| Διάλεξη 8: Πό User Γεια σας. Περι this time we were back underwater... ενώ όλα αυτά τα κείμενα μας προτρέπει να στραφούμε προς τον κόσμο των ιδεών. Σε ένα από τα τελευταία έργα του μπαίνει στον κόπο να ασχοληθεί με τη φύση. Προφανώς, το αχείριμα είναι δύσκολο, γιατί κατά κάποιο τρόπο πρέπει να στήσει μια γέφυρα σε αυτό που έλεγε ο ίδιος Ταΐ ΩΝΤΑ, την οδολογία, το όντως ΩΝΤΑ, και από την άλλη μεριά σε εκείνα τα πράγματα που ζούνε στον κόσμο του Γίγνεστο και της Απόλειας, που έρχονται, ζούνε για λίγο και μετά χάνονται. Και το αχείριμα αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο. Άρα, λοιπόν, μιλάμε για μια άσκηση εξαιρετικά σύνθετη, όπου ο Πλάτων παίρνει υπόψη αυτό που υπόθηκε από όλους τους προηγούμενους, παρά το γεγονός ότι δεν είχαν το ίντερνετ, δεν είχαν την επικοινωνία, γνωρίζαν πάρα πολύ καλά τι έχει υποθεί από τους Ιωνές, από τον Ηράκριτο τους, προστοκρατικούς και όλους αλλούς, τι έχει υποθεί από τον Παρμενίδη και από τους Αλεάτες. Άρα, είναι σε πλή γνώση το τι παίχτηκε πιο μπροστά. Και μιλάει, λοιπόν, για ένα κόσμο, ο οποίος έγινε με καπιστήμη, γέγονε, άρα δεν είναι κόσμος που υπάρχει για πάντα, ότι τον κόσμο αυτό μπορούμε για να τον καταλάβουμε χάρη στον λόγο και την φρόνηση, προς το λόγο και φρονίση περιληπτών. Και βέβαια, θα πρέπει να καταλάβουμε ότι αυτό που θα πούμε για τον κόσμο είναι ένας οικός λόγος. Αναφέρατε σε κάτι που είναι η εικόνα του υποδείγματος. Άρα, δεν έχουμε πρόσβαση στο υπόδειγμα το ίδιο, που υπάρχει κάπου... το ακίνητο, το αιώνιο κλπ. Έχουμε, λοιπόν, μια εικόνα που φτιάχτηκε και, λοιπόν, ο λόγος μας θα αναφέρεται σε μια εικόνα. Άρα, θα είναι ο ευλογός λόγος, μια οικασία. Αυτό που φαντάζεται ο Πλάτωνα είναι ότι υπάρχει μια ύλη. Μια ύλη, όμως, η οποία δεν έχει μορφή, δεν έχει σχήμα. Και έρχεται ο Θεός, την Μυργός, και στην άτακτη αυτή η ύλη, λοιπόν, την εφοδιάζει με ψυχή και με νου. Άρα, λοιπόν, είναι κάτι που δόθηκε απ' έξω. Δεν είναι εκείνη η ιδέα που έχουνε εξακολουθεί. Είναι η ιδέα που έχουν οι Ιωνές, που πιστεύουν ότι η Φύση η ίδια, από μέσα της, έχει την ικανότητα του να αλλάζει. Το σύμπαν παρατηρεί, λοιπόν, ο Πλάτων. Είναι ορατό και αυτό, που σημαίνει ότι το βλέπουμε και το αγγίζουμε. Και φαίνεται, νιώθει την ανάγκη σε κάθε μια αίσθηση να αντιστοιχήσει και ένα στοιχείο. Το ορατό, λοιπόν, το συσχετίζει με τη φωτιά και το απ' το με τη Γη. Άρα, λοιπόν, έχουμε κάτι που το βλέπουμε και το αγγίζουμε. Άρα, στο σύμπαν συναντάμε δύο στοιχεία, το ορατό... δύο στοιχεία, συγγνώμη, τη φωτιά και τη Γη. Φτάνουν τώρα τα δύο στοιχεία αυτά μόνο. Όχι, λέει, χρειαζόμαστε και μερικά άλλα στοιχεία, τα οποία θα είναι κατά κάποιο τρόπο η συνδετική δεσμή ώστε να προκύψει κάτι ομογενές και συνεκτικό σύνολο. Άρα, λοιπόν, ανάμεσα στη φωτιά και τη Γη, ο πλάτων προτείνει να βάλουμε το νερό και το αέρα. Και μάλιστα, εκείνο που προτείνει είναι ότι αυτά τα στοιχεία πρέπει να μπουν σε γεωμετρικές αναλογίες. Είναι ο ίδιος ο πλάτων που θαυμάζει, λοιπόν, τη γεωμετρία και λέει, λοιπόν, ότι α αντιστοιχεί στη φωτιά, β αντιστοιχεί στη Γη, μη ένα αντιστοιχεί στον αέρα, μη δύο στο νερό. Παρατηρεί, λοιπόν, ότι αυτά τα στοιχεία α, β, μη ένα και μη δύο πρέπει, λοιπόν, να εισέχονται σε αναλογίες, γεωμετρικές αναλογίες, α προς μη ένα, ίσον μη ένα προς μη δύο, ίσον μη δύο προς β. Μη πως κανένας ψηλιάζεται γιατί τα στοιχεία αυτά πρέπει να εισέχονται σε γεωμετρικές αναλογίες. Τι είναι αυτό που το προσελκύει, το έχουμε συναντήσει αλλού, όπου κάπου, λοιπόν, έχω να διαιρέσει, όπου κάπου, λοιπόν, έχω να διαιρέσω κάτι, έναν κανόνα ή έναν χάρακα, και αντί να το διαιρέσω το χάρακα στη μέση, πηγαίνω και το διαιρώ με τέτοιο τρόπο, ώστε το α προς μη είναι ίσον μη μη προς β, ναι. Αυτή η οσφαλής είχε βάλει τα σεμέρια του λόγου, όπως πράγματο, τώρα δεν το συμβουλήσαμε και με τη καρδιά, δηλαδή η χρυσή τομή ήταν... Σωστά, πρόκειται λοιπόν για τη χρυσή τομή. Κατά κάποιον τρόπο πάραμε, λοιπόν, αυτό το ευθύργαμα τμήμα, και αντί για να το χωρίσουμε στη μέση, το χωρίσουμε σε λόγους α προς μη μη προς β, ανάδυεται ο γημετρικός λόγος. Δηλαδή το μη τετράγωνο είναι ίσο με α επί β. Κατά κάποιον τρόπο, δεν ξέρω, πιθανώ να κάνω λάθος. Μη τετράγωνο είναι ίσο με α επί β. Είναι σαν να έχεις το οθωγόνιο και να το κάνεις τετράγωνο. Ειλικρινά δεν ξέρω τι κρύβεται από πίσω. Απλώς θυμάμαι ότι αναφέρεται σαν κάποιο χρυσό λόγο, ότι είναι η αρμονία, αρμονικός λόγος κτλ κτλ. Πάντως επιζητεί να υπάρχει αυτός λοιπόν ο αρμονικός γημετρικός λόγος και το παράξενο είναι γιατί έχει ανάγκη από δύο παραπανήσεις στοιχεία. Δηλαδή γιατί δεν φτάνει το ένα το στοιχείο σαν ένας κρύκος, σαν ένας δεσμός ανάμεσα στο α και το β. Θα μπορούσε να έχει α προς μή ή ίσον μή προς β. Ψηλιάζεται κανένας τι μπορεί για να τον έχεις μπλόξιν να βάλει τους δύο συνδέσμους και όχι μόνον ένα. Αυτό είναι μια σκέψη που μόνον ο Πλάτωνας μπορούσε για να το σκεφτεί. Χρειαζόμαστε δύο ενδιάμεσες όρους. Γιατί ζούμε, λέει, σε τρεις διαστάσεις. Το καταλαβαίνει κανένας και το βλέπει κανένας γιατί επειδή ζούμε σε τρεις διαστάσεις, χρειαζόμαστε δύο ενδιάμεσες όρους. Για να... Εάν ζούμε σε τρεις διαστάσεις, σημαίνει πως πρέπει για να φτιάχνουμε όγκους. Και αν θέλουμε για να βρούμε τις διαστάσεις, ας πούμε, και του κύβου, θα πρέπει να βγάλουμε την κυβική ρίζα. Άρα πρέπει να έχουμε αυτές τις ποσότητες ώστε να μπορέσουμε να βγάλουμε κυβική ρίζα. Εντάξει. Αν είχαμε μονάχα το 1 το μή, θα βγάζαμε την πετραγωνική ρίζα. Από αυτή την έκραση βρίσκουμε ότι το μή 2 τετράγωνο είναι ίσον μή 1 επί βήτα. Από αυτήν εδώ, μή 2 τετράγωνο ίσον μή 1 επί βήτα. Από την πρώτη τη σχέση βρίσκουμε ότι το α μή 2 είναι ίσον μή 1 τετράγωνο. Σωστά. Υψώνουμε αυτή τη σχέση στο τετράγωνο και βρίσκουμε μή 1 τετάρτις ίσον α τετράγωνο μή 2 τετράγωνο. Λέω πέρα αυτή τη σχέση. Στο τετράγωνο είναι μή 1 τετάρτις ίσον α τετράγωνο μή 2 τετράγωνο και θυμάμαι αυτήν εδώ τη σχέση. Άρα στη θέση του μή 2 τετράγωνο βάζω α τετράγωνο επί μή 1 βήτα. Έχω εδώ το 1 το μή 1. Εδώ έχω το μή 1 στην τετάρτι. Άρα από εδώ συνάγω ότι το μή 1 στον κύβο είναι ίσον α τετράγωνο επί βήτα. Αυτό το γράφω α κύβος βήτα διά α. Και συνεπώς όταν πάω να βρω το μή 1, το μή 1 έχει τις διαστάσεις μήκους, είναι το α, επί την κυβική ρίζα του λόγου βήτα διά α, κυβική ρίζα. Κυβική ρίζα. Άρα, λοιπόν, έχω ανάγκη από δύο διάμεσους κρύκους, εντάξει, για να φτιάχνω τις κυβικές ρίζες. Το έχετε ξανακούσει αυτό, να συνδέουμε τη δομή της ύλης και το τι συναντάμε στην ύλη με τις διαστάσεις του χώρου. Δηλαδή, ένα μερμήγκι που ζει σε δύο διαστάσεις, προφανώς δεν βλέπει την τρίτη διάσταση, άρα, κατά τον πλάτωνα, θα έχει ανάγκη μόνο από έναν διάμεσο, θα έχει α προς μή στο μή προς βήτα για να φτιάχνει τετράγωνα, για να φτιάχνει τις επιφάνειες. Εμείς ζούμε σε τρεις διαστάσεις, πρέπει να φτιάξουμε και βική ρίζα. Αν κάποιος έχοντα και μας έλεγε, ξέρετε, οι ίδιοι οι διάστασεις είναι 4, 5 ή 6, θα πρέπει να βάζουμε περισσότερους διάμεσους όρους για να φτιάχνουμε την... Πώς λέγεται το 1... Για 4 είναι η... Αυτό το πράγμα πώς λέγεται? Τέταρτη ρίζα. Τέταρτη ρίζα, ευχαριστώ. Άρα, λοιπόν, μιλάμε για τέταρτη ρίζα του ΑΦ. Τα έχω ξεχάσει, παιδιά. Συγγνώμη. Γιατί τα έχει βάλει στη σειρά αυτήν εδώ... Αν έχεις παρατηρήσει... Έχει τη φωτιά... Το μη 1, που είναι ο αέρας, είναι κάπως πιο κοντά στη φωτιά. Και καθοδόν σε κάτι στερεό πάρα πολύ σκληρό, πάει και βάζει το μη 2, νερό. Και στο τέλος πάει στο εξαιρετικά συγκροτημένο στερεό το ΑΠΤΟ, που είναι η Γη. Άρα, λοιπόν, η σειρά Α, μη 1, μη 2 και β, έχει το χαρακτήρατο εξαιρετικά αέρινο, που πρόκειται για τη φωτιά που έχει την πιο χαμηλή πυκνότητα. Έτσι δεν είναι. Μια φωτιά είναι κάτω πάρα πολύ ζεστό και η πυκνότητας είναι πάρα πολύ μικρή. Καθώς κάποιος θέλει για να μειώσει και την πυκνότητα θα πηγαίνει στον συνήθι αέρα, προχωρούμε στην υγροποίηση. Θα πάμε στο νερό. Και άμα το πάρουμε και το παγώσουμε, το κάνουμε σκληρό, θα πάμε στη Γη. Είναι εκείνη η ιστορία με τον... Αναξημένη το λέγαμε τον τύπο, τον Ιώνα, που το φανταζόταν και τα στοιχεία πώς προχωράνε μέσα από τη συμπίκναση. Θα μου επιτρέψετε να συμβουλευτώ τις δικές μου σημειώσεις. Αναξημένη. Όπου είχαμε πάλι το ίδιο σκεπτικό, ότι αρχίζουμε με κάτι το οποίο δεν είναι καθόλου πυκνό, είναι μικρή πυκνότητα, προχωρώ στη συμπίκνωση, γίνεται ο αέρας, προχωρώ σε ένα στάδιο ακόμα, θα γίνει το υγρό στοιχείο και μετά στην τελευταία συμπίκνωση θα καταλήψω στη Γη. Άρα, λοιπόν, αυτή είναι η σειρά από κάτι το εξαιρετικό αέρινο σε κάτι το πάρα πάρα πολύ πυκνό. Γυρίζω στο δικό μου και το ρώτημα. Έχετε ακούσει με κάποια σύνδεση ανάμεσα στις διαστάσεις του χωρού και τη δομή της ύλης. Προφανώς, πριν από τον Πλάτωνα δεν τεθεί ένα και ο θέμα. Είναι ο πρώτος που σε ένα κείμενο συμβουλεύει. Ο πρώτος που σε ένα κείμενο συνδέει τη δομή της ύλης με τις διαστάσεις του χώρου, τη ζούμε σε τρεις διαστάσεις. Πιο πρόσφατα υπάρχει μια τέτοια αντίληψη. Δεν το έχετε ακούσει. Η φυσική τι λένε, παιδιά, ναι? Τι έχουμε να κάνουμε με διαστάσεις του χώρου και δομή της ύλης. Υπάρχει σε τέσσερις διαστάσεις. Ναι, αλλά δεν το συνδυάζει αυτό με τη δομή της ύλης, ότι επειδή ζούμε σε τέσσερις διαστάσεις η δομή της ύλης πρέπει να αλλάξει και να είναι... Ότι η δομή της ύλης πρέπει να αλλάξει και να είναι έτσι, επειδή πάμε σε τέσσερις διαστάσεις. Εδώ λέει ότι πρέπει να έχουμε ένα, δύο, τρία, τέσσερα στοιχεία γιατί ζούμε σε τρεις διαστάσεις, ναι. Πώς η έδικα διαστάσεις που το κείμενο είναι τη θεωρία των χορδών. Η θεωρία των χορδών. Στη θεωρία των χορδών είναι το ακριβώς αντίθετο. Είναι το τύπα λαδό εκεί, όπου έχουμε μια θεωρία. Και κάνουμε εμείς την επιλογή της ύλης. Και λέμε πως οι ύλης δεν είναι τα άτομα μας που ξέραμε παλιά, όχι. Είναι κάποιες χορδές. Και οι χορδές αυτές πάλλονται. Και για να έχουμε τη σωστή κυβαντική συμπεριφορά των χορδών, οι χορδές αυτές μπορούν και ζουν σε έντεκα διαστάσεις. Και αντί για να πάρουμε τη θεωρία και να την πετάξουμε, λέμε να το αποδεχτούμε και να φανταστούμε πως θα είναι οι άλλες διαστάσεις. Από τις τέσσερις πώς θα πάμε στις έντεκα, ως σε αυτές τις έντεκα, για να μην τις βλέπουμε, γιατί όντως δεν είναι στα μάτια μας μπροστά. Αλλά είναι πάλι μια θεωρία που συνδέει τη δομή της ύλης, στην περίπτωση μας μιλάμε λοιπόν για χορδές που πάλλονται, και τις διαστάσεις του χώρου. Ο Μεν Πλάτον θεώρησε σαν δεδομένο τις διαστάσεις του χώρου και λέει πως είναι τρεις. Άρα εφόσον είναι τρεις, η δομή της ύλης πρέπει να είναι έτσι, ή δε σύγχρονη θεωρητική φυσική λένε ότι ξέρω εγώ τη δομή της ύλης. Και μη μας ενοχλείτε πάρα πολύ, αυτή είναι η δομή της ύλης. Και αν ζει σε έντεκα διαστάσεις, είναι επειδή εσείς είστε θεώστραβοι και δεν το βλέπετε, και έχουμε τέσσερις διαστάσεις. Και έχουμε τέσσερις διαστάσεις που τις βλέπουμε, που εκτείνονται από το μειον άπειρο μέχρι το συνάπειρο. Γιατί δεν βλέπουμε τις άλλες διαστάσεις? Δεν μπορούμε για να τις δούμε, γιατί οι άλλες διαστάσεις είναι αυτό που λέμε στη φυσική, πρόκειται για συμπαγής διαστάσεις, που σημαίνει ότι ενώ μπορούμε να φανταστούμε τη διάσταση της ύλης, να εκτείνεται από το μειον άπειρο μέχρι το συνάπειρο, οι άλλες διαστάσεις θα είναι σαν ένας κύκλος. Αυτή είναι μια άλλη διάσταση. Αυτή τη διάσταση πάει από το μειον άπειρο μέχρι το συνάπειρο, αυτή είναι η συμπαγής διάσταση. Μοιάζει σαν το καλαμάκι. Το καλαμάκι έχει δύο διαστάσεις. Αν βάλετε το καλαμάκι μακριά, πρόκειται για μονοδιάστατο αντικείμενο και συνεπώς δεν τις βλέπουμε γιατί αυτή η ακτίνα είναι αρκούντος μικρή αλλά κάποιος έχει πολύ μεγάλη ενέργεια, πιθανόν και να τις δει. Απλώς να ξανατονίσω πάλι, είναι η πρώτη φορά και μετά από αιώνες η θορία των χορδών είναι το δεύτερο παράδειγμα που προτείνεται μια σύνδεση ανάμεσα στη δομή της ύλης και της διαστάσεις του χώρου. Χώρια που μπορεί κάποιος να το βάλει στη βάση του επιχειρήματος. Γιατί ζούμε σε τρεις διαστάσεις, κυρία και παύλα. Γιατί να μην είναι δύο οι διαστάσεις ή να ζούμε πάνω σε μία διάσταση ή σε τέσσερα κλπ. Με πάση περιπτώση αυτή λοιπόν ήταν η πρόταση του πλάτωνα που συνδυάζει τις διαστάσεις του χώρου με τα βασικά στοιχεία και με τα άτομα που συναντάμε στην ύλη. Η αγάπη του πλάτωνα για τη γεωμετρία δεν έχει σταματιμό. Είναι ατέλειωτη. Λοιπόν, αυτά τα στοιχειώδητα άτομα έχουν γεωμετρικές δομές. Μάλα λόγια. Τα άτομα της φωτιάς. Τα άτομα λοιπόν της φωτιάς είναι τετράεδρα. Άρα λοιπόν το άτομο της φωτιάς είναι τετράεδρο. Έχει τέσσερις έδρες. Του αέρα είναι οκτάεδρο. Οκτάεδρο. Οκτάεδρο. Του νερού, είκοσαεδρο. Είκοσαεδρο. Είκοσαεδρο. Τα άτομα της γης, δεν ξέρω γιατί, είναι κύβοι. Το πέμπτο πολύεδρο είναι το δώδεκαεδρο. Άρα λοιπόν είναι αυτό που περιβάλλει το Σύμπαν όλο. Το δώδεκαεδρο. Ειλικρινά δεν ξέρω γιατί το κάθε ένα στοιχείο πήρε αυτή τη δομή. Μπορώ να καταλάβω ότι φαντάζεται ότι τα άτομα, λόγω της αγάπης προς τη γεωμετρία, προς τον Ευκλήδη και όλους αυτούς, πρέπει να είναι πολύεδρα. Αποδεχτώ. Έχουν μια καπια δρομή. Τώρα γιατί σκέφτηκε ότι η φωτιά είναι τετράεδρο. Η γη κύβος. Ο αέρας οκτάεδρο. Το νερό το εικοσαεδρο και όλο το Σύμπαν κλείνεται μέσα στο δωδεκάεδρο. Ούτε φαίνεται μέσα και στο κείμενο και στο τίμεο το ίδιο. Γιατί τα έχει διαλέξει έτσι. Κάτι θα υπάρχει, κάτι που θα κρύβεται, αλλά ειλικρινά δεν είναι πουθενά γιατί έχει κάνει αυτή την επιλογή. Προφανώς και το βασικό πράγμα είναι ότι στα διάφορα αυτά τα άτομα, από τη στιγμή που τα συνδέει με πολύεδρα, μπορούμε να φανταστούμε τις αλλαγές που υπάρχουν ανάμεσα στα άτομα, όπου το βασικό πιο είναι να έχουμε τη διατήρηση των εδρών. Με άλλα λόγια, αν πάρουμε δύο άτομα φωτιάς, σωστά τέσσερις έδρες και άλλες τέσσερις οκτάεδρο. Άρα λοιπόν έχουμε αυτή την ικανότητα μέσα από μια αντίδραση δύο άτομα φωτιάς να μας δώσουν αέρα. Ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό για εσάς. Και ένας αέρας να μας δώσει δύο άτομα φωτιάς. Βγαίνει από το γεγονός ότι τόσες έδρες έχω στην αρχή, τόσες έδρες έχω στο τέλος, παίρνω τα δύο τετρά έδρα και τα κολλάω μαζί, τέσσερις έδρες και τέσσερις μου βγαίνει το οκτάεδρο. Ή αν πάρω πάλι το άτομο της φωτιάς, τέσσερις έδρες και δύο αέρα είναι τέσσερα. Αυτό το πράγμα είναι 2,8,16 και 4,20. Το νερό. Άρα κατά κάποιο τρόπο μαγικό, που το λατρεύουν όλοι οι τύποι του μεσαίωνα που κάνουν και τα μαγικά πράγματα που βλέπετε στην τηλεόραση, που ψάχνουν να βρουν τις μαγικές της λήθους, παίρνετε ένα άτομο φωτιάς, το χτυπάτε με δύο αέριδες και σας βγάζει νερό. Ό,τι και να σημαίνει αυτό. Και προφανώς το πιο συμμετρικό σχήμα που υπάρχει ανάμεσα σε όλα τα πολύεδρα είναι το δώδεκαεδρο. Που περιβάλλει και το σύμπαν όλο και το καταλαβαίνω αυτό γιατί όντως το πιο συμμετρικό από όλα τα πολύεδρα είναι το δώδεκαεδρο. Εάν νομίζετε ότι αυτά είναι τελείως νεκρά και είναι σχήματα λόγου, σας βεβαιώνω ότι πριν από λίγα χρόνια, τώρα δεν θυμάμαι πού ακριβώς, είχα δει μία επιστημονική εργασία από Γάλλους συναδέλφους που εργάζονταν σε Γαλλικό Κέντρο έρευνας που είχαν μια δουλειά πάνω στη κοσμολογία και μελετούσαν εν πύρη σοβαρότητα επιχειρήματα την εκδοχή ότι το σύμπαν δεν είναι τίποτα άλλο παρά το δωδεκάεδρο χωρίς καμία αναφορά στον Πλάτωνα αλλά θεωρούσαν ότι μπορούσαν να καταλάβουν καλύτερα την κοσμολογία του σύμπαντος με αυτήν εδώ και την υπόθεση. Δεν βρήκα συνέχεια αν δημοσιεύτηκε αυτό ή όχι αλλά μόνο το γεγονός ότι μπήκαν στον κόπο και το γράψανε σημαίνει πως αυτές οι ιδέες δεν είναι και τόσο παλαβές και τόσο ακρές όσο φαίνονται ίσως στην αρχή. Πιο πολύ, μου φαίνεται, αξίζει ακόμα να κάνουμε τί για να συγκρίνουμε τις ιδέες του Πλάτωνα με τις προηγούμενες ιδέες του Δημόκριτου που μιλούσε για εκείνα και τα πορώδι, τα άτομα που έχουν και τις σωπές και το ένα άτομο πηγαίνει και μπαίνει μέσα στο άλλο να έχουν μια ενότητα. Όταν πάμε τώρα στις έννοιες του χώρου και του χρόνου μιλάμε τώρα για τον φιλόσφο Πλάτωνα ο οποίος δεν είναι απλώς κάποιος που μαγειρεύει κάτι το βαστανίζουν πάρα πολύ οι έννοιες του χώρου και του χρόνου οι έννοιες αυτές είναι σκοτεινές και δύσλυπτες και είναι σκοτεινές γιατί πάνε να κινηθούνε ανάμεσα στον αυτό που πάντα υπάρχει και στο γήγνεστε. Μιλάμε λοιπόν για την πλατωνική χώρα όπου τώρα αυτή η χώρα δεν είναι αυτός ο χώρος που βάζουμε και τα πράγματα μας και λέμε έχω αυτό το αντικείμενο στο τάδε σημείο του χώρου. Όχι, η χώρα για τον Πλάτωνα είναι η υποδοχή και η μήτρα όλων των αισθητών πραγμάτων. Κάπου πρέπει για να φανταστούμε ότι ανάμεσα στον κόσμο με τα ΙΟΝΤΑ και ανάμεσα στα πράγματα που αγγίζουμε υπάρχει κάτι που κατά κάποιον τρόπο και τα χωρίζει. Αυτό είναι η χώρα και αυτό που κάνει η χώρα είναι για να γεννάει αυτά τα αντικείμενα που βγαίνουν μέσα από τον κόσμο των ιδεών σαν εικόνες τους και βγαίνουν λοιπόν στο χώρο που ζούμε εμείς. Άρα η έννοια της χώρας είναι αυτή, είναι λοιπόν της μήτρας της υποδοχής που δέχεται και γεννάει τα διαφορετικά πράγματα. Ο χρόνος, ο χρόνος, ο χρόνος, ο χρόνος για τον πλάτωνο. Σας διαβάζω πώς το περιγράφει ο πλάτωνος του χρόνου. Όλο και όλο είναι για δυο στιγμές περιπάνω, δεν είναι. Ο χρόνος λοιπόν είναι η κινητή εικόνα της ακίνητης και της αιωνιότητας. Σας δείτε πότε αυτή η φράση? Ότι έχω το αιωνίως ακίνητο και έχω μια εικόνα από αυτό το ακίνητο, αυτή η εικόνα είναι μια κινητή εικόνα και αυτός είναι ο χρόνος. Και παρακάτω να δεις κάτι που να το κάνει πιο σαφές. Πώς το δέχεσαι αυτό, είναι κάτι το κατανοητό ότι ψάχνει ο άνθρωπος τι, από τα αιώνια όντα που πιστεύεις αυτά, να βγάλει κάτι που να σχετίζεται με το χρόνο. Και λέει ο χρόνος είναι η κινητή εικόνα του ακίνητου όντως. Κι αυτό, ναι, κινητή εικόνα τι σημαίνει, έχουμε μια εικόνα και την πάμε βάθω πάνω-κατώ. Τον αισθητό χρόνο. Τον αισθητό χρόνο. Τον αισθητό χρόνο. Τον οποίο πώς τον καθορίζουμε? Μέσω της κινήσης. Για να προσθέσω πάνω σε αυτό που πιθανό, για να βοηθήσω τα πράγματα, ότι όντως μου φαίνεται και ο πλάτων, γιατί μπορούμε, για να μετρήσουμε το χρόνο χάρη στις ρυθμικές κινήσεις των ουρανίων σώματ. Βίνκο. Άρα λοιπόν βλέπουμε τα ουράνια σώματα. Τα ουράνια σώματα μας δίνουν, λοιπόν, αυτή την έννοια του ρυθμικού, του χρόνου. Και είναι αυτά λοιπόν τα ουράνια σώματα που μέσα από τις κινήσεις τους, που τις θεωρούμε προφανώς τέλειες, κανονίζουν αυτή τη νέση της κινητής εικόνας. Γιατί υποθέτω αυτά τα πράγματα για τον πλάτων είναι πραγματικά οι εικόνες. Και αυτές οι εικόνες όμως έχουμε μέσα από την κινήση τους και θεωρώ σαν χρόνο την κινήση αυτών των εικόνων στον ουρανό. Γιατί πηγαίνω στον ουρανό? Πάω στον ουρανό, γιατί ίσως κατά πλάτωνα ο ουρανός είναι σχεδόν τέλειος και είναι τόσο πολύ κοντά στην αιώνια πραγματικότητα και το ίδιο πιστεύαν όλοι οι αρχαίοι Έλληνες. Δηλαδή στη Γη είναι το εμπειρικό, αυτό που μας ξεγελάει και όσο πάμε πιο ψηλά συναντάμε κάτι που συναντάται με το αιώνιο, με το θεϊκό. Άρα πάνω εκεί στον ουρανό βλέπουμε τις υπέροχες κυκλικές κινήσεις, σωστά. Και ο Αριστοτέλης θα συμφωνούσε με αυτό ότι την ίνια του χρόνου την αποκτούμε μέσα από τις κινήσεις των ουρανίων σωμάτων. Πάλι, πώς σας φαίνεται αυτό? Δηλαδή, όντως, τα ουρανία σώματα κανονίζουν την αίσθηση του χρόνου, ότι υπάρχει κάποιος που τα κούρντισε σωστά, ένας Σελβετός, ας πούμε, και τα βάλε και αυτά κινούνται πάνω και δίνουν σε εμάς την αίσθηση του χρόνου. Και γιατί ενώ μιλά για τα άτομα και θα περιγράφει πολλοί εδρα το ένα το άλλο και είναι σελίδες, σελίδες, μόλις στάνει στον χρόνο, είναι δύο σειρές και την κομπανάει αμέσως. Η κινητή εικόνα, λέει, της, πώς το πάμε, του ακίνητου όντως. Άμα ρωτούσε... Άμα ρωτούσε τους αστρονόμους, θα συμφωνούσαν με αυτό την πειροδικότητα. Δεν είχαν κάνει ήδη τους επίκυκλους και συνέχιζαν να τελει κύκλοι και έπρεπε συνεχώς να κάνουν τις διορθώσεις τους. Εξού και ο μηχανισμός των αντικυφήρων που έχει ένα κύκλο πάνω στον άλλο ακριβώς για να μπορέσουν αυτή την κίνηση, που δεν είναι κύκλος, για να την κάνουν και γιατί να ανάγουν σε κύκλους. Ή ακόμα αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, γιατί να μην γράψει πέντε στιγμές παραπάνω και να πει η τέλεια κίνηση είναι η κίνηση του τάδε πλανήτη. Ή όλοι οι πλανήτες είχαν την ίδια αξία. Δηλαδή, ποιος δίνει την κίνηση στην εικόνα ξαφνικά έχουμε εκείνο το ακίνητο, το αιώνιο, το αιών, μια κάποια στιγμή σκυλοβαριές, ας πούμε, τι θα γίνει με αυτό το ακίνητο πράγμα και λέει έχουμε και μια κάποια εικόνα. Αυτή την εικόνα την έχω μπροστά μου. Και μετά πάει στην εικόνα και της δίνει μια κίνηση. Κινητή εικόνα. Ποιος έδωσε την κίνηση? Θα μπορούσε το σύμπαν να ήταν στα-τι-κο. Καρφωμένος ο ήλιος, καρφωμένο το θεγγάρι, η γη κτλ. Υποθέτω ότι δεν είναι μόνο πρόβλημα του πλάτωνα. Είναι πρόβλημα όλης της ελληνικής σκέψης. Δεν είναι καθόλου καθόλου καθόλου καλές σχέσεις με την ια του χρόνου. Ο χρόνος της διαφεύγει. Ψάχνουν λισοδός για κάτι το σταθερό, το αναλείωτο, οντολογικό, εξού και όλη αυτή και η προσπάθεια με γεωμετρία, γεωμετρικά σχήματα. Δεν μπορούν να πάνε πιο πέρα. Εντάξει, ακόμα και ο Ηράκλητος που κουβεντιάσαμε, ο οποίος είναι από αυτούς που τονίζουν ότι γίνεται την αλλαγή την αλλαγή και την αλλαγή αυτή την εγκυβωτίζει που? Σε ένα κύκλο αρχίζουμε, κάνουμε μια βόλτα μας και μετά ξαναγυρίζουμε πίσω. Ζητών αυτών λόγων. Άρα λοιπόν είναι μια αλλαγή που αλλάζει για να κάνει τι? Για να γυρίσει πάλι πίσω. Κάποια χρόνος δεν υπάρχει καν στην ελληνική σκέψη και ούτε μπορούν να φανταστούν ότι κάτι αλλάζει για να πάει σε κάτι που είναι τελείως διαφορετικό. Κάτι αλλάζει για να κάνουμε ένα ωραίο κύκλο και να γυρίσουμε πίσω. Ένα ωραίο ταξίδι. Σαν τι? Σαν τον Οδυσσέα. Δεν ταξίδεψε αυτός ο άνθρωπος. Δεν γύρισε τόσα μέρη. Γύρισε στο τέλος που πήγε. Η Θάκη. Η Θάκη. Μπορούσε να μην πάει. Να μείνει κάπου με την Κύρκη να κάνει κάτι άλλο. Δεν μπορεί. Πρέπει να γυρίσει πίσω από εκεί που ξεκίνησε για να κάνει τι? Να κλείσει τον κύκλο. Να κλείσει τον κύκλο. Γιατί η ιστορία δεν υπάρχει. Το μόνο που υπάρχει λοιπόν είναι κάποιες αλλαγές που πρέπει να έχουν το χαρακτήρα του κύκλου, της κυκλικής κίνησης. Και πάντα η έγνοιά μας είναι το οδολογικό, σταθερό, αναλείωτο στοιχείο που μας σώζει μέσα σε ένα κόσμο όπου τα πάντα αλλάζουν. Και συνεφώς μέσα στον κυκαιώνα των αλλαγών πρέπει ο καθένας με το δικό του τρόπο, συμφωνεί με το δικό του τρόπο να διασώσει και αυτό το πράγμα δεν αλλάζει. Και να το προτείνει στους άλλους αν το δεχτούν ή όχι. Από πότε συναντάμε τη νέα του χρόνου όπως ότι έχουμε εμείς στη σύγχρονη εποχή κάπου κάτι δηλαδή σαν μια γραμμική εξέλιξη. Δηλαδή στους Αρχαίους Έλληνες είναι πάντα κύκλος. Δηλαδή άμα πεις σε ένα αρχαίο είναι χρόνος, το μυαλό το πάει σε ένα κύκλο. Αρχίζω, προχωράω, αλλάζει αλλάζει αλλάζει και οπ, ξαναγυρίζω στο ίδιο σημείο. Μιλάμε λοιπόν για κυκλικό χρόνο. Σε ποιους συναντάμε για πρώτη φορά την έννοια του γραμμικού χρόνου. Ότι είμαι στο Α και ταξιδεύω σε μια ευθεία γραμμή και φτάνω στο Β. Πού συναντάμε αυτό για πρώτη φορά? Που είναι υποθέτω η δική μας η αντίληψη ή το ρινί. Κανένας δεν λέει τώρα ότι μέσα από την εξέλιξη θα πάω και θα γυρίσω πίσω σε κάτι που το συνάντησα πιο μπροστά. Έχουμε την αίσθηση ότι ταξιδεύουμε προς το μέλλον. Από πού έρχεται η αντίληψη του γραμμικού χρόνου? Από την ιστορία, από τη φιλοσοφία, από τη λογοτεχνία, από τη λογοτεχνία. Πού συναντάμε αυτήν την αίσθηση του γραμμικού χρόνου? Ότι αφήνω κάτι πίσω μου και προχωράω μπροστά. Καλά πήγες πολύ, πολύ μπροστά. Οπότε το συναντάμε για πρώτη φορά. Γραμμικός χρόνος. Η αντιλήψη της ιστορίας, της αλλαγής. Σαν μια ευθεία γραμμή. Όπου αφήνουμε τον κύκλο. Τον ελληνικό κύκλο, που είναι υπέροχος, δεν λέω, αλλά το σπάμε τον κύκλο και βλέπουμε τα γεγονότα πάνω σε μια ευθεία γραμμή και αφήνουμε αυτό και πάμε μπροστά χωρίς να γυρίσουμε πίσω. Ναι. Ε, βέβαια, έχει να κάνει με την ευριακή παράδοση. Τη βιβλική παράδοση. Που πέρασε μετά και στη χριστιανική θρησκεία. Έτσι δεν είναι. Η αντίληψη ότι πάμε προς το μέλλον είναι η αντίληψη που μας έχετε από τους Εβραίους και από τη βιβλική παράδοση. Τι έχουμε στο μέλλον. Τη ισοτηρία. Έτσι δεν είναι. Η ισοτηρία μας περιμένει στο μέλλον. Ενώ στον Πλάτωνα, όλη μας η έγναια πρέπει να πάμε πίσω. Όπου πίσω θα βρούμε την αλήθεια. Και δεν πρέπει για να ξεχάσουμε το παρελθόν όπου είχαμε την ψυχή που γνώρισε τα σώματα. Άρα η έγγναιά μας δεν είναι για να στράφουμε προς το μέλλον. Οι δικιά μας έγινε να πάμε πίσω στο παρελθόν να ανασύρουμε την αλήθεια που κάπου κρύβεται κάτω από το στρώμα των αισθήσεων και της εμπειρίας. Να προχωρήσουμε στην κάθαρση της αισθήσεως και της εμπειρίας για να βρούμε την ψυχή που θα μας πει τι γινόταν που στο παρελθόν. Αυτό που είδε κάποτε, πότε, στο παρελθόν. Ενώ, λοιπόν, στην ευριακή σκέψη αυτό που μας ενδιαφέρει είναι τα αισχατά και κυρίως προφανώς και στη χριστιανική θρησκεία που πήρε την αντίληψη αυτή, λοιπόν, από τη βιβλική παράδοση, ότι προχωράμε στο μέλλον και τι συναντάμε στο μέλλον, τη δεύτερη παρουσία. Και η αλήθεια πότε θα εμφανιστεί στο απότατο μέλλον, στη δεύτερη παρουσία. Έτσι δεν είναι. Ναι. Ναι, βα, η μάχη... Ένας εφάρμονος παρέλυνσμος και στήματος και έναν κοινό τροπείο από αυτός ο κόσμος των αισθήσεων, από αυτός ο κόσμος των αισθήσεων, να εξαρνηστούν από το πρώτο κομμάτι και να γυρίσουν πίσω από αυτόν τον κοινό τροπείο. Αυτή είναι δύσκολη κουβέντα. Καταρχήν, άμα πούμε χριστιανική θρησκεία, πρέπει να σκεφτούμε, άμα μιλάμε με ένα καθολικό, με ένα πρωτεστάτη, καλδημιστή, γουσθυριανό, κι εγώ δεν ξέρω τι άλλο, ή με ένα ορθόδοξο. Ένας ορθόδοξος δεν νομίζει ότι αποφεύγει τον κόσμο και των αισθήσεων, του δίνει μια άλλη αίσθηση. Ένας καθολικός ίσως. Αλλά σε όλη την χριστιανική παράδοση ο χρόνος είναι κάτι που εξελίσσεται και πηγαίνει μπροστά, όπως έχουμε και το πράγμα του Μωυσή. Αφήνει την Αίγυπτο να πάει στη γη της επαγγελίας. Δεν πάει κάπου να ξαναγυρίσει πάλι στην Αίγυπτο για να του πει ότι ξαναγύρισα. Λοιπόν, το ταξίδι έχει ένα νόημα. Αφήνω ένα μέρος Α να πάω σε ένα μέρος Β. Υπάρχει ένα βέλος του χρόνου και αυτό το βέλος του χρόνου είναι στραμμένο αποφασιστικά προς το μέλλον. Από αυτό το έχει πάρει και η χριστιανική παράδοση και αυτός είναι και ο πυρήνας της ευρωπαϊκής σκέψης ότι ο χρόνος αναπτύσσεται και είναι μέσα σε μια ευθεία γραμμή. Βέβαια, στα πλαίσια της βιβλικής παράδοσης και της χριστιανικής παράδοσης ο χρόνος έχει ένα τέρμα, έτσι δεν είναι. Προχωράμε, προχωράμε, προχωράμε. Μια κάποια στιγμή φτάνουμε πού? Φτάνουμε στη Δευτέρα Παρουσία και τελειώνει η ιστορία. Κλείσαμε, σωστά. Βέβαια, αυτή είναι η μέση της ευρωπαϊκής νεοτερικότητας. Αυτός ο χρόνος. Λοιπόν, μπορούμε να σκεφτούμε, εδώ είναι ο ελληνικός ο χρόνος, σε ένας κύκλος. Εδώ είναι ο χρόνος της βιβλικής και της χριστιανικής παράδοσης. Μια κάποια στιγμή αρχίζει, γιατί έχουμε τον Θεό, που φτιάχνει τον Σύμπαν, ο Αδάμ, η Εύα κτλ. Ξελήσετε, ξελήσετε, ξελήσετε. Δε θέλω απαρουσία. Και κάποιος λέει, συγγνώμη, γιατί πρέπει αυτό το βέλος να έχει μία αρχή και να πέρας, και το ξαπλώνει αυτό και πάει απίρος στο μέλλον και πρέπει να πάει και πίσω και στο παρελθόν και είναι με κάποια ευθεία γραμμή. Κάποιος άλλος πει, δεν μου αρέσει η ευθεία γραμμή και κάνω κάτι άλλο, είναι θέμα δικό του, αλλά έχουμε αφήσει τον κύκλο. Εξού και η διστοκία και του πλάτωνα. Δεν θέλει να μιλήσει για κάτι και δεν μιλάει. Είναι δύο σειρές, παραπάνω δεν είναι. Και ο Αριστοτέλης δεν έχει να πει τίποτα σπουδαίο για κάτι για το οποίο πιστεύει πως δεν υπάρχει καν. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, ο χρόνος είναι αυτό που μας καθορίζει αυτό που προηγείται και αυτό που έπεται. Αυτό είναι όλο και όλο. Ότι τα βάζω σε μια χρονική σειρά. Αυτό που προηγείται, είμαι τώρα εδώ και αυτό που έπεται, συμφωνεί. Άρα αυτό το πράγμα, η ιστορία του χρόνου, που το μετρούμε χάρης, λοιπόν, στις κινήσεις των ουρανών σωμάτων, έχει να κάνει ενγένει με την ελληνική σκέψη που δεν αγαπά και δεν είναι δεμένη με την έννοια του χρόνου. Έχουμε τελειώσει με τον πλάτωνα. Έχουμε τελειώσει με αυτή την περιήγηση στην αρχαία ελληνική σκέψη και τη φύση. Θέλετε να μου πείτε κάτι ή να κουβεδιάσουμε πώς βλέπετε αυτή την προσέγγιση από τη μεριά των αρχαίων Ελλήνων, το τι συνιστά τη φύση, πώς συγκροτείται η φύση, τη δομή της φύσης, τους παράγοντες που υπάρχουν στη φύση, την ιστορία με τα άτομα, με το συνεχές, με το διακριτό, το χώρο, τη χώρα των χρόνων. Βρήκαν κάτι το πάρα πολύ σημαντικό, πέσαν πάρα πάρα πολύ έξω. Μας έχουν επαγιδεύσει, μας ανοίξανε δρόμους, σκέψεις και πρέπει να λέμε ξανά και ξανά, ευχαριστώ στον Δημόκριτο, στον Πλάτωνα, στον Αριστοτέλη, που μας χάρισαν αυτή την αντίληψη περιφήσης. Τι λέτε εσείς, ακούω. Ναι. Εγώ θα σου καθαρώ, που μπορείς να σου να εξελίψουν το σημερινό άπομο, με την έννοια ότι μεγάλωσαν ο πέτρος με τα γενιά στερά, συνεχίθηκαν στα λόγια σου, είχα απόλυτα. Αλλά για εμένα όπως άνθρωπος που σωπουκώ, πρέπει να μου θέλουν να αναζητήσουν την αλήθεια. Δηλαδή, βλέπουμε ότι ο νέχτωνας, νομίζω ότι το κέντρο της, το τρίγραφης τέσσερα, δημοσίες της νοσηρίας, είναι ένα χειρόγραφο που έχουμε μάθει. Είναι μερικοί σελίδες, από τις οποίες οι πρώτοι σελίδες έχουν εγραφεί στα αρχαία ελληνικά και πίσω με τους είχε ξεδιαλέξει νόγια από αριστοτένι, τα οποία δεν θέλουν να είναι και τόσο χειριακά, δεν υποστηρίζονται ότι ο αριστοτένις δεν έχει επίπεδο σε όλα, αλλά βλέπουμε ότι όντως η εξελίξη των επιστημών βασίστηκε σίγουρα και σε αυτούς. Επίσης, θέλω να πω ότι και η ιστοπιετική ένωση στο μεγάλο μάτω ελληνισμό, σε αυτούς που συνέβη και όστα μεγαλύτερα βιβλιά, που σέβαινε κάποια αρκετρική εμπαιδία ή ιδανική ακαδημία επίσης, σέβαινε γεγονός ότι ακόμα και στον χριστιανισμό βλέπουμε ότι στον τρούλο της εκκλησίας έχει τον Πλάτωνα. Σωστά. Μου φαίνεται πως μερικοί τους διαφεύγει, πως υπάρχουν εκκλησίες και μοναστήρια που στον πρόναο, όχι μόλις μπεις στην εκκλησία και την κανονική που έχει τους Αγίους, αλλά στον πρόναο, σαν ανθρώπους που έχουν συμβάλει στην όλη εξέλιξη της χριστιανικής ιδέας, έχει τον Πλάτωνα, Αριστοτέλη, υπονοώντας τι. Μου φαίνεται πως το ζητούμενο δεν είναι να παρακολήσεις τι είπε ο ένας και τι είπε ο άλλος και ένα αυτό που είπε είναι σωστό ή όχι. Πιο πολύ πρέπει για να σκεφτούμε ότι πρότειναν ένα τρόπο σκέψης. Ότι αυτά τα ερωτήματα που βάλανε πήγανε πάρα πολύ βαθιά και προσπάσανε να βρουνε την ουσία των πραγμάτων. Άρα δεν ήταν ένα κάποιο παιχνίδι που άφησε να υπονοηθεί ο Πλάτων, ελάτε να παίξουμε εκείνο το μετρημένο και συνεύτερο παιχνίδι. Πρόκειται για μια προσπάθεια πως θα συγκροτηθεί η ίδια η σκέψη πάνω σε θέματα που είναι τόσο πολύ σημαντικά. Τι είναι η φύση, πώς μπορούμε να μιλήσουμε και με τη φύση, πώς μπορούμε να καταλάβουμε τη φύση, τι είναι αυτό που δίνει δύναμη η ζωή και παρουσία στη φύση. Τα θέματα αυτά υπάρχουν πάντοτε και προφανώς είναι εκείνοι που άρχισαν να ξετυλίγουν το κουβάρι αυτό εδώ με αυτά τα βασικά τα ερωτήματα και δεν νομίζω ότι υπάρχει έστω και ένας ο οποίος θα θελήσει για να ασχοληθεί με τα θέματα αυτά εις βάθος και να μπορέσει να αποφύγει, να συνομιλήσει με το Δημόκριτο, τον Πλάτωνα, Αριστοτέλη. Όχι επειδή ήταν Έλληνες και μιλούσαν ελληνικά για πρέπει να βγάλουμε τις ελληνικές σημείες έξω και να γιορτάσουμε μαζί, αλλά ήταν οι πρώτοι. Είναι οι πρώτοι που σκέφτηκα μπορούμε να καταλάβουμε τη φύση, μπορούμε να καταλάβουμε τη σχέση μας με τη φύση. Πάντοτε αυτός που κάνει κάτι πρώτος είναι πρώτος, σημαίνει ότι οι άλλοι έπονται και να χτυπιούνται ακόμα, έχει θέση του σκανός παιχνιδιού, μπήκε μπροστά, έχει ορίσει ένα κάποιο πλαίσιο, αν θέλει κάποιος μπορεί για να διαφωνήσει αλλά πρέπει πάλι να γυρίσει και να κουβεντιάσει με τον Αριστοτέλη, με τον Πλάτωνα, τι είναι σ' αυτό σωστό, τι είναι λάθος κτλ. Άρα έχουν μάθει τι? Έχουν μας έχουν μάθει, αν θυθορίσουμε όλη αυτή την ιστορία σε μια γλώσσα, μας έχουν μάθει τη σύνταξη και τη γραμματική της γλώσσας. Έτσι δεν γίνεται όταν πάμε στην πρώτη τάξη δημοτικού. Απαλά-απαλά μαθαίνουν στα παιδιά, τι είναι το συντακτικό, πώς σκληρομεταρίζονται κτλ. Τι θα πει μετά ο άλλος, τι φλιαρία θα πει, τι μπαρούφα θα πει κτλ. Είναι θέμα δικό του. Αλλά η σύνταξη, η γραμματική και το λεξικό το χρωστάμε σ' αυτούς που πρώτοι είπανε ας φτιάξουμε μια γλώσσα, μια γλώσσα που ασχολείται λοιπόν με τα θέματα της φιλοσοφίας και με τα θέματα της φυσικής και της φύσης. Και όλα αυτά παίχτηκαν σε ένα χρονικό διάστημα πάρα πολύ μικρό. Μιλάμε για 50-100 χρόνια, παραπάνω δεν είναι. Συμφωνεί? Συμφωνεί. Ναι. Να συμπληρώσω κάτι πάνω στον κύριο Γιώσα. Μυσικαία με όλους τους αρχαίους υπηρεσόντους που είχαν έννοιες ή όχι, είναι τη σημασία στις πέντε βασίλειες των καταπληκτικών χέων το τι απάντηση δώσανε και το τι ερώτημα δημιουργήσαμε. Αυτό ήταν το σημαντικότερο πρόγραμμα γιατί το ότι δώσανε είναι στον τρόπο σκέψης, στον τρόπο δημιουργίας, στον τρόπο δημιουργίας των εμβυμάτων και απαντήσεων το οποίο ενέργειας επισκέπτει στους υπόλοιπους επιστήμονες παρεχνών και υπόλοιπους παρόντως. Αλλά δεν θα καταλήξω γιατί μήπως θα πρέπει να αναθεωρήσουμε αυτόν τον τρόπο σκέψης. Μήπως θα πρέπει να βρουμε έναν καινούργιο δικό μας πρόγραμμα σκέψης μιας και που η σύγκριτον είναι η δοσμολογική εμβαστήρια γιατί ο κόσμος δεν είναι τόσο γραμμικός για να προσεγγίσει αυτός ο τρόπος σκέψης. Δηλαδή αυτός ο τρόπος σκέψης δημιούργησε την επιστήμη με θυτόρια. Τώρα σε εποχή μας πρέπει να πούμε ότι κάτι δεν πάει καλά με το εγγραμμικό εποχό. Έχει λόγο τέλος και τα λοιπά. Μια ερώτηση τώρα. Τι λένε οι άλλοι? Υπάρχει κάτι καινούργιο που ισχορεί στα πράγματα από το χώρο της φυσικής για να γυρίσουμε να πούμε ευχαριστούμε πάρα πολύ η Θεία Πλάτωνα, Αριστοτέλη Μεγάλη να είσαι καλά, αλλά μάλλον έχουμε κλείσει και το κεφάλι με εσάς. Μπήκαμε στα κουβαντικά. Έχουμε μια ντουλάπα. Σε κάτι μια ντουλάπα δεν βάζεται τα παλιά τα πράγματα πριν τα πετάξετε έξω. Βάζουμε και την παλιά ντουλάπα και έχουμε ανοίξει ένα άλλο συλτάρι. Προφανώς κανένας δεν λέει ότι τα έχουν κάνει όλα και κάθε τι που συμβαίνει θα τρέχουμε εκεί πίσω, αλλά έχουμε βρει κάτι που το οποίο να μας λέω ότι αυτοί οι άνθρωποι κάνανε ρυζικά λάθη και έντεκο σε άλλη εποχή και εμείς πρέπει να... Φλώρα. Το δρόμο που έφεραν είναι υπάρχουν τα πράγματα που έπρεπε να είναι στη Γεωμετρική Αυτοβουλή για ανακάλυψη άλλων γεωμετριών και κάποιες από τα αξιώματα και οι γεωμετρικοί όπως είναι οι λοβατζέκτες και οι ελευτικοί. Τέλος πάντων, είναι κάτι το οποίο μας κάνει να δούμε ότι ο χώρος όσον μπορεί να είναι και ελευτικός και τερμολικός άνθρωπος του ψυχήν μπορεί να είναι κάτι. Ο χώρος, νομισθό, οπλικός και στη θεωρία της σχετικότητας είναι τοπολογικά, νομίζω ακόμα με αγωνία, την γραμμικότητα. Αλλά θα ήθελα να πω ότι η γραμμικότητα είναι μία από τα στις σχέσεις του. Υπάρχει ό,τι βλέπετε στη λειτουργία που το έγινε το ιδιατόλιο σαπιέως έννοιος δηλαδή ότι κάποιος πρέπει να έχει μία ιδέα. Αυτό εδώ πέρα οδηγούσε, δηλαδή, αυτός το παραγωγικός ή επαγωγικός λογισμός ήθελε μία χαρνεκότητα, τέλος πάντων. Δηλαδή, ήταν ιδιοκράτες. Οι αρχαίοι Ελληνές, οι αρχαίοι Ελληνές, ιδιοκράτες, ιδιοκράτες. Είχαν εντετερμιληστική σκέψη. Δεν μπορούσαν να κάνουν. Ναι, δηλαδή, τους έλειπε η έννοια της πιθανότητας του κάποιου να είναι πιθανοτικό. Καταρχήν είναι κάπου να συμφωνήσω και κάπου να διαφωνήσω. Περφανώς κάναμε συζήτηση, έτσι. Συζήτηση σημαίνει ότι συζητάμε. Χωρίς να ξέρουμε ποιος έχει δίκιο. Το γεγονός ότι έχουμε τις πολλαπλές γεωμετρίες σημαίνει ότι αυτή η εικόνα του μοναδικού κόσμου που πίστευαν ότι υπάρχει εκεί πάνω και παρατηρούμε αυτά τα ουράνια σώματα και αυτά τα ουράνια σώματα είναι ο απόλυτος δίκτης για μας, περφανώς δεν ισχύει. Έτσι δεν είναι. Αλλά εκείνη η εικόνα πως βλέπουμε τον ήλιο που ανατέλλει και μας δείχνει και το χρόνο, δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Πρέπει να αφήσουμε τις εμπειρίες μας, που έλεγε και ο Πλάτον, και να ανακαλύψουμε την πραγματική κίνηση σύντον γεγονός ότι αν υπάρχει μια φύση, εμείς έχουμε βρει πως υπάρχουν πολλές διαφορετικές γεωμετρίες και είναι το ερώτημα αυτή η φύση ποια από όλες τις γεωμετρίες θα πάει να παρακολουθήσει, πιθανόν σε μια συγκυρία να μοιάζει με καμπυλωμένο χωρόχρονο, σε μια άλλη συγκυρία να είναι επίπεδος χωρόχρονος, και τα λοιπά, και τα λοιπά. Άρα η αντίληψη της μίας φύσης, την οποία τη θεωρούν ότι είναι κάτι σαν το ιερό, απαραβίαστο, το οποίο εμείς το αγαπάμε και το σεβόμαστε και πάμε κοντά της για να μάθουμε, προφανώς δεν ισχύει. Η φύση μας τη βλέπουμε σχεδόν σαν κροτοσκούφη. Ασκούμε πάνω τις πειράματα, με τεχνολογία και τεχνική παραβιάσματα και τα πάντα, μολύνει με το περιβάλλον και δεν συμμαζεύεται. Άρα η αίσθηση της φύσης σαν κάτοκος της αλήθειας και εμείς πάμε να βρούμε την αλήθεια μελετώντας τη φύση δεν ισχύει, αλλά οι αρχαίοι Έλληνες είχαν αυτήν την αίσθηση του νόμου και των νόμων, αλλά δεν είναι καμία σχέση με αιτιοκρατία. Καταρχήν, δεν ξέρω άμα το καμαικοβεδιάσει, πιστεύανε στις ερηνίες. Οι ερηνίες είναι εκεί για να σε καταδιώξουν όταν κάνεις μια κάποια παράβαση και ανοιγάνε και τον άνθρωπο και τον ήλιο. Άρα πιστεύουν σε ένα νόμο, όχι σαν αιτία, αιτιατό και ούτως ή άλλως εγώ θα το κάνω. Υπάρχει το θέμα της ελευθερίας. Αν θέλω, πηγαίνω και το παραβιάζω, αλλά μετά έρχεται ο νόμος που επιβάλλεται και πληρώνω κάτι εξού και η ελληνική τραγωδία. Αν δεν υπήρχε η δυνατότητα κάποιος να σκοτώσει κάποιον και να παραβιάσει κάποιο κανόνα, δεν θα υπήρχε το τραγικό το αίσθημα που χαρακτηρίζει τους Έλληνες, το οποίο προκύπτει από το αίσθημα της ελευθερίας, ότι όντως υπάρχει νόμος. Είναι θέμα δικό μου άμα θα το σεβαστώ ή όχι. Ναι. Νομίζω ότι η μεγάλη σας φορά και ο φιλοσοφών αυτός ήταν όχι τόσο δικτύωμα δημιουργίας της επιστήμησης. Ούτε σε άλλες εκστημονικές θεωρίες αλλάζονται μεταδιαφόρια χρόνια. Δεν θέλω να ακουμπώ να κατανοήσω και να καλύψω η αγγεία της πληθυσίας. Νομίζω ότι η μεγάλη σας φορά το σημαίνει ότι εντόπισα αυτό που είναι το αναλείο. Το αναλείο είναι η αξία της δικαιοσύνηση, της εξουσίας του αριστοτέλη, η πλατωνική ιδέα που μπορεί να βρει η ουσιαστική του αριθμίκτυπο, η φυσική πληθοσοφία. Υπάρχει κανένα πρόβλημα μέσα σε αυτό το πλαίσιο αλλά πιστεύω ότι ορίσαμε τους τρόπους με τους οποίους συσκεκτώμαστε. Και για να οριστούμε αυτοί οι τρόποι οδηγήθηκαν της ανώτερης έννοισης, όπως είναι το θέατρο, η τέχνη και φυσικά πάνω από όλα το δημοφιλικό πόλεμο. Δηλαδή, η πλατωνική ιδέα που λέμε αυτοί, υπερβαίνεται από το να πούμε ότι το τρίβο είναι η ιδέα και τα σκάματα που λέμε μέσα στον ιδιωτικό πόλεμο είναι το θέρι. Διαξύ της δικαιοσύνησης, ειστεί καθένα, η πλατωνική ιδέα. Αυτό είναι και το αναγείωμα του. Το οποίο υπερβαίνεται από τη συμπρόοδος του κόσμου, κατά κάθε τρόπο. Άρα, εκεί νομίζω ότι είναι η καλύτερη συνεργασία της ουσιαστικής ανάλυσης. Κατά την πρόοδο και ο Αγιμήδης να κάνει στον ολοκλήρωμα, η πονεία έγινε. Φιλοσοφός είσαι? Όχι, εννοώ, από τη φιλοσοφική είσαι. Με συγχωρείς, να βάλουμε και λίγη σαφήνι στα πράγματα. Φιλοσοφός μηχανικός είσαι και κανέναν πτυχιακός. Παθιασμένος φιλοσοφός. Αν κατάφερες να αγνηθείς το πολιτεχνείο και το πολιτεχνίζεις και να πας φιλοσοφής, μείνεται... Μου φαίνεται, καταρχήν, δεν έχει νόημα να προσπαθήσουμε εμείς τώρα να περιφράξουμε τους Έλληνες και να πούμε τι κάνανε και τι δεν κάνανε την ώρα που η παρουσία τους βρίσκεται παντού. Είναι μια πρόταση που ξεπερνάει τα όρια. Είναι μια πρόταση υπαφορά την επιστήμη, τα μαθηματικά, την φιλοσοφία. Παραμένει γεγονός ότι οι ίδιοι έχουν μια ιρωνία προς τους ίδιους. Έχουν το αίσθημα της τραγικότητας και αυτό είναι που τους κάνει να ξεχωρίζουν από όλους τους άλλους. Όλοι οι άλλοι, πουθενά σε καμιά άλλη χορά, δεν έχουν αυτήν μια τραγωδία που όντως συναντά στο τραγικό το συνέστημα της αδυναμίας απέναντι σε κάτι που πρόκειται απ' έξω, στο οποίο αυτοί δεν έχουν πρόσβαση. Θα μου πείτε τι γίνεται και με το σέξπι, αλλά δεν υπάρχει πιο τραγικό στοιχείο από αυτό που συναντάμε στις τραγωδίες του Εχείλου που δείχνει ότι όντως έχοντας εμπιστοσύνη στις δικές τους δυνάμεις υπήρχε η έννοια του μέτρου, το οποίο το μέτρο έρχονταν από κάπου απ' έξω. Μου φαίνεται πως αυτό είναι που τους χαρακτηρίζει σε σύγκριση με όλους τους άλλους που ήρθαν μετά, γιατί τι κάνουνε, για λόγους δικούς τους παίρνουν ένα κομμάτι που τους βολεύει, το πετσοκόβουν και οικιοποιούνται σύμφωνα με τη δική τους αντίληψη. Και οι Βαββαροί αγαπούνε τους Έλληνες και οι Γάλλοι λατρεύουν τους Έλληνες και οι Εγγλές λατρεύουν τους Έλληνες και όταν πας και τους διαβάζεις βλέπεις ότι το βλέπουν μέσα από μια ορισμένη οπτική γωνία θέλοντας να σωματώσουν αυτό που χρειάζεται αυτή στη δική τους πρακτική και οι Καθολικοί προφανώς αγαπούν τους Έλληνες, των Μπράτων και στο τέλει. Για τους Έλληνες δεν ξέρω τι κάνουν με τους Έλληνες. Αλλά είναι ένα πράγμα εξαιρετικά σύνθετο και έξω από τα δικά μας μέτρα. Και εκείνο που είδαμε στο πρώτο κεφάλαιο του μαθήματος ήταν ακριβώς αυτή την ιστορία και πώς σκέφτονταν τη σχέση με τη φύση. Τη σχέση με τη φύση. Και πιστεύαν ότι μέσα στη φύση συναντάμε τους νόμους. Και καθήκο μας είναι να βρίσκουμε την έμπνευση μέσα στη φύση και μελετάμε τη φύση για να μάθουμε πώς παίζεται το όλο. Και κάνοντας αυτό αναγκάστηκαν να προσαμώσουνε τη νόησή τους και το μυαλό τους για να βγάλουνε λοιπόν αυτούς τους νόμους της φύσης. Αν υπάρχει κάποιος που θέλει αργότερα να ξαναγυρίσουμε σε αυτό και να το κουβεντιάσουμε και να έχει σχέση με αρχαία ελληνική σκέψη και η φύση, μπορούμε για να το δούμε. Απλώς τελείωση να πω μια δική μου αίσθηση γιατί συναντάμε την ιεροποίηση της φύσης. Η φύση είναι κάτι το ιερό. Η φύση είναι αυτή που τα φτιάχνει όλα. Δεν υπάρχει ένας θεός που εφαρμόζει τη θέλησή του και φτιάχνει τον κόσμο. Δεν υπάρχει ο άνθρωπος που έχει εκείνη την τρομερή νόηση που τα καταλαβαίνει όλα και κυρεχεί πάνω στη φύση. Όχι, η φύση είναι αυτόνομη. Έχει εκείνη τη ζωή και πάμε στους ίωνες. Ήτε πάμε ακόμα στον Πλάτωνα και αργότερα. Η φύση είναι κάτι το ιερό. Το έχουμε εκεί και το θαυμάζουμε. Δεν έχουμε κανένα δικαίωμα να παραβιάσουμε τους νόμους της φύσης όπως το κάνουμε τώρα, όπως γινόταν παλιά. Άρα η φύση έχει αυτή την δική της αυτονομία η οποία χάθηκε στον μεσαίωνα ότι η φύση είναι το αποτέλεσμα της θεϊκής πράξης και στον μεσαίωνα όλοι πιστεύανε ότι στη φύση συναντάμε το λόγο του Θεού. Είναι στη σύγχρονη εποχή όπου ο καθένας νιώθει σαν υποχρέωση του να αποσπάσει τα μυστικά της φύσης για να βιάσει τη φύση και να κυριαρχήσει πάνω στη φύση. Υπάρχει κάτι άλλο? Αν όχι απλώς να σας ευχαριστούμε, θα μπούμε στην ιστορία με το άπειρο, τι είναι το άπειρο, θα μπούμε αργά, σταδιακά και θα δούμε την προσπάθεια του Κάντορ για να προδιορήσει στα πλαίσια της μαθηματικής σκέψης που μπορεί να είναι αυτό που δεν έχει πέρασει το άπειρο. |
