| : [♪ Μουσική Γεια σας, παιδιά! Λέγομαι η Λέκτρα Δημαντούλη. Αφού λοιπόν μάθαμε την προηγούμενη φορά κάποιες γενικές πληροφορίες για το νερό, και είδαμε πόσο πολύ υπάρχει το νερό στη ζωή μας, μέσα από τη μυθολογία, τη γλώσσα, τη λαϊκή παράδοση και τις τέχνες, σήμερα θα δούμε για τον κύκλο του νερού, θα δούμε ποια είναι η κατανομή των αποθεμάτων του νερού στον κόσμο και στην Ελλάδα, ποιες είναι οι σημαντικές λίμνες και τα ποτάμια της χώρας μας, αλλά και πόσο μεγάλο είναι το πρόβλημα της μόλυνξης των νερών. Και φυσικά, από τη στιγμή που υπάρχει ένα πρόβλημα, πρέπει να βρούμε και κάποιους τρόπους για να το λύσουμε. Πάμε λοιπόν τώρα να δούμε στην εικόνα το κύκλο του νερού. Το νερό της θάλασσας, των ποταμών, των οικιανών και των λιμνών, όταν ζεσταίνεται από τον ήλιο, εξατμίζεται. Δηλαδή γίνεται υδρατμός, όπως βλέπουμε και από το ροζ βελάκι. Οι υδρατμοί ανεβαίνουν ψηλά στον ουρανό και σχηματίζουν τα σύννεφα. Εκεί ψήχονται, δηλαδή κρυώνουν, ξαναγίνονται στα γόνες και πέφτουν στη γη σαν βροχή, χαλάζι ή χιόνι. Έτσι, ξαναγυρνούν στη θάλασσα, στα ποτάμια και στις λίμνες, δηλαδή εκεί από όπου ξεκίνησαν. Καθώς πέφτει λοιπόν το νερό στη γη με αυτές τις μορφές, εις χωρίς το υπέδαφος, εμπλουτίζει τα υπόγεια νερά, ποτίζει τα φυτά, αλλά και ένα μέρος του... μένει στην επιφάνεια ή εξατμίζεται ή καταλήγει στη θάλασσα. Το ταξίδι αυτό του νερού συνεχίζεται ξανά και ξανά και λέγεται κύκλος του νερού. Πάμε λοιπόν να δούμε τώρα την κατανομή των αποθεμάτων του νερού. Δεν είναι τυχαίο ότι ο πλανήτης στον οποίο ζούμε έχει χαρακτηριστεί... ως ειδάτινος πλανήτης. Βλέποντας από το διάστημα του πλανήτη μας λοιπόν, παρατηρούμε ότι επικρατεί το μπλε χρώμα του νερού και το άσπρο από τα φορτωμένα με υγρασία σύννεφα, που κάνουν τη Γη να ξεχωρίζει από τους άλλους πλανήτες. Η έκταση της Γης είναι 520 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα. Από αυτά, 465, δηλαδή 1% 71%, καλύπτονται από νερό. Από αυτό το νερό, το 97%, είναι το νερό των οκεανών, το οποίο είναι αλμηρό και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Μόνο ένα ποσοστό 2% είναι αποθεκευμένο ως φρέσκο νερό και βρίσκεται στις περιοχές των πάγων, στις λίμνες, στα χιονισμένα βουνά, στα ποτάμια και μέσα στη Γη. Το φρέσκο νερό που μένει για να καταναλώσουμε καθημερινά είναι περίπου 1%. Αυτό το 1% το χρησιμοποιούμε για τη Γεωργία, τη Διομηχανία και τις καθημερινές μας ανάγκες. Σκεφτείτε, λοιπόν, πόσο μικρό είναι αυτό το ποσοστό. Ας ξεκινήσουμε, όμως, από το μεγάλο ποσοστό νερού που βρίσκεται στους οκεανούς. Το νερό των οκεανών βοηθάει στη ρύθμιση του κλίματος, διαλύττα απόβλητα από τα λύματα, από τις δραστηριότητές μας, δηλαδή από τα εργοστάσια, και βέβαια είναι ο μεγαλύτερος τόπος διαμονής και διαβίωσης ζωντανών οργανισμών του κλανήτη μας. Μέχρι στιγμής οι επιστήμονες έχουν εντοπίσει 226.000 όντα που ζουν μέσα στις θάλασσες. Αλλά πιστεύουν ότι τα όντα αυτά είναι πολύ περισσότερα και δεν τα έχουμε ανακαλύψει ακόμα. Πάμε λοιπόν να δούμε μερικά από τα ζώα που βρίσκονται στα βάθη των οκεανών. Δελφίνι. Το αγαπημένο μας δελφίνι είναι θηλαστικό και ανήκει στην ίδια οικογένεια με τις φάλινες. Είναι ένα από τα πιο έξυπνα ζώα. Φάλινα. Η γιγάντια φάλινα είναι θηλαστικό. Δυστυχώς ο ρυθμός των φαλενών έχει μειωθεί πάρα πολύ και πολλά ήδη απειλούνται με εξαφάνιση. Φαλενοκαρχαρίας. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα ψάρια στον κόσμο και κολυμπάει αργά και σταθερά. Μέδουσα. Οι μέδουσες είναι χαλάσια σπόνδυλα ζώα και υπάρχουν σε πάρα πολλά χρώματα. Εδώ βλέπουμε άλλο ένα εντοπωσιακό είδος μέδουσας. Σαλάχι. Οι φίλοι μας τα σαλάχι είναι αμακραινήξα άδελφοι με τους καρχαρίες και κρύβονται στο βυθό κάτω από την άμμο. Και τέλος βλέπουμε εδώ το ψάρι αγκίστρι. Αυτό λοιπόν είναι ένα από τα πιο παράξανα ψάρια που έχει εντοπίσει ποτέ ο άνθρωπος. Ζει σε πάρα πολύ βαθιά νερά και χαρακτηριστικό του είναι η φωτεινή ράβδος που έχει πάνω του. Ψάρι κλόουν. Το ψάρι κλόουν είναι γνωστό σε όλους μας και σαν νέμο. Ο νέμος είναι τροπικό ψάρι και ζει στις ανεμόνες. Και τώρα λοιπόν που είδαμε τα ζώα που ζουν στις οκένους, πάμε να δούμε την αξία του νερού στην ανάπτυξη της οικονομίας. Εκτός όμως λοιπόν από την πλούσια πανίδα και χλωρίδα που φιλοξενεί ο οκένος, ένα ακόμα σημαντικό για την ανθρωπότητα και την οικονομία όφελος που μας φροσφέρει, είναι η δυνατότητα να μεταφέρουμε προϊόντα, αγαθά και καύσιμα με μεγάλα πλοία. Δηλαδή η θάλασσα μας βοηθάει να αναπτυχθεί το εμπόριο, αφού μπορούν να μεταφερθούν μεγάλες ποσότητες με ένα μόνο πλοίο. Από τα αρχαία χρόνια οι πόλεις που βρίσκονταν κοντά στη θάλασσα, άκμαζαν και γίνονταν εμπορικά κέντρα, καθώς μπορούσαν εύκολα και γρήγορα να αγοράσουν, να πουλήσουν και να τα αλλάξουν προϊόντα με άλλες πόλεις και χώρες. Το 90% των προϊόντων που υπάρχουν σήμερα στην αγορά, έχουν φτάσει στη χώρα με πλοία μέσα θαλάσσης. Άρα όταν πάμε σε ένα μαγαζί, τα 9 από τα 10 προϊόντα που βλέπουμε, έχουν κάνει ταξιδάκι με εμπορικό πλοίο. Η θέση βέβαια της Ελλάδας έχει πολύ σημαντικό ρόλο στο εμπόριο, καθώς η χώρα μας περιβάλλεται από θάλασσα, βρίσκεται στην Ευρώπη, συνδέεται και με την Ασία και είναι πολύ κοντά με την Αφρική. Για το λόγο αυτό ονομάζεται σταυροδρόμι τριών υπήρων. Η θέση της αυτή την βοήθησε από τα αρχαία χρόνια, να αναπτύξει ένα πολύ μεγάλο εμπορικό στόλο, που αποτελούσαν μικρά και γρήγορα καράβια. Με τα καράβια αυτά μετέφεραν προϊόντα σε άλλες πόλεις και στο τότε γνωστό κόσμο. Έρχονταν εμπορεύματα από όλο τον κόσμο στα πολλά λιμάνια της. Το μεγαλύτερο λιμάνι της Ελλάδας ήταν από τα αρχαία χρόνια ο Πειραιάς. Και σήμερα όμως ο Πειραιάς συνεχίζει να είναι ένα από τα μεγαλύτερα λιμάνια του κόσμου. Και πιο συγκεκριμένα τα τελευταία χρόνια είναι σταθερά μέσα στα 30 μεγαλύτερα λιμάνια της Γης. Πάμε τώρα να δούμε τα αποθέματα του νερού στην Ελλάδα. Η Ελλάδα μπορεί να βρέχεται στις περισσότερες πλευρές της αποθάλασσα, όμως έχει και πάρα πολλά ποτάμια και λίμνες. Το 85% έως 90% των αποθεμάτων γλυκού νερού προέρχεται από τους ποταμούς και τις λίμνες, ενώ τα υπόγεια νερά αντιπροσωπεύουν το 10 έως 15% των αποθεμάτων του νερού. Η Αθήνα είναι από τις λίγες πρωτεύουσες στον κόσμο που διαθέτει πόσομο νερό από το κεντρικό δίκτυο ύδρευσης. Το νερό αυτό προέρχεται από την τεχνητή λίμνη του Μαραθώνα, που λέγεται τεχνητή γιατί την κατασκεύασαν άνθρωποι χτίζοντας ένα φράγμα, τη λίμνη του Μόρνου, του Εύηνου και της Λύκης που είναι φυσική λίμνη. Εκτός όμως από τις λίμνες αυτές η Ελλάδα έχει και πάρα πολλές φυσικές και τεχνητές λίμνες. Πάμε να δούμε τις κυριότερες. Τριχωνίδα είναι η μεγαλύτερη λίμνη της Ελλάδας. Βρίσκεται στον ομόητο Λακαρνανίας και το μεγαλύτερο βάθος της είναι τα 58 μέτρα. Βόλβη. Βρίσκεται στον ομό Θεσσαλονίκης και είναι η δεύτερη μεγαλύτερη λίμνη στην Ελλάδα. Βεγορήτηδα. Η λίμνη αυτή είναι η τρίτη μεγαλύτερη λίμνη της Ελλάδας και βρίσκεται στη Μακεδονία. Το βάθος της στάνει μέχρι και τα 70 μέτρα. Βιστονίδα. Η Βιστονίδα βρίσκεται στα σύνορα μεταξύ του νομού Ξάνθης και του νομού Ροδόπης. Στη λίμνη αυτή έχουν καταγραφεί 227 είδη πουλιών. Κορώνια. Η λίμνη Κορώνια λέγεται αλλιώς και λίμνη του Αγίου Βασιλείου. Βρίσκεται ανατολικά της Θεσσαλονίκης. Δυστυχώς τα βιομηχανικά απόβλητα έχουν μολύνη τη λίμνη αυτή. Μικρή πρέσπα. Η μικρή πρέσπα είναι μια από τις μεγαλύτερες λίμνες της Ελλάδος και ένα μικρό τμήμα της βρίσκεται στην Αλβανία. Μεγάλη πρέσπα. Η μεγάλη πρέσπα απέχει μόλις 300 μέτρα από τη μικρή πρέσπα και βρίσκεται ανάμεσα σε τρεις χώρες. Το ελληνικό τμήμα της λίμνης βρίσκεται στο νομό Φλωρίνης. Ορεστιάδα. Η λίμνη Ορεστιάδα είναι γνωστή ως λίμνη της Καστοριάς και βρίσκεται στη βορειοδυτική Ελλάδα. Χαρακτηριστικό της λίμνης είναι ότι παγώνει κάθε χρόνο. Παμβότιδα. Η λίμνη Παμβότιδα είναι γνωστή ως λίμνη των Ιωαννίνων. Βρίσκεται στην Ήπειρο. Στη μέση της λίμνης βρίσκεται το νησί των Ιωαννίνων το οποίο κατοικείται. Και τέλος η Λύκη. Η λίμνη αυτή βρίσκεται στο νομό Βιωτίας πάνω από τη Θήβα και από το 1959 άρχισε να τροφοδοτεί με νερό την Αθήνα. Η Ελλάδα όμως έχει αρκετά και μεγάλα ποτάμια τα οποία δεν είναι πλωτά. Δηλαδή δεν μπορούν να ταξιδέψουν σε αυτά πλοία, όπως τον ήλο που ταξιδεύουν ποταμόπλια. Πάμε να δούμε τα πιο μεγάλα ποτάμια της Ελλάδας. Ο Αλιάκμονας. Είναι ο ποταμός με το μεγαλύτερο μήκο στην Ελλάδα και βρίσκεται στη Μακεδονία. Ο ποταμός πηγάζει από το γράμμο και εκβάλλει στο Ιγέο πέλαγος. Αχελόος. Είναι ο δεύτερος αμύγκος ποταμός που βρίσκεται στην Ελλάδα. Πηγάζει από την οροσυρά της Πίνδου και εκβάλλει στο Ιόνιο πέλαγος. Ποινιός ο Δεσσαλικός. Ο ποινιός ποταμός είναι ποταμός της Αισαλίας. Οι πηγές του βρίσκονται στην Πίνδο ενώ εκβάλλει στο Ιγέο πέλαγος. Εύρος. Ο ποταμός Εύρος είναι ο σημαντικότερος ποταμός των Βαλκανίων. Πηγάζει από τα όρη Ρήλα στη Βουλγαρία και εκβάλλει στο Βόρειο Αιγαίο. Έχει συνολικό μήκος 530 χιλιόμετρα, αλλά στο ελληνικό έδαφος συναντάμε μόνο τα 204. Νέστος. Ο Νέστος είναι ένα από τα 5 μεγαλύτερα ποτάμια της Ελλάδας. Κι αυτός πηγάζει από τα όρη Ρήλα στη Βουλγαρία και εκβάλλει στο Βόρειο Αιγαίο. Και τώρα λοιπόν πάμε να δούμε ένα πολύ σημαντικό θέμα που είναι η μόλυνση του νερού. Το νερό είναι αγαθό γι' αυτό μας το προσφέρει η φύση και γι' αυτό είναι μοναδικό και αναντικατάστατο. Αν λείψει ή μολυνθεί, οι επιπτώσεις στην ανθρώπινη ζωή, στο περιβάλλον και στην οικονομική ανάπτυξη θα είναι καταστροφικές. Δυστυχώς όμως η μόλυνση είναι ένα φαινόμενο που άρχισε από τότε που τα λύματα των πρώτων οικισμών απελευθερώθηκαν στα γειτονικά ποτάμια, στις λίμνες και στις θάλασσες. Τα λύματα είναι τα βρώμικα νερά, οι ακαθαρσίες που δημιουργούμε εμείς οι άνθρωποι. Πάμε λοιπόν να δούμε μια εικόνα που δείχνει από πού προέρχεται η μόλυνση του νερού. Παρατηρούμε λοιπόν κάτω στο κέντρο της εικόνας ότι οι θάλασσες και τα ποτάμια ριπένονται από τα αστικά λύματα, τα οποία μέσα από τους αγούς της αποχέτευσης καταλήγουν εκεί. Περιέχουν περιττόματα απορριπαντικά και προϊόντα καθαρισμού. Επίσης βλέπουμε ότι θάλασσες και ποτάμια μολύνονται από τα πετρέλα των πλοίων που ταξιδεύουν σε αυτές, που όπως σας είπα και προηγουμένως είναι αρκετά. Αν κοιτάξουμε τώρα πάνω αριστερά στην εικόνα, βλέπουμε ένα αεροπλάνο να ρίχνει στα χωράφια φυτοφάρμακα. Βέβαια με φυτοφάρμακα ραντίζουν τα φυτά και οι εγγρότες. Αυτά τα φυτοφάρμακα τώρα με το πότισμα περνάνε στο έδαφος και μολύνουν τα υπόγεια νερά. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με τα λιπάσματα που βλέπουμε στα δεξιά της εικόνας. Κοιτάξτε τώρα πάνω στο κέντρο που φαίνεται ένα εργοστάσιο που βγάζει μαύρος καπνός από τα φουγάρα του. Η καπνή αυτή λοιπόν είναι γεμάτη από δηλητηριώδη στοιχεία. Τα στοιχεία αυτά διαλύονται στο νερό της βροχής, στο χιόνι, στην ομίχλη ή στο χαλάζι... και επιστρέφουν στη γη δημιουργώντας το φαινόμενο της όξιμης βροχής που είναι καταστροφική για τα φύλλα των δέντρων, την οικονομότητα του εδάφους, τους φυτικούς και ζωικούς οργανισμούς, ακόμα και για τα μνημεία που είναι φτιαγμένα από μάρμαρο. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι μολύνει τα νερά. Ας δούμε λοιπόν τώρα τι μπορούμε να κάνουμε για να μειώσουμε τη μόλυνση του νερού και πώς μπορούμε να το εξοικονομήσουμε. Αρχικά μία λύση είναι ο βιολογικός καθαρισμός στα κέντρα επεξεργασίας λημάτων. Τι είναι όμως αυτά? Αυτά είναι μεγάλες εγκαταστάσεις με δεξαμενές στις οποίες συγκεντρώνονται τα λήματα των πόλεων, υποβάλλονται σε διαδικασίες καθαρισμού και τελικά διοχειωτεύονται στη θάλασσα αφού έχουν καθαριστεί σε ποσοστό έως και 95%. Τι πετυχαίνουμε τώρα με αυτό? Πετυχαίνουμε να απομακρύνουμε τη ρήπανση από τα λήματα πριν αυτή καταστρέψει θάλασσες, λίμνες και ποτάμια. Έτσι τα λήματα, απαλλαγμένα από βλαβερές ουσίες, καταλήγουν στη θάλασσα, στις λίμνες και στα ποτάμια, ακίνδυνα πια για το ζωικό και το φυτικό βασίλειο. Επίσης σημαντικό για τη μίαση της μόλυνσης είναι η προσωπική ευθύνη του καθενός. Δηλαδή ο καθένας από εμάς μπορεί με μικρές καθημερινές πράξεις να προσέξει. Άρα τι θα μπορούσαμε να κάνουμε εμείς για να μειώσουμε τη μόλυνση. Αρχικά πρέπει να σταματήσουμε να πετάμε σκουπίδια στις θάλασσες και στις παραλίες. Επίσης μπορούμε να καθαρίζουμε εθελοντικά τις παραλίες, τις λίμνες και τα ποτάμια. Πάμε τώρα να δούμε όμως πώς μπορούμε και να τοξικονομήσουμε το νερό. Σίγουρα με το να περιμένουμε να βρέξει δεν πρόκειται να δώσουμε λύση στο πρόβλημα. Πρώτα απ' όλα έχουμε ευθύνη όλοι οι άνθρωποι να κάνουμε σωστή χρήση νερού στην καθημερινή μας ζωή. Δηλαδή στο σπίτι, στη δουλειά μας, στο σχολείο και να μην το σπαταλάμε αλόγιστα. Μπορούμε δηλαδή να μειώσουμε την κατανάλωση του νερού έως και 20%. Αν απλώς κάνουμε κάποιες αλλαγές στις καθημερινές μας συνήθειες. Μπορούμε δηλαδή να επιδιορθώσουμε ή να αντικατεστήσουμε τα υδραβληκά μας, τα παλιά υδραβληκά. Ή να αλλάξουμε παλιές συσκευές με νες που είναι πιο σύγχρονες και πιο αποδοτικές. Ακόμα μεγαλύτερη είναι η δυνατότητα της εξοικονόμησης νερού στις εξωτερικές χρήσεις. Δηλαδή στο πότισμα των κήπων. Μπορούμε δηλαδή να αλλάξουμε τα παλιά ποτιστικά... και να χρησιμοποιήσουμε νέα τα οποία δεν ποτίζουν εκεί που δεν υπάρχουν φυτά. Οι ανάγκες λοιπόν για νερό μπορούν να περιεριστούν έως και στο μισό... με την υιοθέτηση πιο αποδοτικών πρακτικών. Πάμε λοιπόν να δούμε και κάποιες άλλες λύσεις που έχουν προταθεί. Αρχικά είναι η κατασκευή εργοστασίων αφαλάτωσης. Εκεί αφαιρούν το αλάτι από το θαλασσινό νερό. Διοχαιτεύουν σε θαλάμους χαμηλής πίεσης το νερό, όπου θερμαίνεται, έως που να βράσει. Και τι γίνεται όταν το νερό βράζει? Γίνεται υδρατμός. Εξατμίζεται λοιπόν και κατευθύνεται αλλού, αφήνοντας πίσω το αλάτι. Αυτή βέβαια η μέθοδος είναι λίγο ακριβή και δεν μπορούν να την ακολουθήσουν όλες οι χώρες. Μία άλλη λύση που έχει προταθεί είναι το λιώσιμο των παγόβουνων. Μερικοί πιστοίμονες πιστεύουν ότι τα τεράστια παγόβουνα, τα οποία περιέχουν καθαρό πόσιμο νερό, θα μπορούσαν να συρθούν από την Ανταρκτική με ρημουλικά, για να δώσουν νερό στις χώρες του Νότιου Μυσφαιρίου. Βέβαια το πρόβλημα εδώ είναι ότι περίπου το μισό παγόβουνο θα έλειωνε στη διαδρομή πρωτού φτάσει στον προορισμό του. Πάμε λοιπόν να δούμε κάποιες λύσεις που μπορούμε να εφερμόσουμε όλοι μας, και εσείς δηλαδή, για να εξοικονομήσουμε νερό. Αρχικά, δεν αφήνουμε τη βρύση να τρέχει χωρίς λόγο, όταν πλένουμε τα δόντια μας ή όταν πλένουμε τα πιάτα. Επίσης, δεν γεμίζουμε την πανιέρα με νερό, αλλά κάνουμε ντους, ένα γρήγορο ντους. Ειδοποιούμε αμέσως τις αρχές μόλις δούμε ένα σπασμένο σόλινο στο δρόμο, προκειμένου να το επιδιορθώσουν όσο πιο γρήγορα γίνεται. Επίσης, δεν ποτίζουμε τον κήπο μας και δεν πλένουμε το αμάξι μας όταν πρόκειται να βρέξει. Και τέλος, μια άλλη λύση είναι, αν τρέχει κάποια βρύση, να καλέσουμε αμέσως τον υδραβληκό για να την επιδιορθώσει. Ελπίζω λοιπόν κι εσείς από σήμερα να κάνετε κάτι για να εξοικονομήσετε το νερό. Αυτό ήταν το μάθημά μας για σήμερα. Σας ευχαριστώ πολύ, καλή συνέχεια! |
