ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΣΑΜΑΡΑΣ : Βιογραφικά και περί Συνθέσεών του ( 1/3 ) - Ομιλία Κων/νου Καρδάμη /

: [♪ Μουσική Εισαγωγής από τον Εθνικό Ρωσίδης ΦΤΟΙΚΙΤΟΚΟΛΟΙΜΑΝΤΟΙΚΑΙΣΟΛΙΚΟΛΟΡΟΝΤΗΣΗΣΕΝΤΟΛΟΜΕΝΤΗΜΑΝΤΕΝΤΟΝΟΥΣ ΕΘΕΤΗΝΤΑΝΟΙΣ ΕΧΣΡΟΝΤΆΣΤΗΣΕΝΤΗΣΑΝΤΗΣΑΝΤΕ� αγαπητού Κώστα Καρδάμη, ολοκληρώνεται ο κύκλος των εκδηλώσεων που οργάνωσε η Παλαιά Φιλαρμονική για τα 150 χρόνια από τη γέννηση του Σπύρου Σαμάρα. Αυτ...

Πλήρης περιγραφή

Λεπτομέρειες βιβλιογραφικής εγγραφής
Γλώσσα:el
Φορέας:Ιόνιο Πανεπιστήμιο
Είδος:Ακαδημαϊκές/Επιστημονικές εκδηλώσεις
Συλλογή: /
Ημερομηνία έκδοσης: Ιόνιο Πανεπιστήμιο 2011
Θέματα:
Διαθέσιμο Online:https://www.youtube.com/watch?v=oCcfEK1Qw0U&list=PLUnCYmxiB5mR8AeURnCwQUjc2Akal9hQk
Απομαγνητοφώνηση
: [♪ Μουσική Εισαγωγής από τον Εθνικό Ρωσίδης ΦΤΟΙΚΙΤΟΚΟΛΟΙΜΑΝΤΟΙΚΑΙΣΟΛΙΚΟΛΟΡΟΝΤΗΣΗΣΕΝΤΟΛΟΜΕΝΤΗΜΑΝΤΕΝΤΟΝΟΥΣ ΕΘΕΤΗΝΤΑΝΟΙΣ ΕΧΣΡΟΝΤΆΣΤΗΣΕΝΤΗΣΑΝΤΗΣΑΝΤΕ� αγαπητού Κώστα Καρδάμη, ολοκληρώνεται ο κύκλος των εκδηλώσεων που οργάνωσε η Παλαιά Φιλαρμονική για τα 150 χρόνια από τη γέννηση του Σπύρου Σαμάρα. Αυτή είναι η τρίτη ομιλία που θα γίνει σε αυτή την αίθουσα. Οι άλλες δύο ήταν του καθηγητή κυρίου Ξανθουδάκη και του καθηγητή κυρίου Βλαγκόπουλου. Δύο συναυλίες, μία της Συμφωνικής Ορχήστρας και μία της Μπάντας στο Δημοτικό Θέατρο. Και βέβαια, η πολύ ενδιαφέρουσα έκδοση για τα 150 χρόνια, που είναι σειρά από τις εκδόσεις του Μουσείου Μουσικής Νικόλαος Χαλικιόπουλιος Μάντζαρος. Ο Κώστας Καρδάμης, λέκτορας του Ιονίου Πανεπιστημίου, δεν χρειάζεται κάποια παρουσίαση. Αυτός, ίσως, θα μπορούσε περισσότερο να παρουσιάσει εμάς. Είναι ήδη πασίγνωστος και σας βεβαιώ ότι είναι η ψυχή του Μουσείου Μουσικής. Είναι αυτός ο οποίος το έστισε, αυτός ο οποίος οργανώνει τα πάντα. Αγαπητέ Κώστα, παρακαλώ να λάβεις το λόγο. Ευχαριστώ, κύριε Πρόεδρε. Παράδειγμα που κινήσω τώρα, βρίσκομαι με αυτό το δήμα. Λοιπόν, κυρίες και κύριοι, σας καλωσορίζω με τη σειρά μου στην απόψινή ομιλία, η οποία, όπως είπε και πριν, ο κύριος Πρόεδρος ολοκληρώνει τον κύκλο εκδηλώσεων, με τις οποίες η Φιλαρμονική Εταιρεία τιμήσε φέτος το 95 των 150 ετών από τη γέννηση του Μουσουγού Σπύρου Σαμάρα. Η τύχη το έφερε να μας χωρίζουν τη στιγμή αυτή που μιλάμε μόνο λίγες ώρες και από το πραγματικό ημερολιακό γεγονός, αφού ο συνθέτης μας γεννήθηκε, σαν χθες, στις 29 Νοεμβρίου του 1861, πριν ακριβώς λοιπόν από ένα μισή ώρα. Μας χωρίζουν επίσης λίγες μέρες μόνο από τον πρόωρο θάνατο του προσφιλέστατους όλους μας, Κώστα Καραμούτσου, στη μνήμη του οποίου θα ήθελα να μου επιτρέψετε να φιερώσω την απόψινή συνάντησή μας. Η άτυπη μουσική επέτειος, επευκαιρία της γέννησης του Σπύρου Σαμάρα, και ότι οπουδήποτε αλλού θα είχε δώσει ένασμα πρωτοβουλειών που θα προσέφεραν, αν μήτι άλλο ψυχική ανάταση, μέσα στο βαρύ κλίμα της περιόδου, πέρασε πριν αλλάχήσης των εξαιρέσεων, εκοφαντικά απαρατήρητη. Εκοφαντικά απαρατήρητη, βέβαιος, από την πολιτισμικά και ηθικά χρεοκοπημένη Ελλάδα. Ωστόσο, η επέτειος δίνει την ευκαιρία να υπογραμμιστεί για ακόμη μία φορά το αυτονόητο. Ο Σαμάρες ήταν πολύ περισσότερο από τον βολικά προβαλόμενο συνθέτη του Ολυμπιακού ήμου. Πράγματι, ο Σαμάρες έχει την τύχη να είναι ένας μουσουργός πανευρωπαϊκής εμβαίλειας, μια δεθνής προσωπικότητα της εποχής του, πρωτοπόρους του οπερατικού βερισμού, κυκλουργικαλυτεχνικής ζωής της Ευρώπης και συνοδιπόρος αλλά ταυτόχρονα και ανταγωνιστής κορυφαίων μελοδραματικών συνθετών όπως του Πουτσίνη, του Μασκάνη και του Λονκαβάλλου. Ωστόσο, στη μεταπολετευτική Ελλάδα ο Σαμάρες έχει το ξεχωριστό προνόμιο να είναι ευρύτερα γνωστός για κάτι που ούτε το ίδιος φανταζόταν και ενδεχομένως δεν επιθυμούσε, δηλαδή τη μελλοποίηση του Παλαμικού Ολυμπιακού Ήμνου όπως φέρουμε όλοι την πρώτη παρουσίαση στην Αθήνα το 1896. Παρότι απολύτως άδικη και μονομερή, η μεταπολεμική εξίσωσή του με το συγκεκριμένο έργο υπήρξε ταυτόχρονα σωτήρια για τη διάσωση του ονόματος του. Ωστόσο μια τέτοια διαπίσωση δεν μπορεί να αλλάξει σε τίποτα το γεγονός ότι ο Ολυμπιακός Ήμνος ορίστηκε ως επίσημο μουσικό σήμα κατατεθέν των Ολυμπιακών εκδηλώσεων μόλις το 1958. Και πάλι να το πούμε σε αριθμούς, 62 χρόνια μετά την Παγκόσμια Πρώτη και 41 χρόνια μετά το θάνατο Συνθέτη. Ο Σαμάρας δεν έμαθε ποτέ αυτή την καθυμάς κατάξυωσή του. Επίσης, όλα αυτά δεν αλλάζουν και ένα ακόμα ενδιαφυσίδητο γεγονός, το οποίο προέκυψε μέσα από την έρευνα των πηγών. Ο Σαμάρας βεβαίως συνέδεσε το Ολυμπιακό Ήμνο, αλλά μη προλαβαίνοντας να τον ενοχιστρώσει, κατέφυγε στις φροντίδες του αρχιμουσικού και αποφύτου της Φιλαρμονικής Εταιρείας Ιωσήφ Κέσαρη. Περισσότερη πληροφορία στο βιβλίο της Φιλαρμονικής, το οποίο, όπως ξέρετε, κυκλοφορεί ήδη στο ενδελεχέστατο άρθρο του αγαπητή μου δασκάλου και πλέον συναδέλφου του Χάρη του Ξαχουδάκη. Κυρίες και κύριοι, κάθε επέτειος εμπεριέχει πάντοτε κάποιο στοιχείο διχασμού. Οι εμπλεκόμενοι σε αυτοί πάντοτε παλεύουν μεταξύ των όσων γνωρίζουν και στα οποία δικαιολογημένα βασίζουν τη βούλησή τους να τινήσουν ένα γεγονός ή ένα πρόσωπο, όπως στην περίπτωσή μας, και όσων τελικά λανθάνουν της πρώτης ανάγνωσης των γεγονότων. Η ώρα των αποφάσεων φτάνει αργά ή γρήγορα και στην περίπτωση του Σαμάρα η απόφαση αυτή δεν ήταν καθόλου δύσκολη. Ο όγγος των άγνωστον πτυχών της δημιουργίας και της ζωής του, του Σαμάρα δηλαδή, ήταν τόσο θαυμαστά γιγάντιος ώστε δεν υπήρξε ούτε για μια στιγμή δισταγμός για το ότι ήμασταν όλοι υποχρεωμένοι να αναδείξουμε τον άνθρωπο και μουσικό Σαμάρα κάτω από το βολικό ολυμπιακό επίχρησμα του. Η εξέλιξη των δράσεων φαίνεται να δικαιώσει την επιλογή αυτή. Σας είπα τις δράσεις πριν από λίγο ο κύριος Πρόεδρος, να μη σας κουράζω. Ειδικά θα ήθελα να σταθώ στις επετειακές συναυλίες, γιατί επιστημονικές εκδόσεις είναι πιστεύω κάτι που μπορεί ο καθένας να δει ένα πάσα ώρα και στιγμή. Οι ομιλίες είχαν, πιστεύω, μεγάλη επιτυχία και ανέδειξαν πάρα πολλές επιτυχίες του Σαμάρα, οι οποίες δεν τις ήξεραν, δεν ξέραμε κι εμείς ήδη. Οι επετειακές συναυλίες, όμως, ανέδειξαν διάφορα έργα τα οποία σπάνια ακούγονταν και τα οποία πρέπει να ξαναβρούν το δρόμό τους στο οργιστρικό και μπαντιστικό ρεπερτόριο. Ενδειχτικά, για να μού αναφέρω, την Intermezzo από τη Ματμαζέλη Ντεμπέλιλ, την ακούσαμε από τη Συμφωνική Ορχήστρα πριν μερικές εβδομάδες, και το καταπληκτικό Χορό των Δαιμόνων από τη Φιόρα Μιράμπιλες, τα οποία αποτελούν πρέσβεις αδιαφυλλονίκητους της άλλης Ελλάδας που όλοι αναζητούμε τον καιρό αυτό. Πραγματικά δεν μπορώ να καταλάβω γιατί θα πρέπει να παίζουμε χορούς του Μουσόρσκι και να μην παίζουμε τον συγκεκριμένο χορό από τη Φιόρα Μιράμπιλες. Ωστόσο, βιογραφικά στοιχεία αλλά και έργα του Σαμάρα παραμένουν ακόμη και τώρα άγνωστα. Μερικά από αυτά θα ήθελα να μοιραστώ μαλλιές απόψεις. Και πρώτα απ' όλα, ότι αφορά την ίδια την καταγωγή του. Πολλές απόψεις ακούγονται κατά καιρούς, όλες όμως παντελώς ατεκμηρίωτες. Σήμερα πλέον γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι το ζεύγω Σκαρλάτου και Φανή Σαμάρα, οι γονείς του Σαμάρα, ήταν μάλλον ανορθόδοξοι ακόμα και με τα σημερινά δεδομένα. Ο υποπρόξενος του βασιλείου της Ελλάδος, ο Σκαρλάτος Σαμάρας, είχε γεννηθεί το 1806 στη Βιέννη και η απόδατη καταγωγή του από την πλευρά του πατέρα του, του Γεωργίου Σαμάρα, ήταν από τη Σιάδηστα της Μακεδονίας. Η σύζυγός του Φανή, το γένος Ελλάου, ήταν σχεδόν 30 χρόνια μικρότερη του και είχε γεννηθεί στη Κωνσταντινούπολη. Ο Σκαρλάτος μετατέθηκε στην Κέρκυρα από τα Ιωάννα το 1858. Ο Σπύρος Σαμάρας, ωστόσο, είναι πλέον σαφές ότι απέδειξε ότι η ιδιοφυεία και το ταλέντο συνδέονται άμεσα με το πολιτισμικό περιβάλλον στο οποίο κάποιος γεννιέται και γαλουχείται. Πλειάδα αναφορών στον ελληνικό και στον διεθνή τύπο κάνουν αναφορά στην επίτραση που είχε το κερκυραϊκό περιβάλλον στη διαμόρφωση του χαρακτήρα και στην ενίσχυση του έμφυτου μουσικού ταλέντου του νεαρού Σπύρου. Ο συνθέτης διέμεινε όλα τα παιδικά του χρόνια στην Κέρκυρα. Υπήρξε μαθητής του περίφημου εκπαιδευτηρίου Καποδίστριας του Λιονίδα Βλάχου στο οποίο πρέπει να σημειωθεί ότι η μουσική διδασκαλία είχε πρωτεύοντα ρόλο. Πρώτος, όμως, πραγματικός δάσκαλος του Σαμάρας στη μουσική ήταν ο μαθητής του Μάντζαρου και θεμελιωτής της φιλαρμονικής ο Σπυρίδων Ξύνδας. Το βλέπετε εδώ σε όρη μηλικία. Ωστόσο, το 1874 ο πατέρας του Σαμάρας, ενταξιούχος πλέον, ανέλαβε μια καινούρια θέση, αυτή που του διερμηνεία στη Μεταλλευτική Εταιρεία του Λαβρίου, τις οποίες η ιδιοκτήτης δεν ήταν άλλος από τον Ανδρέα Σιγκρό. Ο Σαμάρας βρέθηκε με την οικογένειά του το 1874 στην Αθήνα και γράφτηκε στο Δίο Αθηνών, με υπόδειξη του Ξύνδα, όπως λέγεται. Το Δίο, όμως, εκείνη την εποχή λειτουργούσε κάτι λιγότερο από 11 μήνες. Ήταν πραγματικά νεότευτο. Τελικά, μετά από μια μικρή καθυστέρηση, ο Σπύρος Σαμάρας ξεκίνησε τα μαθήματά του το 1875. Η μουσική κατάρτιση του νεαρού Σαμάρας στην Κέρκυρα αναγνωρίστηκε, όμως, από το Δίο Αθηνών. Γιατί, ερευνώντας πάλι τις πηγές, μάθαμε ότι, ειδικά στην τάξη του πιάνου, όπου ο Σαμάρας πραγματικά πρότευσε από την πρώτη στιγμή, γινόταν δεχτή μόνο προχωρημένοι μαθητές. Άρα, αυτό μας λέει πολλά για το τι έμαθε από τον Ξίδας στην Κέρκυρα, το τι μπορούσε κάποιος να μάθει στην Κέρκυρα της εποχής από τους τοπικούς δασκάλους και πόσο υψηλό ήταν το επίπεδο. Ο Σαμάρας ήταν μόλις τότε 14 ετών. Το 1876, ο Εοκολαπτόμενος Συνθέτης συμμετείχε ήδη στις συναυλίες του Όδειου. Εδώ βλέπετε το Σαμάρα σε νεαρή ηλικία και εδώ από κάτω βλέπετε μια βεβαίωση, κατά κάποιο τρόπο, ιδιόχηρη βεβαίωση του πατέρα του Σαμάρα, του Σκαρλάτου, στο οποίο σημειώνει ακόμα λάθος και τα χρόνια την ηλικία του γιου του. Βλέπετε ότι είναι διερμηνέας παρά τη εταιρεία του Μεταλλεουργίων Λαβρίου, Σκαρλάτος ΓΑΜΑ Σαμάρας με δύο μοι, αυτή ήταν η σωστή ορθογράφηση του ονόματος, και μένει στη συνοικία της Νάπολη στην οδός Όλωνος. Στην Αθήνα ο Σαμάρας πριν ακόμη κλείσει τη δεύτερη δεκαετία της ζωής του συνέθεσε τα πρώτα έργα του, τα οποία έγιναν δεχτά με ενθουσιασμό. Ορισμένα δε τυπώθηκαν και στην Ιταλία. Η πρώιμη αυτή συνθετική παραγωγή του Σαμάρα αποτελεί η αδιάψευστη απόδειξη του συνθετικού ταλέντου του νεαρού Μουσουργού. Στην Αθήνα ο νεαρός Κερκυραίος ήρθε και σε άμεση επαφή με το μουσικό θέατρο, είτε ως γιωλονίστας της θεατρικής ορχήστρας, είτε συνθένοντας μουσική για μουσικές κωμωδίας, είτε συνθένοντας ακόμα και μια νεανική όπερα, το 1880 παρακαλώ. Ένα λιγότερο προβλημμένο μέρος του συνθετικού έργου του Σαμάρα ωστόσο αφορά στις πιανιστικές δημιουργίες του. Στη συνέχεια θα ακούσουμε μία από αυτές. Πρόκειται για τη Σερενάτα που αφιέρωσε στη Βασίλη Σαόλγα το 1876 και τυπώθηκε την επόμενη χρονιά στην Πολωνία. Αποκαλύπτει την πιανιστική δινόητα του συνθέτη και προμηνεί τη μουσική εξέλιξη του 15χρονου πλέον Σαμάρα. Εδώ βλέπετε και το CD το οποίο περιέχει αυτήν την σπάνια ηχογράφηση. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλέον στις πιανιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλέον στις πιανιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλέον στις πιανιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλέον στις πιανιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλέον στις πιανιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλέον στις πιανιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλέον στις πιανιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλέον στις πιανιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλέον στις πιανιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλέον στις πιανιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλέον στις πιανιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα. Ακολουθήθηκε η εξέλιξη του 15χρονου πλεονιστικές δημιουργίες του Σαμάρα.