| : Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Ξεκίνησε η οικονομική κρίση στην Ελλάδα. Ξεκίνησε το μεγάλο πρόβλημα. Μιλήσατε για αυτοχυρίες, ξαφνικά βλέπουμε τους ανθρώπους να γίνονται πια αριθμοί, να γίνονται νούμερα. Άνθρωποι που δεν μπορούνε, ζουν με τον 100 το μισθό ή ούτε καν με αυτό. Δεν έχουν τη δυνατότητα να επιβιώσουν και αυτοί και οι οικογένειές τους. Και αυτό σίγουρα μέσα από τον εγκλησμό εντάθηκε, γιατί δημιουργήθηκαν και άλλα παράπλευρα ζητήματα, όπως εδώ οικογενική βία, όπως η δυσκολία να έρθουμε σε επαφή με τους ηλικιωμένους, πως οι ηλικιωμένοι μείνανε μόνοι τους σε διάφορα ιδρύματα ή και στα σπίτια τους κλεισμένοι. Όλα αυτά λοιπόν κατά κάποιο τρόπο γίνανε ένα καζάνι που έβραζε και φυσικά η σύγχρονη τέχνη αφουγκράζεται. Είναι εκεί αφουγκράζεται και με τον τρόπο της δεν δίνει λύση, αλλά φέρνει κατά κάποιο τρόπο τον καθρέφτη της κοινωνίας μπροστά της, όπως έλεγε η Γαλάτια Καζαντζάκη, εικόνα σου, κοινωνία και σου μοιάζω. Η έκθεση εγκλησμοί που επιμελήθηκε ο Δημήτρης Τοτρίκας, αξιόλογος δημοσιογράφος και προσφάτως θεωρητικός τέχνης και επιμελητής, έθιξε αυτά τα ζητήματα. Στο χώρο, έναν ιστορικό χώρο, το Δρομοκαϊτιό, έναν ζώντα χώρο, λειτουργεί ακόμα ως κλινική. Σε κάποια κτίρια βέβαια που δεν χρησιμοποιούνται και έχουν όλη αυτή την πατίνα του χρόνου και μπορείς να φουγγραστείς μέσα από αυτούς τους φθαρμένους τύπους όλη την ιστορία κάποιων ανθρώπων, μεταξύ των οποίων και σημαντικοί ποιητές και σημαντικοί άνθρωποι του πολιτισμού. Έχανε περάσει από εκεί. Βεβαίως, βεβαίως. Την παρακολουθήσαμε, είδαμε πως ανταποκρίνονται οι σύγχρονοι καλλιτέχνες σε ένα χώρο που, όπως είπαμε, βγαίνει από τα στεναπλαίσια της κανονικότητας και παράλληλα, είχε ένα πολύ ενδιαφέρον παράλληλο πρόγραμμα με ομιλίες, μια από αυτές στις οποίες συμμετείχα και εγώ, σε σχέση με τον πρόσφατο εγκλισμό, γιατί οι εγκλισμοί υπάρχουν οι διάφοροι. Δεν είναι μόνο αναγκαστικά οι εγκλισμοί που συμβαίνουν σε τέτοια ιδρύματα. Οι ίδιοι, εμείς οι ίδιοι, πολλές φορές δημιουργούμε τους δικούς μας αποκλεισμούς. Ο ένας από τον άλλον, μέσα στον ιδιό μας τον εαυτό, όλα αυτά θύκτηκαν σε αυτή την έκθεση και έτσι βρέθηκα και εγώ εκεί, την ανέλυσα, έγραψα ένα κριτικό κείμενο, όπως κάνω τώρα τόσα χρόνια σαν κριτικός τέχνης που είμαι. Και βελπιστώ να υπάρξουν ακόμα περισσότερες τέτοιες προσπάθειες από συναδέλφους επιμελητές, γιατί είναι πολύ ωραίο να βγαίνεις από μια έκθεση, από ένα πολιτιστικό γεγονός και να σου έχει δημιουργεί μέσα σου η αίσθηση της συντάραξης. Είναι σίγουρο ότι συνταράσεται ο ψυχισμός κάποιου ανθρώπου, παρόλο που δεν είχα τη δυνατότητα να έρθω δυστυχώς στην έκθεση, αλλά παρακολούθησα κάποια πράγματα μέσα του διαδικτύου και μόνο που βλέπεις την εικόνα του ότι παλιά εκεί αυτές οι πτέρυγες είχαν ανθρώπους εγκλήστους, κατευθείαν αλλάζει το συνέσθημά σου. Και νομίζω ότι όντως μπαίνεις στη διαδικασία να αναλογιστείς και τον εγκλισμό που ενδεχομένως προκαλείς ο ίδιος στον εαυτό σου. Γιατί πολλοί άνθρωποι φυλακίζονται από τον ίδιο τους στον εαυτό. Και φέρουμε και εμείς πάντε ευθύνη. Έχουμε ένα βαθμό συνυπετιότητα σε οτιδήποτε μας σημαίνει. Δηλαδή μη βγάζουμε απ' έξω την ουρά μας. Ο κάθε άνθρωπος είναι συνυπεύθυνος για αυτά που του γίνονται. Γι' αυτό χρειάζεται η τέχνη. Γι' αυτό είναι τόσο απαραίτητη στην εποχή ηδικά που ζούμε. Και σκεφτείτε ας πάμε πίσω στον χρόνο τα αρχαία θέατρα που βρισκόντουσαν. Δίπλα στα σκληπία. Η τέχνη ήταν η ασύ. Δηλαδή βγαίνεις κάνεις μια έξοδο εαυτού όταν παρακολουθείς ένα καλλιτεχνικό δρόμο. Ταυτίζεσαι. Πραγματικά η αρχαία Ελλάδα ήταν η μητέρα τους. Βέβαια και στους σήμερα έχουμε πάρα πολλά θέατρα. Αλήθεια είναι αυτό. Έχουμε θέατρα σε χώρα πολλά και πολλές παραστάσεις. Πολλές καλλιτεχνικές εκδηλώσεις και πάρα πολλές εκθέσεις δηλαδή αν σκεφτούμε σε σχέση με τον πληθυσμό μας. Αυτό το θύξαμε και σε εκείνη την ημερίδα. Θετικά ή αρνητικά. Κοιτάξτε όσο περισσότερα θεωρώ τόσο καλύτερα είναι έκφραση. Και σημαίνει ότι όλοι αυτοί οι καλλιτέχνες από κάπου εμπνέονται. Κάποια είναι βαθύτερα κάποια αγγίζουν τα ζητήματα πιο ελαφρά. Αλλά θεωρώ ότι όσο περισσότερο το θέμα είναι να πηγαίνει ο κόσμος να τα βλέπει. Δηλαδή να έχουμε να μην πηγαίνει λιγάτομα. Αυτό είναι. Δηλαδή να ξεκινήσει η εκπαίδευση από μικρή ηλικία από το που τους γονείς από το σχολείο να παίρνουν τα παιδιά να τα πηγαίνουν σε εκθέσεις. Δεν είναι η γκαλερία ή τα μουσεία. Μερικές φορές φαντάζουν σαν απρόσιτι χώροι. Δεν πρέπει να συμβαίνει κάτι τέτοιο. Δεν πρέπει το παιδί να τελειώνει το λίκιο και να μην έχει πάει σε ένα μουσείο ή σε μια εκθέση. Και συμβαίνει αυτό. Θα μου πείτε στη σημερινή εποχή όταν έχεις να λύσεις θέματα επιβίωσης μήπως είναι πολυτέλεια. Όχι δεν είναι πολυτέλεια η τέχνη. Είναι τροφή. Διάβασα κάπου ότι στη Γαλλία πλέον θα έχει το κράτος το γαλλικό το δικαίωμα να συνταγωγραφεί θεατρικές παραστάσεις στο πλαίσιο της καταπολέμησης ψυχικών νοσημάτων το οποίο είναι πολύ προχωρημένο. Βέβαια έχει άλλη οικονομία. Είναι στη υπερδυνάμηση η Γαλλία. Είναι άλλο μέγεθος από την Ελλάδα. Ούτε το λέω για να πω κάτι για εδώ. Απλά δείχνει το πόσο σημαντικό πράγμα είναι η τέχνη και συμφώνω πραγματικά απόλυτα γιατί όλους μας μας εκφράζει και μας ανακουφίζει. Δεν ξέρω αν η τέχνη θεραπεύει σε κάθε περίπτωση ανακουφίζει. Ακριβώς. Μιλήστε για τη Γαλλία βεβαίως και ένα σημαντικό ποσοστό του προϋπολογισμού πηγαίνει στις εκδηλώσεις, στις καλλιτεχνικές. Ίσως να πρέπει να ενισχυθεί. Δυστυχώς βλέπουμε τον τελευταίο καιρό είναι ένα πολιτικό ζήτημα ότι η τέχνη απαξιώνεται. Η τέχνη τα είδαμε και πρόσφατα. Τα καλλιτεχνικά μαθήματα φεύγουν από τα αλήκεια. Τα πτυχία… Τα βγάλαν τελείως. Αυτό δεν το έχω παρακολουθήσει. Βγήκαν δύο μαθήματα τα οποία είναι πολύ σημαντικά στο να μπορέσουν τα παιδιά να περάσουν στις σχολές που θέλουν. Σχολή καλλιτεχνών. Από τη δευτεροβάθμια εκπαίδεξη. Βεβαίως. Ναι. Από το αλήκειο. Και κοίταξτε τι έγινε με τα πτυχία των σπουδαστών στις θεατρικές σπουδές. Πώς υποβαθμίστηκαν. Αυτή τη στιγμή έξω στην Αθήνα γίνονται διαρκώς διαδηλώσεις για να μπορέσουν αυτοί οι συνάδελφοί μας, οι άνθρωποι που παράγουν τον πολιτισμό. Πηγαίνουμε στη Γαλλία για πράγματα και στο Παρίσι. Ένα από τα πιο σημαντικά γάλματα μπροστά από το Πάνθο είναι ο Έλληνας ηθοποιός. Ποιοί τα ήθη. Και εδώ είσαι ανδίκευτος εργάτης. Είναι δυνατόν να συμβαίνουν τέτοια πράγματα. Πρέπει λίγο να σοβαρευτούμε. Πρέπει να σοβαρευτεί και η πολιτική ηγεσία να δείτε τα πράγματα διαφορετικά. Δεν κάνουμε τέχνη για λίγους. Δεν είναι για τις ανώτερες οικονομικά μάζες. Είναι για όλους. Ουσιαστικά πρέπει να μπουν πιο ενεργά μέσα στην εκπαίδευση. Και εμείς οι ίδιοι, η θεωρητική τέχνης. Δεν έχουμε καμία. Είμαστε τελείως επισφαλείς σαν κλάδος. Δεν μας προστατεύει κανείς. Είναι ένα ιδιαίτερο επάγγελμα που βέβαια νομίζω ότι και κάποιος πηγαίνοντας εκεί τρελεί σε γνώση του τι δεν έχει και τι είναι ασφάλαιο που έχουν άλλο επαγγέλμα. Δεν είναι πολύ ιδιαίτερο. Μπορεί μια χρονιά να δουλέψει, την άλλη να μη σου προταθεί κάποιος ρόλος από κάποιο θεατρικό παραγωγό. Το ακούω και από συνεντεύξεις από ηθοποιούς που λένε εγώ φέτος δεν είχα κάποια πρόταση. Είναι ένας ολόκληρος, είναι πολύ κλάδι μαζί, είναι ένας ολόκληρος κόσμος, δεν είναι μικρόκοσμος, είναι ένας μεγάλος κόσμος. Γιατί είναι και η τηλεόραση, η τηλεοπτική ηθοποίη. Γιατί είδα και πολλές διαφωνίες τώρα μίας καθασίας του θέμα της επικαιρότητας, απλά αυτό να πω ότι υπήρξε λόγος αντίλογος. Δεν το έχω ψάξει παραπάνω αλλά νομίζω ότι οι ηθοποιούς διαβάζουν πάρα πολλά κείμενα, πολλαθεατρικά έργα δηλαδή είναι εμορφωμένοι άνθρωποι και δίνουν την ψυχή τους και τους έχουν ανάγκη. Εγώ αυτό θέλω να πω. Συμφωνώ. Όλους τους άνθρωπους που κινούνται γύρω από την τέχνη. Ως διδακτόρ έρχεστε σε επαφή με τους φοιτητές. Ποιες θα λέγατε ότι είναι οι προκλήσεις του να διδάσκει κανείς αυτό το αντικείμενο στο σήμερα. Είναι πολύ ωραία ερώτηση πραγματικά γιατί με αφορούν πάρα πολύ τα νέα παιδιά και πόσο χαίρομαι κάθε φορά που βλέπω τη δίψα στα μάτια τους. Το έχουν ανάγκη και στην Αρχιτεκτονική που είμαι στο Πανεμσύμμα της Αλίας και εδώ βλέπεις ότι θέλουν να μαθαίνουν την ιστορία της τέχνης. Την έχουν ανάγκη για να μπορέσουν να διαμορφώσουν και τη δική τους καλλιτεχνική συνείδηση. Πολλές φορές τους παίρνω μαζί μου σε διάφορες εκθέσεις. Βλέπουν τα έργα σε εργαστήρια, βλέπουν τα έργα να δημιουργούνται in-situ, ζωντανά. Μπαίνουν μέσα στη διαδικασία. Τα παιδιά στη συντήρηση μπορούν να δουν τα έργα και ειδικά της σύγχρονης τέχνης που είναι και το αντικείμενό μου. Είναι έργα προκλητικά, χρησιμοποιούν διαφορετικά υλικά. Χρησιμοποιούν υλικά που εκφράζουν το σήμερα. Ζούμε σε μια κατακερματισμένη εποχή με ισροή εικόνων διαρκώς. Όλα αυτά αντανακλώνται στη σύγχρονη τέχνη. Πολλές φορές είναι άηλη ή τα υλικά μπορεί να είναι εφήμερα. Κατανοούμε τη σχέση του χρόνου. Μέσα από την τέχνη βλέπεις το χρόνο. Το χαίρονται πολύ. Και έχουν πολλές φορές και ηλεκτρονικά μέσα. Δηλαδή είχα δει πίνακες που είχαν εσωτερικά φωτισμό. Έχουν αλλάξει πολύ τέλικα και ηλεκτρονικά. Η σύγχρονη ψηφιακή τέχνη τη διδάσκουμε σαν ξεχωριστό μάθημα. Έχουμε τα περίφημα, η καινούργια μορφή που ειδικά εμφανίστηκε στην καραντίνα και αναπτύχθηκε παραπολύτα είναι αυτής, που είναι άηλη τίτλι τέχνης. Δηλαδή υπάρχει το έργο μέσα στο διαδίκτυο, το οποίο μπορείς εσύ να το κάνεις δικό σου. Αλλά δεν είναι κάτι που θα το πάρεις και δεν το έχεις στο σαλόνι σου. Είναι ένα άηλο... Παρ' όλα αυτά μπορεί να έχει πνευματικά δικαιώματα. Απόλυτα, ναι, βεβαίως. Εξελίσσε τη τέχνη όπως και εμείς. Βλέπουμε, είμαστε χαιρόμαστε που βλέπουμε μια επιστροφή στη χειρονακτικότητα. Στις τελευταίες εκθέσεις που έχουν, τις μεγάλες εκθέσεις έτσι, του Ανατογκόσμου, στην Biennale της Βενετίας πρόσφατα, να σας πω την αλήθεια ότι είδαμε ελάχιστα ψηφιακά έργα και ότι είδαμε πάρα πολλά έργα με πυλό, με ύφασμα, με κλωστή, υφαντική. Μα η τέχνη, ο τεχνίτης, νομίζω ότι είναι έτσι κάτι χειροπιαστό. Έτσι ξεκίνησε, δηλαδή, στο σήμερα είναι που υπάρχει αυτή η μετάβαση. Και νομίζω ότι διαφορετικά σε εκφράζεται να βρίσκεται στον ίδιο χώρο μαζί σου και διαφορετικό το ψηφιακό. Κάνω αυτό το διαχωρισμό γιατί, επειδή μιλάμε για σύγχρονη τέχνη, δεν ξέρω σε τι ποσόστοση μιλάμε, τι άλλες νέες μορφές έχουνε μπει σε αυτό το τομέα της σύγχρονης τέχνης. Είμαστε τυχεροί κατά κάποιον τρόπο, όχι τυχεροί, πώς να το θέσω. Δεν περιοριζόμαστε πια, δηλαδή δεν υπάρχουνε αυτό που λέμε εισμοί. Δηλαδή παλιά ήτανε, όλοι κάναν εμπρυσιοσυνισμό, όλοι κάναν εμπρυσιοσυνισμό. Τώρα υπάρχει ένας πλουραλισμός και στα μέσα, στις τεχνικές και στην ιδιολογική κατεύθυνση του κάθε καλλιτέχνη. Δεν θα ήθελα καν από τη λέξη τάσης. Υπάρχει μια ελευθερία. Αυτή προσπαθούμε και εμείς οι θεωρητικοί να την ερευνήσουμε και να την βγάλουμε προς τα έξω. Πραγματικά ο ρόλος μας είναι να την κάνουμε και λίγο πιο προσιτή και κατανοητή στο ευρύ κοινό, που πιθανόντα να μην έχει αυτή την τριβή. Παρ' όλα αυτά δεν θέλουμε να καθοδηγούμε. Ο λόγος θεωρώ ότι είναι, φανταστείτε, ένα γαλαξία και ο λόγος είναι η ουρά του. Έχεις το έργο που είναι, πραγματικά είναι για μένα τουλάχιστον μια θεϊκή πράξη και ο λόγος συνοδεύει ποιητικά το έργο τέχνης. Αυτό προσπαθώ να κάνω και με τις δικές μου τις επιμέλειες. Με αφορά πάρα πολύ η ιστορία, δηλαδή και μέσα από την AICA που είναι, όπως είπαμε, η Διεθνής Ένωση και είμαστε στο ελληνικό τμήμα. Ναι, είχα σχεδιάσει να πούμε παρακάτω, αλλά μη μας και το θέτετε, να πούμε για την AICA τι είναι σε αυτό το σημείο, για να βγάζει πιο πολύ νέα κοβέντα και για κάποιον ο οποίος δεν είναι γνώστης της τέχνης καθόλου. Πολύ ωραία. Η AICA είναι όπως είναι η Ένωση Ελλήνων Συγγραφέων για παράδειγμα, όπως είναι η Ένωση των Εθνοποιών, είναι η Ένωση των Τεχνοκριτικών, βέβαια είναι διεθνής και είναι από την αιγίδα της UNESCO. Δημιουργήθηκε γύρω στο 1950 με πολύ σημαντικά πρόσωπα, το Σπιτέρι, τη Βακαλώ, το Ξίδι, μεγάλες προσωπικότητες στο χώρο της τέχνης. Συνεχίζουμε μια παράδοση έτσι τώρα πλέον 70 ετών. Αυτό που θέλουμε είναι να προσκαλούμε συνέχεια νέους θεωρητικούς να μας γνωρίζουν την ελληνική τέχνη και να μας δημιουργήσει μια έκθεση πολύ σημαντική που ονομάζεται «Θεωρήματα». Είναι σαν μια ελληνική biennale, ας πούμε, σύγχρονης τέχνης, όπου παρουσιάζουμε μια μεγάλη φέτα της καλλιτεχνικής δημιουργίας στην Ελλάδα. Έχουν ήδη γίνει δύο θεωρήματα, κάναμε μια επιμέλεια πολύ ανοιχτή, κάναμε πρώτα απ' όλα open call στους συναδέλφους μας, προτείναν από έναν εωστηρής καλλιτέχνη, σύμφωνα με έναν πάντα στα πλαίσια μιας θεματικής. Η τελευταία ήτανε περί ιστορίας, ασχοληθήκαμε πολύ σοβαρά με το τι σημαίνει η ιστορία, η ιστορικότητα, τα αφηγήματα της ιστορίας, τα εκάστοτε αφηγήματα της ιστορίας, γιατί ξέρετε κάθε φορά η ιστορία είναι μια ανθρώπινη αφήγηση και βέβαια έχει τον ανθρώπινο παράγοντα. Και προσωπική αφήγηση μπορεί να είναι, γιατί πέρα από το ταλέντο, νομίζω πάντα λέει κανείς την προσωπική του ιστορία ο καλλιτέχνης. Υπάρχει περίπτωση, έχει προσωπική σφραγίδα, γι' αυτό υπάρχει και ένα ρητό που είχε πει κάποιος ότι δεν υπάρχει τέχνη, υπάρχουν μόνο σπουδαίοι καλλιτέχνες. Είναι ένα ρητό. Ας το πείσουμε με προσωπιτικά. Ναι, θα μπορούσα να πω και ότι η ιστορία είναι αυτό, ότι είναι στιγμές που μεταφράζονται μέσα στο χρόνο. Και μάλιστα τελευταία έχει γίνει και ακαδημαϊκό αντικείμενο, οι προσωπικές ιστορίες, δηλαδή η δημόσια ιστορία. Η ιστορία που δεν είναι μόνο ιστορία των πιστημονικών εγχειρηδίων. Είναι η νέα δάση στην ιστορία. Ναι, και η δικασία ακαδημαϊκό επίπεδο είναι ένα αντικείμενο το οποίο αμφιταλαντεύεται μεταξύ θεωρίας και πράξεις, δεν μπορείς να τα ξεχωρίσεις. Έτσι, σωστά. Και αν σκεφτείτε ότι τα τελευταία χρόνια είχαμε και πολλές επετίους. Είχαμε την επέτειο του 21, είχαμε την επέτειο της μικρασιατικής καταστροφής. Εκεί η τέχνη θεωρείται ότι πήρε τη διάσταση που της αξίζει. Κοιτάξτε, μερικές εκθέσεις γίναν κάποιες εκθέσεις πολύ σημαντικές. Η έκθεση του Μουσείου Μπενάκη για τη μικρασιατική καταστροφή και όλη την ιστορία πριν και μετά, ήταν μια από τις πολύ σημαντικές παρουσιάσεις. Εμείς ο Σάικα κάναμε μια εξαιρετική έκθεση στο Ναύπλιο. Είχε σαν ηρωίδα την Καλιόπη Παπαλεξοπούλου, μια σοφραζέτα ας το πούμε της εποχής, που έδωσε μεγάλο αγώνα εναντίον της μοναρχίας, εναντίον του Όθωνα, ο οποίος ήταν και παιδικός της φίλος μάλιστα, γιατί ήταν από μια αστική οικογένεια η Καλιόπη. Παρ' όλα αυτά είχε μεγαλώσει με τις αρχές της Γαλλικής Επανάστασης, της Γαλλικής Κουλτούρας και δεν ήθελε έτσι τη μοναρχία στην Ελλάδα. Κάναμε λοιπόν και είχε ενδιαφέρον να δείτε πώς σε σύγχρονη τέχνη μπορεί να κάνει τη δική της ανάγνωση και πώς τη φέρνει την Καλιόπη σαν φιγούρα, σαν ένα σύμβολο στο σήμερα με όλα αυτά που γίνονται σε σχέση με τις τελικότητες, με τις έμφυλες δικρυκήσεις, με τους αγώνες που δίνουν οι γυναίκες και όλοι οι άνθρωποι, όλα τα άτομα, όλα τα σώματα που προσπαθούν να ξεφύγουν, ας το πούμε, από το να θεωρούνται μειονότητες. Βλέπουμε τι συμβαίνει καθημερινά με τις γυναικοκτονίες, έτσι που καθιωρωθεί και σαν όρος. Απλά να πούμε ότι στους πραγματικά μεγάλους αγώνες δεν μετράει καν το φύλλο, θέλω να πω μετράει η ψυχή, αυτοί οι άνθρωποι είτε άντρες είτε γυναίκες, είναι η ψυχή. Και οι αγώνες αυτοί είναι διαχρονικοί, δηλαδή αυτό που έκανε οι Καλιόποι, αυτό που κάνανε οι Σουφραζέτες πίσω στις αρχές του αιώνα, γίνεται και σήμερα. Δηλαδή το βλέπεις ότι στις θέσεις εργασίας πάντα είναι λιγότερες. Κοιτάχτε τη Βουλή, ακόμα και στη Σχολή Καλών Τεχνών οι καθηγητές είναι λιγότεροι ή οι καθηγητρές από τους καθηγητές. Υπάρχει το αντιπιχείρημα, γιατί είχα ακούσει που το λέγαν από την πολιτική ηγεσία, ότι πολλές φορές οι γυναίκες από μόνοι τους δεν πάνε σε αυτά τα πόστα. Δεν το βλέπω εγώ αυτό. Να σας πω την αλήθεια, τουλάχιστον έτσι και στον χώρο της εξουσίας, το πολιτικό χώρο. Είναι σίγουρα πολύ λιγότερες, γι' αυτό και είχα ακούσει κάποιον που το είχε δώσει αυτή την εξέγγεση. Αλλά πάντως στα διοικητικά συμβούλια που λίγο το παρακολουθώ, έχει μπει ποσόστος, δηλαδή υποχρεωτικά κάποιες θέσεις καλύπτουνται από γυναίκες. Δηλαδή έχουν γίνει κάποια βήματα, ας μην τα ανέρουμε όλα. Το θέμα είναι να παρουσιάζεις και αυτό που πραγματικά είναι αυτό που στέκεται και προασπίζει μια γυναίκα, που είναι η πολιτική της φροντίδας. Γιατί είναι γεγονός ότι το γυναικείο φύλλο έχει φροντίσει την ανθρωπότητα και δεν μιλάω σε επίπεδο, σε μια κατώτερη θέση ότι φροντίζω κάποιους ανώτερους, ότι φροντίζει τη διατήρηση της ζωής και του πολιτισμού. Μα φροντίζει και την ύπαρξη, γιατί η γυναίκα φροντίζει το μωρό, το γεννάει, δηλαδή άμα το δούμε έτσι και γενεαλογικά, η θέση της γυναίκας είναι διαπραγμάτευτη για μένα στην κοινωνία, αλίμονο. Η γυναίκα είναι η ίδια η φροντίδα. Ακριβώς. Έχουμε πέρα από τον αναπαραγωγικό ρόλο, ο οποίος σαφώς δεν είναι ο κύριος ρόλος γυναίκας και βλέπουμε πόσο ενέτη 2023, όταν βλέπεις ότι στην Αμερική ξεκινάει μια καμπάνια εναντίον των εκτρώσεων, εναντίον των αμβλώσεων, είναι τρομακτικό να συμβαίνει κάτι τέτοιο. Ας μην το πάμε καλύτερα εκεί, να μείνουμε στο κομμάτι της τέχνης, γιατί είναι πολύ αμφιλεγόμενα αυτά τα ζητήματα και μπλέκουν μέσα πολλά πεδία, μπλέκουν το σύνταγμα της κάθε τέχωρας, το λέω αυτό υπό τη νομική μου ιδιότητα, μπλέκουν μέσα θρησκευτικά ζητήματα, δηλαδή κι αυτό παιζει ρόλος σε χώρες που έχουν συνταγματικά κατοχυρωμένες θρησκείες, τι αντίλογους υπάρχει από εκεί. Πολυπαραγοντικό θέμα αυτό με τις εκτρώσεις, ας το αφήσουμε καλύτερα. Ας παραμείνουμε στα υπόλοιπα, να δούμε πώς οδεύει η σύγχρονη τέχνη στο ελληνικό, το οποίο στα καθυμάσαι. Βεβαίως. Όλα αυτά που είπαμε πριν δείχνουν την πολυπλοκότητα της τέχνης και το πώς αφουγράζεται, γιατί όντως η τέχνη αφουγράζεται τα ζητήματα φύλου, τα ζητήματα εξουσίας, τα ζητήματα εργασιακής ισότητας, των ανθρώπινων δικαιωμάτων, την περιβαλλοντική ηθική που είναι πάρα πολύ αυτή τη στιγμή είναι το λεγό ζήτημα. Αυτό που λέει είναι πάρα πολύ σημαντικό. Είναι πολύ ωραίο η τέχνη να προσφέρει και οικολογική συνείδηση με όποιο τρόπο μπορεί μέχρι που έχω δει τέχνη από ανακυκλώσιμα υλικά. Να βάλουμε και αυτό στο τραπέζι. Βεβαίως. Το έχουμε δει και το βλέπουμε συνέχεια σε μεγάλες εκθέσεις από τον κόσμο και πρόσφατα στις μεγάλες εκθέσεις, όπως είπαμε στην Biennale, εκθέσεις που γίνονται και σε μεγάλα ιδρύματα στην Ελλάδα, στη Στέγη για παράδειγμα Γραμμάτων και Τεχνών, που έχει θύξει πολλές φορές στο περιβαλλοντικό ζήτημα. Διάφορες ακτιβισμοί που συμβαίνουν, είχα αναλάβει κι εγώ με την ομάδα στον Βόλο έναν ακτιβισμό που το ονομάζαμε Αγία Σος. Βλέπουμε πως στους ακτιβισμούς εμπλέκεται η τέχνη. Να το πούμε αυτό. Αυτό τι ακριβώς ήταν στον Βόλο, που ήταν διαφέρον. Ο Βόλος μαστίζεται, είναι μια πόλη που μαστίζεται από διάφορα περιβαλλοντικά προβλήματα. Δυστυχώς υπάρχει μια βιομηχανική ανάπτυξη περιμετρικά της πόλης που προκαλεί τεράστια θέματα υγείας. Εκεί έχουμε ξεκινήσει έναν αγώνα μεγάλο, ο οποίος εισακούεται ευτυχώς και πιστεύουμε ότι ο αγώνας αυτός που αφορά την υγεία και την υγεία των παιδιών θα ευωδοθεί. Εκεί λοιπόν μια ομάδα πολιτών, γιατί όταν νιώθεις ότι πραγματικά δεν σε προστατεύει, δυστυχώς δεν σε προστατεύει ο νομοθέτης, δεν σε προστατεύει το κράτος, προσπαθείς να εκφράσεις την αγωνία σου. Δημιουργήσαμε τη ΓΕΑ ΣΟΣ, μια ομάδα που οικαστικά είχε μεγάλο ενδιαφέρον, γινόμασταν άηλοι ουσιαστικά. ΓΕΑ το είπατε με Άλφα Γιώτα από τη Γη. Και εμφανιζόμαστε ξαφνικά εκεί που υπάρχει πάντα το εγκάστο πρόβλημα. Ο αγώνας συνεχίζεται και εκεί και ειδικά ο συγκεκριμένος αγώνας που κάνουμε κατά της καύσης απορρημάτων. Είναι μακρύς ο δρόμος. Εμείς οι άνθρωποι δηλαδή που είμαστε στον πολιτισμό, όλο αυτό αφορά απόλυτα τον πολιτισμό μας. Είμαστε πολύ πίσω σε θέματα ανακύκλωσης. Καλά κάνετε και το λέτε. Βέβαια και κάποιος δεν είναι ανακύκλωσης. Ναι, ναι, ναι και η υγειονομική ταφή δηλαδή έχει, κάπου έχει παραγίνει το κακό. Πρέπει να ανακυλώνεται πιο πολλά πράγματα. Κι εγώ κάθε φορά που πετάω κάτι και το πετάω στην ανακύκλωση, αλλά πολλές φορές με όλα αυτά που ακούμε, προσεύχομαι λέω πραγματικά να ανακυκλωθεί. Είμαστε πολύ καταναλωτικοί σαν άνθρωποι και πετάμε διαρκώς συσκευασίες ακόμα και αν θελά μας δηλαδή χρησιμοποιείς πράγματα αναγκαστικά πετάς. Πρέπει να προσπαθήσουμε να μην ενισχύουμε τις συσκευασίες. Οι συσκευασίες πάντα θα υπάρχουν, είναι οι μεγάλες πατριελλαϊκές εταιρίες, όλα είναι φτιαγμένα από πλαστικό, το ενισχύουν αυτό. Δεν θέλω να πάω στο μάρκετ και να πάρω ένα καρότο το οποίο είναι τυλιγμένο σε τρεις διαφορετικές πλαστικές συσκευασίες. Πρέπει να το αποφύγουμε και εμείς. Υπάρχουν ευτυχώς οι άνθρωποι στη λαϊκή, υπάρχουν δυνατότητες να ξεφύγουμε. Αυτό είναι πολύ ωραίο που λέτε και ενισχύει και την τοπική κοινωνία και τους ανθρώπους και είναι και πιο γηνό με παναχρησιμοποιούμενες σακούλες. Βεβαίως. Και η τέχνη είναι εκεί και το φουγγράζεται αυτό και όντως υπάρχει τέχνη που χρησιμοποιεί αυτά τα υλικά ή τέχνη που μας το παρουσιάζει το πρόβλημα της κλιματικής κρίσης έντονα μπροστά μας. Τι απάντηση πήρατε στον Βόλυτζ όταν μιλήσατε με φορείς και εκφράσατε το έτοιμά σας. Δυστυχώς οι φορείς, οι πολιτικοί ταγοί δεν εφαρμόζουν πολιτικές φροντίες μας δυστυχώς. Αν θέλει την προσωπική μου γνώμη είναι σαν να συνεργάζονται με τις εταιρείες. Αυτό είναι το άσχημο. Δεν θέσατε στο κάποιο πλάνο κάποια προοπτική να ανακυκλώσουν. Απολύτως, απολύτως τίποτα. Απολύτως καμία. Δεν είναι κάτι για το οποίο η χώρα μας, δηλαδή όλοι εμείς οι Έλληνες πολίτες έχουμε πληρώσει και πρόστιμα κατά καιρούς. Βεβαίως και πληρώνουμε διαρκώς. Και πληρώνουμε διαρκώς. Σαν να μην τους αφορά, δεν τους αφορά. Πολλές υποσχέσεις, καμία λύση. Και μιλάμε τώρα για προβλήματα πάρα πολύ σημαντικά. Όταν η συγκεκριμένη πόλη για παράδειγμα, η πρόσφατη επιδημιολογική μηλέτη, βλέπουμε ότι είναι τέσσερις φορές πάνω από την Ελστάτ, από το μέσο όρο σε καρκίνους καρδιαγιακά και αναπνευστικά. Όταν υπάρχουν δυοξύνες που είναι καρκυνογενείς στην ατμόσφαιρα. Υπάρχει πρόβλημα. Μήπως έτσι εξηγούνται και πολλή καρκίνη γιατί η χώρα μας έχει πολλούς, δηλαδή πια στον περίγυρό μας όλοι ακούμε τέτοια περιστατικά διαρκώς. Τι είναι αυτό το πράγμα. Σωστά. Σωστά. Αυτό είναι. Η καρκίνη σαφώς είναι πολυπαραγωτική αλλά οι ρύπαν στις ατμόσφαιρες έχουμε πάρα πολλές μελέτες που δείχνουν ότι τα αερούμενα σωματίδια για παράδειγμα ήταν βαρέα μέταλα, όχι μόνο συντελού, δημιουργούν. Η τοπική κοινωνία έδειξε ενδιαφέρον. Βεβαίως. Κατέβηκαν στο δρόμο 10.000 άνθρωποι τρεις φορές και δυστυχώς λόγω της κρατικής καταστολής είχαμε και τον πρώτο νεκρό. Αλήθεια. Στον Βασίλη Μάγκο, ο οποίος έτυχε μεγάλο ξυλοδαρμού και υπέκυψε μετά από λίγο καιρό από τα τραύματά του. Πω, πω. Είναι μεγάλο το ζήτημα και είναι σημαντικό που το αφογραζόμαστε και σαν άνθρωποι, και σαν καλλιτέχνες. Τα θερμά μας συλλυπητήρια. Ναι, ναι. Δεν ξέρω τι να πω, πραγματικά. Η τέχνη είναι ακτιβισμός θεωρώ και γι' αυτό το λόγο επειδή δεν είναι κάτι που γίνεται σε ένα στούντιο και μένει, είναι ένα νησί μόνο του σε έναν οκεανό, είπαμε ότι αφού γράζεται την κοινωνία, πολλές φορές κάνει ορατό ένα πρόβλημα όπως για παράδειγμα η διαχείριση της παράδοσης. Αυτό αφορά την έκθεση τη μεγάλη για τα καήκια που κάνουμε, τα καήκια που πληγώναμε. Υπήρξε μια οδηγία του 1992 από την Ευρωπαϊκή Ένωση όπου έλεγε για να προστατεύσουμε τις θάλασσες από την υπεραλίευση θα δίνουμε ένα έναυσμα στους ψαράδες να παραδώσουν την άδειά τους μαζί με το καήκι τους για να μην υπάρχει το πρόβλημα. Μέχρι εκεί όλα καλά. Αυτή η οδηγία μας τι έθεται? Έθεται ότι πρέπει να καταστραφεί ολοσχερός ένα καήκι σε εκκλείψανα. Αν είναι δυνατόν. Τι είναι το καήκι τώρα και γιατί το συζητάμε αυτό. Το καήκι είναι ένα κομμάτι της θαλάσσιας αρχιτεκτονικής της Ελλάδας. Το καήκι είναι, για τα καήκια έχουν γράψει οι μεγαλύτεροι συγγραφείς, έχει γράψει ο Παπαδιαμάντης, έχει υμνηθεί, έρχονται οι ξένοι και η πρώτη φωτογραφία που βγάζουν στην Ελλάδα είναι η φωτογραφία στο λιμάνι, έτσι στην παραλία με τα καήκια και το ηλιοβασίλεμα. Πώς είναι δυνατόν να επιδοτείς ένα στόλο, το μεγαλύτερο στόλο της Ευρώπης, από παράκτια. Δεν μιλάμε για... Ξέρετε, έχει ενδιαφέρον γιατί αυτή η οδηγία δεν πιάνει τα μεγάλα καράβια, τα συντερένια, τα τεράστια που οργώνουν ας πούμε τις μεγάλες θάλασσες. Ποια είναι τα μικρά παράκτια καήκια τα οποία είναι πολιτιστική μας κληρονομιά. Δεν έχω ξανακούσει αυτή την οδηγία, ομολογώ, αλλά μ' ακούγεται κάπως απαράδεκτη δηλαδή γιατί να καούνε τα καήκια. Να σπάσουν. Ναι, μετά το σαφώς πάνε τα πάνε και τα σπάνε, αρχικά τα σπάνε, έρχεται η μπουλιντόζα και τα καταστρέφει. Γιατί είναι και η προσωπική περιουσία του άλλου, δηλαδή ακόμα και αν κάποιος αποφασίζει να μην το ξαναχρησιμοποιήσει έχει δικαιώμα να το κατέχει. Όπως και το αμάξι, άμα βγάλουν τις πινακίδες δεν το πετάς, το κρατάς. Θα μπορούσε να κρατηθεί και όμως παίρνει ο κάθε ψαράς ένα μεγάλο ποσό για να το εξαφανίσει. Είναι χειροποίητα, είναι έργα της παγκόσμιας Άιλις Κληρονομιάς, προστατεύονται ουσιαστικά σαν δείγματα Άιλις Κληρονομιάς, έχουν φτιαχτεί με μεράκι από χιλιάδες χέρια, από διαφορετικά ξύλα, έχουν ζήσει από αυτά ολόκληρες οικογένειες. Είναι ένα πολιτιστικό ξύλομα ενός εφαντού που δημιουργεί όλη την ανθρωπότητα, την παγκοσμιότητα. Αν δείξεις έτσι μια εικόνα με ένα καϊκί και πεις ποια χώρα είναι θα απαντήσουν σίγουρα Ελλάδα, είναι πάρα πολύ χαρακτηριστικό, ποιος από εμάς δεν έχει βγάλει, ή δεν έχει δει και το όνομά του μια φορά σε καϊκί και να το έχει φωτογραφίσει. Σωστά, σωστά. Είναι και παιδικό βίωμα νομίζω αυτό σε εμάς τους Έλληνες αυτό με τα καϊκί. Πάρα πολύ, είναι μεγάλο και μας χαρακτηρίζει, χαρακτηρίζει το θελασσινό μας πόλεμο. Όταν πήγαν τα καϊκιά δεν θα είχε αναπτυχθεί ο πολιτισμός μας, δεν θα είχε ταξιδέψει ο Έλληνας που έχει ταξιδέψει, υπάρχει το διάσημο καϊκί στη Σάμο, όπου υπάρχει και το μεγάλο μουσείο για την παραδοσιακή ξυλοναυπηγική που έφτασε μέχρι το Γιβραλτάρ, έτσι, στην αρχαιότητα. Προηγούν τον πολιτισμό μέσα από τις επαφές, μέσα από το εμπόριο και τώρα τα καϊκιά ποιοι σώζανε ανθρώπους το μάτι για παράδειγμα, ποιοι βγαίνανε στα νυχτά και σώζανε τους ανθρώπους. Με τα καϊκιά. Βεβαίως, δηλαδή είναι άρρυκτο κομμάτι του πολιτισμού και έχουμε κάνει αυτή την προσπάθεια με τον ορίζοντα γεγονότων και τον Τζίμ τον Ευθυμίου, που είναι καθητή Σχολή Κανοτεχνών και την πήγαμε σε δέκα διαφορετικά λιμάνια της χώρας. Ήταν ένα open call, μια ανοιχτή πρόταση, δεν ήταν τόσο μια έκθεση που ήταν μπροστά στις πρωτοπορίες της τέχνης, ήταν περισσότερο μια ακτιβιστική πρόταση. Ξεκινήσαμε από τη Δημοτική Ποινακοθήκη Πειραιά, πήγαμε Καβάλα, πήγαμε Μήλο, πήγαμε Σκιάθο, Σκόπελο, Βόλο, φτάσαμε Σάμου στο Μουσείο εκεί, ευαιστοπήθηκε και ο κόσμος. Η οδηγία αυτή τη στιγμή έχει σταματήσει, συμμετείχαν πολύ σημαντικοί φορείς στην προσπάθειά μας. Κάναμε ημερίδες στη Σχολή Κανοτεχνών με το Υπουργείο Πολιτισμού, με πολύ σημαντικούς ανθρώπους όπως ο Κώσο Δαμιανίδης, που θεωρείται δήμων πάνω στο θέμα της παραδοσιακής ξύλοναυπηγικής. Και έτσι είμαστε και εκεί. Όσοι πολίτες, όχι της Ελλάδας μόνο, δηλαδή πραγματικά του κόσμου, όταν καταστρέφω, ξέρετε τελευταία στην σύγχρονη τέχνη έχει ξεκινήσει η επιστροφή στις τοπικές κοινότητες. Προσπαθούμε να δούμε πώς δηλαδή φτάσαμε στο να κάνει πηχειοπικά στον την Κουέρνικα, την Κερνίκα. Ποια ήταν τα αιρεθίσματά του. Ήταν οι αφρικανικές μάσκες. Τι ενέπνευσε ας πούμε το Van Gogh, η παραδοσιακή ιαπωνική τέχνη. Βλέπουμε λοιπόν τελικά τι είναι η σύγχρονη τέχνη. Είναι μια μεταανάγνωση των πρωτογενών δημιουργικών δυνάμεων. Και έτσι γυρνάμε πίσω στις κουλτούρες, στις τοπικές. Δεν πρέπει να τις σβήνουμε αυτές, έχουμε χάσει το έδαφος. Μα είναι δυνατό να σβήνεις τις αναφορές σου? Όχι. Και αυτό είναι το πατριωτικό ως πατριώτες της γης. Αλλά ξέρετε καθ' και της Ελλάδας από την έννοια, ότι να και εγώ που έχω σε νησί ένα μικρό εξοχικό. Εννοείται ότι σαν παιδί έχουν μπεί στα καϊκιά. Δηλαδή η Ελλάδα είναι γύρω γύρω παντοθάλασσα. Είναι πραγματικά βίωμα του καθενούς. Το λέω αυτό γιατί άλλες χώρες δεν έχουν τα νησιά που έχει η Ελλάδα. Είμαστε και τουριστική χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Έχουμε πάρα πολλά νησιά. Δηλαδή είναι μια πραγματικά εικόνα που σχεδόν δεν σου κάνει εντύπωση. Δηλαδή είναι δική σου εικόνα. Και σιγά σιγά αυτό ξυλώνεται. Αυτό το ένιωσα πολύ βαθιά φέτος στην Πενάλη της Βενετίας όταν την επισκέφτηκα και είδα ότι το περίπτωρο της Κανδυναβίας, που είναι οι τρεις χώρες μαζί, είχε φέρει μια τοπική κοινότητα, νομάδες του Σάμι. Οι Σάμι δεν ανήκουν σε καμία από αυτές τις χώρες. Είναι λάπονες, με σκυμόει να το πούμε έτσι, νομάδες που είναι πάνω στις ασχατιές της γης, στον Βορρά, στον υπέρδο το Βορρά. Και οι άνθρωποι αυτοί έχουν μια κουλτούρα, όπως σας είπα, μετακινούμενη, με τους ταράνδους τους, πηγαίνουν από το ένα μέρος στο άλλο, έχουν μια καταπληκτική ποιετικότητα. Τα ρούχα που φοράνε, γιατί ήρθανε με τις παραδοσιακές ενδυμασίες τους, ήταν αριστοριγματικά. Και τα ρούχα, όλα ότι παρουσίασαν, δηλαδή τα αντικείμενα που παρουσίασαν, τα γλυπτά τους, που ήταν όλα φτιαγμένα από φυσικά υλικά, από τα δέρματα, από τις υφές των στοιχείων, μέχρι, τι να σας πω, είχανε μέχρι και αποξυραμμένη χλωρίδα μέσα, δηλαδή έμπαινες και μύριζε, ήταν η πλήρη συναισθησία, μύριζε στην πατρίδα τους. Και μας αφηγήθηκαν μέσα από τα έργα το πρόβλημά τους. Το ποιο είναι? Το ποιο είναι η γκετοποίηση. Ότι με το ζόρι θέλουν να τους βάλουν σε κοινότητες, κοιτάξτε τους αυτοχθών της Αμερικής, αυτούς που κάποτε τους λέγαν ινδιάνους, τι συνέβη, τους βάζουν, ο εγγλισμός που λέγαν πριν, κοιτάξτε πως όλα αυτά έρχονται, τους βάζουν σε τοπικές έτσι κοινότες, μακριά δηλαδή, όχι, δεν εμπλέκονται, δεν τους αφήνουν τόσο πολύ να εμπλέκονται στην κοινωνία, την σε εσαγωικά ανεπτυγμένη, κατά συνέπεια όλοι αυτοί οι άνθρωποι να υποφέρουν τώρα και από άλλες ζητήματα, ξέρετε, αλκοολισμού, να χάνουνε τη φυσική τους υπόσταση. Ενώ το αίτημά τους είναι να παραμείνουν αυτό που είναι. Να παραμείνουν αυτό που είναι. Να μπορούν να ταξιδεύουν ανάμεσα σε χώρες και λαούς, να έχουν τα λιβάδια τους, να έχουν, όχι, δεν έχουν ιδιοκτησία, τα κοπάδια τους είναι μόνοι τους ιδιοκτησία, να δημιουργούν την πίεση τους. Αυτόχθωνες είναι ίσως τη λέξη. Αυτόχθωνες. Ακριβώς. Και έχουνε και πάρα πολλή, έχουνε πολιτισμό κυριολεκτικά και έχουνε και κυκλική οικονομία, γιατί παράγουνε με τα δέρματα. Απόλυτα. Τίποτα περιτώ. Και στην τελική είναι ο τρόπος ζωής που ακολουθούν χρόνια τώρα, πά απειρά χρόνια τώρα, και τους αρέσει και τους εκφράζει, θεωρώ ότι μόνο με δική τους επιλογή μάλλον μπορούν να... πρέπει να διδαχτούμε από αυτούς. Μιλάμε για την αποανάπτυξη. Ας μάθουμε τι κάνουνε. Έχουνε ειδικά καθεστώτα, μου φαίνεται, σε κάποιες περιοχές, προστατεύονται πάντως. Ξέρετε, ο δυτικός κόσμος πάντα υποτίθεται ότι προστατεύει. Από την εποχή των σταυροφοριών πηγαίναμε να προστατεύσουμε με το σαυρό στο χέρι, έτσι, τους... είμαι άγριος. Δεν τους προστατεύουμε. Τι σας είπαν και για τη Σκανδίνα βία... Ναι, νιώθουν αφάνταστα καταπιεσμένοι. Άμα βλέπατε τα ζωγραφικά τους, ήταν όλο η αστυνομική καταστολή. Δηλαδή, το έβλεπα και δεν το πίστευα. Λέω, και εκεί και εκεί τα ίδια προβλήματα. Τους έχουν και το πείς, δυστυχώς. Για τις σκανδυναβικές χώρες είναι πολύ μπροστά σε συζήτηματα και διαφάνειες και ανθρωπίνων δικαιωμάτων και έχουν και την ελευθερία σαν πολύ υψηλή πολιτιστική αξία. Δηλαδή, η Βόρεια Ευρώπη έχει άλλα επίπεδα. Παίζει σε άλλα επίπεδα, πολύ υψηλά επίπεδα. Κυρία Τζενετουλάκου, σας ευχαριστώ πάρα πολύ θερμά. Για ακόμα μια φορά για την παρουσία σας εδώ στην εκπομπή μας και για όλα όσα μας είπατε. Και εγώ σας ευχαριστώ πάρα πολύ. Μου δίνετε το βήμα. Αγαπάμε την τέχνη, την αγαπάμε όλοι μας και πιστεύω ότι και μέσα από την πανεπιστημική κοινότητα, όλα αυτά θα γίνουν πιο κομμάτια πλέον της ζωής μας. Τέχνη ως ζωή, ζωή ως τέχνη. Ευχαριστούμε και όλους εσάς που μας παρακολουθήσατε. Γεια σας. |
