| Διάλεξη 10: Τα γνωστικά ευαγγέλια, είπαμε και την προηγούμενη φορά, γνωστικά ονομάζουμε εκείνα τα κείμενα, τα οποία συνδέονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο με ομάδες, οι οποίες χαρακτηρίζονται σήμερα γενικά με τον όρο γνωστική. Αυτά τα κείμενα, τα οποία συνδέονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο με ομάδες, οι οποίες χαρακτηρίζονται σήμερα γενικά με τον όρο γνωστική. Αυτά τα κείμενα, τα οποία συνδέονται με τον άλλο τρόπο με ομάδες, οι οποίες χαρακτηρίζονται σήμερα γενικά με τον όρο γνωστική. Και είπαμε και στο προηγούμενο μάθημα ότι ο όρος γνωστικισμός θα πρέπει να κατανοηθεί περισσότερο σαν μια ομπρέλα κάτω από την οποία θα πρέπει να χωρέσουμε και να συμπεριλάβουμε πολύ διαφορετικές ίσους μεταξύ τους ομάδες, ετερόκλητες και μια φορά, οι οποίες όμως έχουν κάποια κοινά στοιχεία και οι οποίες έτσι χαρακτηρίστηκαν ήδη από την αρχαιότητα, από τους αρχαίους εκκλησιαστικούς συγγραφείς. Και είπαμε ότι το μεγαλύτερο μέρος των κειμένων, ή τα πιο σημαντικά από αυτά, εντοπίστηκαν στον ΑΚΑΜΑΝΤΗ προέχοντα από κάποια διεθύκη, μάλλον μοναστηριού. Σήμερα τα κείμενα αυτά όλα έχουν εκδοθεί με μεταφράσεις, σχόλια και αποτελούν αντικείμενο συνεδρίων, συζητήσεων, άρθρων επιστημονικών και μελετών. Ορισμένα από αυτά τα γνωστικά κείμενα και σήμερα ακόμα προκαλούν μεγάλη αίσθηση, όπως θα δούμε και όλα στη συνέχεια στο επόμενο βέβαια μάθημα με το γνωστό Ευαγγέλιο του Ιούρα. Σε αυτό σημερινό μάθημα, ωστόσο, θα εστιάσουμε την προσοχή μας στο λεγόμενο γνωστικό Ευαγγέλιο της Μαρίας. Και λέγεται έτσι γιατί ακριβώς ήδη στο ένα από τα τρία χειρόγραφα τα οποία έχουμε στη διάθεσή μας το όνομα στο οποίο αναφέρεται και στο οποίο αποδίδεται το πρόσωπο στο οποίο αποδίδεται το Ευαγγέλιο αυτό είναι η Μαρία. Θα μιλήσουμε σε λίγο γι' αυτή. Ουσιαστικά το κείμενο αυτό γνωρίζουμε από τρία χειρόγραφα. Τα οποία όμως δεν διασώζουν πλήρες το κείμενο παρά μονάχα σε αποσπασματική μορφή. Αυτό είναι ακριβώς το δύσκολο και μάλιστα είναι δύσκολο γιατί ακριβώς αυτό που σώζεται στο ένα... θα λέγαμε ότι δεν σώζουν διαφορετικά κείμενα μεταξύ τους έτσι ώστε να μπορούμε το ένα να συμπληρώσει το άλλο. Αλλά ουσιαστικά τα κείμενα αυτά επικαλύπτονται με αποτέλεσμα δηλαδή να μην έχουμε κάτι πέρα από αυτό το οποίο σώζει ο εκτενέστερος από τους τρεις μάρτιδες. Για την ακρίβεια έχουμε έναν πάπυρο της Οξυρύγχου στο 50ο τόμο 3525 ο οποίος είναι ένα ελληνικό απόσπασμα του κειμένου μας και το οποίο κείμενο χρονολογείται γύρω στον 3ο αιώνα. Πλέον έχουμε ακόμα έναν πάπυρο από τη Rylance Library, ο 463, το οποίος πάλι πάπυρος διασώζει ένα ελληνικό απόσπασμα του Ευαγγελίου και ο οποίος και πάλι χρονολογείται γύρω στον 3ο αιώνα. Και τέλος έχουμε ένα ενδιαφέρον έβρημα, έναν κώδικα κοπτικό αυτή τη φορά, ο οποίος είναι στις Αρχιδική για την ακρίβεια διάλεκτο, ο οποίος είναι παπύρινος κώδικας, ο BG 8502, ο οποίος είναι μια ενδιαφέρουσα περίπτωση γιατί αγοράστηκε στα 1896 σε κάποιο παλαιοπωλείο της Αιγύπτου, μεταφέρθηκε στο Βερολίνο και είναι άγνωστος για πάρα πολύ καιρό, πολύ αργότερα και μετά την ανακάλυψη των χειρογράφων του ΝΑΚΑ Ματρίδη, δηλαδή με τα μέσα του 20ου αιώνα, το κώδικα προκάλεσε το ενδιαφέρον των ερευνητών, έγινε η σύνδεση με τους κώδικες του ΝΑΚΑ Ματρίδη και έτσι αποέκτησε, ας το πούμε, τη δημοσιότητα που του άξιζε. Είναι, όπως είπα, στα αρχιδικά, μια διάλεκτο της Αιγύπτου, ιδιαίτερα διαδρομένη, χρονολογείται στον 5ο αιώνα μετά Χριστό και στον κώδικα αυτό, εκτός από το κείμενό μας, δηλαδή το Ευαγγέλιο της Μαρίας, διασώζεται επίσης το απόκρυφο, όπως λέγεται Ιωάννη, επίσης ένα γνωστικό κείμενο, η Σοφία Ιησού Χριστού, επίσης γνωστικό κείμενο και τέλος ένα μη γνωστικό κείμενο, η πράξης Πέτρου. Βλέπει κανείς, δηλαδή, και είναι πολύ ενδιαφέρον, να μελετήσει κανείς αυτές τις συλλογές. Με ποια λογική, δηλαδή, συγκεντρώνονται σε ένα κώδικα διάφορα κείμενα. Πολλές φορές αυτό γίνεται γιατί υπάρχει μια παραγγελία όπου ο ενδιαφερόμενος αναγνώστης ζητά στον κώδικα να συμπεριληθούν κάποια κείμενα που εκείνος θεωρεί ότι είναι ενδιαφέροντα. Ή άλλες φορές, αυτά επειδή κυκλοφορούσαν μικρότερα τεύχη, συρράπτονται μαζί και αποτελούν μαζί έναν καινούριο κώδικα. Σε κάθε περίπτωση, είτε έτσι είτε αλλιώς, αποκαλύπτουν αυτά τα κείμενα, θα λέγαμε τα αναγνωστικά ενδιαφέροντα των ανθρώπων οι οποίοι τα είχαν στην κατοχή τους. Βέβαια δεν τους γνωρίζουμε πλέον αυτούς τους ανθρώπους. Δεν γνωρίζουμε δηλαδή ούτε το κοινωνικό τους, ούτε το υπόβαθρο, ούτε φυσικά την ιδεολογική τους συντολογικές τοποθετήσεις. Όμως αυτά τα κείμενα και η επιλογή θα λέγαμε αυτό των κειμένων μπορούν να μας δώσουν κάποιες πληροφορίες γι' αυτός έτσι. Βλέπουμε τρία γνωστικά κείμενα, τέσσερα μάλλον για την ακρίβεια και ένα μη γνωστικό τα οποία συνδυάζονται πράγμα που ακόμα μας δείχνει ότι η χρήση των κειμένων ήδη στην αρχαιότητα είναι αρκετά χαλαρή. Δηλαδή μπορεί να υπάρχουν κανόνες όπως είναι ο κανόνες της Καινής Διαθήκης και προφανώς και οι γνωστικοί έχουν τον δικό τους κανόνα δηλαδή τη δική τους συλλογή κειμένων, όμως και αυτός ο κανόνας είναι αρκετά χαλαρός με την έννοια δηλαδή ότι μέσα στα αναγνώσματα μπορεί να συμπεριλαμβάνονται και κείμενα τα οποία δεν ανήκουν σ' αυτούς τους καταλόγους. Το πρόβλημά μας είναι ότι το κείμενό μας δυστυχώς σώζεται αποσπασματικά, όχι μόνο λείπουν αρκετά φύλλα από τον μεγάλο κώδικα αλλά και το ίδιο το κείμενο είναι αρκετά φθαρμένο, ο πάπυρος είναι καταστραμμένος, άλλως είναι γνωστό ότι ο πάπυρος είναι εξαιρετικά επαθές υλικό με μεγάλη ευκολία διαλύεται και επομένως είναι λογικό να έχουμε απόλυς και όπως είπα πριν δυστυχώς το γεγονός ότι έχουμε άλλα δύο αποσπάσματα δεν μας βοηθά γιατί ακριβώς τα αποσπάσματα αυτά προέρχονται από το ίδιο κείμενο, δηλαδή από το ίδιο ευρωσκειμένο που έχουμε στον κοπτικό κώδικα. Στην συσκρήψιο του κειμένου μας, του Ευαγγελίου μας αναφέρεται το Ευαγγέλιο αυτό είναι το Ευαγγέλιο της Μαριάμ, στα κοπτικά της Μαριάμ δηλαδή. Ποια Μαρία τώρα είναι αυτή, διότι ξέρουμε από την παράδοση υπήρχαν πολλές Μαρίες οι οποίοι σχετίζονται με το πρόσωπο του Ιησού. Συνήθως ως Μαριάμ στα κοπτικά κείμενα αναφέρεται η Μαρία η Μαγδαλινή. Έχουμε λοιπόν επίσης ένα κείμενο το οποίο συνδέεται με το πρόσωπο αυτό και θα δούμε ότι όντως η Μαρία η Μαγδαλινή είναι το πρόσωπο στο οποίο μάλλον αποδίδεται. Ψεβιδίγραφα βέβαια το Ευαγγέλιο αυτό. Θα πούμε για μία ακόμα φορά εδώ το πόσο σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η Μαρία η Μαγδαλινή μέσα στην αρχαία παράδοση, τη θεστική παράδοση και είναι πολύ ενδιαφέρον. Γιατί ακριβώς ενώ οι περισσότερες μαρτυρίες που έχουμε στηρίζονται ή παραδόσεις στηρίζονται γύρω από άνδρες Αποστόλους, εδώ έχουμε την περίπτωση της Μαρίας η Μαγδαλινής η οποία, όπως είπαμε κι άλλη φορά, γύρω από το πρόσωπό της αναπτύσσεται με μεγάλη παράδοση, η οποία έχει τις απαρχές της μέσα στην Καινή Διαθήκη. Και αυτό για μας αποτελεί μία ένδειξη ότι έχουμε να κάνουμε μία αρχαιότατη παράδοση, τόσο γιατί μαρτυρείται ακριβώς από τα πρώτα κείμενα του χριστιανισμού, όσο και το συνδέεται με μία γυναίκα, διότι ως γνωστόν αυτό που επικράτησε τελικά στο χριστιανισμό, κυρίως από τον δεύτερο αιώνα και μετά, είναι οι πατριαρχικές δομές που χωρίζει σιγά σιγά η αρχική, πολύ πιο ανοιχτή και πιο, θα λέγαμε, ισότιμη αντιμετώπιση ανδρών και κυναικών, εισβάλλουν και εισέρχονται μέσα στη δομή της εκκλησίας πατριαρχικές δομές, οπότε θα ήταν πολύ λογικό μία Μαρία μία γυναίκα σιγά σιγά να απαλληφθεί από την παράδοση, κάτι όμως που δεν συμβαίνει και όχι μόνο δεν συμβαίνει στην εκκλησία, δηλαδή στην επίσημη εκκλησία, σε αυτό που τελικά επικράτησε, στην εκκλησία την οποία επικράτησε, αλλά όπου είπαμε και άλλη φορά ότι Μαρία τιμάται τουλάχιστον στην Ανατολή ως εις Απόστολος, αλλά και στους γνωστικούς κύκλους και σε διάφορα απόκρυφα κίνα, την βλέπουμε να εμφανίζεται, την είδαμε στο Ευαγγέλιο του Θωμά, την είδαμε στο Ευαγγέλιο του Φιλίπου, την βλέπουμε τώρα εδώ και πάλι, αλλά και σε άλλα κείμενα τα οποία υπάρχουν και στα οποία αναφέρεται έτσι πολύ αποσπασματικά, όπως και στο πρόσφατο κείμενο που απονομάζεται Ευαγγέλιο της Γυναίκας του Ιησού για το οποίο θα μιλήσουμε σε επόμενο μάθημα. Άρα λοιπόν έχουμε ένα κείμενο το οποίο έχει ο συγγραφέα, τουλάχιστον όπως αποδίδεται μέσα στο κείμενο, μία γυναίκα. Τόπος και χρόνος τώρα συγγραφής. Αυτό είναι πάρα πολύ δύσκολο να το ορίσουμε πρώτα-πρώτα γιατί είναι αποσπασματική η κατάσταση την οποία έχουμε του κειμένου και αρκετά φθαρμένη. Ωστόσο από εσωτερικές κυρίως ενδείξεις μπορούμε να καταλήξουμε σωσμένα συμπεράσματα. Πώς πιθανή τόπη συγγραφής του κειμένου θεωρούνται η Αίγυπτος ή η Συρία. Η δεύτερη βέβαια με μεγαλύτερη πιθανότητα και αυτό γιατί στο κείμενό μας όπως θα δούμε στη συνέχεια που θα διαβάσουμε μερικά αποσπάσματα, το πρόσωπο το οποίο παίζει ένα θετικό θα λέγαμε ρόλο και είναι μια πολύ θετική μορφή είναι ένα πρόσωπο το οποίο στηρίζει τη Μαρία, είναι ένας πρεσβύτερος με κύρους και τα λοιπά είναι ο Λεβύ. Και ξέρουμε ότι ο Λεβύ είναι μη ένα πρόσωπο που εμφανίζεται σε διάφορα κείμενα κυρίως του Συριακού Χριστιανισμού κατά ανάλογο τρόπο όπως και ο Θωμάς. Πολύ πιθανό λοιπόν να έχουμε ένα κείμενο το οποίο να συνδέεται με αυτές τις παραδόσεις και επομένως να προδίδει αυτό το πράγμα μάλλον καλύτερα να πω την γεωγραφική προέλευση του κειμένου μας. Το πότε τώρα γράφτηκε και με βάση αυτά τα δεδομένα που έχουμε είναι ότι σίγουρα το κείμενό μας πρέπει να γράφτηκε πριν από τον 3ο αιώνα που έχουμε και τα αρχαιότερα αποσπάσματά του. Και σήμερα με βάση τις εσωτερικές πλέον ενδείξεις που έχουμε στο κείμενο καταλήγουμε ότι πρέπει να είναι ένα κείμενο το οποίο θα πρέπει να τοποθετηθεί γύρω στα τέλη του 2ου αιώνα μετά Χριστό. Και αυτό γιατί έχουμε ένα κείμενο στο οποίο βέβαια υπάρχουν πολλές αναφορές στα κανονικά Ευαγγέλια και κυρίως στα συνοπτικά. Μέσα όμως στο κείμενο έχουμε αρκετές γνωστικές επιδράσεις, μια επεξεργασία που έχει πω στο κείμενο εκεί είναι γνωστική και αυτή μας παραπέμπει σε μια χρονολόγησή του κάπου στο 2ο αιώνα. Και επομένως μιλάμε για ένα κείμενο επίσης ενδιαφέρον παράγεται σε μια εποχή δηλαδή που έχουμε την εμφάνιση οστικά και την ακμή του γνωστικισμού και θα πρέπει να πούμε ότι με βάση ακριβώς της γνωστικές του επιδράσεις μπορούμε να πούμε με αρκετή βεβαιότητα ότι πρόκειται για ένα κείμενο μιας γνωστικής ομάδας. Τώρα ποιας γνωστικής ομάδας αυτό είναι πάρα πολύ δύσκολο να το διαπιστώσουμε με δεδομένου ότι αυτή τη στιγμή το κείμενό μας δεν μας λέει σχεδόν τίποτα. Το φιλολογικό του τώρα είδος πρόκειται για ένα Ευαγγέλιο όπως τα λέμε συνήθως, εμφάνισης του Αναστάντος. Εδώ είναι μια ιδιαίτερη κατηγορία Ευαγγελίων τα οποία κυρίως είναι Ευαγγέλια τα οποία συνδέονται με τις γνωστικές ομάδες. Αναφέρθηκαμε σε αυτό και σε παλαιότερο μάθημα, τα περισσότερα κείμενα των γνωστικών δεν δίνουν χρόνο συνήθως μέσα στον οποίο θα πρέπει να τοποθετήσουμε το κείμενό μας, αλλά συνήθως παρουσιάζουν τον Ιησού, τον οποίο συνήθως ονομάζουν και Σωτήρα ή Κύριο, παρουσιάζουν τον Ιησού μετά την Ανάσταση και πρόκειται κυρίως για κείμενα τα οποία περιέχουν μεγάλους διαλόγους του Ιησού με τους μαθητές του ή με κάποιον μαθητή ο οποίος παίζει και τον σημαντικότερο ρόλο μέσα στον κεκριμένο κείμενο. Στην προκειμένη περίπτωση ο Ιησούς παρουσιάζεται να διαλέγεται με τους μαθητές του καταρχάς, αλλά και να διαλέγεται και με τη Μαρία. Και μέσα στο κείμενό μας θα πρέπει να ξεκινούσε μάλλον κατά πάσα πιθανότητα στις σελίδες τις οποίες έχουμε χάσει με μία εμφάνιση του Αναστάνου, ότι εμφανίζει το Αναστημένος Ιησού στους μαθητές, γίνονται διάλογοι αυτοί που είναι φιλοσοφικού περιοχωμένου, που οτίθενται διάφορα ρωτήματα για τη σωτηρία, για τη ψυχή και παρόμοια ζητήματα. Και στη συνέχεια έχουμε κατά κάποιον τρόπο την ανάληψη του Ιησού και στον δεύτερο μέρος έχουμε τη Μαρία να εμφανίζεται, η οποία διδάσκει και επαναλαμβάνει πάρα πολλές από τις δυσκαλίες του Ιησού που υπάρχουν στον πρώτο μέρος και μάλιστα με ένα εξαιρετικά πιστό τρόπο και μεγάλη ακρίβεια, κάτι που αποτελεί φυσικά ένα λογοτεχνικό τέχνασμα εδώ του συγγραφέ, για να καταδείξει ακριβώς το πόσο σημαντική μαθήτρια του Ιησού ήταν η Μαρία. Το πόσο πιστή, γιατί ακριβώς αυτό είναι το θέμα, ότι η Μαρία είναι ένα πρόσωπο το οποίο ανάμεσα στους μαθητές ξεχωρίζει, όχι μόνο για τη χέρι της εμπιστοσύνης του δασκάλου της, αλλά κυρίως γιατί αντιλαμβάνεται και γιατί την ακολουθεί με πιστότητα. Ήδη αυτά τα στοιχεία της πιστότητας και της εγκύτητας και της ιδιαίτερης προσωπικής σχέσης της Μαρίας με τον Ιησού, τα βρίσκουμε και στην Καινή Διαθήχη και με χαρακτηστικό παράδειγμα το κατά Ιωάννη Ευαγγέλι, όπου η συνάντηση του αναστημένου Ιησού με τη Μαρία είναι μια συνάντηση με εξαιρετική οικιότητα και δείχνει ακριβώς ότι μεταξύ των δύο, τουλάχιστον αυτό αφήνε ο Ιωάννης Δενοηθή, υπάρχει μια σχέση πολύ έτσι οικία, όπου η Μαρία έχει μια φοβερή αφοσίωση στο δάσκαλό της και παραμένει ας πούμε πιστή σε αυτόν μέχρι και μετά το θάνατο. Όσον αφορά τη θεολογία του κείμενου, θα πούμε ότι διακρίνεται από διάφορες, έχει μάλλον διάφορες ιδέες το κείμενό μας, οι οποίες ακριβώς ξέρουμε ότι είναι γνωστικής προέλευσης. Βασικά δεν έχουμε ένα θέμα όπως σε άλλα Ευαγγέλια, βέβαια ούτε και το χαρακτήρα ας το πούμε της αποδελτίωσης όπως έχουμε στην περίπτωση του Ευαγγελίου του Φιλίπου. Έχουμε περισσότερο ένα κείμενο το οποίο έχει μια χαλαρή σύνδεση, είναι ένας διάλογος που γίνεται γύρω από διάφορα θέματα και ένα βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε το συγκεκριμένο κείμενο είναι το γεγονός ότι αυτό είναι καταστραμμένο σε πάρα πολλά σημεία, πράγμα που πολλές φορές καθιστά πάρα πολύ δύσκολη την κατανοήση. Μάλιστα στο κοπτικό κείμενο υπάρχουν και πάρα πολλά λάθη που δεν ξέρουμε γιατί έχουν γίνει, δηλαδή λόγω αβλεψίας ή αν είναι σκεμένες αυτές οι παρεμβάσεις του αντιγραφέα ή μεταφραστή, σε κάθε περίπτωση αυτό δυσκαιρένει πολύ την κατανοήση του κειμένου μας. Συνήθως δεν δίνεται μια ιδιαίτερη θα λέγαμε διέρεση του κειμένου, θα μπορούσαμε να πούμε πάλι το διερούμε στο πρώτο μέρος όπου προηγείται προφανώς μια εμφάνιση του αναστημένου Ιησού και ο διάλογος που ακολουθεί. Συνέχεια έχουμε την ανάληψη και έχουμε και τη Μαρία να εμφανίζεται να διδάσκει και να επαναλαμβάνει τη δασκαλία του Ιησού. Ένα σημαντικό θέμα για το οποίο θα μιλήσουμε και εκτίνες θα διαβάζοντας το κείμενο είναι η σωτηρία όπου η σωτηρία εδώ κατανοείται στη λογική της γνωστικής σωτριολογίας. Ότι δηλαδή η σωτηρία δεν είναι τίποτε άλλο παρά επιστροφή των πάντων στην αρχική τους κατάσταση. Και αυτό ξεκινάει ακριβώς από αυτό που έχουμε πει πολλές φορές από την κοσμολογία η οποία χαρακτηρίζει τους γνωστικούς συγγραφείς όπου ο ουράνιος και ανώτερος κόσμος βρίσκεται πολύ μακριά από το δικό μας κόσμο και όπου οι ψυχές βρίσκονται σε αυτόν τον κόσμο ας το πούμε έτσι απομακρυσμένες και παιπτοκότες και μακριά από την αρχική τους κατάσταση και φυσικά το ιδανικό το τέλειο είναι να μπορέσει κανείς να επιστρέψει εκεί από που ξεκίνησε, όχι βέβαια το σώμα του, διότι το σώμα θεωρείται κακό στην προκειμένη περίπτωση. Εδώ υπάρχει ένας σαφώς μια πλατωνική επίδραση, αλλά αυτό που θα αναλειφθεί και θα ανεβεί σε αυτόν τον ουράνιο και τέλειο κόσμο είναι οι ψυχοί στην οποία οι γνωστικοί δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα. Υπάρχει ένας διαλυσμός δηλαδή μεταξύ ψυχής και σώματος, ιδιαίτερα έντονος, ο οποίος δεν υπάρχει στα βιβλικά μας κείμενα. Ο άνθρωπος κατανοείται ως μια ολότητα, ως μια ψυχοσωματική ενότητα και δεν μπορεί να κατανοηθεί το ένα χωρίς το άλλο. Αντίθετα στη συνέχεια, και βλέπουμε εδώ κυρίως τον γνωστικισμό, με την επίδραση κυρίως πλατωνικών και νοπλατωνικών αντιλήψεων και εθέσεων, αρχίζει αυτός ο διαλυσμός και αυτή η διάκριση, η αυστηρή και σαφής διάκριση μεταξύ σώματος και ψυχής να είναι όλο και εντονότερη. Και φυσικά, στην περίπτωση των γνωστικών, να προκρίνεται η ψυχή έναντι του σώματος. Από τον τρόπο που είναι γραμμένο το κείμενο μας και από τον τρόπο που παρουσιάζονται ορισμένα πράγματα, φαίνεται ότι η κοινότητα η οποία βρίσκεται πίσω από αυτό είναι μια κοινότητα που αντιμετωπίζει μια κατάσταση διωγμού. Είναι μια κοινότητα η οποία ταλαιπωρείται για κάποιους λόγους και αυτό το κείμενο έρχεται εκτός των άλλων να στηρίξει την κοινότητα, να την ενθαρρύνει στην προσπάθειά της να αντιμετωπίσει τις εξωτερικές της δυσκολίες. Τώρα, τι διωγμός ήταν αυτός και τι μπορεί αυτό πραγματικά να σημαίνει στο ιστορικό της, στην ιστορική του διάσταση, αυτό είναι πάρα πολύ δύσκολο να το γνωρίζουμε σήμερα. Ένα άλλο πολύ ενδιαφέρον θέμα είναι ότι το πρόσωπο το οποίο φαίνεται εδώ να κατέχει την Αποκάλυψη του Θεού, το πρόσωπο το οποίο ουσιαστικά έχει την αλήθεια δεν είναι άλλο παρά η ίδια η Μαρία, η μαγδανή μια γυναίκα. Και μάλιστα θα δούμε διαβάζοντας στη συνέχεια ότι υπάρχει μια αντίδραση από τους υπόλοιπους Αποστόλους και ιδιαίτερα από τον Πέτρο και τον Ανδρέα, οι οποίοι κατά πάσα πιθανότητα, κατά ανάλογο τρόπο όπως θα δούμε στη συνέχεια στο επόμενο μάθημα, οι Απόστολοι στο Ευαγγέλιο του Ιούδα αντιπροσωπεύουν την υπόλοιπη εκκλησία, κατά ανάλογο τρόπο μάλλον ο Πέτρος και ο Ανδρέας πρέπει να αντιπροσωπεύουν ως ένα σημείο, ίσως την υπόλοιπη εκκλησία με την οποία έρχεται σε αντιπαράθεση η γνωστική αυτή ομάδα ή συγκρίνεται μαζί της, ή μπορεί να τοπτήσει και γενικότερες συζητήσεις μέσα στη γνωστική ομάδα για τον ρόλο των γυναικών μέσα σε αυτές και το πόσο έχουν το δικαίωμα να διδάσκουν ή να συμμετέχουν στην αποκάλυψη του Θεού και ούτω καθεξής. Επομένως και αυτό είναι ένα σημαντικό θέμα, γι' αυτό μάλιστα και το Ευαγγέλιο της Μαρίας ιδιαίτερα αξιοποιήθηκε από τις εκπροσώπους της λεγόμενης φεμινιστικής ερμηνείας, οι οποίες βρήκαν ένα κείμενο της αρχαιότητας, το οποίο διέκριναν ακριβώς μια χαμένη γυναικία φωνή, γιατί ως γνωστόν η φεμινιστική, η βιβλική ερμηνεία, τονίζει ακριβώς ότι μέσα στα βιβλικά κείμενα βρίσκονται κρυμμένες γυναικείες φωνές, οι οποίες φυσικά σκεπάστηκαν από όλα τα στρώματα θα λέγαμε της πατριαρχικής αντίληψης της εποχής, έτσι ώστε σήμερα να χάσουν την ζωηράδα και την σαφήνια που είχαν όταν πρωτοακούστηκαν οι μαρτυρίες τους, αλλά οστόσο παραμένουν εκεί. Και με μέσα από την αρχή, την ερμηνεστική της υποψίας, κανείς αναζητά ακριβώς αυτές τις φωνές. Σε αυτό το κείμενο τα πράγματα είναι πολύ πιο απλά, είναι ένα κείμενο το οποίο αποδίδεται σε μια γυναίκα, υπάρχει μια ολόκληρη συζήτηση για το αν μια γυναίκα όπως είναι η Μαρία έχει το δικαίωμα να έχει πρόσβαση στην Αποκάλυψη και ως ένα σημείο και βλέπουμε εδώ ακριβώς για τους προσώπους της φεμινιστικής ερμηνείας αυτό ήταν πάρα πολύ ενδιαφέρον παράδειγμα. Και αυτό το οποίο είναι επίσης ενδιαφέρον είναι ακριβώς ότι δείχνει μια, θα πούμε υπάρχει μια ιδιαίτερη συζήτηση στο κείμενό μας επομένως και για τη θέση γενικότητα της γυναίκας μέσα σε συγκεκριμένες ομάδες στις χριστιανικές εποχές. Φαίνεται λοιπόν από το κείμενό μας ότι υπήρχαν ομάδες, το γνωρίζουμε και απ' αλλού και κυρίως νοσπικές, στις οποίες η γυναίκη διαδραμάτησε ένα σημαντικό ρόλο. Έπαιζε ένα ρόλο σημαντικό στον τρόπο της διάδοσης του Ευαγγελίου και της δασκαλίας, στην διοίκηση και στην οργάνωση αυτών των ομάδων και ούτω καθεξής. Ίσως και το κείμενό μας είναι ένα κείμενο ακριβώς το οποίο προέρχεται από μια τέτοια ομάδα. Περνώντας τώρα στο υπόλοιπο μέρος του μαθήματος, στο ίδιο το Ευαγγέλιο, θα δούμε μερικά πράγματα όσον αφορά τη δασκαλία και το περιεχόμενο του κειμένου μας. Θα πρέπει να πούμε βέβαιο ότι γενικά η αρρύθμιση που ακολουθείτε εδώ σε όλες τις εκδόσεις είναι με βάση στις σελίδες. Το κειμένο δεν έχει γίνει καμία άλλη προσπάθεια να γίνει κάποια άλλη διαίρεση του κειμένου, ακριβώς γιατί είναι ένα κείμενο ιδιαίτερα αποσφασματικό. Λοιπόν, πρώτα πρώτα θα δούμε, το κείμενό μας ξεκινά με μια συζήτηση του Σωτήρα με τους μαθητές του, όσον αφορά την ήλικη και την αμαρτία. Και ο Πέτρος θέτει ένα ερώτημα, το τι είναι αμαρτία τελικά, και τι σημαίνει ότι κάποιος έχει αμαρτήσει και ποια είναι η αμαρτία του κόσμου και ο Σωτήρας απαντά, δεν υπάρχει αμάρτημα αλλά εσείς αμαρτάνετε όταν κάνετε τα πράγματα που μοιάζουν με τη φύση της μηχείας που ονομάζεται αμαρτία. Ναι γιατί ο αγαθός ήρθαν άμεσα σας στην ουσία κάθε φύσης για να την αποκαταστήσει στη ρίζα της. Ναι γιατί αρρωσταίνεται και πεθαίνεται γιατί από εκείνον που καταλαβαίνει ας καταλάβει. Η ήλια έκανε να γεννηθεί ένα πάθος που δεν έχει όμοιο, το οποίο προήλθε από κάτι αντίθετο στη φύση. Τότε εμφανίζεται μια αναταραχή στο όλο το σώμα. Ναι γιατί σας είπα έχετε θάρρος και αν αποθαριθείτε, θαρρηθείτε με την παρουσία των διαφορετικών μορφών της φύσης. Έχω μια πολύ πλοκή και μυστηριώδη διδασκαλία του Ιησού, όπου λίγο πολύ γίνεται μια διάκριση ανάμεσα στη φύση και στην αμαρτία. Ξέρει όμως ότι στην ίδια τη φύση υπάρχει στη ρίζα της πλέον η αμαρτία και ότι ο ρόλος ακριβώς του σωτήρα είναι να τους βοηθήσει να το καταλάβουν αυτό και να μπορέσουν να την μετοπίσουν. Βλέπετε εδώ η έννοια της σωτηρίας είναι πολύ διαφορετική από την έννοια της σωτηρίας στον υπόλοιπο χριστιανισμό, που η σωτηρία εκεί συνδέεται με το πάθος του Ιησού. Εδώ είναι περισσότερο να γνωρίσουν κάτι, να το κατανοήσουν για να μπορέσουν να το ξεπεράσουν. Στη συνέχεια το κείμενό μας έχει τους λεγόμενους αποχαιρετιστήριους λόγους. Εδώ έχουμε έναν απόηχο από τα συνοπτικά μας κείμενα και κυρίως από το καταλουκάν Ευαγγέλιο και της πράξεων Αποστόλων, τα οποία φαίνεται ότι αποτελούν μια από τις πηγές του Ευαγγελίου μας. Και όταν ευλογημένος είπε αυτό, τους χαιρέτησε όλους λέγοντας «Ιρήνιας είναι μαζί σας». Χαρακτηριστικός χαιρετισμός των αστάνδρους Κυρίου και στα κανονικά μας Ευαγγέλια. Πάρετε για τον εαυτό σας τη δική μου Ιρήνη. Προσέξτε ώστε κανένας να μη σας εξαπατήσει λέγοντας «κοιτάξτε εδώ» ή «κοιτάξτε εκεί» γιατί ο ιός του ανθρώπου είναι μέσα σας. Ακολουθήστε τον. Αυτοί που τον ζητούν θα τον βρουν. Πηγαίνετε και τότε και κηρύξτε το Ευαγγέλιο της Βασιλίας. Μη θεσπίσετε κανόνες πέρα από αυτούς που σας όρισα εγώ και μη νομοθετήσετε όπως ο νομοθέτης για να μην ασκηθεί βία σε σάς από αυτόν. Αφού είπε αυτό αναχώρησε. Εδώ έχουμε την Ανάληψη κατά κάποιον τρόπο του Ιησού. Έχουμε έναν απόηχο του αποχαιρετιστήριου λόγου και στον κατά Ιωάννη αλλά και όσα λέγονται και στις πράξεις των Αποστόλων πριν από την Ανάληψη. Έχουμε τον χαιρετισμό της Ανάστασης που είναι ο χαιρετισμός της Ιρήνης. Και έχουμε επίσης ένα κομμάτι το οποίο θυμίζει πάρα πολύ κατά Λουκάν Ευαγγέλιο. Το έχουμε ξαναδει στα κείμενά μας, το έχουμε δει στο Ευαγγέλιο του Θωμά. Το χωρίο εκείνο που ο Ιησούς λέει ότι η Βασιλεία του Θεού ούτε έρχεται με τα παρατηρήσεις ούτε είναι εδώ ούτε είναι εκεί, αλλά η Βασιλεία του Θεού εντός ημών εσθεί. Και είπαμε ότι στην παράδοση επικράτησε από ένα σημείο και μετά μια περισσότερη εσωτερική πρόσληψη αυτού του χωρίου ώστε να σημαίνει ότι το εντός ημών σημαίνει μέσα μας. Αλλά όπως είχαμε αναφέρει και τότε, στην αρχική του συνάφια, στον καταλουκάν Ευαγγέλιο, το κείμενο σημαίνει περισσότερο η Βασιλεία του Θεού είναι ανάμεσά σας. Γιατί όπου είστε δυο ή τρεις ενυγμένοι στο όνομα μου, εγώ είμαι κι εγώ ανάμεσά σας. Δεν βλέπουμε ότι και εδώ ακολουθείται η άλλη γραμμή της παράδοσης όπου ο υιός του ανθρώπου δεν είναι ανάμεσά σας, αλλά είναι μέσα σας. Και αυτό πολύ ενδιαφέρον, βλέπουμε μια εσωτερικοποίηση της σωτηρίας, μια εσωτερικοποίηση του γεγονότος της ανθρώπης του Ιησού, ένα στοιχείο και μυστικιστικό θα λέγαμε, που προσιδιάζει ακριβώς στη φύση και στο χαρακτήρα των γνωστικών αυτών ομάδων. Και στη συνέχεια, εδώ αρχίζει το πολύ ενδιαφέρον κομμάτι, με τους Αποστόλους που αντιδρούν σε αυτό που συνέβη. Λυπήθηκαν λοιπόν, έκλαψαν πολύ λέγοντας πώς θα πάμε στους εθνικούς και θα κηρύξουμε το Ευαγγέλιο της Βασιλίας του Υιού του ανθρώπου. Εάν δεν λυπήθηκαν αυτοί, θα λυπηθούν εμάς που μας υπάρχει εδώ ένας προβληματισμός. Και τώρα από εδώ και πέρα αρχίζει η Μαρία να λαμβάνει τον ηγετικό της ρόλο. Μέχρι τώρα είδαμε ότι ο Πέτρος τέτοια ερωτήματα, προφανώς και οι υπόλοιποι μαθητές και τώρα η Μαρία είναι αυτή η οποία θα στηρίξει την ομάδα. Τότε η Μαρία σηκώθηκε, έκανε χαιρετισμό προς όλους αυτούς και είπε στους αδελφούς της μη κλαίτε και μη λυπάστε, ούτε να είστε διστακτικοί, γιατί η χάρη του θα είναι ολοκληρωτικά μαζί σας και θα σας προστατεύσει. Αλλά καλύτερα συμμνήσουμε τη μεγαλωσύνη του, γιατί αυτός μας έχει προετοιμάσει και μας έκανε γενναίους άντρες. Εδώ είναι πολύ ενδιαφέρον. Το κείμενο δεν επιλέγει καμία άλλη λέξη, αλλά τη λέξη άντρες, παρόλο που μιλάει η Μαρία. Είπαμε κι άλλη φορά ότι ένα από τα ιτανικά που βρίσκουμε στο γνωστικό κόσμο, στα γνωστικά κείμενα, είναι ακριβώς αυτό της ανδροποίησης, θα λέγαμε, της γυναίκας, ώστε να μπορέσει να συμμετάσχει στην βασιλεία και στη σωτηρία. Λέει η Μαρία, αναλαμβάνει έναν ανδρικό ρόλο. Αναλαμβάνει ένα ηγετικό ρόλο, ο οποίος όμως έχει πάρα πολλά χαρακτηριστικά άνδρικά και η ίδια λέει ότι εμείς είμαστε γενναίοι άντρες. Και μπορούμε να θυμηθούμε όλα εκείνα τα κείμενα που είδαμε σε παλαιότερες συναντήσεις, σε παλαιότερα μαθήματα, όπου τονίζεται ότι η γυναίκα θα, θα, θα, θα έρθει η βασιλεία του Θεού, όταν οι γυναίκες θα πάψουν να γεννάνε, όταν οι γυναίκες θα γίνουν άνδρες. Είχαμε πει από το Ευαγγέλιο των Αιγυπτίων και το οποίο υπάρχει και στο Θωμάκι. Γενικά αυτή η ιδέα του ανδρόγενου ή αν θέλετε καλύτερα του γυναικείου, το οποίο μετατρέπεται σε ανδρικό, υπάρχει αρκετά στο γνωστικισμό. Και εδώ ίσως έχουμε έναν αποείχο ακριβώς αυτής της ιδέας. Και στη συνέχεια έχουμε μια συζήτηση του Πέτρου με τη Μαρία, όπου Πέτρου αμφισβητεί τη Μαρία. Αμφισβητεί γιατί ακριβώς βλέπουμε εδώ την αντιπαράθεση της Μαρίας με τον κατεξοχήν εκπρόσωπο της Αρχαίας Εκκλησίας. Τον Πέτρου ξέρουμε ότι ο Πέτρος θεωρείται ένας από τους τύλους της Αρχαίας Εκκλησίας, καταλαμβάνει επομένως μια σημαντική θέση μέσα στην παράδοση. Και ο Πέτρος είπε στη Μαρία, αδελφοί, ξέρουμε ότι ο Σωτήρας αγαπούσε περισσότερο από τις υπόλοιπες γυναίκες. Πες μας τα λόγια του Σωτήρα που θυμάσαι, τα οποία εσύ ξέρεις ενώ εμείς όμως όχι, ούτε που τα έχουμε ακούσει. Ο Πέτρος κατ' αρχάς τη ζητάει να του μεταφέρει όσα αυτή ξέρει από τον δάσκαλο. Επομένως εδώ πάλι παρουσιάζεται η Μαρία που είναι πολύ κοντά στον δάσκαλο και η Μαρία λέει στη συνέχεια, ότι είναι κρυμμένο, σας εγώ θα σας το διακηρύξω. Και άρχισα να τους λέει αυτά τα λόγια, εγώ είπε, εγώ είδα τον κύριο σε όραμα και του είπα, κύριε σε είδα σήμερα σε ένα όραμα. Δεν ξέρουμε ακριβώς τι είναι αυτό το όραμα και προφανώς μάλλον αφαίρεται στην εποχή πριν από την ανάληψη του Ιησού. Αυτός απάντησε και μου είπε, βλογημένη είσαι εσύ, γιατί δεν γλωνίστηκες όταν με είδες, γιατί όπου είναι ο νους, εκεί είναι ο θησαυρός, αυτό θυμίζει πάρα πολύ συνοπτικά. Και μετά συνέχεια η Μαρία αναφέρεται στη συζήτηση που έκανε με τον Ιησού μετά το όραμα και όλες τις αλήθειες τις οποίες της αποκάλυψε εκείνος, θα τα δούμε στη συνέχεια. Θα ήθελα όμως να πάμε λίγο παρακάτω εκεί που η Μαρία τα είπε αυτά και ποια είναι η αντίδραση. Όταν λοιπόν η Μαρία είπε αυτό, σιώπισε αφού μέχρι σε αυτό το σημείο ήταν που ο Σωτήρας είχε μιλήσει μαζί της. Άλλο ο Ανδρέας απάντησε και είπε στους αδελφούς, πέστε ό,τι επιθυμείτε να πείτε σχετικά με ό,τι αυτή είπε. Εγώ τουλάχιστον δεν πιστεύω ότι ο Σωτήρας είπε αυτό, γιατί σίγουρα αυτές οι δασκαλίες εκφράζουν παράξενες ιδέες. Ο Πέτρος απάντησε και μίλησε για αυτά τα τρία πράγματα, αυτός τους ζώτησε σχετικά με τον Σωτήρα. Πράγματι μίλησε αυτός ιδιαιτέρως με μία γυναίκα και όχι ανοιχτά με εμάς. Μήπως πρέπει να κάνουμε μεταβολή και όλοι να την ακούσουμε, προτίμησε αυτήν από εμάς. Εδώ βλέπουμε πλέον την κριτική, η οποία εκφράζεται εναντίον της Μαρίας, την εκφράζουν δύο σημαντικά πρόσωπα της αρχαίας εκκλησίας, ο Ανδρέας και ο Πέτρος. Ο Ανδρέας ως πρωτόκλητος, ο Πέτρος ως ο στήλος της εκκλησίας, γι' αυτό ηκάζουμε ότι εδώ ίσως έχουμε ένα συμβολισμό της υπόλοιπης εκκλησίας, στην οποία απέναντι στέκεται αρκετά εχθρικά η γνωστική αυτή ομάδα, ή μπορεί αυτό ταυτόχρονα να αντικατοπτρίζει και μία, θα λέγαμε, γενικότερη θεολογική συζήτηση που υπάρχει για το ρόλο που μπορούν να έχουν οι γυναίκες μέσα στη δράση και στη ζωή της εκκλησίας, της οποιασδήποτε ομάδας χριστιανικής. Και τότε η Μαρία έκλαψε και είπε στον Πέτρο, αδερφέ μου Πέτρο τι σκέπτεσαι, νομίζω ότι τα επινόησα μόνη στην καρδιά μου ή ότι ψεύομαι για τον Σωτήρα. Και εδώ εμφανίζεται τώρα ο Λεβύ. Ο Λεβύ απάντησε και είπε στον Πέτρο, Πέτρο πάντα ήσουν ευέξαπτος, τώρα σε βλέπω να μάχεις εναντίον της γυναίκας όπως εναντίον των αντιπάλων. Αλλά αν ο Σωτήρας την έκανε άξια πραγματικά, ποιος είσαι εσύ για να την απορρίψεις, σίγουρα ο Σωτήρας την ξέρει πολύ καλά. Και αυτή είναι η αιτία που την αγάπησε περισσότερο από μας. Μάλλον ας τραπούμε και ας φορέσουμε τον τέλειο άνθρωπο και ας χωριστούμε όπως μας διέταξε και ας κηρύξουμε το Ευαγγέλιο, χωρίς να θεσπίζουμε κανέναν άλλο κανόνα ή άλλο νόμο πέρα από αυτά που είπε ο Λεβύ παραπέμπει πάλι στην αποχαιρετιστήριο λόγο του Ιησού, αποδεικνύοντας και αυτός ότι είναι ένας γνήσιος μαθητής του Ιησού, εφόσον ουσιαστικά θυμάται αυτά που είπε ο δάσκαλός του και τα επαναλαμβάνει και στη συνέχεια φυσικά υπάρχει αίσιο τέλος, γιατί οι μαθητές δέχονται την υπόδειξη του Λεβύ και ουσιαστικά αποφασίζουν να κηρύξουν το Ευαγγέλιο σε όλα τα έφ. Εδώ βλέπουμε ακριβώς, είναι πολύ ενδιαφέρον αυτό όπως είπα και νωρίτερα το κείμενο, βλέπουμε ακριβώς την τελική, ας πούμε, επιλογή της ομάδας υπέρ της Μαρίας. Είναι ενδιαφέρον ότι επιλέγεται μια γυναίκα όσο φορέας της Αποκάλυψης στην προκειμένη περίπτωση και δείχνει ακριβώς, επαναλαμβάνω, προφανώς την κατάσταση επεπικρατούσης αυτής της ομάδας. Μορήζουμε για τέτοιες γυναίκες μέσα σε γνωστικούς κύκλους οι οποίες αναλαμβάνουν δράση πολύ μεγάλη και έχουν μια δημόσια θα λέγαμε παρουσία μέσα στις εκκλησιαστικές τους κοινότητες ή αν θέλετε στις ομάδες τους. Οπωσδήποτε αυτό έρχεται σε αντιπαράθεση μια γενικότερη συντριτική στάση που τηρεί η υπόλοιπη εκκλησία και ίσως και αυτό είναι και ένα σημείο από τι φαίνεται εδώ αντιπαράθεσης μεταξύ τους. Πολύ σύντομα να δούμε λίγο όσον αφορά την ψυχή και την ανάληψη της που είναι ένα σημαντικό κομμάτι επίσης της γνωστικής σωτριολογίας. Και αυτό το κομμάτι εντάστητε μέσα στη συζήτηση που έχει ο Ιησούς με τη Μαρία μετά το όραμα που έχει εκείνη δύο και το οποίο τώρα το αφηγείτε στους μαθητές όπως είπαμε νωρίτερα γιατί της ζήτησε ο Πέτρος να τους αποκαλύψει ότι εκείνη γνώριζε και αυτοί δεν είχαν υπόψη τους. Καταρχάς λέει πάλι ήρθε στην τρίτη δύναμη η οποία ονομάζεται άγνοια. Αυτή η δύναμη ανέκρινε την ψυχή λέγοντας πού πηγαίνεις είσαι δέσμια μέσα στην κακία αλλά είσαι δέσμια μην κρίνεις και η ψυχή είπε γιατί με κρίνεις παράλληλο που εγώ δεν έκρινα ήμουν δέσμια με το σώμα αν και εγώ δεν εδέσμεσα άλλον δεν αναγνωρίστηκα αλλά εγώ έχω αναγνωρίσει ότι το παν διαλύεται και τα δύο και τα γηινα πράγματα και τα ουράνια. Όταν η ψυχή υπερνήκε στην τρίτη δύναμη πήρε προς τα πάνω και είδε την τέταρτη δύναμη η οποία πήρε επτά σχήματα το πρώτο σχήμα ήταν το σκοτάδι, το δεύτερο επιθυμία, το τρίτο άγνοια, το τέταρτο φόρους του θανάτου, το πέμπτο το βασίλειο της Άρκας, το έκτο η ανόητη η σοφία της Άρκας, το έβδομο η ελληστική σοφία. Αυτές είναι οι επτά δυνάμεις της οργής. Ρωτούν την ψυχή από πού έρχεσαι φωνιά των ανθρώπων ή πού πηγαίνεις κατακτητή του σύμπαντος, η ψυχή απάντησε και είπε αυτό που με δένει το σώμα έχει θανατωθεί και ότι με περιβάλλει έχει υπερνικηθεί και η επιθυμία μου έχει τελειώσει και η άχνη έχει πεθάνει. Σε έναν κόσμο εγώ ελευθερώθηκα από έναν άλλο κόσμο και σε έναν τύπο από έναν ουράνιο τύπο και από το δεσμό της λιμοσπιλισμοσύνης που είναι εφήμερα. Από τώρα και έπειτα εγώ θα επιτύχω την κατάπαυση από τον χρόνο, τις εποχές, τον αιώνα μέσα στη σιωπή. Ένα πολύ όμορφο και ενδιαφέρον κείμενο όπου η ψυχή εμφανίζεται μετά το θάνατο, αν και δεν είναι ξεκάθαρο σε ποια στιγμή ακριβώς της ζωής του ανθρώπου αναφέρεται, εφανώς όμως αναφέρεται στιγμή που λέει ότι όλα θα διαλυθούν και η ψυχή ανεβαίνει προς τα πάνω. Ανεβαίνει δηλαδή να επιστρέψει στον κόσμο τον οποίο έφυγε. Ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι ανεβαίνοντας τέλος πάντων συναντά διάφορες δυνάμεις από εδώ ότι μεταξύ μια ιδέα πολύ συνηθισμένη στο γνωστικισμό είναι η ιδέα των τελονίων που είναι ακριβώς τα θμή τους ο οποίους περνάει η ψυχή μέχρι να φτάσει στον τελικό της προορισμό. Μια ιδέα που με διάφορους τρόπους πάρει σε όφρυση και σε μια λαϊκή σήμερα θρησκευτικότητα πέρα από δηλαδή από γνωστικούς κύκλους και εδώ φαίνεται ακριβώς και η επίδραση του γνωστικισμού πέρα από τα σύνορα των κλειστών γενικά από τις γνωστικοί σήμερα ομάδων. Σε κάθε περίπτωση λοιπόν η ψυχή ανεβαίνει συναντά, δεν μας τις λέει όλες τις δυνάμεις γιατί που συναντάει, γιατί ακριβώς το κείμενό μας όπως είπα είναι εφθαρμένο, μας λέει πολύ σύντομα για την τρίτη δύναμη που είναι η άγνοια και στη συνέχεια η ψυχή φτάνει στην τέταρτη δύναμη η οποία παίρνει διάφορες μορφές όπου λέγουμε που είναι μορφές που χαρακτηρίζουν ακριβώς τον κόσμο ο οποίος βρίσκεται αρκετά μακριά από τον αιώνα της τελειώτες στον οποίο πορεύεται η ψυχή. Ενδιαφέρουν εδώ ότι η ψυχή ονομάζεται στο κείμενό μας ως ο κατακτητής του σύμπαντος και κυρίως ο φωνιάς των ανθρώπων και αυτό είναι μια πολύ παράξενη έκφραση γιατί να ονομάζεται ψυχή φωνιάς των ανθρώπων. Προφανώς εδώ αναφέρεται αυτό αντικατοπτρίζει ακριβώς την πλατωνική αντίληψη για το σώμα και την ψυχή όπου το σώμα είναι εφθαρτό και επεπερασμένο και το ιδανικό είναι η ψυχή να καταφέρει να αποδεσμευθεί από το σώμα, ουσιαστικά αυτό σημαίνει μόνο στο θάνατο του ανθρώπου για να μπορέσει να επιστρέψει στην αρχική της κατάσταση. Άρα λοιπόν η απελευθέρωση της ψυχής σημαίνει ταυτόχρονα τον θάνατο φόνο του ανθρώπου ως σωματική ύπαρξη και ίσως αυτό εδώ είναι που αντικατοπτρίζει στην ιστορία μας. Και μάλιστα η στάση αυτή, η κριτική θα λέγαμε απέναντι στο σώμα, φαίνεται και νωρίτερα πριν από το απόσπινο που σας διάβασα, όταν η Μαρία μιλάει απευθείας με τον Ιησού και συζητά για το όραμα και μιλάει για μία άλλη δύναμη που συναντά η ψυχή ανεβαίνοντας, που προφανώς αυτή η δύναμη είναι η δύναμη της επιθυμίας και η επιθυμία λέει, είσαι δικιά μου ψυχή, μου ανήκεις και η ψυχή μας απαντά ότι εγώ σε είδα, εσύ δεν με είδες ούτε με αναγνώρισες, σε υπηρέτησα ως ένδυμα και εσύ δεν με γνώρισες. Όταν είπα αυτό, έφυγε με μεγάλη αγάλια. Βλέπουμε δηλαδή ότι η ψυχή ξεφεύγει από όλες τις ανθρώπινες καταστάσεις και επιθυμίες για να μπορέσει να βρεθείς σε έναν πολύ διαφορετικό κόσμο. Δηλαδή είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον το κείμενό μας, γιατί εδώ ακριβώς έχουμε από ήχο, από ήχους τα λέγαμε, από διάφορες ιδέες που ξέρουμε, κυρίως από πατερικά κείμενα, ότι πρέσβαν οι γνωστικοί. Και ένα τελευταίο κομμάτι, πολύ σύντομα να πούμε, όσον αφορά το ότι η ψυχή φτάνει στη συνειδητοποίηση, ότι το παν διαλύεται και τα γίνα και τα ουράνια, εδώ έχουμε μία προφανώς αισχατολογική ιδέα. Το πότε διαλύονται όλα δεν μας το λέει. Βέβαια ούτε έχει άλλα στοιχεία του κείμενού που θα μας βοηθούσαν όσον αφορά την αισχατολογία του κείμενου, όμως δείχνει ότι και στους κύκλους των γνωστικών υπάρχει η αντίληψη ότι όλα θα διαλυθούν και ότι αυτό το το οποίο τελικά θα μείνει είναι ο ουράνιος κόσμος, στον οποίο πορεύεται η ψυχή. Αν αυτό τώρα είναι με τη λογική που έχουμε στα υπόλοιπα κείμενα αισχατολογικά και μέσα στην Καινή Δεθήκεπος, για παράδειγμα στη ΒΠΕΤΡΟ, ή αν εδώ πρόκειται περισσότερο για μια πλατωνική αντίληψη και μια γενικά αντίληψη ενός κυκλικού κόσμου, ο οποίος διαλύεται και ξανασυθέται, αυτό δεν είναι σαφές και ούτε φυσικά το κείμενό μας δίνει περισσότερες λεπτομέρειες. Κλείνοντας αυτή τη σύντομη παρουσία σε ενός πολύ μικρού σχετικά κειμένου, ωστόσο αρκετά σημαντικού και λέω αρκετά σημαντικού και για αυτά που τα είπαμε πιο πριν, αλλά και κυρίως γιατί έχει προκαλέσει την έρευνα εξαιρετικά και μια μεγάλη συζήτηση, όπως όλα αυτά τα κείμενα γενικά προκαλούν μεγάλη συζήτηση, γιατί κάθε φορά έρχονται να ταράξουν και να αλλάξουν κατά πολύ την αντίληψη που είχαμε για τα πράγματα όσον αφορά τον αρχαίο εγωνοχριστινισμό, πρέπει να πούμε τα εξής όσον αφορά το κείμενό μας. Να συζητήσουμε λίγο έτσι πολύ σύντομα γιατί αυτό το κείμενό μας είναι σημαντικό. Είναι σημαντικό πρώτα-πρώτα γιατί αποτελεί και αυτό έναν ακόμα μάρτυρα ενός χαμένου χριστιανισμού που έχει πλέον, δεν πρόκειται ποτέ να τον ξαναβρούμε ή να τον συνθέσουμε από οποιαδήποτε άλλη πηγή, γιατί ακριβώς δεν διαθέτουμε αυτές τις πηγές. Το δεύτερο είναι ότι αυτό το κείμενό μας κατά συνέπειδη ασώζει διδασκαλίες αυτών των ανθρώπων, μας δίνει δηλαδή θα λέγαμε κάποιες μαρτυρίες όσον αφορά το ιδεολογικό υπόβαθρο αυτών των συγκεκριμένων ομάδων, μας βιβεώνει επίσης για μια πολύμορφη πραγματικότητα για ποικίλες χριστιανικές ομάδες, οι οποίες έχουν πολύ διαφορετικές τάσεις, πολύ διαφορετικές δασκαλίες, πολύ διαφορετικές τοποθετήσεις σε διάφορα ζητήματα, όπως και διαφορετική οργάνωση και διαφορετική σχέση μεταξύ των δύο φύλων μέσα στο πλαίσιο τους. Επίσης το επόμενο σημαντικό θέμα ότι ακριβώς το κείμενό μας μας δίνει πληροφορίες για μια θα λέγαμε για την παρουσία μάλλον γυναικών μέσα σε χριστιανικές ομάδες για τη συζήτηση που γίνεται όσον αφορά το κατά πόσο πρέπει να συμμετέχουν και σε οποίο σημείο πρέπει να είναι παρούσες και δυναμικά ενεργές μέσα στην δράση αυτών των ομάδων. Τέλος φαίνεται ότι έχουμε μια ομάδα η οποία αντιμετωπίζει δυσκολίες και αντιμετωπίζει κινδύνους και αυτό μάλλον έναν διωγμό και μία αντίθεση, κάτι που πριν υποδηλώνεται από αυτή τη σύγκρουση της Μαρίας με τον Ανδρέα και τον Πέτρο, που όπως είπαμε και πριν αντιπροσωπεύουν κατά κάποιο τρόπο θα λέγαμε αυτό που στην εποχή εκείνη θα ονομάζαμε την επίσημη ή την κυρίαρχη εκκλησία, δεν μπορούμε να μιλήσουμε ακόμα για ορθοδοξία, είμαστε πάρα πολύ νωρίς για να κάνουμε τη διάκριση και φαίνεται ότι υπάρχει μια αντιπαράθεση με αυτή την ομάδα και μάλιστα ο τρόπος τον οποίο παρουσιάζεται είναι η άλλη ομάδα, που προφανώς είναι και η ομάδα της πλειοψηφίας, να κινείται επιθετικά προς την ομάδα την οποία εκπροσωποιεί η Μαρία. Γιατί η Μαρία προφανώς εδώ εκπροσωποιεί μια κοινότητα, την κοινότητα η οποία διαβάζει αυτό το κείμενο και το χρησιμοποιεί προφανώς στις συνάξεις της και για κατηχητικούς κυρίως λόγους. Και φυσικά τέλος είναι ένα κείμενο όπως είπα και πριν που και αυτό με τη σειρά του προσθέτει μια ψηφίδα στην ιστορία της παρουσίας και των γυναικών μέσα στην ζωή της αρχαίας εκκλησίας. Για όλους λοιπόν αυτούς τους λόγους το κείμενό μας είναι σημαντικό. Δεν προσθέτει βέβαια τίποτε στην ιστορική εικόνα που έχουμε για τον Ιησού, ούτε στην ιστορική εικόνα που έχουμε για τη Μαρία, τη Μαθανή. Δίνει όμως μια ενδιαφέρουσα διάσταση στο πρόσωπο της Μαρίας, αποκαλύπτωτας ακριβώς μια ακόμα πτυχή της παράδοσης, η οποία συνδέεται με το πρόσωπό της. Και είναι όντως μια πολύ ιδιάζουσα γραμμή της παράδοσης, την οποία όπως είπαμε την συναντούμε και σε άλλα κείμενα, με τη Μαρία να μην είναι απλά μια παθής ας πούμε μαθήτρια η οποία απλά συμμετέχει παρακολουθώντας και ακολουθώντας τον Ιησού, αλλά είναι ένα πρόσωπο το οποίο διαδραματίζει ένα σημαντικό ρόλο. Τέτοια πρόσωπα έχουμε στις γνωστικές ομάδες, γνωρίζουμε τη Φλώρα, γνωρίζουμε άλλα πρόσωπα τα οποία αναφέρουν συνήθως η εκκλησιαστική συγγραφή και μάλλον επικριτικά. Έχουμε όμως γυναίκες τραστήριες και από την άλλη μεριά όπως για παράδειγμα τη Θέκλα η οποία αναλαμβάνει και αυτόν τον ανδρικό ρόλο παρόμοιο με της Μαρίας, στις πράξεις Πέτρου και Θέκλας χωρίς αυτό το κείμενο να είναι γνωστικό. Άρα μπορούμε να πούμε ότι στον αρχαίο γονοχριστιανισμό υπάρχουν γυναίκες οι οποίες εξακολουθούν να έχουν μια κεντρική σημαντική θέση και υγετική θέση μέσα στις ομάδες. Αυτό είναι μια ενδιαφέροντα πληροφορία, ανατρέπει αρκετά τα δεδομένα μας όσον αφορά τη θέση της γυναίκας στον αρχαίο γονοχριστιανισμό και σαφώς μας δίνει και μία άλλη προοπτική, η οποία μας ήταν μέχρι τώρα άγνωση. Σε κάθε περίπτωση το κείμενο μας αποτελεί και αυτό, κλίνοντας να πω αυτό, μία ψηφίδα στο μεγάλο μοσαϊκό, το οποίο δυστυχώς είναι η Μιτελές, ακόμη που ονομάζεται αρχαίο γονοχριστιανισμός. |
