| : Κυρίες και κύριοι, αγαπητοί φίλοι, σας καλωσορίζουμε στην απόψηνή εκδήλωση που συνδοεργάνω σαν οι φίλοι του Βυζαντινού Σιουβέριας και η Δημόσια Διοθήκη και σας ευχαριστούμε για την προσέλευση σας. Στον Δήφυλλα, το 2012, είχαμε δύο επετύγους. 100 χρόνια από τους βαλκανικούς πολέμους και την απελευθέρωση της Μακεδονίας και 90 χρόνια από τη μικρασιατική καταστροφή. Ανάμεσα, βέβαια, στο 2012 και το 2022, δεν ξεχνάμε, μεταξύ των άλλων γεγονότων, τον πρώτο διωγμό των Ελλήνων από την Ανατολική Θράκη, τη γενοκτονία των Ποντίων και τις θηριοδίες των Βουλγάρων εις βάρος των Ελλήνων το 2016-2018 στην Ανατολική Μακεδονία. Το 2013 θα συνεχίσει τον επετιακό χαρακτήρα του περασμένου χρόνου, καθώς συμπληρώνονται 90 χρόνια από την υποχρεωτική ανταλλαγή ελληνοτουρκικών πληθυσμών με την ειρική σύμμαση περί ανταλλαγής και της συνθήκης της Ροζάνης το 2023. Αυτό, λοιπόν, το πολύ σημαντικό γεγονός θα ξαναθυμηθούμε άποψε και ίσως κάποιοι αναρωτηθούμε για μια ακόμα φορά αν η λύση της υποχρεωτικής ανταλλαγής του ανακαστικού ξεριζωμού χωρίς το δικαίωμα επιστροφής ήταν ένα νομικό πείραμα που προκράτησε ένα τεράστιο ανθρωπιστικό και δράμα και λάθος και υπήρξε η βάση μιας ειρηνικής συνύπαξης τουλάχιστον μέχρι σήμερα μεταξύ Ελλάδας και Τουκίας δίνοντας συνοχή στα εθνικά κράτη με οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές βέβαιες συνέπειες. Το 2012 οργανώθηκε από την Εταιρεία Άνεμων μια έκθεση με τίτλο «Δυο Φορές Ξένος με τη Συνδρομή Ελληνικών, Κυπριακών, Βρετανικών και Τουρκικών Πανεπιστημίων και Εδρυμάτων για την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής». Η έκθεση είχε πολύ σημαντικό ακουστικό υλικό και αναφερόταν στους εκτοπισμούς και τις υποχρωτικές ανταλλαγές πληθυσμών των 20ου αιώνα και πιο συγκεκριμένα στους 1.400.000 χριστιανούς Έλληνες της Τουρκίας που ανταλλάχτηκαν το 1923 με 500.000 περίπου Μουσουλμάνους της Ελλάδας, στα 12 εκατομμύρια περίπου Γερμανών Προτεθαστών που ανταλλάχτηκαν το 1945 με 5 εκατομμύρια περίπου Πολωνών Καθολικών, στα 6 εκατομμύρια Σύγχυνδων που ανταλλάχτηκαν το 1947 με 6 εκατομμύρια Μουσουλμάνους Πακιστανούς και στους 180.000 χριστιανούς Ελληνοκύπριους που ανταλλάχτηκαν στο διάσημα 6473 με 50.000 Μουσουλμάνους του Τουρκοκύπριους. Η έκθεση παρουσιάστηκε με μεγάλη επιτυχία στις Αντινούπολη, στη Λευκωσία, στην Αθήνα ήταν στο Μουσείο Μπενάκη από 19 Σεπτεμβρίου μέχρι 25 Νοημβρίου του 2012 και το πρώτο εξάμενο του 2013 ταξιδεύσεις στο Χόλμ και τον Λουξενβούργο. Ένα τμήμα της έκθεσης αποτελεί το ένα ντοκιμαντέρ στη σκηνοθεσία των Ανδρέα Αποστολίδ και Γιούρια Βέροφ που βασίζεται στο βιβλίο του Bruce Clarke «Δυό φορές ξένος, οι μαζικές απελάσεις που διαμόρφωσαν τη σύγχρονη Ελλάδα και Τουρκία». Το ντοκιμαντέρ αυτό θα παρακολουθήσουμε σήμερα στο δεύτερο μέρος της εκδήλωσης. Στο πρώτο μέρος της εκδήλωσης έχουμε την ιδιαίτερη χαρά να φιλοξενούμε τον ημαθιώτη καθηγητή της ιστορίας του νέου ελληνισμού, κ. Κωνσταντίνο Φωτιάδη που θα αναπτύξει στο θέμα το προσφυγικό ζήτημα στη Μακεδονία. Ο κ. Φωτιάτης είναι απόφυτος της φιλοσοφικής σχολής του ΑΠΙΘΗ. Το 1989 εκλέχτηκε ελέκτορας της φιλοσοφικής σχολής του ΑΠΙΘΗ, το 1993 εκλέχτηκε αναπτυγωτής καθηγητής ιστορίας του νέου ελληνισμού στο Παραγωγικό Τμήμα Φλόριας του ΑΠΙΘΗ και το 1997 καθηγητής με το ίδιο αντικείμενο στο ίδιο πανεπιστήμιο. Τα επιστημονικά του ενδιαφέρονται αναφέροντας τον ελληνισμό του Πόντου, της Μικράς Ασίας, της Ρωσίας, τους κρυπτοχριστιανούς του Πόντου, τους εξισλαμισμούς της Μικράς Ασίας. Από το πλούσιο βιογραφικό του έργο, έχει συγκράψει περισσότερα από 30 βιβλία, αναφέρουμε το έργο του «Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου» που το 2004 εκδόθηκε από το Ίδρυμα της Συμβουλής των Ελλήνων. Κύριε Κατζάν, σας ευχαριστούμε για τον κόπο και τον χρόνο που διαθέσατε ώστε να είστε σήμερα μαζί σας και στις παρακαλωμένες στιγμές. Σεβαστέ Πατέρα, εκλεκτή, εκκλημένη, συμπατριώτης, συμπατριώτης. Είναι χρέος μας, όταν μας καλούν κάπου και μπορούμε να προσφέρουμε τη γνώση μας, να είμαστε δίπλα τους. Και είναι εξεχωριστή χαρά που σήμερα με καλεί η πόλη μου. Η πόλη που μεγάλωσα. Η πόλη που νομίζω θα περάσω και τα τελευταία μου χρόνια μετά τη σύνταξη. Πιστεύω ότι εδώ είναι ο τόπος μου και θα έχουμε πολλά να πούμε και τότε. Ένα από τα θέματα που θεωρώ ότι σήμερα είναι πολύ επίκαιρο, το θέμα αυτό, είναι το θέμα της προσφυγιάς, έτσι όπως το αντικρίζει ο Bruce Clark στο βιβλίο του «Δύο Φορές Ξένος». Και όπου τα ενενήντα χρόνια από τον ξεριζωμό και την καταστροφή, μετά από τρεις γενιές, έχουν απαλύνει τον πόνο της προσφυγιάς και ο ίδιος ο ξένος το βλέπει ακόμα πιο αντικειμενικά, βλέπει τα πράγματα από ένα τελείως διαφορετικό πρίσμα, που νομίζω ότι βοηθά και εμάς να γίνουμε πιο ανθρώπινοι και να είμαστε ο ένας κοντά στον άλλο, να είμαστε οι εκείθεν και εντέφθεν του Αιγαίου, στα δύσκολα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι κοινωνίες, να είμαστε ο ένας κοντά στον άλλο και αυτό το δείξαμε και με τους σεισμούς στην περιοχή του Ατάβαζατ, αλλά και σε πολλές άλλες περιπτώσεις. Δυστυχώς όμως υπάρχουν και κάποιοι μηχανισμοί σκοτεινοί, οι άλλοι τους δύο λαούς να είναι πάντα σε σκληρή αντιπαράθεση. Εμείς όμως μέσα από τη γνώση πρέπει να φροντίσουμε ώστε να μεταφέρουμε τα μηνύματα της ανθρώπινης σχέσης των δύο λαών, γιατί ειδικά σήμερα με την πολιτική, κοινωνική και πολιτισμική κρίση βλέπουμε ότι οι λαοί δεν διαφέρουν και δεν έχουν δικά τους προβλήματα. Τα προβλήματα που έχουν από αλλού απλώς σε εμάς βρίσκουν για να μας εκμεταλλεύονται και να μας βάζουν σε σκοτεινούς δρόμους που πολλές φορές έχουν πολύ αρνητικά αποτελέσματα για την τύχη των λαών. Το θέμα μου είναι ο μικρασιατικός ελληνισμός και το προσφυγικό ζήτημα μετά την μικρασιατική περιπέτεια θα περιοριστώ στο προσφυγικό ζήτημα στη Μακεδονία γιατί το ντοκιματέρο που θα δούμε θα βοηθήσει να καταλάβουμε καλύτερα αυτά που έχουνε τραβήξει οι πρόσφυγες της πρώτης γενιός όταν ήρθανε στην Ελλάδα. Όλες οι αθηναϊκές κυβερνήσεις κρύψανε την αλήθεια. Ποτέ δεν είπανε την αλήθεια ούτε στους ντόπιους ούτε στους πρόσφυγες τι έγινε εκείνη την περίοδο. Δεν είπανε μερικές αλήθειες που έγιναν αλήθεια οι ντόπιοι να έρθουν σε σύγκρουση με τους πρόσφυγες τα πρώτα χρόνια. Νομίζω ότι θα τα δούμε και στο ντοκιματέρο αλλά θα φροντίσω πολύ συνοπτικά επειδή υπάρχει και μία άλλη εκδήλωση ώστε 8.30 ώρα να τελειώσουμε. Κάποιοι θέλουν να πάνε και στην άλλη εκδήλωση να έχουνε τη χαρά να ακούσουν και τους άλλους εκλεκτούς οι συγκυτές που υπάρχουν σήμερα και χαίρομαι που στην ίδια πόλη υπάρχουν δύο και τρεις εκδηλώσεις. Οι πρόσφυγες στη Μακεδονία. Το προσφυγικό ζήτημα θέλω να ξέρετε ότι δεν είναι μόνο το προσφυγικό ζήτημα όπως το γνωρίσαμε την περίοδο 1922-23 όταν με την υποχρεωτική ανταλλαγή του πληθυσμού φύγανε 1.450.000 πρόσφυγες από το μικρασιατικό χώρο και ήρθαν στην Ελλάδα και φύγανε περίπου 400 με 420.000 οι Μουσουλμάνοι από την Ελλάδα. Από το 1908 αρχίζει το προσφυγικό ζήτημα στον 20ο αιώνα και έχουμε 17 προσφυγικές μετακινήσεις από το 1908 έως το 1923. 1908 με το κίνημα των νεοτούρκων και τους πρώτους βαλκανικούς πολέμους το 1813, η Οθωμανική Αυτοκρατορία τότε έφθανε ως τη Βοσνία της Εχωβήνη, χάνονται τα εδάφη των Βαλκανίων και οι Μουατσύριδες, οι πρόσφυγες Μουσουλμάνοι, όταν απελευθερώνται τα εδάφη, αναγκάζονται γιατί δεν νιώθουν ασφαλείς να πάρουν τον δρόμο της αναγκαστικής φυγής και να προχωρήσουν στις περιοχές όπου ακόμη ήταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Έτσι, ένα μεγάλο κύμα προσφυγιάς το 1912 περίπου 800.000 φεύγουν από όλο το χώρο των Βαλκανίων και πηγαίνουν στη Μικρασία. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε τους ατυχείς πολέμους στον πρώτο βαλκανικό πόλεμο, στο δεύτερο ήταν μεταξύ Ελλάδας-Πουλγαρίας, αλλά υπήρχαν οι δυσκολίες και η οικονομική κρίση για την Οθωμανική Αυτοκρατορία και ήταν δύσκολο τώρα 800.000 πρόσφυγες να μπορέσει να τους αποκαταστήσει. Οπότε, καταλαβαίνετε, κάτι έπρεπε να κάνει. Εκεί βρήκε μια ευκαιρία ότι υπεύθυνοι για την προσφυγιά των Μουσουλμάνων και είναι οι Έλληνες που ξεσηκώθηκαν και θέλησαν να απελευθερώσουν τα εδάφη τους και το θέμα είναι ότι οι Έλληνες ξεσηκώθηκαν πράγματι, αλλά απελευθέρωσαν ένα μικρό κομμάτι του βαλκανικού χώρου, την υπέροχη Μακεδονία. Δεν απελευθέρωσαν όλα τα βαλκάνια, οι 800.000 πρόσφυγες, οι 650.000 ήταν από τον άλλο βαλκανικό χώρο. Αλλά επειδή υπήρχαν περίπου 2,5 εκατομμύρια Έλληνες στη Μικρασία και οι οποίοι είχαν την οικονομία στα χέρια τους, άρα επιρρίπτο την ευθύνη στους Έλληνες και να αναλάβουν οι Έλληνες της Μικράς Ασίας την στεγαστική και οικονομική τους αποκατάσταση. Έτσι έχουμε το 1912-13 της πρώτης διώξης των Ελλήνων και έχουμε μια, θα λέγαμε, πρώτη γενοκτονία των Ελλήνων της Ιωνίας. Είναι η περίοδος που τα παράλια της Μύρνης έχουν υποστεί της διώξης, έχουμε σφαγές στις παραλιακές πόλεις της Ιωνίας, αλλά οι διώξεις προχωρούν και στον ιστορικό πόντο γιατί πολλοί πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Αμισούντας και θέλανε τώρα να μοιράσουν το ίδιο σπίτι. Δηλαδή τα σπίτια των Ελλήνων που ήταν μεγάλα λένε το μισό σπίτι θα δοθεί στους πρόσφυγες. Δεν είναι εύκολο να δεχτείς έναν πρόσφυγα και μάλιστα έναν πρόσφυγα που βρίσκεται ταλαιπωρημένος μήνες, ίσως και χρόνια, αλλά μήνες στους δρόμους όπου κουβαλάει του κόσμου τις προσφυγικές αρρώστιες να το δεχτείς μέσα στο σπίτι σου και να νιώθει κιόλας ότι είναι το αφεντικό, αυτός γυρίζει πλέον στην πατρίδα του. Η πατρίδα μας, οι Έλληνες εμείς οι υπόδουλοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που ζούσαμε στη Μικρασία θα έπρεπε να αναλάβουμε να αποκαταστήσουμε αυτούς τους μουσουλμάνους πρόσφυγες που γύρισαν στην πατρίδα τους και πολλές φορές μέσα στο σπίτι πλέον των προσφύγων γεννότανε οι ίδιοι αφεντικά. Και καταλαβαίνετε αυτή η κρίση έφερε σε σύγκρουση της δύο εθνότητας και έχουμε τα πρώτα προβλήματα της προσφυγιάς και των διώξεων του 1914 που ακόμη και το Οικουμενικό Πατριαρχείο αναγκάζεται το 1914 για πρώτη φορά, μετά το 1894 που έκανε μία φορά το κλείσιμο των εκκλησιών, για δεύτερη φορά κλείνει τις εκκλησίες ως ένδειξη διαμαρτυρίας για αυτά που συμβαίνουν στον μικρασιατικό χώρο για τις διώξεις των Ελλήνων γενικά. Όμως μέσα από αυτό το προσφυγικό ζήτημα παράλληλα έχουμε και την αναγκαστική φυγή περίπου 230.000 Ελλήνων από την περιοχή της Μικράς Ασίας όπου έρχονται διωγμένοι πλέον, έρχονται στην Ελλάδα και κατοικούν στις ελεύθερες περιοχές της Ιππήρου και της Μακεδονίας, κυρίως της Μακεδονίας. Και είναι η πρώτη θα λέγαμε εθελοντική πολλές φορές ανταλλαγή, δεν ήταν υποχρεωτική. Ήταν μια πρότειση που είχε γίνει και τότε στο Βενιζέλλο. Υπήρχε δηλαδή στον πίσω μέρος του μυαλού των δύο μεγάλων ηγετών από το 1314 μια υποχρεωτική ανταλλαγή που όταν ήρθε η ώρα το 23 την εφαρμόσανε. Σε αυτήν την περίοδο η προσφυγιά που υπάρχει στην Ελλάδα, γιατί θα πρέπει να μπούμε και τα θετικά, αυτή η προσφυγιά ελληνοποιεί γιατί οι 245.000 Έλληνες που ήρθανε εγκαταστάθηκαν κυρίως στη Μακεδονία και μάλιστα σε ορισμένες περιοχές της Μακεδονίας δεν υπήρχε σχεδόν καθόλου ελληνικός πληθυσμός. Αν πάρουμε την περιοχή του Κυλκίου είχε 6100 ελληνικό πληθυσμό. Οπότε η εγκατάσταση σε αυτήν την περιοχή δίνει έναν τελείως διαφορετικό χαρακτήρα. Αρκετή αυτήν την περίοδο ήρθανε και στην περιοχή μας. Ιδιαίτερα μετά το 1914 έρχονται και από τον Κάφκασο οι Γεωργιανοί, ο Τρυπόταμος. Έχουνε πρόσφυγες που δεν ήρθανε το 19 αλλά ήρθαν από το 14 οι πρώτοι στην Ελλάδα. Είναι μια άλλη κατηγορία προσφύγων που όταν απελευθερώθηκε η Μακεδονία και η Ήπειρος θέλανε από την περιοχή του Κάρτσ και του Καφκαζού γενικά να έρθουν να εγκατασταθούν πλέον στην Ελλάδα για να μην έχουν συνεχείς θα λέγαμε ξεριζωμούς γιατί νιώθανε πάντα ότι είναι ξένοι σε όλες τις περιοχές. Το 1914 η κυβέρνηση ιδρύει με την επωνυμία κεντρική επιτροπή προς περίθαλωση και εγκατάσταση στην Μακεδονία επί κονομογενών ένα σύνδεσμο όπου για πρώτη φορά βλέπουμε ότι υπάρχει η φροντίδα της πολιτείας για την αποκατάσταση αυτών των ανθρώπων και εδώ η κυβέρνηση του Βενιζέλου για να μπλύνει το οξυπροσφυγικό πρόβλημα προσπάθησε να δώσει προτεραιότητα στην αποκατάσταση αυτών των προσφύγων στην Μακεδονία και το πρώτο που ζήτησε να μάθει είναι πόσες εκτάσεις της Μακεδονίας είναι καλλιεργίσιμες και εκεί φάνηκε ότι το μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας η γη δηλαδή ήταν καλλιέργητη, υπήρχαν μόνο 28 έκταση με 167 χιλιάδες στρέματα που τότε υπήρχαν εδώ κάποιοι οικολοίκοι και κυρίως τσιφλικάδες που καλλιεργούσαν αυτές τις περιοχές και γι' αυτό ζήτησε να παραχωρηθεί η γη ένα μέρος από αυτή τη γη να παραχωρηθεί στους πρόσφυγες και αυτό φαίνεται εξεκάθαρα, μάλιστα έχουμε και τον πίνακα σε ποιες περιοχές εγκαταστάθηκαν το 1914 117 χιλιάδες πρόσφυγες και συγκεκριμένα στη Μακεδονία και βλέπουμε ότι στην Βέρια ήρθαν 862 μόνο μέσα στην πόλη βέρει 862 άτομα και γενικά οι περιοχές που έχουν είναι το Κιλκίς που είναι πάρα πολύ είναι περίπου 13.780 στο Λακαδά 8.000 εκεί όπου υπήρχε έλλειμμα ελληνικού πληθυσμού και το 16 ο Γενικός Γραμματέας της Επιτροπής Προσφύγων ο Αλέξανδρος Πάλης σε μια συνοπτική του έκθεση προς τον πρωθυπουργό τον Βενιζέλο λέει ότι η εγκατάσταση των προσφύγων είναι σπουδαία για δύο λόγους από δυτής απόψεως είναι σπουδαία εθνικής και κοινωνικής πρώτον για τις εγκατάστάσεις σχεδόν 120.000 ακρεφνούς ελληνικού πληθυσμού μετεβλήθη ο εθνολογικός χαρακτήρας ορισμένων Μακεδονικών επαρχιών όπου προηγουμένους εμπλεόναζε το αλλοεθνές στοιχείο ούτω η επαρχία Εκκληκής το προφύργιον τούτω της Θεσσαλονίκης όπερα άλλωτε υπήρξε η ακρόπολης του Βουλγαρισμού σήμερον για τις μεταναστεύσεως των πλήστων των πρώην σχηματικών κατοίκων αυτού και της εγκαταστάσεως 14.000 προσφύγων μετεβλήθη εις ελληνικότατην επαρχία και κοινωνική μεταβολή για την εγκατάσταση των προσφύγων στα εγκαταλειμένα συφλήκια έδωσε μια καινούργια οικονομική άμθιση και γενικά έχει αλλάξει το τοπίο της περιοχής. Αξίζει επίσης να δούμε, γιατί πολλές φορές ξέρετε, ακόμη και σήμερα υπάρχουν άνθρωποι που πιστεύουν ότι το προσφυγικό στοιχείο ήρθε στην Ελλάδα και κάθισε στο σβέρκο του ελλαδικού κράτους και ότι το ελλαδικό κράτος τάιζε και πότιζε όλους αυτούς τους πληθυσμούς. Δέστε μια στατιστική που μας λέει, οι πρόσφυγες που ήρθαν από το 14 στο 19, τι χρήματα εξόδεψε το ελληνικό κράτος για την εγκατάστασή τους στην Ελλάδα και η έκθεση αυτή του Αμβράσου Ογλουκού, που ήταν διευθυντής επικοισμού της Μακεδονίας μας λέει ότι για την εγκατάσταση του το προσφύγου στη Μακεδονία εξοδεύτηκαν 6.954.000 δραχμές, αλλά μόνο από την 10 της κεντρικής Μακεδονίας, όχι από όλη τη Μακεδονία τώρα μόνο από την κεντρική Μακεδονία, από την 10 προσέτει δε εκ δώσεων χρεών εκ του στρεματικού φόρου, ως το 1919 εισέπραξε 6.546.000. Δηλαδή μέσα σε μια πενταετία αυτά που εξόδεψε το ελληνικό κράτος για αυτούς, τα έχει κάνει απόσβηση. Και πέρα πλέον αυτό όλο το ανθρώπινο δυναμικό είναι μια ευλογία και προσφορά για το ελληνικό κράτος. Θα ήθελα σε αυτό το χώρο και είναι μια πρόκληση να έρθω μια άλλη φορά να μιλήσω για τον Νίκο Καζαντζάκη και τη συμβολή του στο προσφυγικό ζήτημα γιατί αυτό που δεν ξέρουμε είναι όσο μεγάλη ήταν η συμβολή του Νίκου Καζαντζάκη στην αποκατάσταση των καρσλίδων των Καυκασίων. Εκεί φαίνεται η μεγάλη προοδοσία όλων των πολιτικών δυνάμεων της Ελλάδας που ήταν έτοιμοι. Αυτόν τον πληθυσμό που τον φοβόταν γιατί είχαν μολυνθεί από το μικρόβιο του Πολσεβικισμού τάχα, θα έπρεπε να μην εμφανιστεί στον ελλαδικό χώρο. Το γνώμη και ο Βενιζέλος ήταν σχεδόν αντίθετος και μόνο ο Νίκος Καζαντζάκης που ως γενικός γραμματέας του Υπουργείου Περθάλψος πήγε και γνώρισε αυτόν τον πληθυσμό, άλλαξε την γνώμη και του Βενιζέλου και άλλων, αξίζει πάντως να γίνει μια ειδική εκδήλωση για τη μεγάλη συμβουλή του Νίκου Καζαντζάκη στη σωτηρία των Ελλήνων των καρσλίδων που λέμε και δεν είναι λίγοι στην Ελλάδα. Είναι αυτοί που έρχονται το 1920 και πολλοί από αυτούς επειδή μήνες ολόκληρες περιμένανε τα πλοία στο Βατούμ και το Σοχούμ και δεν πήγαιναν τα πλοία να τους πάρουν, είχαν αρρωστήσει και όταν φτάσανε στην Καλαμαριά οι περισσότεροι είχαν ήδη στη διαδρομή πεθάνει και όσοι μετά από τα απολυμαντήρια βρέθηκαν στο έδαφος της Καλαμαριάς εκεί δεν άντεξαν και ένα δίστοιχο τσολ κέριμον καράπουλουν τριλ τριλ ταφία ανοίξτε και τερέστε τα όλα η καρσλή παιδεία, καταραμένο κέριμο καραπουρνάκι γύρω γύρω μνήματα ανοίξτε και κοιτάξτε όλα είναι παιδιά του Κάρς αποδίδει εξεκάθαρα το δράμα αυτών των προσφύγων. Αλλά δεν προφτάσε η Ελλάδα να λύσει το προσφυγικό ζήτημα της περίοδου 1913-20 και δύο χρόνια αργότερα δέχτηκε το τελειωτικό χτύπημα που ήταν η τραγική εξέλιξη της μικρασιατικής περιπέτειας το μεγαλύτερο ανθρωποπάζαρο στην παγκόσμια ιστορία. Στην παγκόσμια ιστορία και δεν υπερβολεί αυτό που λέω δεν υπάρχει άλλος υποχρεωτικός αναγκαστικός ξεριζωμός όπου οι άνθρωποι ως λαχανικά ξεριζώνονται από έναν τόπο και μεταφυτεύονται αλλού. Υπάρχουν εθελοντικές ανταλλαγές. Η Ελλάδα είχε κάνει με τη Συνθήκη του Νέη Γη το 1919 εθελοντική ανταλλαγή ανάμεσα στους Έλληνες της Βουλγαρίας και τους Βουλούγαρους της Μακεδονίας που εθελοντικά όποιος ένιωθε από τους Βουλουγάρους ότι είναι Βουλουγαρός μπόρεσε παίρνοντας την περιουσία του να φύγει και να πάει στη Βουλγαρία και από εκεί ήρθανε οι Βουλγαροπρόσφυγες που λέμε οι Έλληνες ένας τραυματικός όρος και αυτός Βουλγαροπρόσφυγας όπως και το Ροσοπόντιος ένας τραυματικός όρος είναι οι Βουλγαροπρόσφυγες είναι οι πρόσφυγες εκ Βουλγαρίας Έλληνες ακραυνείς Έλληνες που έρχονται την περίοδο του 19 αλλά εκεί ξέρετε δεν υπάρχει ο πόνος. Οι Γερμανοί έχουν μια λέξη Heimweh, πόνος πατρίδας. Δεν υπάρχει ο πόνος της πατρίδας. Αυτό το νοσταλγία που έχουμε εμείς η λέξη είναι πολύ λαφριά για να την χρησιμοποιήσουμε ότι υπάρχει νοσταλγία της πατρίδας και τη θυμόμαστε και στα τραγούδια μας. Πόνος πατρίδας και αυτό το πόνο της πατρίδας ως προσφυγόπουλο γιατί έτσι νιώθω ακόμη στην Ελλάδα πολλές φορές το νιώθω σε πολλές δημόσια υπηρεσίες σε πολλούς άλλους κρατικούς μηχανισμούς αλλά και μέσα στις τοπικές μας κοινωνίες. Υπάρχει ακόμη αυτός ο πόνος της προσφυγιάς. Είναι η μοναδική περίπτωση. Δεν έχουμε αλλού υποχρεωτικό ξεριζωμό. Και δέστε πριν από λίγα χρόνια πριν 10-12 χρόνια είχαμε έναν πόλεμο και στην γειτονική μας περιοχή την πρώη Γιουγκοσλαδία. Ήταν πολύ εύκολο να πάρουνε όλους τους Σέρβους από την Κροατία και τη Βοσνία και να τους πούνε πάντε για να μην έχετε άλλα προβλήματα πάντε στη Σερβία και εσείς Βόσνοι της Σερβίας φύγετε και πάντε στη Βοσνία. Είναι τραυματικές. Αναγκαστήκανε μετά από μια τόσο μεγάλη καταστροφή να κρατήσουνε τις εθνικές αυτές ομάδες μέσα στις ίδιες περιοχές και να υπάρχουν οι νησίδες των Σέρβων στη Βοσνία, των Σέρβων στη Κροατία, των Βόσνιων στη Σερβία. Δεν τους μεταφέραν. Δεν έχουμε τέτοιο ξεριζωμό πουθενάλλου. Είναι η μοναδική περίπτωση, αυτό θέλω να το ξέρετε, και περίπου 1.350.000 φύγανε από εδώ. Θα το δούμε στο ντοκιμαντέρ αυτό πόσο καλά περιγράφεται αυτό το γεγονός και από τις δύο πλευρές. Τότε ο φόβος της πολιτείας ο δικαιολογημένος για μεταδοτικές αρρώστιες που μπορεί να κουβαλούσαν μαζί τους οι πρόσφυγες θα ανάγκας να πάρουν προληπτικά μέτρα και έτσι τα λιμοκαθαρτήρια της Κατραμαριάς και της Μακρονήσου αλλά και άλλων πόλεων κάτω όμως από απάνθρωπες και αχαρακτήριστες ψυχολογικά συνθήκες με αποτέλεσμα πολλοί πρόσφυγες να αντισταυτήσουν την κόλαση του Δάντη ξανά ζωντανίψαν. Αυτά τα πολιμαντήρια τα έχουν ζήσει και οι πρόσφυγες του 19, γι' αυτό το λέω και υπάρχει ένα καταπληκτικό βιβλίο του Σίμου Λιαννίδη για αυτά τα πολιμαντήρια της Κατραμαριάς αλλά και πολλοί άλλοι με τα γενέστεροι λογοτέχνες που αναφέρονται σε αυτά τα προσφυγικά ζητήματα περιγράφουν τα θέματα αυτά της πρώτης εγκατάστασης προσφυγιάς. Η μικρασιατική τραγωδία δημιούργησε κλίμα πολιτικής αστάθειας, οι αγανακτισμένοι κοινιγνόμοι ζητούσαν ξυλαστήρια θύματα για να ηρεμήσει και έτσι εντοπίσαμε όλους τους υπέτειους που ήταν οι 66, τους οποίους τουφεκίσαμε και νομίζαμε ότι λύσαμε το πρόβλημα και απαλύναμε τις ψυχές όλων αυτών που πίστευαν ότι θέλανε οπωσδήποτε αίμα για να λυτρωθούνε. Και είναι μεγάλη τραγωδία γιατί μετά από χρόνια πολλοί πρόσφυγες μικρασιάτες διαμαρτυρήθηκαν γιατί ο εγγονός του πρώτου παπατάκι ζήτησε την αποκατάσταση του παππούτου γιατί να είναι προδότης της πατρίδας. Απλώς είχε μία άλλη άποψη εκείνη την περίπτω για τα εθνικά θέματα. Και δεν είναι εύκολο σήμερα, και το λέει ένα πρόσφυγό, να αποδίδουμε δώρο, προδοσίας και σ' αυτούς που εκτελέστηκαν τότε. Η συνδρυπτική πλειοψηφία των προσφύγων, 638.000% 53% εμπεστάθηκαν στη Μακεδονία. Καταλαβαίνετε ποια θα ήταν η Μακεδονία αν δεν έρχονταν οι πρόσφυγες, γιατί θα πρέπει να δούμε τώρα και την άλλη πλευρά. Και θα το δούμε αμέσως μετά, ας πούμε πόσος ήταν ο πληθυσμός, παράδειγμα έχουν έρθει από την Αριδα τέσσερις εραστές της ιστορίας, για να ακούσουν σήμερα εδώ. Η περιοχή λέει της Αριδαίας, ο Καζαντζάκης που κάνει έρευνα το 1920, σε σύνολο 36.000, οι 27.000 λέει είναι σλαβόφωνοι, οι 4.000 σταυλαχόφωνοι, οι 6.000 ήταν κάτι τόσο τουρκόφωνοι, 1240 ελληνόφωνοι. Και μας λέει ο Καζαντζάκης στο υπόμνημά του προς το Βενιζέλο, επιβάλλεται να φέρουμε όσους περισσότερους μπορούμε Καυκασίους και να τους εγκαταστήσουμε σε αυτή την περιοχή. Αυτά τώρα υπάρχουν τα έγγραφα και μερικοί μου λένε, μα γιατί τα λες, διότι τα έγγραφα υπάρχουν και είναι προτιμότερο να λέμε τις αλήθειες εμείς, παρά να τις αφήνουμε σε αυτούς οι οποίοι ήδη τις έχουν και χρησιμοποιούν με έναν δικό τους τρόπο και ερημινεύουν με έναν δικό τους τρόπο αυτά τα έγγραφα. Η αλήθεια είναι ότι σε αυτήν την περιοχή, όπως και στην περιοχή της Φλόρινας που ζω, το τελευταίο χωριό είναι ο Νέος Κάφκασος. Μετά το Νέο Κάφκασο έχουμε τα σύνορα με τα Σκόπια. Είναι ένα χιλιόμετρο από τα σύνορά μας ο Νέος Κάφκασος και είναι ένα καθαρό, 100% προσφυγικό χωριό. Άρα εγκαταστάθηκαν πάρα πολύ σε αυτές τις περιοχές. Δώδεκα χρόνια συνεχής πόλεμι. Οικονομικά εξαγκλημένη η Ελλάδα, ειστηράστηκε σε ένα παρηδάνειο για να μπορέσει να στεγάσει. Ευτυχώς όμως αυτό το δάνειο που πήρε, ήταν στα χέρια του Μόργενταου, ενός μεγάλου φιλεύτηνα θα έλεγα, που ήταν επρέσβης της Αμερικής Κωνσταντινούπολης και έχει γράψει δύο καταπληκτικά βιβλία, το ένα η Αποστολή στην Αθήνα λέει πολλά άλλα. Τα Μυστικά του Γοσπόρου είναι ένα βιβλίο γραμμένο από έναν διπλωμάτη που μας δίδει το περιεχόμενο και γενικά τις τελευταίες μέρες του ελληνισμού στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Πρόεδρος της Επιτροπής Αποκαταστάσεως ο Μόργενταου και αντιπρόεδρος ο Τζων Γκάμπελ. Και έτσι μπορώ να πω ότι η διαχείριση ήταν άψογη και μέσα στις 7 αιτία που διατηρήθηκε η ΕΑΠ, η Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων, όπου σε μερικά προσφυγικά χωριά υπάρχουν μερικά σπίτια που απόμεινα. Ήταν μια κεντρική είσοδος που έμπαιρνες μέσα σε ένα χωλάκι και εκεί είχε δύο δωμάτια δεξιά και αριστερά. Αυτή ήταν η αρχιτεκτονική αυτών των προσφυγικών σπιτιών. Έτσι στην Βέρια βλέπουμε ότι εγκαταστάθηκαν 3.926 οικογένειες, συνολικά 15.132 άτομα και περιαστικά γύρω από την Βέρια δεν θα αναφερθώ στις άλλες πόλεις. Έτσι σύμφωνα με το πρωτόκολλο της γενεύσης, οι αγροτικές προσφυγικές οικογένειες δικαιούνταν βιώσιμο γεωργικό κλήρο, αγροτική κατοικία και τα ανάλογα εφόδια για την κάλυψη των αγροτικών και εκτινοατροφικών τους ανεγών, δηλαδή τους απαιτούμενους σπόρους, μεγάλα ζώα για όργομα, προφορά δέντρα για την διαδροφήτευση. Και είναι η περίοδος που έχουμε την αλλαγή και στην οικονομία της Ελλάδας και της Μακεδονίας ιδιαίτερα, γιατί για πρώτη φορά έχουμε καινούριες γεωργικές καλλιέργειες που δεν υπήρχαν ως τότε. Δεντροφήτευση με ωραίο δέντρα. Η συροτροφία. Ή ήρθαν καινούριες ποικιλίες για τα αμπέλια, οι γαλλικές ποικιλίες και επειδή υπήρχε και η καταστροφή της αμπελοκαριέργειας ιδιαίτερα στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, ξαναζωντανεύει η αμπελοκαριέργεια που σήμερα λέμε ότι η περιοχή του Αμυντέου που βγάζει πολύ ωραία κρασιά, η περιοχή της Νάουσας, είναι σύμφωνα με την έρευνα που έχει γίνει καινούριες ποικιλίες και έδωσαν μια ανάσα στην οικονομία. Το 1921 στην Μακεδονία υπήρχαν 2.633.000 στρέμματα καλλιεργούμενης εκτάσεις και το 1931 υπερδιπλασιάστηκαν, έφτασαν 5.504.000 στρέμματα. Δόθηκε ιδιαίτερη βαρύτητα, επίσης ήρθαν οι μικρασιάτες από τις παραλιακές περιοχές, δόθηκε ιδιαίτερη βαρύτητα στην αλληεία, έχει γεωργία, κτινοτροφία και συρροτροφία, παίξανε καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας. Έχουμε ανάπτυξη της κτινοτροφίας μεγάλων ζώων, φαίνεται υπήρχαν μόνο πρόβατα και τώρα έχουμε και βόδια αγγελάδες μεγάλοι. Η αγροτική καλλιέργεια σε ζωοτροφές, τριφύλι, βίκος, άγνωστοι ως τότε στη Μακεδονία, αυξήθηκε επίσης ραγδέας αυτήν την πρώτα χρόνια της εγκατάστασης των προσφύγων. Χάρη στους πρόσφυγες της βιθυμίας μεταφυτεύτηκε η συρροτροφία στην Ελλάδα και από οικονομική απόψη το ελληνικό κράτος για τους πρόσφυγες του 1923 διέθεσε 11 δισεκατομμύρια περίπου για κατανολωτικά και παραγωγικά έργα την περίοδο της δεκαετίας 1922-1932 και η σεπράξεις από την ίδια περίοδο έγινε η απόσβεση, μας λέει ο καθηγητής της οικονομίας Αντώνης ο Δαμασκινίδης, έγινε η απόσβεση από τις συσπράξεις των αγροτικών χρεών, την καταβολή των φόρων και των πάσης φύσεως δασμών που πλήρωναν στο ίδιο χρονικό διάστημα οι πρόσφυγες. Στο τέλος της πρώτης δεκαετίας οι καλλιεργκούμενοι σεκτάσεις αυξήθηκαν κατά 55% και θα έλεγα ότι το συγκινήτο θαύμα έγινε με έναν ειδικό νόμο της επαναστατικής κυβέρνησης του Πλαστήρα που στις 14 Φεβρουαρίου του 1923 έγινε η αποκατάσταση των προσφύγων αλλά και των γηγενών ακτιμών που με την αναγκαστική απαλλοτρίωση των μεγάλων τζιφλικών, συγκεκριμένα το έγγραφο λέει «Επί αναγκαστικής απαλλατριώσεως ακυνήτων προς γεωργική αποκατάσταση νακτιμώνων καλλιεργητών ή προς εγκατάσταση προσφύγων ομογενών και μη, επιτρέπεται η κατάληψη των ακυνήτων τούτων και πρώτης καταβολής αποζημιώσεως». Και μετά θα υπήρχε η αποζημίωση. Η διανομή της αγροτικής γης δεν ωφελεί σε μόνο τους πρόσφυγες αλλά και τους γηγενείς και αυτό το βλέπουμε κυρίως στον Ιωάννη το Βασαλίδι όπου στο Κοινοβούλιο το 1924 παίρνει ξεκάθαρη θέση για την αποκατάσταση όχι μόνο των προσφύγων. Ο νόμος έλεγε των προσφύγων και αυτός επέμενε και των ακτιμώνων Ελλήνων τοποιομληθισμών. Το έλεγε ένας πρόσφυγας βουλευτής και είναι η συγκλονιστική συμβολή, η παρουσία του Ιωάννη Πασαλίδη το 1924 στο Ελληνικό Κοινοβούλιο για την αλλαγή του ήθους της πολιτικής μες στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. Ήταν ένας πολιτικός που τον σεπάστηκαν όλες οι παρατάξεις και όλα τα κόμματα και αυτό φαίνεται και από την κατοπινή αλληλογραφία που έχουν τα παιδιά του Πασαλίδη και από τον Κανιελόπουλο και από τον Βαρμιτσικώτη και από άλλους που συνεργαστηκαν μαζί τους. Λέω και από χώρους άλλους πολιτικούς. Τι έγινε σε αυτήν την περίοδο της προσφυγιάς την πρώτη δεκαετία επί στη Μακεδονία. Έγινε η μεγάλη αλλαγή, η ρυζική ή η μορφολογική αλλαγή της Μακεδονίας γιατί μόνο στην περιοχή μας. Όλοι μας ξέρουμε το βιβλίο τα μυστικά του βάλτου της Πινελόπης Δέλτα και ξέρουμε, ειδικά το χωριό μου το Ζερβοχώρι, Ήταν ένας βάλτος όπου εκεί ήταν και ο Παζαρέντζε ο βούλγατος κομιτατσής, ο Παζαρέντζε, βάλτος. Αποξυράνθηκε η λίμνη των Γιαννητσών. Και η λίμνη των Γιαννητσών είναι η πηγή ζωής για όλον τον πληθυσμό γιατί είναι από τις πλουσιότερες περιοχές της Ελλάδας η γεωργική αυτή η περιοχή. Ανεξάρτα σήμερα οι παραγωγές δεν έχουν την αξία και οι άνθρωποι έχουν πολλά και σοβαρά άλλα προβλήματα. Έτσι, ξεπερνώ όλα τα άλλα ζητήματα και έρχομαι τώρα σε αυτό το θέμα της αντιμετώπισης των προσφύγων. Το οξύσθεγαστικό πρόβλημα ανάκασε την κυβέρνηση να επιτάξει και ευρύχωρα σπίτια τότε που κατοικούνταν από λίγα άτομα και μας λέει η δήκα η Κιζέλη έπρεπε όλοι να πιστούν, να συμπεριφερθούν έτσι ώστε όλος ο κόσμος να μπορέσει να επιβιώσει έστω και αν οι μερικοί θα πρέπει να ζήσουν λιγότερο καλά από ό,τι προηγουμένους. Η αποζημίωση που καθορίστηκε δεν ικανοποίησε τους ιδιοκτήτες και η διησαρέσκεια των μέτρων έφερε αντιμέτωπους τους ιδιοκτήτες με τους πρόσφυγες συγκατοίκους. Η προβληματική συμβίωση πήρε μορφή εχθρότητας. Η εικόνα του πρόσφυγα ήταν στη συνείδηση του ντόπιου, η εικόνα μισήτη. Δεν άργησαν οι απάτριδες συμφεροντολόγοι να τραυματίζουν και τις ηθικές αξίες που περίφανα κουβαλούσαν μέσα τους οι πρόσφυγες. Στην κοινή συνείδηση οι προσφυγικές μάζες γίνονταν επικίνδυνες, αν όχι υπόπτες, διευκολύνουν τη διάβροση των ηθών, γράφει ένας δημοσιογράφος. Η κυβέρνηση στις έντονης διαμαρτυρίας των προσφύγων για όσα ανεύθυνα τους κατηγορούσαν, αναγκάστηκε να στείλει μία ενκύκλειο στις 2 Νοεμβρίου του 1922 του Υπουργείου Υγιεινής, Προνοίας και Αντιλήψεως στους Νομάρχες, με την οποία ζητούσαν να προστατεύσουν τους πρόσφυγες από τους ντόπιους εκμεταλλευτές. Καθόλου κολακευτική δεν ήταν η συμπεριφορά πολλών γηγενών κατοίκων απέναντι στους πρόσφυγες. Με ασυμπάθεια τους δέχτηκε ο μισός ελληνισμός της χώρας, μας λέει ο Παύλος Παλαιολόγος και συνεχίζει στο ίδιο άρθρο, γιατί να μη μπούμε με μίσος. Ο άλλος τους ανέχτηκε σαν να είναι πρόκειτο για ριπαντικά που θα μείναν τον ελλαδικό χώρο, σαν να φέρνουν στις αποσκευές τους την πανώλη και τη χολέρα. Υπήρξε αρθρογράφος που έγραψε ότι οι πρόσφυγες έπρεπε να ιδρύβονται από τα ρύθρα των πεζοδρομίων και όχι από τις πηγές που πίνουν οι γηγενείς. Μια λογική ερμηνεία του αρνητικού κλίματος της εποχής εκείνης μας δίνει ο π.υ.Π. Παναγιώδης Κανιαδόκουλος, ο οποίος γράφει σε ένα άρθρο του. Το πολιτικό πάθος, οι κομματικοί φανατισμοί έκαναν μια μεγάλη μερίδα του ελληνικού λαού που είχε από το 15 διχαστεί, να μην αντίκριση με συμπάθεια τους πρόσφυγες όταν τα αντισόπιτα κύματα της ιστορίας τους έριξαν πάνω στα βράχια της Ελλάδος. Το θυμάμαι και ανατριχιάζω. Αν και ήμουν τοποθετημένος οικογενειακά στη μερίδα εκείνη, δεν συμμερίστηκα ούτε στιγμή. Και ξέρω πολύ καλά ότι και πολλοί άλλοι της ίδιας παρατάξεως δεν συμμερίστηκαν την αθέλητη εκείνη διαστροφή που έχει ωστόσο την ιστορική της εξήγηση. Σίγουρα μπορούμε να βρούμε ελαφρυντικά για την αχαρακτήρηση της συμπεριφοράς μερίδας του ελληνικού λαού, γιατί δεν υπέφερε κι αυτή λίγο τα τελευταία 10 χρόνια κατά τα οποία πολεμούσε συνέχεια. Οι εξαντλημένοι οικονομικά ψυχικά σωματικά από τους βαλκανικούς πολέμους, το πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, την εκστραντία στην Ουκρανία, τη μικρασιατική τραγική περιπέτεια, αναζητούσε εξηλαστήρια θύματα για τη μεγάλη ελληνική τραγωδία, ευθύνες για το ξεπεσμό και βρέθηκαν στις δύσκολες εκείνες στιγμές καλοθελητές που φόρτουσαν τα λάθη των ελληνικών κυβερνήσεων στο μικρασιατικό ελληνισμό, κατηγόρησαν τους πρόσφυγες για πολιτικούς λόγους, επειδή ήταν Βενιζέλης υπεύθυνος για τη συνολική συμφορά, τους έδιχνε με το δάχτυλο και έτσι το μίσος των γηγενών αποπροσανατολιζόταν και κατευθυνόταν λαθυμένα στους πρόσφυγες. Αχαρακτήριστη επίσης ήταν η συμπεριφορά της θλειοψηφίας του ελληνικού λαού αλλά και του ίδιου του κράτους απέναντι στους πρόσφυγες για τη στάση που κράτησαν στο θέμα της ανταλλάξημής περιουσίας. Πολλά κτήματα και βοσκοτόκια που ανήκαν στην ανταλλάξημη περιουσία τα οικιοποιήθηκαν διάφοροι επιτίδοι μη πρόσφυγες. Ένα μικρό ποσοστό μονάχα πήραν ήδη πρόσφυγες. Εδώ θα πρέπει να σας πω ότι όταν έγινε υποχρεωτική ανταλλαγή κι όσοι τιμένοι η Ελλάδα αναγκάστηκε να υπογράψει τους όρους της συνθήκης της ανταλλαγής αλλά ακόμη και της αλλαγής ας δούμε πως θα γίνει και η αποκατάσταση της περιουσίας των προσφύγων από τη μία και από την άλλη πλευρά. Και δέχτηκαν ότι η περιουσία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας ήταν 100 δισεκατομμύρια χρυσές λίρες Αγγλίας εκείνης της εποχής ενώ το Μουσουλμάνο της Ελλάδας ήταν 12,5, ένα προσοχτό. Άρα η Ελλάδα έπρεπε να πληρώσει 12,5 δισεκατομμύρια στους Μουσουλμάνους από εδώ για να πάνε κατευθείαν εκεί και να μπορούν να αποκατασταθούν και η Τουρκία έπρεπε να δώσει στην Ελλάδα 100 δισεκατομμύρια. Αυτή ήταν η συμφωνία και υπογράφτηκε και από τις δύο πλευρές και περιμένουμε. Τώρα οι Τούρκοι ξέρουμε ότι κληρονομήσανε τη βυζαντινή δικλωματεία και αφού έγινε η ολική αποκατάσταση βγάλαν στο φασούλι την πολεμική αποζημίωση. Κάνατε ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Ο στρατός σας στην Σμήρνη κατέστρεψε και ήρθε πολεμική αποζημίωση. Μα αποτέλεσμα στο τέλος το 30 φου για 7-8 χρόνια παίζονταν το παιχνίδι αυτό, το 30, ο Βενιζέλος της Παρακμής. Όχι ο Βενιζέλος της Ακμής. Ο Βενιζέλος 1928-32 δεν είναι ο Βενιζέλος που γνωρίζουμε νωρίτερα. Με δεν μόνο το ιδιώνυμο, τέσσερα γεγονότα τα λένε όλα. Πρώτα πρώτα φτάνει στο σημείο να πει, ωραία δε θα μας δώσετε εσείς, δε θα σας δώσουμε γιατί ζητούσαν 200 εκατομμύρια λίρες λεφτά αποζημίωση. Για να φάνε τα 100 δισεκατομμύρια, να μην δώσουν καμιά δεκά. Και έτσι ο Βενιζέλος και η κυβέρνηση λέει ότι θα αναλάβει το ελληνικό δημόσιο την αποκατάσταση των προσφύων. Αφού δεν μας δίνουν τα χρήματα οι Τούρκοι, θα αναλάβουμε εμείς και εμείς έτσι θα ξεκαθαρίσουμε, θα τελειώνουμε το παιχνί τουλάχιστον με την Τουρκία, ώστε να μην έχουμε άλλες αντιπαραθέσεις που δημιουργούν διάφορα άλλα προβλήματα. Και έτσι υπερουσία των προσφύγων αν δίνονταν από την Τουρκία, δεν χρειαζόταν να δώσετε μία δεκάρα το ελληνικό κράτος για την αποκατάστασή τους. Από τη στιγμή που λέω το χρέος της Ελλάδας αν αναλαμβάνει η υπερουσία των προσφύγων να την αποκαταστήσει, έρχεται η Ελλάδα που λέει ότι εμείς από τα χρήματα του δημοσίου θα αποκαταστήσουμε τους πρόσφυγες. Και για χρόνια περιμένουμε αυτήν την αποκατάσταση. Στην ακίνητη υπερουσία. Όλη η υπερουσία των προσφύγων, των Μουσουλμάνων που ήταν εδώ, δεν μπορεί να ικοποιηθούν οι ντόπιοι πληθυσμοί, αυτοί πρέπει να δοθεί στους πρόσφυγες. Και καταλαβαίνετε τώρα το μεγάλο πρόβλημα γιατί ποτέ δεν ενημερώθηκε ο ντόπιος πληθυσμός. Σε μια περιοχή όπως είναι η πλούσα περιοχή η δική μας, όπου τα καλύτερα χρήματα πάντα τα είχαν οι Μουσουλμάνοι. Με την απελευθέρωση ο ελληνικός πληθυσμός που αγωνίστηκε και πολέμησε, περίμενε τώρα φεύγοντας οι Μουσουλμάνοι να πάρουν και ένα μέρος από αυτήν την περιουσία των Μουσουλμάνων και να μπορέσουν αυτοί να ζήσουν καλύτερα. Έρχεται το ελληνικό κράτος και δεν δίνει στους ντόπιους. Και λέει τους πρόσφυγες, λάτε μοιραστείτε αυτή την περιουσία. Και οι παράνομες δικαιοπραξίες που γίνανε πάρα πολλές φεύγοντας οι Μουσουλμάνοι, υπογράψανε, κάνανε αγοραπολυσίες, ψεύτηκες, με ετεροχρονολογημένες θα λέγαμε, ότι τα χαπούλησε το χωράφι, το τάδε ο Μουσουλμάνος το 1910 και όχι το 1923 που φεύγονταν και του έδωσε 5-10 λίρες ο άλλος. Αυτές οι περιουσίες που ουσιαστικά είχανε στον κράτος και έπρεπε να δοθούν στους πρόσφυγες και βρέθηκαν να έχουν ιδιοποιηθεί κάποιοι εδώ ασυνήθως οι άνθρωποι της εξουσίας. Τώρα μπαίνουν στο παιχνίδι του ανταγωνισμού και του συγκρούσεων και του μίσους και όλα αυτά τα προβλήματα που τα πρώτα χρόνια υπήρχε έντονος οικοψυχικός τραυματισμός ανάμεσα σε ντόπιους και πρόσφυγες. Ένας δεύτερος λόγος που οι πρόσφυγες πλέον το 1932, ενώ το 1928 στους 250 βουλευτές που είχε τότε το κοινοβούλιο, 227 ήτανε Βενιζελικοί βουλευτές, υπήρχε ένα κοινοβούλιο καθαρά Βενιζελικό τύπου Σοβιετικής Ένωσης. Το 1932 δεν βγαίνει ούτε βουλευτής ο Βενιζέλος. Γιατί? Πρώτον το ότι παραχώρισε την υπηρεσία των προσφύγων στην Τουρκία, το ότι θα αναλάβανε η Ελλάδα. Δεύτερον το Ελληνο-Τουρκικό Σύμφωνο Φιλίας, που ουσιαστικά ήτανε το κόψιμο της ελπίδας και της επιστροφής, του ομφάλιου λόρου δηλαδή το κόψιμο, της επιστροφής όλοι οι πρόσφυγες πίστευαν ότι προσωρινά βρίσκονται στην Ελλάδα και ότι με την πρώτη ευκαιρία θα ξαναγυρίσουν πίσω στα μέρη τους. Δεν τύχει ο το γεγονός που πολλοί ας πούμε πράγματι αφήσανε κάποιες περιορισίες, κρύψανε τις περιορισίες με τη σκέψη ότι όταν γυρίσουμε να έχουμε κάτι, μια μαγιά να μπορέσουμε να ζήσουμε τα πρώτα χρόνια. Όλοι τους πιστεύανε ότι θα γυρίσουν πίσω. Η υπογραφή της συνθήκης και το Ελληνο-Τουρκικό Σύμφωνο ξεκαθάρισε το τοπίο και εκεί βρήκε αντίθετους όλους τους πρόσφυγες. Και ένα τρίτο που είναι ψυχολόγητο και δεν ξέρουμε γιατί το έκανε ο Βενιζέλος, ποιοι τον πίεσαν τόσο πολύ ώστε να στείλει μια επιστολή στη Σουηδική Ακαδημία για να βραβευτεί ο άγχμα του Ποντιακού Ελληνισμού, ο Μουσταφάκης και μάλλε με το βραβείο Νόμπελη Ιρήνης. Και αυτό το πράγμα έκανε τότε την κοντιακή ηγεσία, λέω, να ξεκαθαρίσει ότι αυτός είναι απέναντί μας, δεν είναι μαζί μας. Τα λέω αυτά και τα λέει ένας βενιζελικός για να μην κατηγορηθεί ότι ήρθε εδώ και έκανε προποαγάλδα αντιβενιζελική. Αν εκείνη την περίοδο, δηλαδή έπρεπε να ψηφίσω με τα συγκεκριμένα κόμματα της εποχής της εκείνης, αλλά ανεξάρτα από αυτά θεωρώ ότι ήτανε εγκληματική αυτή η θέση του για το προσφυγικό στοιχείο και κυρίως εμείς σήμερα που έχουμε τα ντοκμέντα και λέμε εδώ είναι ξεκάθαρη η γενοκτονία και βλέπετε η Σουηδία το ότι αναγνωρίζει τη γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, δεν είναι τυχαίο. Οι Σουηδοί δεν είναι ένας λαός που μπορείς να ντοκματάρεις και να πεις ψήφισε τη γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου. Έχουμε αυτά τα ντοκμέντα και απέναντι στην δυναμική της Σουηδίας και όλων των άλλων λαών και των διανοούμενων της Αμερικής, που σήμερα είναι υπέρ της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου, εμείς έχουμε αντιμετωπώ μας στην απάντηση του Βενιζέλου και με αυτό θα βγουν οι Τούρκοι να μας πουν για ποια γενοκτονία, να τι λέει ο αρχηγός σας. Σας τα λέω έτσι για να τελειώνουμε με αυτό το σήτημα. Ήταν χαρακτήριστη η συμπεριφορά της Πολιτείας γιατί ένα μεγάλο μέρος της περιουσίας των προσφύγων το σφετερίστηκε το ίδιο το κράτος και είναι πολύ παραστατική η περιγραφή του Γιώργου Ιωάννη, του λογοτέχνητης της Θεσσαλονίκης, ο οποίος έχει γράψει και ένα καταπληκτικό βιβλίο η Πρωτεύουσα των Προσφύγων. Ανοίξτε να το διαβάσετε, νομίζω το έχει η βιβλιοθήκη μας, αλλά σε ένα άρθρο του γράφει για την Θεσσαλονίκη της προσφυγιάς. Οι αδόπληθισμοί εντόπιοι εντός των ορίων του ελεύθερου κράτους, γεννημένοι, εγκαταστημένοι, δεν δέχτηκαν καθόλου με ευχαρίστηση τους πρόσφυγες. Τους είδαν σαν νορδές που ήρθαν να τους πάρουν γης, ποιοί, δουλειές. Όλα αυτά τα αισθήματα αναπτύχθηκαν κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα, Θεσσαλονίκη ειδικότερα, όπου κατέφυγε το μεγαλύτερο μέρος της προσφυγιάς και όπου η πρόσπατη αποχώρηση των τουρκικών πληθυσμών είχε αφήσει αμύθιτες, ακίνητες περιουσίες. Τις περιουσίες αυτές τις ροκάνιζαν ήδη και ατοιμάζονταν να τις αποχωνέψουν οι εντόπιοι, οι δυτικομακεδόνες, οι διάφοροι δύθε μακεδονομάχοι και οι παλαιολαδίτες αξιωματικοί, χωροφύλακες δημόσια, με ένα λόγο οι ελευθερωτές. Όλοι αυτοί λύσαξαν με τους πρόσφυγες, τους φτωχούς και λεϊνούς κυρίως, τους απομάκρυναν, τους έκλυσαν κατά μουτρα τις πόρτες, τους συγκεντρωποίησαν, τους απομάκρυναν κοινωνικά και προπαντός προσπάθησαν να τους συνρρίψουν ψυχικά. Δυστυχώς αυτό ήταν περίπου το πολιτικό κλίμα της εποχής εκείνης, το οποίο όπως ήταν φυσικό άφησε τραυματικές εμπειρίες και όλα αυτά όμως, επειδή νομίζω ότι καλό είναι να τα ξεπεράσουμε, θα ήθελα μόνο να μείνω σε δύο σημεία. Ότι στη Μακεδονία του 12 υπήρχαν 513.000 Έλληνες, ο ελληνισμός αντιπροσώπευε το 42,6% του ολικού πληθυσμού της Μακεδονίας, το 1926 ο ελληνικός πληθυσμός είναι 1.341.000, το 88,8% το 1926 και μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο που έχουμε και την γενοκτονία των Εβραίων και την φύγη και κάποιον άλλον από τον ελλαδικό χώρο, είμαστε πλέον το 97% στην περιοχή. Άρα δεν υπάρχει άλλη περιοχή που να έχει τόσο αμυγή εθνικό πληθυσμό όσο είναι η Ελλάδα σε όλη την Ευρώπη. Και αυτό μας το λένε πάρα πολύ, το λέει και ο ίδιος ο Βενιζέλος, για τη συμβολή τους μόνο να πω και δυο κουβέντες, ότι από την πρώτη μέρα που ήρθανε με το ισιόντιο άρρωτο πολεμούσανε και κατόρθωσαν. Το 1927, τότε ήταν μία αγροτική έκθεση μόνο η έκθεση της Θεσσαλονίκης. Σε σύνορο 336 ελλήνων εκθετών στην έκθεση της Θεσσαλονίκης, οι 193 ήταν πρόσφυγες εγκατεστημένοι στη Μακεδονία. Δεν θα σταθώ στην μεγάλη συμβολή του προσφυγικού στην ελληνική λογοτεχνία. Ο Σεφέρης, ο αθάνατος, το αιώνιο σύμβολο του ιωνικού πνεύματος, ο Παναγιωτόγνωστη γράφη και όλοι οι άλλοι, ο Καλλίας, ο πολιτικός, λέει ότι κατέχουμε αποθαυμασμό για τη δημιουργική δραστηριότητα των ξεριζωμένων, που δεν ήταν πρόσφυγαση. Το τι πρόσφεραν τα πρόσφυγια ήταν ο πολιτισμός, ο προσφυγικός, τα κριτικά και ιστορικά τραγούδια του πόντου, τα θρησκευτικά τραγούδια της Καπαδοκίας, τα ρεπέντικα της Ιωνίας και όλα αυτά, την ανιστώριση των προσκυνημάτων μας εδώ, ο Άγιος Βασίλειος της Καπαδοκίας, Παναγία Σουμέλα, ο Άγιος Γιώριος και όλοι αυτοί. Το 1904 ο Βενιζέλος με μια ιδιόγραφη του επιστολής στον Αιγίδη λέει «Η Ελλάς χωρίς τους προσέγραφε». Δεν νομίζω ότι υπάρχει σήμερον κανείς που μπορεί να αρνηθεί ότι μετά την επελθούσα μικρή καταστροφή, η άφιξης επί του ελληνικού ενάφιστον 120 μηριάδων προσφύγων υπήρξε ευλογία για το ελληνικό κράτος. «Είναι τούτο τόσο αληθές, ώστε όταν τον Οκτώβριο του 1930 συνήψαμε εις την Άγκηραν το σύμφωνο της ελληνοτουρικής φιλίας, έλεγα μια ημέρα με τον Ισμέτ Ινωνού, δεν βλέπω παρά μία ακόμη αφορμή η οποία δύναται να ανατρέψει την φιλία μας». «Ποια», ρώτησε ο Ινωνού. «Εάν ποτέ επιχειρούσατε να παρατήσετε τους πρόσφυγες να επανέρθουν εις παλιάς αισθίας τους». «Είναι ένα λογοπέγνιο που έχει και αυτή, αν το ρημινεύσουμε από άλλη πλευρά, την δική της ιστορική σημασία. Τελειώνω λέγοντας ότι οι πρόσφυγες αγωνίστηκαν με εγκαρτέριξη για να αλλάξουν την αρνητική τοποθέτηση και την υποτιμητική στάση των τοπιων συντοπιτών τους, όλα αυτά χρόνια της πρώτης περίοδου του Μεσοπολέμου, θα έλεγα. Βλέπετε ότι μέχρι το Μεσοπόλεμο δεν έχουμε επαντρολογήματα αντόπιων μετά τον Πόλεμο του 1940, γιατί ο Πόλεμος του 1940 φέρνει πολύ κοντά αντόπιους και πρόσφυγες. Γιατί μέχρι τότε οι ντόπιοι θεωρούσαν τουρκόσπορους τους πρόσφυγες και τους είχαν σβουλένει τουρκόσποροι, οι άλλοι είχαν με κάποια σχολοσίκια σαν δυναμίες που είχαν κάποιοι άλλοι εδώ, άλλες ντοπιολαλίας λέγαμε ότι αυτοί δεν είναι Έλληνες. Όταν όμως και οι δύο πλευρές στον Πόλεμο της Αλβανίας πολέμησαν δίπλα-δίπλα για την πατρίδα, αυτό τους έρουσε και από εκεί και πέρα άρχισε και άλλαξε τελείως. Με την προκοπή για την τιμιότητά τους, το ήθος και την τριφερότητά τους, την παλικαριά και την γενναιότητά τους, καταξιώθηκαν σιγά-σιγά στην συνείδηση όλων των Ελλήνων. Τα ελληνική συμμετοχή τους στον Πόλεμο της Αλβανίας και η φιλοξενία των Ελλήνων στρατιωτών από τα προσφυγικά χωριά λειτούργησαν ενωτικά, αμβλήθηκαν οι τοπιστικές αντιθέσεις. Η πικρία και η αγανάκτηση μπορεί να καθυστέρει σαν την αφομίωση αλλά δεν την επώδησαν. Το πάντρεμα του νέου ΠΟΥ με έφέραν οι μικρά σεάδες με το παλιό, γέννησε το καινούριο που είναι η σύμφρονη Ελλάδα, με καινούργια ανθρώπινα χαρακτηριστικά, καινούργιες εθνικές και αιφιλετικές ιδιότητες, γέννησε το καινούριο τύπο Έλληνα στο σωματικό και ψυχικό κόσμο του οποίου συστορεύονται τα θετικά στοιχεία του ντόπιου και των προσφύγων. Έτσι, στην πλούση Αγία της Μακεδονίας, σήμερα δεν υπάρχουν πια πρόσφυγες και υγιενείς, υπάρχουν μοναχα Έλληνες που εργάζονται τίμια και ειρηνικά για τη δημιουργία μιας καλύτερης πατρίδας. Σας ευχαριστώ. Ευχαριστούμε πολύ τον κ. Φωτιάνη για την τόσο ενδιαφέρουσα διάνεξή του. Είναι τιμή και χαρά για την Βιβλιοθήκη και όχι μόνο, νομίζω, η παρουσία του σήμερα εδώ, αλλά και για ό,τι βέβαια νομίζω είναι κάτι που το δείχνει και η προσέλευση του κόσμου σε αυτή την εκδήλωση. Θα προχωρήσουμε τώρα στην προβολή του ντοκιμαντέ. Και στο τέλος, αν υπάρχει λίγους χρόνους, μπορεί κάποιος να θέσει κάποιες ερωτήσεις. Είμαι 103 χρονών. Είμαι 100 χρονών. Είμαι 100 χρονών. Είμαι 100 χρονών. Είμαι 100 χρονών. Είμαι 100 χρονών. Είμαι 100 χρονών. Είμαι 100 χρονών. Είμαι 100 χρονών. Είμαι 100 χρονών. Είμαι 100 χρονών. Είμαι 100 χρονών. Προσέλευση του κόσμου σε αυτή την εκδήλωση. Θα προχωρήσουμε τώρα στην προβολή του ντοκιμαντέ. Θα προχωρήσουμε τώρα στην προβολή του ντοκιμαντέ. Θα προχωρήσουμε τώρα στην προβολή του ντοκιμαντέ. Θα προχωρήσουμε τώρα στην προβολή του ντοκιμαντέ. Θα προχωρήσουμε τώρα στην προβολή του ντοκιμαντέ. Θα προχωρήσουμε τώρα στην προβολή του ντοκιμαντέ. Θα προχωρήσουμε τώρα στην προβολή του ντοκιμαντέ. Θα προχωρήσουμε τώρα στην προβολή του ντοκιμαντέ. το δημιουργήθημα των εμπορικών κράτων. Αυτή ήταν η τρένα που συμβαίνει, όταν το δημοσιογραφικό αρχαίο κατέβηκε, όταν το δημοσιογραφικό Οθωμανικό αρχαίο κατέβηκε, όταν το δημοσιογραφικό αρχαίο κατέβηκε, κάθε φορά που κατέβηκε ένα αρχαίο, κατέβηκε μέσα στα συνθήκη του, και πολύ συχνά υπάρχει συμβουλή μεταξύ αυτών των συνθήκων. Ήταν ένας κλίματος στις εποχές όταν οι άνθρωποι συζητούσαν, δημιουργούσαν εμπορικές μονακοπτουρικές εμπορικές εμπορικές εμπορικές αντί να μην έχουν την διαφορετική κατάσταση που έκαναν. Όταν βλέπουμε το συμβουλή μεταξύ των ανθρώπων, που τελικά συμβαίνει, το 1923-1924, πρέπει να θυμάσουμε ότι αυτό ήταν το κλίματο του προσέγγελμα, το οποίο είχε συνεχίσει πολύ επίσης από το 1912, αν όχι πριν. Η πρώτη Βουλκανική Ινδιακοπτή, όπως θυμάστε, ήταν μια βουλή μεταξύ ένας παν-χριστιανός σύμβουλος της Ελλάδας, της Συρβίας και της Βαλγαρίας, ενάντια στον Οθωμανικό Εμπρός, λόγω ενός οποίου το Οθωμανικό Εμπρός χάσε στις Βουλκανικές. Στις Βουλκανικές, όταν η Οθωμανική Ινδιακοπτή δεν αγόραζε, εξελίχθηκαν και οι Συρβοί μπορούσαν πολύ εύκολα να εξελίχνουν μέρες της Μακεδονίας. Οι Έλληνες έγιναν στη Θεσσαλονίκη χωρίς να αγόρασαν, επειδή η Οθωμανική Εμπρός και όλη η κοινωνική κοινότητα δεν αγόρασαν. Δεν υπάρχει αφιβολία ότι αυτό που ονομούσαμε Ελληνόφωνο πληθυσμό στη μήνωνα Μακεδονία στις αρχές του 20ου αιώνα αποτελούσε μια μοιοψηφία. Το πράγμα αλλάζει μετά τους βαλκανικούς πολέμους, γιατί αλλάζει, αμέσως με τον πόλεμο, πέφτει μια καραβάγια προσφύγρα. Στην αρχή του βαλκανικούς πολέμου, υπήρχε ένα τεράστιο εμφάνισης των Μουσουλμάνων πραγματικών πληθυσμών, περισσότερα από χώρες δημιουργημένες από τους Σέρβους και τους Βαργαρίων, και από τους Βουλγαριών και τους Σέρβους. Από την Μακεδόνια, σχεδόν 200.000 Μουσουλμάνοι φύγουν, και έρχονται στην Αγία. Ο βαλκανικός πολέμος ήταν μια τραυματική εμφάνιση για τους Οθωμανούς Τουρκούς, γιατί τους Οθωμανούς χάσανε περίπου 70% των ευρωπαϊκών χώρων, και σχεδόν 80% των ευρωπαϊκών πολέμων. Σχεδόν από 10 μέρες, περισσότερα από 500.000 Μουσουλμάνοι φύγουν στην Ισταμβουλία. Η καταστροφή των Βουλγαριών ήταν μια εμφάνιση για τους Οθωμανούς Τουρκούς, από την περιοχή που έκανε στιγμή, πραγματικά από τη νύχτα, οι τέντρες μεταξύ των κοινωνικών, που πιστεύονταν μπροστά από την πλευρά, έκανε στην πλευρά, και πιστεύω πως από αυτή τη στιγμή, πραγματικά, το φόβο δημιουργήθηκε. Η ΕΕ και η Πρόεδρος του Βουλγαριού Παρτιού, ήταν τεράστινοι δημιουργούς, Τουρκούς, κλπ. Έφτασαν ότι η ομορφιάστα είναι η μόνη λύση στο πρόγραμμα. Και ήθελαν να δημιουργήσουν ένα πρόγραμμα, το οποίο έκαναν. Υπήρχαν να δημιουργούνται οι βαλκανικοί πρόσφυγες, στους χωρισμούς, στις ελληνικές χωρισμούς, στην Ανατολία. Φανταστείτε, μια οικογένεια χάσε όλα στο μοναστήρι, στην Βοσνία, να έρθουν και να κατασκευάσουν στις χωρισμούς χωρισμούς. Αυτό ήταν κάτι σαν να κατασκευάσουν το πρόβλημα. Ένα άλλο πράγμα είναι, φυσικά, η Ελλάδα. Το περιστατικό της είναι δύσκολο. Υπάρχουν τεράστιες περιοχές. Σε αυτά τα περιοχή, ειδικά στη Νόρτρα της Ελλάδας, η ελληνική πολιτική ήταν μικρότητα. Αυτολογικά, η όψη αυτής της περιοχής, και ούτε 10-12% δεν είχαν Έλληνες σε αυτήν την περιοχή. Η κυβέρνηση της Έλληνας παίρνει εκείνη τη μεγάλη απόφαση της μόνη της εκτάστασης των προσφύγων από τις περιοχές της Θράγης και Μικράς Ασίας στην Ελλάδα. Η Ελληνική πολιτική ελπίζει πραγματικά ότι, αν μπορεί να ασφαλίσει με το Οθωμαϊκό κυβέρνημα μια λύση αυτού του προβλήματος, παίρνοντας τους Ανατολικούς Ελληνικούς και ασφαλίσσοντας τους Μοσδομούς από την Μακεδονία, θα ασφαλίσει το ελληνικό κυβέρνημα στην Μακεδονία, και έτσι θα δημιουργήσει μια αγώνα με το Οθωμαϊκό κυβέρνημα. Λοιπόν, εκεί έρχεται η ιδέα. Η ιδέα ότι μπορούμε να ασφαλίσουμε τις ανθρώπους. Στον 1914 έχουμε ένα συμφωνικό συμφωνικό συμφωνικό συμφωνικό της Τουρκίας σε κάποια μέρη της Ελλάδας. Βέβαια, αυτή δεν ήταν ποτέ κατευθερωμένη δεξιά της Ελληνικής Λόγας. Και εκεί όμως είχε κανείς που είχε βαγιωθεί ένα εθνικό και ένα εγραφικό καταστό, αλλά σας ξέρω πως είναι πρόσφατος. Δηλαδή, τα σύμβανα δεν ήταν μεγάλαι. Και οι πληθυσμοί δεν ήξεραν ποιο ήταν το αύριο το οποίο τους εδεφύλασε η Τύχη. Την άνοιξη του 1919, στο Πατρίτι, οι Μεγάλες Δυνάμεις συζητούν τη Συνθήκη Ειρήνης, η οποία θα σηματοδοτήσει το τέλος και το τυπικό τέλος του πρώτου παγκοσμίου του πολέμου. Φαίνεται έντονος. Φαίνεται έντονος. Φαίνεται έντονος. Φαίνεται έντονος. Φαίνεται έντονος. Φαίνεται έντονος. Φαίνεται έντονος. Φαίνεται έντονος. Φαίνεται έντονος. Φαίνεται έντονος. Φαίνεται έντονος. με έβη μάλλον την εντολία αυτούς τους σημάχους, ιδίως με τη βοήθεια των Άγγλων, για να εξασφαλίσει την τάξη και την ασφάλεια στο νομό Αγιγενείο και ιδιαίτερα στη Σμήρκη. Η έλυση της ελληνικής αριθμής στη Σμήρκα ήταν, φυσικά, μια στιγμή αυτοκτονικής δυνατότητας για πολλούς των Ελλήνων που ζούσαν στη Σμήρκα και στιγμή αυτοκτονικής δυνατότητας. Μεταξύ της ελληνικής οικογένειας, υπήρχε πραγματικό αντίδραση. Υπήρχε πραγματικό χορό που αυτός είχε δημιουργήσει. Αλλά η κοινωνική του Λεβαντινού, που ήταν αυτές τις δύσκολες οικογένειες, που είχαν ζήσει στην Επιτροπή της Αυτοκτονικής Επιτροπίας για πέντε χρόνια, ήταν αυτοκτονικοί σημαντικοί για την έλυση της ελληνικής οικογένειας, επειδή αυτοκτονικοί σημαίναν ότι αυτό θα τελειώσει σε δυνατότητα. Βέβαια, η ελληνική έλυση στην Αυτοκτονική Επιτροπία έδωσε μεγαλύτερη αίσθηση στον ελληνικό εθνικό δημιουργείο. Και είπαν ότι θα είναι εθνικό κλαισίδι. Θα είμαστε κλαισμένοι στον μέλλον από αυτά τα περιοχή, όπως είμαστε κλαισμένοι σε όλες τις άλλες περιοχές και τέτοιες. Λοιπόν, πού θα πρέπει να πάμε. Και η βασική λόγω γιατί ο Βενεζέρος το έκανε λάθος ήταν πιθανώς ότι δεν αξιολόγησε ότι υπήρχε ένα άλλο εθνικό δημιουργείο. Υπήρχε το εθνικό δημιουργείο των Τούρκων. Οι κυβερνήσεις του Τουρκικού Εθνικού Δημιουργείου είναι κυρίως πρόσφυγες. Ο Μουστοφάν Κιμάν εσένας έρχεται από τη Θεσσαλονίκη. Οι άλλοι έρχονται από τα Κόρκοσα και άλλα. Έτσι, αυτοί οι άνθρωποι έχουν χάσει το χώμα τους και πιστεύουν ότι αυτός είναι τώρα η τελευταία ευκαιρία τους. Ήταν έτοιμοι να αφήσουν το εθνικό δημιουργείο, να κατασκευαστούν τους εαυτικούς, για τη χάρη των Αραβικών. Αλλά υπήρχε ένας σύνολος. Η Ανατολία το κοιμήθηκαν ως το χωριό της εθνικής. Ήταν κατασκευασμένοι να το κρατήσουν. Ήταν κατασκευασμένοι να αναπτύσσουν μέσα από το ευρωπαϊκό κράτος, να κάνουν τα ίδια πράγματα που η Ελλάδα είχε κάνει. Ο Θεσσαλονίκης δεν το αξιολόγησε μέχρι τόσο αργότερα. Όπως μπορούν να κατασκευαστούν, το βάρος στην Σμαύρα το 2019, ένας από τους πρακτικούς επίπεδους ήταν ότι ό,τι υπήρχε από την συμβιότητα με τους χριστιανούς και τους μουσουλμάνους στην Αγία Μινά, ήταν πιο ή Ό,τι υπήρχε από την συμβιότητα με τους χριστιανούς και τους μουσουλμάνους στην Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, την Αγία Μινά, |
