| Διάλεξη 4: Συνεχίζουμε τη συζήτησή μας στην ανάλυση του υποδείγματος των Χέξερ και Όλυν και θα ξεκινήσουμε από εκεί που σταματήσαμε τροποντινά, δηλαδή από τη γνωριμία μας με το δεύτερο εργαλείο διαγραμματικής ανάλυσης του υποδείγματος των Χέξερ και Όλυν, το εργαλείο το οποίο θέλει να περιγράψει την ισορροπία που συντελείται στην αγορά των συντελεστών παραγωγής. Βεβαίως, όπως θα είδατε ή αν το αντιληφθήκατε, και στην απεικόνιση δηλαδή με τις καμπύλες παραγωγικών δυνατοτήτων εν υπάρχει, ενώ αυτές δείχνουν κυρίως την ισορροπία των αγορών προϊόντων, εν υπάρχει η λογική της αγοράς των συντελεστών παραγωγής, και σε αυτό το δεύτερο που λειτουργεί και περιγράφει την αγορά των συντελεστών παραγωγής, εν υπάρχει η λειτουργία της αγοράς των προϊόντων, καθώς προφανώς αυτά είναι σύμφητα μέσα στο υπόδειγμα το νεοκλασικό. Αυτό που θέλω να εισπράξετε, και θα μου άρεσε έτσι αν το κατακτήσουμε, είναι αυτήν την αίσθηση ότι το νεοκλασικό υπόδειγμα είναι ένα καλοδουλεμένο ρολόι. Όλη η τροχή μεταξύ τους κάπως συνδέονται ως να λειτουργεί σε ισορροπία η οικονομία. Για να δούμε λοιπόν, για να θυμηθούμε τι είπαμε την προηγούμενη φορά. Έχουμε στον οριζόντιο άξονα την εργασία, στον κάθετο άξονα το κεφάλαιο, έχουμε τις καμπύλες ισοπαραγωγής ίσης αξίας ή μοναδιέας αξίας, όπως το προτιμάτε. Θυμάστε αυτές οι καμπύλες ή μία, είναι πολλές τέτοιες, επιλέγουμε ένα ζεύγος τέτοιων καμπυλών που αντιστοιχούν στις ίδιες αξίες, δηλαδή που περιγράφουν συνδυασμούς των δύο συντελεστών παραγωγής για να παραχθούν μια συγκεκριμένη αξία προϊόντα στα τρόφιμα ή μια συγκεκριμένη αξία προϊόντα της ίδιας δε στον κλάδο των υφασμάτων. Και θυμάστε, είχαμε δει την προηγούμενη φορά ότι όταν είμαστε σε αφτάρκεια, θα πρέπει να υπάρχει μία κοινή εφαπτομένη, δηλαδή θα πρέπει… Α, σας θυμίζω, εδώ είναι κρυμμένες σε αυτές τις καμπύλες ισοπαραγωγής ίσης αξίας, είναι κρυμμένες οι τιμές των προϊόντων, έτσι δεν είναι? Γιατί αν αλλάξουν οι τιμές των προϊόντων είχαμε πει θα αλλάξουν και θα προσαρμοστούν και οι θέσεις όλων των αντίστοιχων καμπυλών ισοπαραγωγής ίσης αξίας. Λέμε λοιπόν ότι στην αφτάρκεια, ξαναεπαναλαμβάνω, όταν είμαστε στην αφτάρκεια, όταν είναι μια αφτάρκη οικονομία που πρέπει να παράγει όλα τα προϊόντα, έτσι. Σε αυτή την περίπτωση, σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει σε αυτό το σχήμα σε αυτή την απεικόνιση να υπάρχει μία κοινή εφαπτομένη. Δηλαδή, θα πρέπει ο συνδυασμός, προσέξτε, των τιμών των δύο προϊόντων και των τιμών των συντελεστών παραγωγής, που φαίνονται αυτοί, στην κλήση των αντιστοίχων γραμμών ευθιών ίσου κόστους, θα πρέπει λοιπόν οι τιμές των δύο προϊόντων και οι τιμές των συντελεστών παραγωγής να είναι έτσι τεριασμένες, ώστε να υπάρχει διαγραμματικά μιλώντας μία κοινή εφαπτομένη. Δηλαδή, οι ευθίες ίσου κόστους να έχουν την κατάλληλη κλήση ώστε αυτή η ευθεία που εφάπτεται σε αυτήν την καμπύλη να εφάπτεται ταυτόχρονα και στην άλλη. Ωραία. Αυτά τα δύο σημεία, αυτά τα δύο σημεία, συναδέλφες και συνάδελφοι, προσδιορίζουν τον λεγόμενο κόνο διαφοροποιήσεις. Con of diversification. Για να ενώσουμε αυτά τα δύο σημεία με την αρχή των αξώνων. Ένα και ένα ακόμα δύο. Αυτό το πράγμα εδώ που διαμορφώνεται αυτή η περιοχή ονομάζεται κόνος διαφοροποιήσεις. Δεν θα πιω από το ποτό μου γιατί θα κάνουμε αθένητο ανταγωνισμό στους άλλους παραγωγούς αντίστοιχων ποτών. Έτσι οπότε θα το αποφύγουμε αυτό μέχρι του διαλύματος σας βέβαια. Βλέπω δεν το έχετε λάβει την υπόψη και δεν οφείλεται άλλωστε. Γιατί το λέμε αυτό το πράγμα έτσι. Πριν δούμε γιατί το λέμε αυτό το πράγμα έτσι, θέλω να κατευθυνόμενοι προς τα εκεί, θέλω να σκεφτείτε τι θα συμβεί. Ας πάρουμε έτσι μια περίπτωση, τι θα συμβεί. Σας θυμίζω την προηγούμενη φορά είδαμε γιατί πρέπει να είναι έτσι, ωραία. Τουλάχιστον θυμάστε ότι το κουβεντιάσαμε, ελπίζω να θυμάστε επακριβώς, θα το θυμηθούμε τώρα. Τουλάχιστον όμως το θυμάστε ότι το κουβεντιάσαμε. Τώρα θέλω να δούμε τι θα συμβεί αν κάτι αλλάξει. Φέρει πίνει, τι θέλει να αλλάξει, τι θέλει να αλλάξει. Πείτε κάτι ένα τίδήποτε, σεισμή, λοιμή, καταποδισμή, πόλεμοι, αύξηση των γεννήσεων. Είσαι υπέρ της σεξουαλικής απελευθέρωσης. Είναι πολύ σωστό. Δείτε, δείτε, δείτε. Αύξηση των γεννήσεων. Τι σημαίνει αύξηση των γεννήσεων κάποια στιγμή. Τι θα αυξηθεί. Ακριβώς. Θα αυξηθεί το εργατικό δυναμικό. Ωραία. Αφού θα αυξηθεί το εργατικό δυναμικό, τι σημαίνει, τι θα συμβεί, ποια τιμή είναι η πρώτη που θα αλλάξει και πώς. Έχουμε μεγαλύτερη προσφορά έτσι εργασίας. Τι θα συμβεί. Θα μειωθεί η τιμή της εργασίας. Πολύ ωραία. Θα μειωθεί η τιμή της εργασίας. Αφού θα μειωθεί η τιμή της εργασίας, πώς θα περιστραφεί αυτός ο κόνος. Όχι ο κόνος, συγγνώμη. Μπράβο. Η ευθεία ίσου κόσπους θα αλλάξει η κλήση, θα μειωθεί η τιμή της εργασίας, θα πάει κάπως, θα γυρίσει πιο οριζόντια, έτσι δεν είναι. Γιατί είπαμε αυτή η κλήση εδώ είναι ο λόγος της μη εργασίας προς κεφάλαιο. Πολύ όμορφο. Είμαστε στην Αυτάρκη. Λοιπόν, αν αυτό συμβεί, πλέον δεν υπάρχει κοινή εφαπτόμενη. Γιατί φανταστείτε, εάν πάρω τώρα εγώ ευθείες ίσου κόσπους πιο οριζόντιες, με δεδομένα όλα τα υπόλοιπα, τι θα συμβεί όταν θα ψάχνω να βρίσκω πού εφάπτονται αυτές οι ευθείες ίσου κόσπους στις καμπύλες ισοπαραγωγής, ποια θα συναντήσω, ποια καμπύλη θα συναντήσω πρώτα? Την κόκκινη, έτσι. Και μετά θα συναντήσω την μπλε, έτσι δεν είναι. Άρα, ποιο προϊόν θα παράγεται, ποιο προϊόν θα αποκτήσει κοστολογικό πλεονέκτημα? Τα εφάσματα. Τα εφάσματα με το που θα πέσει η τιμή και θα γυρίσουν οι ευθείες ίσου κόσπους έτσι, θα αποκτήσουν κοστολογικό πλεονέκτημα. Σας θυμίζω ότι σε αυτές τις δύο καμπύλες δείχνουμε συνδυασμούς συντελεστών παραγωγής για να παράξουμε προϊόντα ίσης αξίας και στις δυο καμπύλες. 100 ευρώ εδώ, 100 ευρώ εδώ. Αλλά τα 100 ευρώ των υφασμάτων θα είμαστε σε θέση να τα παράξουμε πιο φθινά από τα 100 ευρώ των τροφήμων. Αυτή λοιπόν η μείωση της τιμής της εργασίας θα δημιουργήσει κοστολογικό όφελος για τα υφάσματα. Έτσι. Πάμε παρακαλώ μετά. Τι θα συμβεί μετά. Μπράβο. Ωραία. Άρα θα αυξηθεί αύξηση προσφοράς υφασμάτων, τόσο απλά ή έτσι. Μίωση προσφοράς τροφήμων. Εδώ είναι. Ένα. Η μία δίοδος τώρα. Τώρα θα σπάσει το φαινόμενο. Θα γίνουν δύο δίοδοι επιρροής. Δείτε. Η εξισορόπιση στη νέα κατάσταση. Όταν θα αυξηθεί η προσφορά των υφασμάτων, τι θα πάθει η τιμή των υφασμάτων. Αυξάνε η προσφορά των υφασμάτων, έτσι. Η τιμή τους πέφτει. Άρα το ΠΥ θα πέσει και το ΠΤ θα αυξηθεί. Δείξτε πείτε μου δηλαδή η κόκκινη, η καμπύλη τι θα κάνει. Πέφτει η τιμή των υφασμάτων. Η κόκκινη θα φύγει προς τα πάνω, γιατί για να παράξω την ίδια αξία αφού μειώθηκε η τιμή τους, πρέπει να χρησιμοποιήσω περισσότερα εργασία. Πρέπει να παράξω περισσότερα υφάσματα. Έτσι. Η κόκκινη λοιπόν πάει προς τα έξω. Η μπλε προς τα μέσα. Ωραία. Μετά. Προχωράμε. Τώρα πάμε να δούμε την άλλη λειτουργία. Αυτή είναι η επίπτωση μέσω της αγοράς των προϊόντων. Για να δούμε όμως αυτό το πράγμα έχει και μια επίπτωση. Αυτή η τάση της προσαρμογής, της κατανομής της παραγωγής, έχει και μια επίπτωση όχι μόνο στην αγορά των προϊόντων, ως εξυπακούεται, αλλά και μια επίπτωση έμμεση τρόποντινά στην αγορά των συντελεστών παραγωγής. Γιατί? Θυμάστε τι είπαμε την άλλη φορά? Τι γίνεται, κλείνουν εργοστάσια τροφίμων και ανοίγουν εργοστάσια εφασμάτων. Με αυτήν την μετάλλαξη, επειδή τα εφάσματα είναι έντασης εργασίας, όταν συντελείται αυτή η μετάλλαξη, τι γίνεται, απελευθερώνεται κάθε φορά που κλείνουν εργοστάσια τροφίμων, περισσότερη ποσότητα κεφαλαίου από αυτήν που θα απαιτηθεί για να χτιστεί ένα εργοστάσιο εφασμάτων ή και λιγότερη ποσότητα εργασίας από αυτήν που θα απαιτηθεί για να στηθεί ένα εργοστάσιο εφασμάτων. Όσο λοιπόν τα εργοστάσια των τροφίμων κλείνουν, δημιουργείται, γιατί από την άλλη θα ανοίξουν εργοστάσια εφασμάτων, δημιουργείται υπερπροσφορά κεφαλαίου και υπερβάλουσα ζήτηση εργασίας. Άρα αυτό οδηγεί σε υπερπροσφορά κεφαλαίου και υπερβάλουσα ζήτηση εργασίας. Που σημαίνει τι θα κάνουν οι τιμές των συντελεστών παραγωγής, έτσι. Η τιμή της εργασίας θα κάνει υπερβάλουσα ζήτηση και υπερβάλουσα προσφορά κεφαλαίου, η τιμή του θα πέσει. Δηλαδή, αυτό τι θα έχει σαν αποτέλεσμα να μετριάσει την αρχική αλλαγή, την αρχική οριζοντιοποίηση της καμπύλης της ευθείας Ιησουκώστου. Θα τη μετριάσει. Εστράφει πολύ προς τα κάτω, τώρα με αυτόν τον τρόπο θα μετριαστεί αυτή η αλλαγή. Ταυτόχρονα δε, δείτε το, οι καμπύλες ισοπαραγωγής ακολουθούν αυτήν την οριζοντιοποίηση της καμπύλης της ευθείας Ιησουκώστου. Βλέπετε ότι την ακολουθούν. Η καμπύλη των υφασμάτων φεύγει προς τα εκεί, η καμπύλη του ισοπαραγωγής των τροφίων πάει προς τα κάτω. Την ακολουθούν. Γιατί όλη αυτή η διαδικασία. Γιατί πρέπει απαραίτητος να είναι η νέα κατάσταση ισορροπίας απαιτεί ότι θα έχουμε πάλι κοινή εφαπτόμενη. Άρα αφενός, με το που οριζοντιοποιείται η ευθύ αυτή, πάνε να την ακολουθήσουν, στρέφονται να την ακολουθήσουν οι καμπύλες αδιαφορίας και την ίδια στιγμή αντσκούνται αντίρροπες δυνάμεις σε αυτήν την οριζοντιοποίηση. Και έτσι το σύστημα πάλι θα ξαναϊσορροπήσει. Ωραία. Ήτανε έτσι, υπήρχε αυτή η διάταξη, έτσι, υπήρχε αυτός ο κόνος. Ωραία. Τώρα, τι συμβαίνει, είπαμε, αυτή η μεν μπλε πάει προς τα κάτω λίγο, η δε κόκκινη πάει προς τα πάνω, μη το κάνετε, απλά να καταλάβετε τι λέω, και δημιουργείται μια νέα κοινή εφαπτόμενη, πιο οριζόντια από την προηγούμενη, αλλά όχι τόσο οριζόντια, που πλέον τέμνει εδώ. Και αυτός ο κόνος διαφοροποίησης μεταφέρθηκε σε αυτόν τον κόνο διαφοροποίησης. Έτσι. Ξανα, όμως, έχουμε μια ενιαία κοινή εφαπτόμενη για τις δύο νέες καμπύλες ισοπαραγωγής της αξίας. Το ίδιο μπορείτε να φανταστείτε με άλλους όρους. Για παράδειγμα… Τι να πάρουμε σαν παράδειγμα, έτσι λίγο να παίξουμε με αυτά. Θα σας πάρουμε ως παράδειγμα… Το συγκρατήσαμε αυτό, έτσι? Διαβάζετε πολύ Hellas Press. Το πήρες απ' το στόμα μου. Αγαπητές συνάδελφοι, βελτίωση τεχνολογίας. Ποια τεχνολογία? Ας πάρουμε να βελτιωθεί η τεχνολογία… Τώρα αυτό είναι δύσκολο, ξέρεις, τεχνολογία. Τεχνολογία μπορεί να είναι factor biased ή μπορεί να είναι product biased, δηλαδή μπορεί να είναι τεχνολογία η οποία κυρίως αφορά την ενίσχυση της παραγωγικότητας κάποιων συντελεστών παραγωγής, όχι πάντα όλων με τον ίδιο τρόπο, ή μπορεί να είναι και ενίσχυση της τεχνολογίας κάποιων παραγωγών, κάποιων προϊόντων, όχι όλων. Τι δεύτερη, πρέπει να είναι πιο απλό. Συμφώνω μαζί σου. Και ας πούμε ότι βελτιώνει η τεχνολογία των τροφήμων. Τα τρόφιμα, έτσι. Τι σημαίνει αυτό? Τι σημαίνει? Σημαίνει ότι η παραγωγικότητα των συντελεστών παραγωγής στα τρόφιμα αυξάνει. Τι θα αλλάξει πρώτος αυτό το διάγραμμα? Ας βίσουμε τώρα εδώ αυτά τα βελάκια και θα τα ξαναβάλουμε αντιστοίχως για την περίπτωσή μας. Τι θα αλλάξει πρώτος? Η καμπύλη των τροφήμων θα πάει προς τα μέσα. Μπράβο, προς τα μέσα θα πάει η καμπύλη των τροφήμων. Γιατί επειδή είναι πιο παραγωγικοί οι συντελεστές, για να παράξω την ίδια αξία πρέπει να παράξω μικρότερη ποσότητα. Θέλω λιγότερους συντελεστές παραγωγής για να παράξω την ίδια ποσότητα, άρα και την ίδια αξία. Αυτή πάει προς τα μέσα. Πολύ ωραία. Ωραία. Μετά πλέον ποιο προϊόν διαταράσσεται καταρχήν η ισορροπία μας. Δεν έχουμε μια ευκαινία εφαρτωμένη. Να την βάλω. Όπως δίποτε. Ο λόγος είναι γιατί αν δεν έχουμε μια κοινή εφαρτωμένη, αυτό που είδαμε την προηγούμενη φορά, τότε κάποιο από τα δύο προϊόντα θα είναι πιο προσοδοφόρο, θα δημιουργεί υπερκέρδη. Και αφού θα δημιουργεί υπερκέρδη θα έλκει παραγωγούς από την άλλη κατεύθυνση και αυτή η διαδικασία θα διαμορφώσει κάποια στιγμή κοινή εφαρτωμένη. Αφού δεν έχουμε κράτος. Δεν έχουμε κράτος. Με προκαλείτε. Να ορίστε. Συνετελέστε αυτό που λέμε. Τώρα προσέξτε. Τι είναι αυτό που θα αλλάξει, τι είναι αυτό που θα συμβεί. Για σκεφτείτε λιγάκι. Ναι, ναι. Πες. Ωραία, θα πω. Η παραγωγή των εφαρτωμένων είναι πιο προσοδοφόρο, αλλά πρέπει να πω ότι δεν θα μας έχουν αμαράνει. Βεβαίως, γιατί με την ίδια κλήση, βλέπετε ότι θα αγγίζαμε εδώ πιο νωρίς. Δεν είναι ξυπνητήριο. Όχι, είναι ειδοποιήσει. Οπότε δεν σημαίνει ότι συνηθίζονται. Εδώ θα ήταν το καινούριο σημείο που θα είχαμε εφαρτώμενοι. Δηλαδή, εδώ θα παράγαμε την ίδια αξία με χαμηλότερο κόσμο από τα εφάσματα. Βλέπουμε ότι είναι προσοδοφόρο. Κλείνουν τα εφάσματα. Ανοίγουν τα εργοστάσια τροφίμων. Άρα, αφού ανοίγουν τα εργοστάσια τροφίμων, έχουμε υπερπροσφορά τροφίμων. Η τιμή των τροφίμων λίγο πέφτει. Άρα, αυτή η καμπύλη θα επιστρέψει, όχι ολοκληρωτικά στη θέση της, γιατί έχουν αρχίσει οι διαργασίες, όλα προσαρμόζονται ταυτόχρονα. Θα έχει την τάση να επιστρέψει προς τα πίσω, λίγο, όσο προλάβει. Την ίδια στιγμή, η άλλη καμπύλη θα, η κόκκινη, αφού θα κλείνουν εργοστάσια παραγωγής εφασμάτων και άρα θα αυξάνει η τιμή των εφασμάτων, αυτή θα έχει την τάση να πάει προς τα κάτω. Την ίδια όμως στιγμή, η αύξηση, μάλλον, το κλείσιμο των εφασμάτων και η δημιουργία τροφήμων, εργοστασίων τροφήμων, τι θα προκαλέσει στους συντελεσμούς παραγωγής, κλείνουν τα εφάσματα που είναι έντασης εργασίας, υπερπροσφορά εργασίας για την παραγωγή των τροφήμων. Ή πιο λίγη προσφορά, άρα υπερβάλλουσα ζήτηση κεφαλαίου. Συνεπώς, μείωση της αξίας της εργασίας, της τιμής εργασίας και αύξηση της αξίας του κεφαλαίου, δηλαδή και αυτή η ευθύεση στους κόσους θα τύνουν να γίνουν πιο οριζόντιες. Βλέπετε ότι από τη στιγμή που κάτι αλλάξει, όλα τα υπόλοιπα που ακολουθούν είναι στην κατεύθυνση σαν μία ροπή, να επαναφέρουν το σύστημα στην ισορροπία τους. Και το μαγικό είναι ότι όλο αυτό γίνεται χωρίς κράτος, χωρίς κάποιος να παρεμβαίνει. Απλώς και μόνο η λειτουργία του τέλειου ανταγωνισμού στις ελεύθερες τέλεια ανταγωνιστικές αγορές, προϊόντων και συντελεστών παραγωγής σε μια αφτάρκη οικονομία. Εγώ συμφωνώ ότι δεν είναι πολύ ρεαλιστικά, αυτό από μόνο του δεν είναι κριτική όμως. Έτσι, αυτό από μόνο του δεν είναι κριτική. Γιατί, κοίταξε να δεις, γιατί είναι ρεαλιστικό, ας πούμε, το αποτέλεσμα που θα βγάλει ένα πείραμα φυσικής σε πολύ συγκεκριμένες συνθήκες ενός εργαστηρίου. Δηλαδή, πάει να πει ότι αν γίνει το ίδιο πείραμα έξω στη φύση θα έχει τα ίδια αποτελέσματα. Όχι. Τι κάνει όμως εκείνη την ώρα ο ερευνητής? Αφαιρεί, δημιουργώντας τις συγκεκριμένες συνθήκες στις οποίες συντελείται το πείραμά του, αφαιρεί όλα αυτά που παρεμβαίνουν και διαστρεβλώνουν αυτό το οποίο θέλει να ελέγξει. Υπό μια έννοια, κάτι αντίστοιχο κάνουν και οι φίλοι μας εδώ πέρα. Τι κάνουν δηλαδή? Λένε, ωραία, δεν είναι πάντα τέλειος ο ταγωνισμός. Πολλές φορές ο αέρας φυσάει από εδώ, φυσάει και από εκεί, έτσι βρέχει, χιονίζει, οι συνθήκες δεν κάνεις για το πείραμα. Δεν είναι πάντα τέλειος ο ταγωνισμός, αλλά ας πάρουμε την extreme κατάσταση, γιατί θέλουμε να επικεντρώσουμε εμείς να αναδείξουμε τους ενυπάρχοντες νόμους της αγοράς. Άρα ας τα αφαιρέσουμε. Αυτή είναι αφαιρετική προσέγγιση. Γι' αυτό λέω, είναι κριτική, γιατί εάν εσύ κάνεις συνθήκες πειράματος που είναι εντελώς εκτός πραγματικότητας, τότε προφανώς δεν έχει καν ανοίμα, δεν έχει καμιά εφαρμογή. Είναι κριτική, δεν είναι από μόνη της μια κριτική. Εντάξει, ωραία. Ουσιαστικά, ο αντίλογος θα ήταν να πει κανείς, με άλλες συνθήκες, να δείξεις άλλο υπόδειγμα, πώς γίνονται τα υποδείγματα, θα τα δούμε όχι σήμερα, του ατελούς ανταγωνισμού, πώς προκύπτουν άλλες διεργασίες, άλλες ισορροπίες και πολλά από τα αποτελέσματα και τα συμπεράσματα που εσύ εδώ διαπιστώνεις αφαιρετικά, δεν ισχύουν, όχι μόνο δεν είναι πλήρως εφαρμόσιμα στην πραγματικότητα, αλλά είναι εντελώς αντεστραμένα, αν έχεις άλλες συνθήκες και άλλες υποθέσεις σε κινήσεις. Λοιπόν, ωραία. Βλέπετε, λοιπόν, αυτή τη διαδικασία της προσαρμογής. Τώρα, εκείνο που θέλω λίγο να το ξαναδούμε για να πάμε μετά να κλείσουμε με το ζήτημα του θεώρημα του Ρυμπζύνσκι, θέλω να δούμε αυτό με τον μοχλό τρόπο, να το ξανακάνουμε, το συμμετέχουμε, το έχουμε ήδη συζητήσει, είναι το πρώτο παράδειγμα, αλλά θέλω λίγο να το ξανασυζητήσουμε εξαρτής. Σε αυτό, ναι. Στο μέγεθος, όχι κατά ανάγκη, όχι καθόλου. Κεφάλαιο εργασία, κοινή εφαπτόμενη, WR, οι δύο παραγωγές μου, ύφασμα και τρόφιμα. Είναι έντασης κεφαλαίου, ναι, βεβαίως υπάρχει. Τα μεν τρόφιμα θεωρούμε ότι είναι αυτά που είναι έντασης κεφαλαίου, τα άλλα αυτά που είναι σχετικής έντασης εργασίας, έτσι. Αυτός είναι ο κόνος μας. Και τώρα θέλω να δείτε ότι αυτός ο κόνος έχει δύο κλήσεις, αυτές τις δύο. Νομίζω ότι τις έχουμε ξανασυζητήσει αυτές τις κλήσεις, έτσι δεν είναι. Τι δείχνουν αυτές οι κλήσεις. Αυτές οι κλήσεις δείχνουν, αυτές είναι οι λεγόμενες, το έχουμε ξαναπεί, είναι οι πορείες επέκτασης. Δώσετε κάποιες άλλες ονομασίες. Ευχαριστώ πάρα πολύ, χαίρομαι ιδιαίτερα που δεν έκανα να αφήσω, γιατί συμβαίνει επίσης πολύ συχνά. Αυτές είναι οι πορείες επέκτασης, ωραία, είναι οι πορείες επέκτασης. Και αυτή η ευθεία όμικρον, ας πούμε ότι είναι ευθείας, είναι τέτοιες οι τεχνολογίες που είναι ευθεία. Αυτή λοιπόν αυτή έχει μια κλήση K προς L ψ, που δείχνει το σταθερό λόγο αξιοποίησης, χρήσης κεφαλαίου ως προσεργασία, για να παραχθούν όλες οι ποσότητες του ψ των υφασμάτων. Έτσι, τι έβαλα εδώ, τρόφιμα, όχι. Καταλάβατε τι λέω. Δηλαδή, όποια ποσότητα υφάσματος και να θέλω να παράξω, πάντα θα την παράξω με αυτόν τον λόγο. Οι πορείες επέκτασης δημιουργούνται από το, είναι το σύνολο όλων των σημείων, στα οποία οι διάφορες καμπύλες ισοπαραγωγής εφάπτονται με τις ευθείες ίσου κόστους. Μπορεί να είναι ευθείες, μπορεί να μην είναι ευθείες, έτσι, αλλά ας υποθέσουμε ότι είναι ευθείες οι πορείες επέκτασης για να έχουμε σταθερό λόγο χρήσης συντελεστών παραγωγής, για να βγει πιο εύκολα το συμπέρασμα, δεν θέλω να βγάλω και κανέναν άλλο λόγο. Η άλλη πορεία επέκτασης δείχνει ο λόγος της το K to L στην περίπτωση των τροφήμων. Και προφανώς, όπως βλέπετε, είναι αναμενόμενο αυτό το K to L είναι μεγαλύτερο από αυτό το K to L, γιατί τα τρόφιμα να ορίσουν στους συνάδελφους είναι έντασης κεφαλαίου, η παραγωγή τους ενώ τα υφάσματα είναι έντασης εργασίας. Τώρα, οι δύο αυτές τιμές προσδιορίζουν ένα όριο. Προσδιορίζουν ένα όριο το οποίο προκύπτει μέσα από τις συνθήκες πλήρους απασχόλησης. Δείτε πολύ απλά, simply, επί διά. Ποιες είναι οι συνθήκες πλήρους απασχόλησης, επαναλαμβάνω, είμαστε στην Αυτάρκεια. Θα δείτε γιατί αυτό έχει σημασία. Ποιες είναι οι συνθήκες πλήρους απασχόλησης. Οι συνθήκες πλήρους απασχόλησης είναι αυτές οι δύο πολύ απλές εξισώσεις, που λένε για να απασχολείτε όλο το εργατικό μου δυναμικό, που μπορεί να απασχολείτε είτε στα υφάσματα είτε στα τρόφιμα. Το ίδιο και για όλο μου το κεφάλαιο. Ωραία. Διαιρέστε και τις δύο αυτές με L. Και άμα τις διαιρέστε και τις δύο με L, θα έχετε το εξής. 1 είναι ίσον ΛΕΔΙΑΛ συν ΛΕΔΙΑΛ και ΚΔΙΑΛ είναι ίσο με ΚΕΙΔΙΑΛ συν ΚΕΙΤΕΔΙΑΛ. Σωστά. Πολύ ωραία. Ναι, μπράβο, κεφάλαιο εργαζόμενο. Αυτήν πάρτε και κάντε το εξής. ΚΕΙΔΙΑΛ. Το κάθε κλάσμα θα το μπλέξουμε λιγάκι. Πώς δηλαδή είναι ΚΕΙΔΙΑΛ ΚΕΙΤΕΔΙΑΛ και εγώ θα βάλω στο κάθε κλάσμα στον αριθμητή και στον παρονομαστή του μια ίδια ποσότητα πολλαπλασιαζόμενη. Έτσι δεν θα αλλάξει τίποτα και γίνεται ως εξής. Ωραία. Και τώρα σπάω αυτά τα δυο κλάσματα και δείτε αν ΕΛΟΝ και ΕΛΤΕ είναι μεγαλύτερα, όχι, όχι ίσα, μεγαλύτερα από 0, τότε από αυτό εδώ, συν αυτό εδώ το επιχείρημα, προκύπτει, αποδεικνύεται ότι, προκύπτει ότι ΚΕΙΠΣΙ ΕΛΠΣΙ, το οποίο ΚΕΙΠΣΙ ΕΛΠΣΙ εξορισμού είναι μικρότερο από αυτό, έτσι. Είναι μικρότερο από ΚΕΙΤΕ ΕΛΤΕ και κάπου μεταξύ αυτόν είναι το ΚΕΙΠΣΙ ΕΛΠΣΙ. Καταρχήν να δούμε για τι προκύπτει αυτό. Είναι πολύ απλό. Θα επιδιώξω, για να μην μπλέξουμε σε λεγικές πράξεις, να το δείτε διαισθητικά. Πολλές φορές χρειάζεται από ένα σημείο και πέρα η ενασχόληση με μικροαποδείξεις και τα λοιπά συγκαταλείγει εύκολα σε κάποιες εμπεράσματα χωρίς να πρέπει να το αποδείξεις κι όταν δεν ξέρεις πώς πάει. Δείτε τι εννοώ. Καταρχήν αυτή η υπόθεση είναι ρεαλιστική. Ναι. Τι σημαίνει. Γιατί είναι ρεαλιστική. Καταρχήν γιατί δεν μπορεί να έχουμε αρνητική εργασία. Γιατί όμως να μην είναι ίσο και μη μη δεν. Λέγε. Έχουμε υποθέσεις ότι στις υποθέσεις μας θα χρειάζονται πλήρη απασχόληση. Ωραία. Πλήρη απασχόληση, αλλά θα απασχολείται μόνο αυτό είναι μηδέν. Δεν έχουμε ακρές λύσεις στην περίπτωση μας. Εδώ δεν θα φανεί αυτή η ακρή αλύση. Θα φανεί ίσως στην καμπύλη παραγωγικών ιναδρύτων η ακρή αυτή λύση. Εκεί. Εκεί όντως δεν έχουμε ακρές λύσεις. Γιατί έχουμε τις καμπύλες παραγωγικών ιναδρύτων και έχουμε μετά και τις καμπύλες αδιαφορίας που δεν ακουμπάνε, δεν θέλουμε να ακουμπάνε ποτέ στις αρχές των αξώνων. Γιατί διαισθητικά. Γιατί όταν είσαι σε αφτάρκεια δεν μπορείς να φανταστείς μια κοινωνία που μόνο θα τρέφεται και θα κυκλοφορά γυμνή ή μια κοινωνία που θα αντύνεται με γούνες αλλά δεν θα τρέφεται. Δηλαδή πρέπει να έχει και τα δύο. Προσέξτε σε αφτάρκεια όταν είσαι. Αλλάζει το κόλπο όταν δεν είσαι σε αφτάρκεια γιατί εκεί μπορεί και να εισάγεις για να καλύψεις τις ανάγκες σου. Ωραία. Άρα δεν μπορεί να είναι ούτε μηδέν, πρέπει να είναι μεγαλύτερο του μηδενός. Πρέπει δηλαδή με άλλα λόγια και τα δύο προϊόντα έστω οριακά να παράγονται. Εάν και τα δύο προϊόντα πρέπει οριακά να παράγονται, αυτές εδώ οι τιμές όλες είναι θετικές, αυτά τα δύο κλάσματα είναι θετικά πρώτα απ' όλα και κανένα κλάσμα δεν είναι μηδέν, μάλλον δεν είναι άπειρο. Κανένα κλάσμα δεν είναι άπειρο. Έτσι. Μηδέν. Μηδέν δεν είναι κανένα κλάσμα. Μηδέν. Προσέξτε. Εάν λοιπόν το καταλάβατε αυτό, πείτε μου τι είναι αυτά τα δύο. Αυτά τα δύο είναι δύο κλάσματα, κανένα δεν είναι αρνητικό, τα οποία θρίζονται στο ένα. Τι είναι? Προφανώς είναι παράγοντες που ορίζουν μια βαρύτητα. Είναι παράγοντες συντελεστές βαρύτητας. Αλλά πάντως και οι δύο θρίζονται στο ένα. Ωραία. Τώρα, φανταστείτε, δείτε τώρα, αυτό το πράγμα, αυτός ο αριθμός, το K2L, είπαμε είναι το άθρησμα δύο άλλων αριθμών, όπου τον κάθε ένα τον πολλαπλασιάζεις με αυτούς τους συντελεστές βαρύτητας. Έτσι. Δηλαδή είναι δεδομένο ότι αυτό το K2L θα είναι, και αφού αυτά τα δύο δεν είναι ίσα, αυτά τα δύο, αυτοί οι δύο λόγοι δεν είναι ίση μεταξύ τους, είναι δεδομένο το K2L θα είναι μεταξύ αυτών των δύο λόγων. Δεν θέλω να πάω σε αλγευρική απόδειξη, αν είναι απλώς τα τι. Δεν το καταλαβαίνετε. Πάρτε αριθμούς, το καταλαβαίνετε. Το ξέρω. Πάρτε αριθμούς. Πάρτε αριθμούς. Πάρτε, εδώ, αυτά ας πούμε ότι είναι 0.3, 0.7. Ό,τι και να πάρτε. 0.1, 0.9, 0.9, 0.1. Ό,τι και να πάρτε. 0.3, 0.7. Και αυτό πείτε ότι είναι 20 και αυτό πείτε ότι είναι 10. Κάνετε τις πράξεις θα βρείτε σίγουρα ένα αριθμό μεταξύ αυτού των δύο. Ό,τι και να κάνετε. Ό,τι αριθμό και να βάλετε σε αυτά. Ό,τι ποσότητα, θετική όμως. Θετική. Ό,τι ποσότητα και να βάλετε θα βρείτε ένα αριθμό, το αποτέλεσμα το K2L θα είναι μεταξύ αυτών των δύο. Αυτό λοιπόν είναι μια συνθήκη που λέει τι. Εάν θέλουμε να έχουμε μια οικονομία που θα παράγει και τα δύο προϊόντα, τότε η σχετική αυθονία των συντελεστών παραγωγής πρέπει να είναι μεταξύ των δύο εντάσεων χρήσης των συντελεστών παραγωγής στα δύο προϊόντα. Εάν θέλουμε να έχουμε μια οικονομία που θα παράγει και τα δύο προϊόντα, θα πρέπει η σχετική αυθονία των συντελεστών παραγωγής, αυτή είναι η σχετική αυθονία της οικονομίας, το πόσο κεφάλαιο και εργασία έχουν σαν λόγος, θα πρέπει λοιπόν η σχετική αυθονία των συντελεστών παραγωγής να είναι μεταξύ των εντάσεων χρήσης των συντελεστών παραγωγής στα δύο προϊόντα. Και είναι και λογικό. Θέλω να μου πείτε, ψάξτε στο σπίτι σας τη λύση στο εξής πρόβλημα και αν τη βρείτε, ελάτε να το συζητήσουμε και μαζί. Ποιο πρόβλημα, δηλαδή, λέμε έχω ένα κράτος που έχει 10 εκατομμύρια κεφάλαιο. Και έχει 5 εκατομμύρια εργαζομένους. Και επίσης, το κράτος αυτό παράγει για να παράξει τρόφιμα, τρόφιμα θέλει τρεις μονάδες κεφαλαίου αναεργαζόμενο. Δηλαδή είναι τρία, αυτός ο λόγος είναι τρία. Επίσης, για να παράξει ηφάσματα, θέλει, λιγότερο δεν πρέπει να είναι αυτό, λιγότερο πρέπει να είναι. 2,5 μονάδες κεφαλαίου αναεργαζόμενο. Με αυτά τα δεδομένα είναι δυνατόν να απασχολούνται όλοι οι συντελεστές παραγωγής. Όχι. Όχι. Γιατί ακόμη ποιος συντελεστής παραγωγής θα είναι σίγουρα σε αδράνεια, μερικός. Δεν υπάρχει αχρησιμοποιήτη ποσότητα ποιούς συντελεστής παραγωγής. Αφήστε το, με βάση τη λογική. Με βάση τη λογική, έχετε για κάθε εργαζόμενο, έχετε δύο μονάδες κεφαλαίου. Εσείς, ανάποδα, για κάθε κεφαλαίο αντιστοιχεί μισή θέση απασχόλησης. Κάθε μονάδα κεφαλαίου δημιουργεί μισή θέση απασχόλησης. Εάν δουλέψουν όλοι στο προϊόν που είναι έντασης κεφαλαίου, δεν θα μπορέσουν να δουλέψουν όλοι. Γιατί θα έχεις τρεις μονάδες κεφαλαίου για μία θέση απασχόλησης. Δηλαδή, σε κάθε μονάδα κεφαλαίου θα αντιστοιχεί εν τρίτο απασχόλησης. Θα μένει λοιπόν αδιάθετη εργασία. Μα το ίδιο, όμως, θα συμβαίνει και εδώ. Ακόμα και όλοι να δουλέψουν εδώ στο προϊόν που είναι έντασης εργασίας. Αυτό το προϊόν είναι έντασης εργασίας. Γιατί είναι έντασης εργασίας? Για να πλούσει το λόγο ότι είναι χαμηλότερο το κέντρο σελ του. Δεν είναι όμως επαρκώς χαμηλό για να καλύψει την πλεονάζουσα εργασία. Αν ήταν ένα, τότε θα είχε λύσει το πρόβλημά μας. Γιατί αυτό είναι τρία, αυτό είναι ένα και αυτός ο λόγος είναι δύο. Να το. Τρία, ένα, δύο. Εντάξει. Ωραία, μπορείτε να παίξετε με τα νούμερα, είναι πολύ απλό. Θα το καταλάβετε ευθύς αμέσως. Πάμε τώρα να επιστρέψουμε. Δεν μπορούμε να έχουμε ισότητα στην άνοιξη. Α, δε αυτό μπορούμε. Αυτό μπορούμε. Δηλαδή μπορούμε να έχουμε ισότητα. Αλλά τότε θα είναι και μεταξύ αυτόν ισότητα που σημαίνει ότι η αρχική μας υπόθεση ότι τα προϊόντα διαφέρουν ως προς την ένταση χρήση των συντελεστών παραγωγής πάει περίπατο. Είναι τα λε κουάλε τα δύο προϊόντα. Παράγονται με τον ίδιο τρόπο. Αν συμβαίνει αυτό, μπορεί να ισχύει. Αν θεωρείς αυτό το πράγμα. Αλλά επειδή εμείς εξ αρχής, έτσι στήνεται το υπόδειγμα μας και η λογική μας. Έχουμε δύο προϊόντα τουλάχιστον, πολλά περισσότερα, που διαφέρουν μεταξύ τους ως προς τι. Θα μπείτε ως προς το χρώμα, το άρμα, τις ανάγκες που καλύτεροι. Δεν με ενδιαφέρουν όλα αυτά. Με ενδιαφέρουν μεταξύ τους ως προς την τεχνολογία που χρησιμοποιούν για να παραχθούνται. Άρα δηλαδή ως προς την σχετική ένταση των συντελεστών παραγωγής. Και δείτε, πώς θα το δείξω αυτό το πράγμα εδώ, πώς θα το πικονίσω. Είπαμε, αυτάς οι δύο γωνίες, τι δείχνουνε? Η μία η μεγάλη το κλτ και η μικρή το κλυ. Κάπου εδώ ενδιάμεσα, υπάρχει μια άλλη ευθεία. Μπορώ να ζυζογραφίσω μια άλλη ευθεία, η οποία θα έχει κλείσει k προς l. Η ευθεία αυτή θα πρέπει να είναι στο εσωτερικό του κόνου διαφοροποίησης. Έτσι δεν είπαμε. Η κλείση αυτή, το k προς l, πρέπει να είναι μικρότερο από το k προς l του t και μεγαλύτερο από το k προς l του y. Σωστά. Άρα, η ευθεία που θα ξεκινάει από την αρχή των αξώνων και της οποίας η κλείση αντιστοιχεί σε αυτό θα πρέπει να είναι μια ευθεία που είναι μεταξύ αυτών των δύο. Έτσι δεν είναι. Νάτος ο ορισμός του κόνου διαφοροποίησης. Γι' αυτό το λέμε κόνο διαφοροποίησης. Γιατί σημαίνει ότι διασφαλίζει τα όρια για τα οποία όσο έχουμε το κεφάλαιο προς την εργασία να είναι μεταξύ αυτών των δύο ορίων, τον λόγο, έτσι όπως το όρισα, θα διαφοροποιείται, μπορεί να διαφοροποιηθεί ή προσφορά η παραγωγή των δύο προϊόντων. Δηλαδή να γίνει η παραγωγή και των δύο τουλάχιστον προϊόντων. Λοιπόν, στην αφτάρκεια ισχύει κάτι πολύ όμορφο. Για να το δούμε συνολικά και μετά να κάνουμε διάλειμμα και να πάμε μετά, τι ισχύει στη μία αφτάρκεια στο εμπόριο. Στην αφτάρκεια ισχύει κάτι πολύ όμορφο. Φανταστείτε αυτό το πράγμα εδώ σαν ένα μοχλό. Ωραία. Και τώρα ελάτε να ξαναδούμε, εκεί που θέλω να καταλήξω, το πρώτο μας πείραμα. Τι είπαμε, γίνεται. Χαλάνε οι τηλεοράσεις. Για όχι έξι μέρες, πόσο συνδέεται η ΝΑΣΑ, αλλά για έξι μήνες υπάρχει συσκότηση συνολική. Και έχουμε ως εκ τούτου ένα baby boom. Έτσι. Έχουμε μία αύξηση της γενικότητας. Τι σημαίνει αυτό. Θα αυξηθεί το L. Τι γίνεται λοιπόν. Είναι σαν να τραβάω το μοχλό προς τα κάτω. Έτσι. Σαν να τραβάω το μοχλό προς τα κάτω. Θυμάστε τι έγινε μόλις αυξήθηκε το L. Μόλις αυξήθηκε το L, άρχισαν να διενεργούνται κάποια πράγματα. Καταρχήν πήγε λίγο πιο οριζόντια αυτή, έγινε λίγο πιο προς τα κάτω αυτή και λίγο πιο προς τα πάνω η άλλη και ως εκ τούτου μετά προσαρμόσθηκε ο κόνος διαφοροποίησης. Δεν φαίνεται. Είναι αυτό το σχεδιάρα μου που σας έκανα εδώ. Ο κόνος διαφοροποίησης πήγε προς τα κάτω. Γιατί πλέον τα καινούργια σημεία όπου έχουμε την κοινή εφαπτόμενη ήταν αλλού. Έτσι πήγε προς τα κάτω ο καινούργιος κόνος διαφοροποίησης. Έτσι. Πήγε προς τα κάτω ο κόνος διαφοροποίησης, απώρεια του γεγονότος ότι εγώ τράβηξα το μοχλό. Δηλαδή τη μηχανική δεν είναι τυχαία. Δεν είναι απλώς μια προσπάθεια να δείξουμε με άλλον τρόπο το υπόδειγμα. Είναι ακριβώς αποδεικνή, ξεσκεπάζει τη λογική που έχει στο μυαλό του ο ακόλουθος της νεοκλασικής σκέψης. Έχει στο μυαλό του και γι' αυτό προκύπτει μέσα από τις υποθέσεις και τα υποδείγματα του μια οικονομία που λειτουργεί ως ένα καλοδουλεμένο ρολόι. Σαν ένα σύστημα φυσικών νόμων που είναι απαρέγγλιτο. Είναι σαν να έχω εγώ εδώ δεμένα δηλαδή με άλλα λόγια με κάποια ελατήρια αυτόν τον μοχλό και τον κόνο διαφοροποίησης. Και μόλις τραβάω τον μοχλό όλα τα υπόλοιπα προσαρμόζονται και φεύγει μαζί του και ο κόνος διαφοροποίησης. Αυτή είναι η λογική τους. Και αποκαλύπτεται, γι'αυτό θεωρώ ότι έχει ενδιαφέρον αυτή η προσέγγιση, αποκαλύπτεται αυτή η λογική τους αυτή την προσέγγιση. Και αυτή η λογική αν θυμάστε στην αρχή είχαμε πει, δεν είναι τυχαία, δεν είναι τυχαία, ήτανε άκρος ρίζοσπαστική και επαναστατική στην αρχή γιατί που ήθελε, από πού προέκυπτε απ' την ανάγκη να πει κανείς λεσέφερ, λεσέφασε. Δηλαδή αφήστε μας ρε παιδιά ελεύθερους, εμείς που έχουμε συσσορευμένη οικονομική παραγωγική δύναμη να δράσουμε, γι'αυτή, και μη μας περιορίζετε με τις αριστοκρατικές, φαιοδραρχικές ή μοναρχικές σας δομές. Αφήστε μας λοιπόν ελεύθερους, έτσι. Αυτό ακριβώς, για να υποστηριχθεί, έπρεπε να δειχθεί ότι το σύστημα από μόνο ότι έχει τη δυνατότητα να αυτορυθμίζεται, αρκεί να αφεθούν ελεύθεροι όλοι οι πολλοί να δράσουν, η συνάθρηση της δράσης τους να διαμορφώσει νόμους λειτουργίας και αυτό να οδηγήσει σε καταστάσεις ισορροπίας και πολύ δε μάλλον σε καταστάσεις ισορροπίας που βελτιστοποιούν τα οφέλη για την κοινωνία. Πριν προχωρήσουμε θα μας χρειαστεί το συμπερασμά του γι' αυτό. Πριν προχωρήσουμε στην συζήτηση επί του ίδιου διαγράμματος τι συμβαίνει όταν έχουμε… όταν έχουμε ανοικτή οικονομία και όχι διεθνές εμπόριο, θα πρέπει πρώτα να συζητήσουμε αλγευρικά το λεγόμενο αλλά όμως με έναν απλό έως οριακά μπακαλιστικό τρόπο το θεώρημα των Στόλπερ και Σάμουελσον. Λοιπόν, τι λένε αυτοί οι κύριοι… θα το δούμε. Ξεκάθαρα. Ξεκινάμε από τις συνθήκες μηδενικών κερδών, τις οποίες είχαμε και στο υπόδειγμα του Ρικάρτο. Οι συνθήκες μηδενικών κερδών προκύπτουν, αποραίουν από το γεγονός ότι έχουμε τέλειο ανταγωνισμός στις αγορές των προϊόντων. Άρα έχουμε και μηδενικά υπέρ κέρδη. Ενώ αντιθέτως, αντιστοίχως, οι συνθήκες πλήρους απασχόλησης που χρησιμοποιήσαμε εκεί προέρχονται από την τέλεια ανταγωνιστικά λειτουργία των αγορών των συντελεστών παραγωγής. Λοιπόν, τι λένε οι συνθήκες μηδενικών κερδών. Λένε το εξής, ότι η τιμή του ενός προϊόντος θα είναι ίσο με το πόσο εργασία αυτό το α, θυμάστε τέτοια συμβολισμούς χρησιμοί στο Ρικάρτο, το α αυτό δείχνει την ποσότητα της εργασίας που απαιτείται για να παραχθεί μία μονάδα από το προϊόν ί, ύφασμα δηλαδή, επί W συν ALK επί R. Ωραία. Και η άλλη συνθήκη μηδενικών κερδών είναι ότι στα τρόφιμα θα ισχύει το αντίστριχο ΑΤΕΙΠΣΙΛΟΝ επί W συν ATK επί R θα είναι ίσο με την τιμή. Πού? Α, ναι, ναι. Τι έκανα, κάτω λάθος έκανα. Εδώ έκανα λάθος, είναι KΕΙΠΣΙΛΟΝ Εδώ είναι, τα ψηλά έμπλεξα, ναι, έχετε δίκιο. Εδώ είναι LΤ και εδώ είναι, ευχαριστώ πολύ, KΕΙΤΕ. Πόση εργασία χρησιμοποιώ στα εφάσματα, πόσο κεφάλαιο χρησιμοποιώ στα εφάσματα, πόση εργασία χρησιμοποιώ στα τρόφιμα, πόσο κεφάλαιο χρησιμοποιώ στα τρόφιμα. Τώρα, προσέξτε. Καταρχήν εδώ, πριν προχωρήσουμε να κάνουμε μία υπενθύμηση του λεγωμένου factor price equalization theorem, δηλαδή το θεώρημα της εξίσωσης των τιμών των συντελεστών παραγωγής. Προσέξτε τι λέει. Λέει ότι έστω ότι έχω δύο χώρες, αυτές οι συνθήκες ισχύουν σε δύο χώρες. Ας γράψω το ίδιο σύστημα και για την άλλη χώρα. Πι ύψιλον τόνος στην άλλη χώρα, αλφα λ ύψιλον επί W τόνος, συν α και ύψιλον επί R τόνος, π τ τόνος, ίσον αλφα λ ύψιλον, αλφα λ τ επί W τόνος, συν α και η τ επί R τόνος. Δείτε, η άλλη χώρα διαφοροποιείται από την προηγούμενη σετί στις τιμές προϊόντων και συντελεστών παραγωγής. Σωστά. Που δεν διαφοροποιείται στα αλφα. Τα α είναι τα ίδια. Γιατί έχουμε πει ότι έχουμε διεθνώς όμοιες τεχνολογίες. Είναι σε αντίθεση με το Ρικάρντο. Αφού λοιπόν έχουμε διεθνώς όμοιες τεχνολογίες, αυτά τα α, οι εντάσεις χρήσεως των συντελεστών παραγωγής είναι οι ίδιες. Όμορφα. Τώρα, όταν έχουμε εμπόριο, τι εξισώνεται? Τι τιμές των προϊόντων. Είναι στο τέλειο εμπόριο, τα ίδια προϊόντα έχουν τις ίδιες τιμές σε όλη την ενιαία αγορά. Είναι αφερτικές συνθήκες, γιατί προφανώς παίζει ρόλο το κόσμο, τα φοράς, παίζει ρόλο οι συνθήκες της ζήτησης, παίζουν ρόλο οι διαφοροποιήσεις των προϊόντων. Ωραία, αλλά αν αυτά τα αφαιρέσουμε σε ενιαία τέλεια λειτουργούσα ως προς αυτή την ενιαία κατάσταση, οι τιμές των προϊόντων θα πρέπει να εξισωθούν. Αν έχουμε εμπόριο, αφού εξισωθούν οι τιμές των προϊόντων, τι άλλο επίσης θα εξισωθεί, είναι δυνατόν να είναι διαφορετικά τα W και τα R. Όχι, γιατί έχετε δύο ίδια συστήματα, δύο εξισώσεων με δύο αγνώστους. W και R είναι ο αγνώστος εδώ, W και R είναι οι μεταβλητές και εδώ. Δεν μπορεί να έχουν, η λύση, να το πω αλλιώς, από αυτό το σύστημα, αν λύσετε, θα βγάλετε ένα W και ένα R που θα είναι συνάρτηση αυτόν εδώ, τον Π και τον Α. Ακριβώς το ίδιο W και R θα βγάλετε και από εδώ πέρα κάτω. Είναι τα ίδια συστήματα. Οπότε, όταν εξισώνονται οι τιμές των προϊόντων, αφού έχουμε και τις ίδιες τεχνολογίες, στο εμπόριο θα εξισώνονται και οι τιμές των συντελεστών παραγωγής. Το καταλάβαμε? Αυτό είναι, δηλαδή λέει με άλλα λόγια που είμαι πιο λιανά, αν δύο χώρες ανοίξουν τα σύνορα και διαμορφώσουν μια νέα αγορά, το πρώτο που θα συμβεί είναι να εξισωθούν οι τιμές των προϊόντων τους. Φυσικό επακόλουθα αφού του πράγματος, εφόσον οι δύο χώρες έχουν τις ίδιες τεχνολογίες, τα ίδια Α, φυσικό επακόλουθο είναι να εξισωθούν και οι τιμές των συντελεστών παραγωγής. Πηχή, διαμόρφωσαν μια νέα αγορά η Ελλάδα και η Γερμανία μέσα σε μια Ευρωπαϊκή Ένωση, θα εξισωθούν οι τιμές των προϊόντων, αυτό το βλέπουμε, το βλέπουμε. Και φυσικό επακόλουθο αφού του πράγματος είναι να εξισωθούν και οι τιμές των συντελεστών παραγωγής, αυτό το βλέπουμε. Όχι, γιατί δεν το βλέπουμε, γιατί δεν έχουμε τέλειο ανταγωνισμό, δεν έχουμε zero profit, non profit condition. Αλλά, πάντως τουλάχιστον, θεωρεί το νεοκλασικό υπόδημα ότι θα υπάρχει η τάση προς την εξίσωση των τιμών των συντελεστών παραγωγής, λίγο μια πιο ελεύθερη προσέγγιση του θεωρήματος εξίσωσης των τιμών των συντελεστών παραγωγής. Εγώ, όταν καταλάβετε τη λογική του τώρα, θα τα αντιληφθείτε, προβληματίζομαι μόνοι σας. Τη λογική του θεωρήματος λέει, σε όλες τις χώρες έχω συνθήκες μηδενικών κερδών. Σε όλες τις χώρες είναι ίδια τα α. Τι είναι διαφορετικό σε όλες τις χώρες, οι τιμές. Πόσες τιμές έχω, τέσσερις. Μια, δύο, τρεις, τέσσερις. Ωραία. Όταν όμως οι δύο από αυτές τις τέσσερις τιμές εξισωθούν, στανταρτισθούν και εξισωθούν και γίνουν ίδιες, μένουν δύο άγνωση σε κάθε σύστημα, δύο εξισώσεων, που είναι κατατάλλα το ίδιο. Ποιοι είναι οι δύο άγνωση, το W και το R. Αυτά τα δύο πρέπει να αναηθήσεις ίσα, στα δύο συστήματα, στις δύο χώρες. Αν εξισωθούν οι τιμές των προϊόντων, θα εξισωθούν, όταν έχουμε αυτές τις υποθέσεις βεβαίως, και οι τιμές, οι αμοιβές, με άλλα λόγια, των συντελεστών παραγωγής. Τέρμα. Αυτό είναι θεώρημα, ναι. Λοιπόν, όμως εμείς προχωράμε, για να δούμε αυτό τώρα το θεώρημα. Και για να προχωρήσουμε να δούμε αυτό το θεώρημα, για να δω τα σκονάκια μου, θα πρέπει να κάνουμε το εξής. Θα λύσουμε ως προς W και R. Πάμε στη μία χώρα και να λύσουμε ως προς W και R. Και το αποτέλεσμα που θα βγάλουμε, για να μην ταλαιπωρούμαστε, το έχω κάνει εγώ ήδη, είναι το εξής. Το W θα είναι ίσο, ναι. Στον παρονομαστή θα έχω ένα μειον αλφα ελ τε, αλφα και η ύψιλον, διά αλφα ελ ύψιλον, αλφα και η τε. Στον αριθμητή θα έχω πι ύψιλον, διά αλφα ελ ύψιλον, μειον αλφα και η ύψιλον, διά αλφα ελ ύψιλον, επί πι τε, αλφα και η τε. Και το R θα είναι ίσο ακριβώς στο ανάποδο και αντίστροφο. Δηλαδή θα έχουμε εδώ πι τε, διά αλφα και η τε. Δεν είναι δύσκολη η πι πι, δεν έχει ούτε ένα λογάριθμο ή μία εκθετική ή μία ολοκλήρωμα μέσα, που θα έχουν τα επόμενα υποδείγματα, έτσι πλάκα τελειώνει σήμερα, έτσι να το ξέρετε. Γιατί δρομάζεται. Λοιπόν αλφα ελ τε, αλφα και η τε, πι ύψιλον αλφα ελ ύψιλον και κάτω έχουμε το ίδιο πράγμα. Αλφα ελ τε, αλφα και η ύψιλον, αλφα ελ ύψιλον, αλφα και η τε. Μας θελείωσε ο μπλε. Λοιπόν αυτές είναι οι δύο λύσεις, έτσι οι δύο λύσεις για αυτά τα δύο πράγματα. Τώρα, ελάτε λίγο να το συζητήσουμε τις δύο λύσεις μας. Για να τις συζητήσουμε, καταρχήν θα ανομάσουμε, βλέπετε ο παρονομαστής και στις δύο λύσεις είναι ίδιος ακριβώς. Αυτόν τον παρονομαστή θα τον ανομάσουμε Ι. Ωραία. Ωραία. Και θέλω να δείτε, άντε να μην το γράψω εκεί γιατί θα σας μπερδεύει, και όχι με πράσινο γιατί δεν τα φαίνεται. Πείτε, το Ι είναι ο παρονομαστής, είπαμε, έτσι, που είναι 1μΑΛΤΑΚΕΙΤ. Ελάτε τώρα λίγο να παίξουμε με αυτό το πράγμα. Μπορώ να το γράψω απλώς 1μΑΛΤΑΚΕΙΤ δια ΆΛΦΑΛΙΠΣΙΛΟΝ δια ΆΛΦΑΛΙΠΣΙΛΟΝ. Είναι το ίδιο πράγμα, δεν είναι? Έκανα το απλό κλάσμα σύνθετο. Ωραία, αν το βλέπετε. Τώρα, για να σκεφτούμε κάτι, παίρνω τον αριθμητή το ΆΛΤΕ δια ΆΛΦΑΚΕΙΤ και παίρνω και τον παρονομαστή ΆΛΦΑΛΙΠΣΙΛΟΝ δια ΆΛΦΑΚΕΙΠΣΙΛΟΝ. Τι δείχνουν αυτά? Ωραία, ο λόγος τι δείχνει? Τη σχετική ένταση εργασίας στα δύο προϊόντα, έτσι δεν είναι. Τι πρόσημο θα βάζετε, τι κατεύθυνση ανισότητας θα βάζετε, αυτά είναι η ίσα μεταξύ τους, είναι κάποιο μεγαλύτερο απ' τα άλλο. Τι θα λέγατε? Ωραία, γνωρίζοντας πόσο έχουμε αντιμετωπίσει μέχρι τώρα τα τρόφιμα και τα εφάσματα, θα λέγατε? Ναι, όχι, αυτά είναι η ένταση εργασίας ως προς το κεφάλαιο στα τρόφιμα, η ένταση εργασίας ως προς το κεφάλαιο στα εφάσματα. Ωραία, πολύ ωραία, εξωρισμού, γιατί έτσι τα είπαμε, έτσι τα συμφωνήσαμε, έτσι, ωραία. Τώρα, εφόσον, τι λέμε δηλαδή, ο παρονομαστής είναι μεγαλύτερος από τον αριθμητή σε αυτό το κλάσμα, έτσι. Άρα αυτό το κλάσμα τι είναι συνάδελφοι, μικρότερο της μονάδος και βεβαίως είναι μεγαλύτερο του μηδενός. Γιατί είναι μεγαλύτερο του μηδενός, γιατί όλες αυτές οι υποσότητες είναι θετικές ως γνωστόν, έτσι. Άρα, αφού το κλάσμα είναι μικρότερο της μονάδος και μεγαλύτερο του μηδενός, αυτή όλη η έκφραση, δηλαδή το η, τι είναι, είναι. Είναι μικρότερο της μονάδος, το η δηλαδή, είναι μεγαλύτερο του μηδεν και μικρότερο του ένα. Εντάξει. Αυτό το κρατάμε. Οι παρονομαστές σε αυτά τα δύο είναι η. Προχωράμε. Τι θέλουν να δείξουν οι Stolper και Samuels, γιατί κάνουν αυτήν την ιστορία. Γιατί οι Stolper και Samuels ενδιαφέρονται να δουν, έχοντας υπόψη τους σε αυτό το πράγμα, ενδιαφέρονται να δουν τι θα συμβεί εάν αλλάξουν οι τιμές των προϊόντων με τις αμοιβές των συντελεστών παραγωγής. Και γι' αυτό κάνουν από εκεί και πέρα την εξής απλούστατη σκέψη. Θα πάρουν τις εξής πρώτες παραγώγους. Μια πρώτη παράγωγος θα είναι θ'W ως προς θ'Πυ. Μια άλλη πρώτη παράγωγος θα είναι θ'R ως προς θ'Πυ. Μια τρίτη πρώτη παράγωγος θα είναι θ'W ως προς ΠΤ, θ'R ως προς ΠΤ. Θέλουν να δουν δηλαδή τι θα πάθει η αξία τα μαθηματικά, είναι λογική. Η γραφή τους διαβάζεται τόσο απλά και τόσο περίπλοκα. Έτσι. Διαβάστε το. Τι λέει αυτό. Θέλω να δω πόσο θα αλλάξει το W αν αλλάξει οριακά η τιμή του υφάσματος. Θα μπορούσε επίσης να πει κανείς θέλω να δω πόσο αλλάζει το W αν αλλάξει οριακά το μέσο ύψος των ανθρώπων της χώρας. Αλλά εμείς αυτό το υπόδειγμα δεν έχουμε γιατί δημιουργεί σε αδιασχέση. Δεν μπορούμε να το βρούμε. Θέλω να δω πόσο αλλάζει το R αν αλλάξει η τιμή του υφάσματος και το ίδιο για τις δύο αμοιβές των συντελεστών παραγωγής, αν αλλάξει η τιμή του τροφίμου. Αυτά θέλω να δω. Για πάμε λοιπόν να τα δούμε. Ίσον. Πάμε στο πρώτο. Θέλω την πρώτη παράγωγο όλου αυτού του πράγματος ως προς ΠΥ. Πόσο είναι? 1 προς Άλφα Λάμδα Ψή. Σίγουρα είναι 1 προς Άλφα Λάμδα Ψή. 1 προς Άλφα Λάμδα Ψή. Ναι. Η ίπτα προς Άλφα Λάμδα Ψή. Το ίπτα είναι στο παραγωγή για πανέμια αρκητής. Όχι. Είναι παρονομαστής. Δε μένει στον παρονομαστή. 1 προς Άλφα προς ίπτα Άλφα. Ναι. Ωραία. 1 προς Άλφα ΛΥ προς ίπτα. Δηλαδή 1 προς Άλφα ΛΥ επί ίπτα. Έτσι δεν είναι. Το ίπτα παραμένει κάτω. Ή αλλιώς μπορούμε να το πούμε και αλλιώς. Άλφα ΛΥ επί ίπτα. Ή στη μειον 1. Ωραία. Πάμε να δούμε το άλλο. Θ... Α, εγώ τα βάλα εδώ με άλλη σειρά. Δεν πειράζει. Θ W ως προς ΠΤ. Τώρα εδώ είναι από την άλλη πλευρά αυτό. Είναι εδώ το ΠΤ. Άρα αυτό το ξεχνάμε. Και θα είναι... Αυτό θα είναι... Α, ναι. Γιατί τα ξέχασα. Για τον εξής απλούστατο λόγο. Ότι τα... Τα ξέχασα. Λοιπόν, εδώ τώρα προσέξτε, έχει μειον μπροστά όμως. Έτσι μην το ξεχνάμε. Εδώ δείτε το. Εδώ το ΠΤ έχει μειον μπροστά. Έτσι. Ωραία. Άρα είναι μειον... Και το κλάσμα μου είναι... Που προκύπτει... Α, Κ, Υ... Δια Α, Λ, Υ... Α, Κ, Ι, Τ... Επί Ι. Ωραία. Το ΦΤΑΡ τώρα να πάμε... Πάμε το Άρ να δούμε τι γίνεται. Άμα πάρουμε την πρώτη παράγωση προς ΠΥ... Είναι πάλι μειον, γιατί το ΠΥ είναι εδώ πέρα. Για το Άρ. Είναι πάλι μειον και είναι... Εδώ πρέπει να έχω ένα λάθος τυπογραφικό... στις σημειώσεις. Τώρα το είδα, αλλά θα το καταλάβετε. Εδώ λοιπόν έχω... Α, Λ, Τ... Δια Α, Κ, Τ... Επί Α, Λ, Υ... Επί Ι. Μειον μπροστά. Και στο τελευταίο κάτω θα έχω το αντίστοιχο με αυτό. Δηλαδή θα έχω... Α, Κ, Τ... Επί Ι και όλοι στιγμίων ένα. Έτσι. Εντάξει μέχρι εδώ. Σχεδόν τελειώσαμε. Σχεδόν. Δείτε. Πάμε καταρχήν στα εύκολα. Όχι τα 4 εύκολα είναι. Πάμε σε αυτά τα 2. Τι είναι αυτή η πρώτη παράγωγος? Έτσι, είναι αρνητική είναι. Αφού αυτή η πρώτη παράγωγος είναι αρνητική, τι σημαίνει αυτό για τις σχέσεις? Της τιμής του υφάσματος και του Άρ και της τιμής των τροφίμων και του W. Εσύ επειδή το έχεις κάνει αυτό πριν μπροστά στις ασκήσεις που έκανες στα παιδιά. Είναι ιδιαίτερο για αυτό. Λέγε. Όταν μετά θα το καθίσω. Ναι, ναι. Όταν ο παρατήρημας αρνητικής είναι η τιμή του υφάσματος και η τιμή του Ρομινόναι. Πολύ ωραία. Πολύ ωραία. Αντίθετη σχέση. Αντίθετη σχέση. Πολύ ωραία. Αυτό δεν θέλει καμία περιτέρεπτη εξήγηση. Και αυτό και αυτό μας αρκεί σαν συμπέρασμα. Δείτε πως το άλλο συμπέρασμα από μόνο του δεν μας αρκεί. Η επίπτωση της τιμής των υφασμάτων είναι αντίστροφη. Είναι αρνητική μάλλον. Αρνητική στην αμοιβή του κεφαλαίου. Αν γίνουν πιο ακριβά τα υφάσματα θα πέσει η τιμή του κεφαλαίου. Αν γίνει πιο ακριβό το τρόφιμο θα πέσει η τιμή της εργασίας. Λέω, μας αρκεί αυτό. Γιατί μας αρκεί. Τι θα πάθουν όταν βλέπουν τις τιμές των υφασμάτων οι κάτοχοι κεφαλαίου. Αυτοί που αμίβονται με το κεφάλαιο που συνησφέρουν στην παραγωγή. Τι θα πούν, όχι Παναγία μου. Γιατί θα πούν, όχι Παναγία μου. Γιατί ακριβένει ένα από τα προϊόντα που αγοράζουν και ταυτόχρονα μικραίνει ο ονομαστικός μισθός. Άρα αυτοί τι κάνουνε, χάνουν. Χάνουν. Όταν αυξάνει, ή άμα δουν την τιμή των υφασμάτων να πέφτει, θα λένε, ω, τι ωραία. Γιατί, θα είναι πιο φθινό ένα από τα προϊόντα που θα παράγουν και ταυτόχρονα θα αυξηθεί ονομαστικός τους μισθός. Άρα σε πραγματικούς όρους κερδίζουν. Το ίδιο αλλά για την τιμή των τροφήμων και τους εργαζομένους. Συμφωνεί. Πάμε τώρα στα άλλα. Αυτό. Αυτό. Είναι τι? Θετικό. Και αυτό είναι θετικό. Έτσι δεν είναι. Άρα θα μπορούσα να πω, ω πολύ ωραία. Άρα σημαίνει δηλαδή ότι όταν οι εργαζόμενοι βλέπουν την τιμή των υφασμάτων να αυξάνει, θα χαίρονται. Έτσι δεν είναι. Γιατί. Γιατί θα έχουν περισσότερο μισθό. Ονομαστικά. Θα αυξηθεί η τιμή των υφασμάτων, θα αυξηθεί και ονομαστικός μισθός. Πρέπει να χαίρομαι. Κερδίζω. Δεν το ξέρω. Δεν το ξέρω. Γιατί αυξάνει η τιμή ενός προϊόντος που καταναλώνω. Καταναλώνω. Αυξάνει και ονομαστικός μισθός. Μπράβο. Εξαρτάται από τη δυναμική των δύο επιπτώσεων. Και αυτό σας είπα, εδώ είναι καθαρό το αποτέλεσμα. Ωραία. Εκεί το ένα, αύξανε η τιμή του προϊόντος, έπεφτο ο μισθός μου. Και από τις δυο, χαμένος ήμουν. Μειώνονταν η τιμή ενός προϊόντος, αύξανε ο μισθός μου. Και από τα δυο, κερδισμένος ήμουν. Εδώ. Σε αυτές τις δυο περιτώσεις είναι πιο δύσκολο λίγο να το καταλάβουμε τι συμβαίνει. Πάντως, καταρχήν, είναι θετική επίπτωση. Δηλαδή, μόλις αυξάνουν οι τιμές των υφασμάτων, αυξάνουν οι αμοιβές, οι ονομαστικές αμοιβές της εργασίας. Μόλις αυξάνουν οι τιμές των τροφήμων, αυξάνουν οι ονομαστικές αμοιβές του κεφαλαίου. Εκείνο που συμβαίνει επιπρόσθετα και μας αρέσει πάρα πολύ και μπορούμε να βγάλουμε συμπέρασμα, είναι ότι αυτό εδώ το πράγμα, αυτή η έκφραση δεν είναι απλώς μεγαλύτερη του 0, είναι και μεγαλύτερη του 1 μάλιστα. Εάν το αποδείξω, εάν σας πείσω για αυτό, τότε θα έχουμε το αντίστοιχο συμπέρασμα όπως εδώ. Γιατί δείτε, θα σημαίνει ότι αν αυξηθεί οριακά η τιμή των υφασμάτων, η προκαλούμενη αύξηση στην τιμή, στην αμοιβή της εργασίας θα είναι υπεραναλογική. Έτσι, ωραία. Μια οριακή αύξηση στην τιμή των υφασμάτων, αφήστε που εγώ καταλαβαίνω και τρόφι μου, όχι μόνο υφάσματα, αλλά παρά πέρα από αυτό, μία αύξηση στην τιμή των υφασμάτων θα προκαλέσει υπεραναλογική αύξηση στην τιμή στο κατάτι, στην αμοιβή της εργασίας. Άρα εν τέλει με κερδισμένος, αν είναι μεγαλύτερο του 1. Ωραία. Και εδώ αν είναι μεγαλύτερο του 1, επίσης το ίδιο. Τώρα, είναι μεγαλύτερο του 1. Με τι είναι αυτό το πράγμα ίσο, αν το ξαναγράψουμε λίγο να το δούμε, να το λέμε πιο μπροστά, είναι ίσο, πώς γράφεται, 1 διά αλφα λ υψιλον επί ηττα. Και θέλω αυτό να είναι μεγαλύτερο του 1. Για να είναι αυτό μεγαλύτερο του 1, τι θα πρέπει να αποδείξω, να πιστώ. Ότι ο παρονομαστής είναι μικρότερος του 1. Μπράβο. Είναι μικρότερος του 1. Ο παρονομαστής είναι ο πολλαπλασιασμός δύο μεγεθών. Το 1 μέγεθος, το ηττα, ξέρω ότι είναι μικρότερο του 1. Καλά είμαι. Το άλλο μέγεθος όμως, το αλφα λ υψιλον, ξέρω αν είναι μικρότερο του 1 ή όχι. Δεν το ξέρω. Το αλφα λ υψιλον μπορεί να είναι οποιοσδήποτε θετικός φυσικός αριθμός. Είναι η ποσότητα της εργασίας, όπως αλφα λ και η ποσότητα του κεφαλαίου, που απαιτείται για να παραχθεί μία μονάδα προϊόντος. Ναι, η ποσότητα αυτή μπορεί να είναι μισή ανθρωπόωρα, μπορεί να είναι 13 ανθρωπόωρες, μπορεί να είναι 123 ανθρωπόωρες, μπορεί να είναι χίλιες ανθρωπόωρες, μπορεί να είναι 0,0001 ανθρωπόωρα. Δεν ξέρω, δεν μου διασφαλίζει κανείς ότι αυτό είναι μικρότερο του 1. Άρα, δεν διασφαλίζω με ότι αυτό είναι μεγαλύτερο του 1, το αντίστροφό του. Πείτε μου, κάτω τώρα να κάνουμε μία άλλη άσκηση λογικής, πείτε μου το εξής, σε τι θέλετε να μετράμε την εργασία, σε τι θέλετε να μετράμε, στις ανθρωπόρες. Και εγώ λέω, το ένα προϊόν θέλει, στη μία περίπτωση το α, λ, υ είναι μισή ανθρωπόωρα, και στην άλλη περίπτωση είναι 10 ανθρωπόωρες. Θα σηκωθεί τώρα η συναδελφή σου από εκεί και θα μου πει, όχι, εγώ δεν θέλω να το μετράμε σε ανθρωπόωρες, εγώ θα το μετράμε σε ανθρωπομήνες. Θα πάμε να δούμε, ά, αν είναι σε ανθρωπομήνες, τότε είναι ένα 60 ανθρωπομήνα είναι αυτό, και ένα τρίτο ανθρωπομήνα είναι στο άλλο προϊόν, που ήθελα 10 ανθρωπόωρες ή ξέρω εγώ. Ναι, αλλά έχει και ένα προϊόν που θέλει τρεις ανθρωπομήνες για να περαχτεί. Θα πεταχτεί τώρα η συναδελφή σου από εκεί και θα μου πει, όχι, εγώ δεν θέλω να το μετράμε σε ανθρωπομήνες, θέλω να το μετράμε σε ανθρωποέτη ή σε ανθρωποδεκαετίες ή σε ανθρωποεκατονταετίες. Τι θέλω να πω, εάν επιλέξω κατάλληλα τη μονάδα μέτρησης, αυτά τα α μπορεί να είναι όλα μικρότερα της μονάδος. Δηλαδή, πώς το λέμε αλλιώς αυτό, συνάδελφη, να κανονικοποιήσω τις σχέσεις μου ως προς μία μεταβλητή. Δηλαδή, να μετριάσω τις μονάδες μέτρησης ή να προσαρμόσω τις μονάδες μέτρησης μίας μεταβλητής, έτσι ώστε αυτή η μεταβλητή να είναι πάντα μικρότερη του ένα. Γίνεται. Δεν αλλάζει τίποτα τη λογική του όλου πράγματος, καταλάβατε. Άρα με αυτόν τον τρόπο, πίθεστε ότι και αυτό είναι μικρότερο του ένα, αρκεί να επιλέξω τις κατάλληλες μονάδες μέτρησης της εργασίας, ή και του κεφαλαίου, όταν θα πάω εδώ, έτσι. Και αντιστοίχως μετά και αυτό είναι μικρότερο του ένα, μεγαλύτερο του ένα, και άρα αυτή η έκφραση είναι μεγαλύτερη του ένα, όχι απλά μεγαλύτερη του μηδενός, και άρα, ναι, το ΠΥ επηρεάζει θετικά ποιον τώρα, όχι απλώς τον ονομαστικό μισθό, αλλά την πραγματική, τον πραγματικό πλούτο, την πραγματική αμοιβή της εργασίας. Την πραγματική, όχι απλώς τον ονομαστικό, την πραγματική. Τον πραγματικό μισθό. Αυτό είναι το θεωρήμα του Stolper και Samuels. Τι λέει δηλαδή? Λέει, προσέξτε τι λέει, νομίζω το γράφω εδώ και για να μην κουράζομαι και το ξαναγράφετε και εσείς θα το δείτε από εδώ πέρα. Μια αύξηση, λέει, στην τιμή του προϊόντος έντασης εργασίας, ή σε παρένθεση κεφαλαίου, προκαλεί μια υπερανάλογη αύξηση της τιμής της εργασίας, δηλαδή, αύξηση των πραγματικών μισθών, ενώ αντίστοιχα, μια αύξηση της τιμής του προϊόντος έντασης κεφαλαίου, εδώ, προκαλεί μίωση της αξίας, της αμοιβής μάλλον, της πραγματικής αμοιβής της εργασίας. Δεν το έγραψα μάλλον τόσο καλά, δεν μου αρέσει ο τελετής που στο διάβολο είναι αμληκνής. Ε, λέει με τα απλά λόγια το εξής, ότι όταν αλλάζουν οι αυξήσεις στις τιμές των προϊόντων, επηρεάζουν θετικά τις αμοιβές των συντελεστών παραγωγής, που χρησιμοποιούνται σχετικά εντατικότερα σε αυτά τα προϊόντα. Οι εργαζόμενοι δηλαδή μιας χώρας που μετέχει στο εμπόριο, θα βλέπουν τις τιμές των υφασμάτων να αυξάνουν και θα χαίρονται. Γιατί με αυτόν τον τρόπο αυτό θα προκαλεί υπεραναλογική αύξηση των δικών τους μισθών και άρα οφέλη. Αντιθέτως, θα βλέπουν τις τιμές, αν βλέπουν τις τιμές των τροφήμων να αυξάνουν, θα δυσκολεύονται, θα στεναχωριούνται, γιατί αυτό θα προκαλεί μίωση της δικής τους πραγματικής αμοιβής. Προσέξτε πού καταλήγει όλο αυτό το πράγμα, γιατί θυμάστε ότι σας έλεγα ποιο είναι μια βασική αδυναμία του Ρικάρντο. Βασίζεται στις διαφορές της παραγωγικότητας, δεν μπορεί να λειτουργήσει όταν δεν έχουμε διαφορετική παραγωγικότητα. Κάτι άλλο θέλω να θυμηθείτε. Όταν μας λέει ότι και οι δύο χώρες κερδίζουν, δεν μας λέει ποιος κερδίζει μέσα στην κάθε χώρα. Και δεν μπορεί να το πει αυτό, γιατί έχει μόνο εργάτες. Κάθε χώρα έχει μόνο εργάτες. Αυτοί εδώ έχουν και εργάτες και κεφάλαιο. Και τώρα δείτε τι μας λένε. Αρχικά, στην προηγούμενη συζήτηση που είχαμε, λέγαμε και οι δύο χώρες κερδίζουν. Θυμάστε με την καμπύλη παραγωγών ενοτήτων, πήγαινε αλλού η τιμή, κάναμε άλλη παραγωγή, όμως σκοπεύαμε σε ανώτερες καμπύλες αδιαφορίας με το εμπόριο που κάναμε. Και οι δύο χώρες κερδίζουν. Στο εσωτερικό όμως της χώρας, κάποιοι χάνουν. Γιατί, θυμηθείτε, είχαμε την χώρα την Ημεδαπή. Η Ημεδαπή είχε σχετική αφθονία σε έστω εργασία. Και έχουμε μια άλλη χώρα, την Αλοδαπή. Και η Αλοδαπή έχει σχετική αφθονία έστω σε κεφάλαιο. Όταν είμαστε σε αφτάρκεια ακόμη, κλειστά τα σύνορα, επειδή έχει σχετική αφθονία σε εργασία η Ημεδαπή, θα έχει έναν λόγο ΠΕΥ προς ΠΕΤΕ που θα είναι, σε σύγκριση με τον λόγο της Αλοδαπής, τι? Γιατί, αφού έχει σχετική αφθονία σε εργασία, θα παράγει πολύ περισσότερα υφάσματα που είναι έντασης εργασίας, άρα τα υφάσματα θα είναι φθινότερα, σε αυτή τη χώρα. Γι' αυτό θα έχει και συγκριτικό πλεονέκτημα που, στα υφάσματα, που είναι φθινότερα. Ανοίγουν τώρα τα σύνορα. Ανοίγουν τα σύνορα. Θυμάστε τι συνέβη όταν ανοίγονταν τα σύνορα. Αυτές εδώ οι δύο τιμές, εξισώνονται σε μία ΠΕΥ προς ΠΕΤΕ του κόσμου όλου. Εξισώνονται. Κλείνει η ψαλίδα. Δηλαδή, για τους μεν της ημεδάπης, καταρχήν, από το εμπόριο είδαμε και οι δύο χώρες θα κερδίσουν, θα πάνε σε ανώτερες καμπύλες αδιαφορίας. Ωραία. Και οι δύο χώρες, στον συνολό τους. Για να πάμε στο εσωτερικό τους να δούμε, στην ημεδαπή, τι παθαίνουν οι της ημεδαπής. Βλέπουν τα υφάσματά τους να αυξάνει η τιμή τους. Ήταν φθηνά. Θα αυξηθεί η τιμή τους. Και τα τρόφιμα να πέφτει η τιμή τους. Ήταν ακριβά. Άρα τι θα πάθουνε στο εσωτερικό τους. Οι εργάτες της ημεδαπής τι θα πάθουν. Αυξάνονται οι τιμές των υφασμάτων. Θα κερδίζουν. Σε αυτήν την χώρα λοιπόν, μπαίνοντας στο εμπόριο, θα κερδίσουνε οι εργαζόμενοι. Θα χάσουνε οι εργοδότες. Ενώ σε αυτήν την χώρα, σε αυτήν την χώρα που έχει σχετική αυθονία σε εργασία, στην άλλη χώρα που έχει σχετική αυθονία σε κεφάλαιο, θα δει το ανάποδο, θα δει τις τιμές των υφασμάτων να πέφτουν. Θα χάσουν οι εργαζόμενοι. Θα χάσουν οι εργαζόμενοι, θα κερδίσουν οι εργατές ή οι εργοδότες. Βλέπετε πώς αμέσως αλλάζουν οι ώρες του παιχνιδιού. Γιατί τώρα σε αυτήν την περίπτωση, βλέπετε ότι το εμπόριο δεν προκαλεί απλώς μεγαλύτερα οφέλη συνολικά για όλες τις χώρες, για άλλες πόλεις, άλλες λίγο. Από τι ξέρα, θα το θυμηθείτε, από το αν είναι μεγάλη μια χώρα, τόσο λιγότερο καρπόνονται από το διεθνές εμπόριο, όσο πιο μικρή, τόσο περισσότερο ή... Δεν μιλάμε μόνο για το αν και πόσο καρπόνονται από το διεθνές εμπόριο. Πάμε και στο εσωτερικό τους και βλέπουμε με όλη αυτή τη συζήτηση. Ωραία, η χώρα όλη έχει μεγαλύτερο ΑΕΠ, σύμφωνη, κατακεφαλήν, σύμφωνη, αλλά το μεγαλύτερο ΑΕΠ, κατακεφαλήν, δεν σημαίνει ότι είναι όλοι πιο πλούσιοι. Κάποιοι κερδίσαν, κάποιοι άλλοι χάσαν, σημαίνει το εξής, το συνολικό κέρδος αυτών που κερδίσαν είναι μεγαλύτερο από το συνολικό χάσιμο αυτόν που χάσαν, αλλά για πείτε το αυτό σε αυτούς που χάσαν, να δούμε θα τους ευχαριστήσει. Το εμπόριο λοιπόν, ναι, δημιουργεί πρόσθετο αφέλη, δεν διασφαλίζει όμως την βελτίωση όλων των συντελεστών παραγωγής μέσα σε μια χώρα. Θα ανταποκριθεί κάποιος υπέρμαχος όμως της πλήρους απελευθέρωσης του εμπορίου, ότι δεν το διασφαλίζει, δημιουργεί όμως προς το πλούτο τη χώρα και με κατάλληλες πολιτικές, ότι τώρα θα ξαναμπεί το κράτος λίγο, με κατάλληλες πολιτικές αναδιανομίες του ισοδήματος, η συγκέντρωσης με φορολογία της μέρος της υπεραξίας που καρπόνονται κάποιοι, να εξυπηρετείς κάποιους άλλους και έτσι να διασφαλείς μια κοινωνική ειρήνη και ό,τι θέλετε. Αλλά πάντως, το καινούριο στοιχείο που μας δίνει η συζήτηση αυτή είναι ότι πλέον μπορούμε να πούμε και τι συμβαίνει με τις αμοιβές των ξεχωριστών ομάδων μέσα στην κάθε χώρα. Απόρεια του διεθνούς εμπορίου. Και όχι μόνο του διεθνούς εμπορίου. Άπαξ και είμαστε σε διεθνές εμπόριο. Και εμείς είμαστε μια, δείτε, είναι τι ωραία θα έρθει και θα βέσει με κάποια επιχειρήματα που ακούγονται στην πραγματικότητα έξω. Εμείς έχουμε μια ενιαία αγορά. Η Ευρώπη των 12. Και η Ελλάδα μέσα και η Ισπανία, έτσι. Και ο Νότος της Ευρώπης έχει πιο πολύ εργασία. Γι' αυτό έχει φθινότερα εργασία, έχει φθινότερα προϊόντα. Τέλος πάντως, δημιουργήσαμε εμείς μια ένωση, ήρθε και ισορρόπησε κάπου το πράγμα. Ήρθε και ισορρόπησε το πράγμα. Έχουμε μια ενιαία τιμή. Και τώρα η ένωση αυτή είναι μπροστά σε ένα ερώτημα. Να εντάξω και τα Βαλκάνια ή την Αντολική Ευρώπη μέσα στην ένωση. Και υπάρχουν κάποιοι που λένε ναι και κάποιοι άλλοι που προβληματίζονται. Για φανταστείτε ποιοι είναι αυτοί που προβληματίζονται. Ποιοι είναι αυτοί που προβληματίζονται είναι αυτοί που έχουν σχετική αυθονία σε αυτό το οποίο έχουν μεγαλύτερη αυθονία για άλλοι που θα μπούν. Αυτά βεβαίως σε ένα τέτοιο πλαίσιο τέλειο ανταγωνισμού. Εξηγεί λοιπόν μεγάλο κομμάτι των διαμορφούντων έτσι ισορροπιών μέσα σε ένα διεθνοποιημένο πλαίσιο. Τα είπαμε λίγο γρήγορα. Αλλά νομίζω ότι γιατί σας είπα στην αρχή και το λέω αυτό για να με συγχωρέσετε είναι λίγο μπακαλίστικη η προσταγή. Είναι όντως λίγο γιατί δεν έχω λάβει υπόψη μου κάτι πολύ σημαντικό. Τι? Ότι αυτή εδώ η Α δεν είναι έτσι απλά μια τιμή αλλά είναι συναρτήσεις του W. Όταν αλλάζει το W αλλάζει και το Α. Θυμάστε τι έχουμε? Έχουμε καμπύλες ισοπαραγωγής. Αλλάζει το W αλλάζουν και το Α. Και όταν αλλάζει το R αλλάζει και αυτό και αυτό. Κανονικά δηλαδή αυτές εδώ θα πρέπει να τις γράψω έτσι αν ήθελα να είμαι σωστός και να μην κάνω την απόδειξη μέσα σε μισή ώρα. Θα πρέπει να τις γράψω έτσι. Το ΑΛΥ που είναι συναρτήσεις του W και του R επί αυτό. Το ΑΚΥ που είναι συναρτήσεις του W και του R επί το R. Το ΑΛΤ που είναι συναρτήσεις του W και του R. Το ΑΚΥ που είναι συναρτήσεις του W και του R. Και θα μου πείτε και τι έγινε που θα το γράψω έτσι. Αν το γράψω έτσι μπορεί αυτή να είναι η λύση και να έχεις εδώ πέρα απλά τις παρενθέσεις. Αλλά δεν βγάλαμε μετά τις πρώτες παραγώγους. Βγαίνουν. Επιβεβαιώνεται αυτό που σας είπα το θεώρημα των Στόπρων και Σάμπλου σε να έχει αποδειχθεί. Απλά θέλουμε πάρα πολύ περισσότερο. Τουλάχιστον προσεγγίσαμε λίγο δια της πλαγιού και δηλώνοντας το λάθος ή την μεγάλη απλοποίηση που κάναμε. |
