώσω ότι η επόμενη εκδήλωσή μας είναι προγραμματισμένη για την 1η Ιουνίου και θα έχει θέμα τη διασύνδεση της επανάστασης με το σήμερα. Σας ευχαριστούμε θερμά που μας παρακολουθήσατε. |
