| : την παραγωγή κονιαμάτων ή και σκυροδημάτων ακόμα, θα τολμούσα να πω, τελείως αδιαπέρατον από το νερό. Ας ξεράσουμε, ας ξεκινήσουμε, ας είναι καλά, κυρία Παλιβού, με τη δυτική ηχεία στο ακροτήρι της Σύρας, όπου έχετε ένα τριόρουφο κτίριο, το οποίο από το 1700 π.Χ. είχε βεβαίως καμωμένο κονίμα, αργιλικό κονίμα, και αργιλικές επικρίσματα, τα οποία μπορούσαν να κρατηθεί όμως χάρις την στάχτη που το σκέπασε. Εδώ, δεν σας έλεγα και τα μεταλλικά, ότι έχουμε εδώ μία από τις μεγάλες δεξαμμένες νερού στην μεταλλουργική καταστάση του λαβρίου, το βλέπετε ότι είναι γεμάτο το νερό. Πώς διάολο το κρατάει το νερό τώρα, αφού περάσαν δύο χιλιάδες χρόνια σχεδόν. Διότι αυτό το κονίμα, με το οποίο είναι επενδυμμένο και τα λοιπά, είναι 50% μολύβι μέσα στο κονίμα, με τρόπον τον οποίο να μπρολάβουμε, θα πούμε. Εδώ έχω προχείρος βάλει διάφορες αναλύσεις κονιαμάτων αρχαίων από τις δικές μου αναλύσεις, όπου παρακαλώ να προσέξετε κυρίως την περιεκτικότητα σε πυρίτιο, για να δείτε δηλαδή το πουζωλανικό πράμα, το οποίο μόνο στην περίπτωση του Λαβρίου και στην περίπτωση της ρόδου, του Κάμυρο, εμφανίζεται μεγάλο, το οποίο βέβαια, για άλλη μία φορά, δείχνει ότι δεν ήταν μόνο στην δικαιαρχία ή στο ποτσόλι, όπου είχε εφευρεθεί, ανακαλυφθεί η πουζωλανική ιδιότητα, αλλά και στον ελληνιστικό κόσμο και νουλύτερα από το ελληνιστικό κόσμο, και βέβαια στην περίπτωση του Λαβρίου, όπου είδατε ότι η περιεκτικότητα σε μέταλο φτάνει το 50%. Αυτά είναι για να έχουμε μία αίσθηση. Τα περισσότερα βέβαια είναι εκείνα που είναι μέσα στην κεντρική περιοχή, όπου έχουμε κυρίως τη μεγάλο ποσοστό της ασβέσθου. Τον πετών. Τον πετών όμως καμωμένο με μία πολύ καλή κουκουματική διαβάθμιση, με μεγάλα σχήρα με σουπαμπούς, αλλά με συνδετική ήλιη ασβέσθη. Ναι. Αλλά κάποτε αυτός ασβέστης θα γίνει και πουζωλάνη. Ή, αν θέλετε, κάποτε θα έχουμε και τα ίδια τα αδρανή, αντί να είναι σπασμένα στους ασβέσθους, να είναι σπασμένα και κουκουμετρημένα, τολμών να πω, κεραμικά υλικά. Ακόμα και τα μεγάλα σχήρα και τα κυριά να είναι ολοκεραμικό υλικό. Οπότε καταλαβαίνετε ότι ο ασβέστης δημιουργείται μία εσωτερική πουζωλανική υπόθεση, η οποία δίνει τεράστιες εναντοχές. Νομίζω ότι έχουμε ερικούς αριθμούς. Εδώ βλέπετε από τις βύλες της ελληνιστικές της ρόδου, όχι της φτώχεια στο τελευταίο στρώμα, που είναι σαν χλαμάρα, αλλά το από κάτω, εκείνο, είναι φοβερό βετόν, τέταρτος αιώνας, αν θυμάμαι καλά, π.Χ., το οποίο, όμως, δεν έχει πουζωλάνα πρόσθετη, είναι από την πουζωλανική ιδιότητα των μεγάλων κεραμικών κομματιών που ανακατεύει. Ενώ εδώ έχετε πραγματικά και πουζωλάνα, είναι μία δεξαμενή από πετών μεγάλου πάθους και μεγάλης αντοχής. Το πετών στην Κάμυρο, στη Ρόδο, έχει αντοχή, ή είχε αντοχή όταν πήραν τα δείγματα, 13 ΜΚΚ. Τόσο είχαν και τα σκυροδέματα στην Αθήνα, του δεκαετίας του 50, μη γελιόμαστε. Ώστε, αυτά περί των κονιαμάτων και των σκυροδεμάτων. Τα πτούβλα τώρα, έχουμε τα τούβλα, ομοπλύνθος και τα ψημένα τούβλα. Άλλη ιστορία με τα ψημένα τούβλα. Δεν είχαν οι αρχαίλοι να είχαν ψημένα τούβλα. Και ο καημένος ο πλήριος ο πρωθυπίστρος να λέει, ξέρετε τα ψημένα τούβλα είναι μία εφεύρεση του ευρυάλλου και του υπερβείου, οι οποίοι είχαν μελετήσει και φιάσανε τις πρώτες καμίνους, τις οποίες θα σας δούμε και σε μία εικόνα, νομίζω, εδώ. Ας είναι. Ωστόσο, η ομόπλυνθη είναι μία πανάρχαια ανθρώπινη εφεύρεση, χρησιμοποιούμεν από όλους τους πολιτισμούς, για να μην πω και στη Νότια Αμερική να συνεχίζεται να χρησιμοποιούνται και στην αντισυσμική. Και στην Αρχαία Λάδα υπήρχαν, βεβαίως, και χρησιμοποιούνταν και στο ακροτήρι, το είπα πριν, αλλά και στις, πώς τις λέμε, στις οχυρώσεις, στις οποίες μάλιστα ενεργιακώς η ομόπλυνθος έχει μία πολύ πιο ευξημένη ικανότητα να πνίγει το βλήμα, από απόψεως καμπύλης απορροφής της ενεργίας. Αυτό είναι, το μακρύ του Ορλάνδου, μία παράσταση ομοπλύνθορ με τις οποίες είναι χτισμένα το τείχος των Αθηνών, εκτός από τα θεμέλια, φυσικά, τα οποία όφελαν να είναι λιθοδομεί. Και, καταλαβαίνετε με ποια ταχύτητα περνάω από το αναστάλλω και σε λίγο, μόλις αλληλισθείτε, απλώς θα κλείσετε το διοκόπτητα, δεν θα ακούτε τίποτα. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος, όμως, να δείξουμε ότι έχουμε πράγματι μία δοξασμένη, ένα δοξασμένο παρελθόν, πολιτικού μηχανικού στην αρχαία Ελλάδα, που καλύπτει με κάθε λεπτομέρεια όλες τις πλευρές, οι οποίες δεν μπορούμε να παρουσιαστούν εδώ, αλλά χάρη στη Γενοδορία Τεχνικού Επιμελητηρίου θα παρουσιαστούν εις έναν τόμο ο οποίος θα μιλάει για την δουλειά του πολιτικού μηχανικού στην αρχαία Ελλάδα, που θα είναι εκτός εμπορίου, βέβαια, διότι αλλιώτικα θα είχαμε μεγάλα προβλήματα σε σχέση με το μεγάλο πλήθος των σχημάτων, προς το παρόλο. Γιατί είναι ξύλινες κατασκευές, έχουμε την ευχάριστη, όμως, ικανότητα που θα διαβάζουμε σχεδόν με σύγχρονη γλώσσα, το Θεόφραστο, ο οποίος περιγράφει όλα τα ξύλα, από πού θα τα πάρετε, τις κατηγορίες, μας γράφει ποιο ξύλο είναι κατάλληλα για την κάθε δουλειά και από αυτή την άποψη καλυπτόμεθα από την αρχαία βιβλιογραφία. Μιλάμε για στέγες, θα μιλήσουμε για το ξύλο ως όπλυση της τυχοποίας, εντάξει, το ξέρουμε και σήμερα, το ξέρουμε χάρις την Παλιβού από την εποχή του ακροτηρίου και χάρις τον Τουλιάτο για το Άγιον Όρος και για άλλα νησιά της Ελλάδος, ότι συνεχίζει να υπάρχει και ακόμα και στο Βαλκάνι, άλλωστε, ως όπλυση, με την ίδια έννοια που υπάρχει η οπλισμένη τυχοποία με χάλιβα. Στο ακροτήρι θα μιλήσουμε λίγο για την αντισησμικότητα των κατασκευών χάνησης, το υβριδικό σύστημα τυχοποίας και ξύλινη κατασκήβεια φεταίρου. Εδώ έχετε ένα παράδειγμα από την... από την... από την προϊστορία, όπου πράγματι χρησιμοποιούνται αφιδώς η ξυλία στο εσωτερικό της λιθορυπής ουσιαστικός για λόγους όπλυσης. Ενώ εδώ είναι αυτό που σας έλεγα με το ακροτήρι, όπου έχετε την τυχοποία, η οποία δεν είναι σχεδιασμένη εδώ, αλλά είναι κρύβη η τυχοποία που θα χτιστεί, ότι ένα εσωτερικό σύστημα από ξύλα, οι κανά να κρατήσουν τη στέγη έστω και όντως των ψαθυρών στις χείρων αυτής της κοινοπραξίας μεταξύ των δυο υλικών, που είναι η τυχοποία, ενδεχομένως από σεισμό, θα υποστεί τις γνωστές βλάβες. Αυτό το υβρετικό σύστημα, άλλωστε, συνεχιζόταν και στη Λευκάδα και μετά το σεισμό στη Λευκάδα τα είδαμε και εκεί ξανά, αλλά υπήρχε ήδη από το 1700 π.Χ. Περνάμε στις τυχοποίες πλέον από πέτρα. Εδώ θα άρχιζε κανείς από τα δοξασμένα λατομεία. Με τα θέματα της πετρογραφίας. Να φανταστείτε ότι έχουμε μία λεπτομερέστατη ορολογία, κύριε Μαρίνο, της αρχαίας με των Αρχείων Λήφων. Λεπτομερέστατη, την οποία νομίζω ότι κι εσείς έχετε παρουσιάσει. Και έχει σημασία αυτό, γιατί οι συγγραφείς, οι οποίοι ασχολούνται με αυτά, τους οποίους μιμονέω εδώ, ο Θεόφωνος, ο Διόδωρος, τράβελος Παυσανίας και πλούταρχος ακόμα, παρόλο που ήταν ΥΡΕΥΣ. Λέγω, έχουμε παλιά βιβλιογραφία γύρω από την κατηγορία των λύθων και την καταλληλότητά τους για διάφορες κατασκευές. Θα μπορούσαμε να μιμονεύσουμε βέβαιος χάρης και στον Μανώνι, τον Κορέ, τα λατομεία της Πεντέλης. Και τα θέματα της μεταφοράς, όχι κατά ανάγκη των μικρών λύθων, αλλά των μεγάλων δομικών στοιχείων από μονολύθους. Διότι μη γελιόμαστε, και οι πρώτες στήλοι, οι πρώτες κολόνες, ήταν μονολυθικές. Τα επιστήλια, τα δοκάρια, δηλαδή, ήταν πάντοτε μονολυθικά και μεγάλο βάρος, πολύ μεγάλο βάρος. Επομένως, αυτά όλα έπρεπε να κοπούν στο μεταλλείο, να μη σπάσουν και συνεχεία να μεταφερθούν, που από μόνα τους είναι προβλήματα σπουδαία της τεχνολογίας. Εδώ είναι τα περίφημα σχήματα με το χέρι, να είναι καλά του Μανώλη, του Κορέ, πώς γίνονται ο καταβιβασμός ενός τέτοιου κοινοκράνου από την Πεντέλη. Υπάρχει ένα πλήθος από τέτοιες παραστάσεις, πολύ ενδιαφέρονες και από απόψεως μηχανοτεχνίας. Όμως, μπορούμε να περάσουμε και στα, ας πούμε, περίφημες πλέον κατηγορίες των λιθοδομών, από το εισόδομο μέχρι το πολυγωνικό και μέχρι τις λιθορυπές. Και μετά να πάμε στο σύστημα εκείνο που εδόξασε την αρχαία Ναοδομία, δηλαδή εκείνο το σύστημα όπου ο κόσμος και εκείνο το σύστημα όπου όλοι οι λιθόπλυνθοι, να το πούμε έτσι, τα μπλόκια ήταν τόσο καταλαξευμένα ώστε να μη χρειάζεται καθόλου κονίεμα. Και να αυξάνεται τεραστείως η αντοχή. Το θέμα είναι ότι το κονίεμα είναι ένα βόλεμο, όπως ξέρουμε σήμερα, διότι η διαφορά των μέτρων ποασών μεταξύ κονιάματος αφενός και πέτρας αφετέρου δημιουργεί εγκάρθεση φιλικιστικής τάσης στους λίθους και, όπως ξέρετε, αυτό μειώνει την λιπτική αντοχή της τυχοπίας. Η κατάργηση, χάρη στη λάξευση, η κατάργηση της ανάγκης της παρουσίας του κονιάματος οδηγεί σε εξαιρετικά ευσταθείς κατασκευές, πέρα από το γεγονότος ότι οι πέτρας αυτές ήταν και συνδεδεμένες μεταξύ τους με σιδρά ή μπροντζινά στοιχεία. Και ήθελα να τονίσω επίσης κάτι που φαίνεται εδώ, στη δρίτη εστοχή, ότι υπήρχαν μονοληθικές συνδέσεις των γωνιακών στοιχείων της τυχοπίας. Κάθε φορά που ένας τείχος εμφανιζόταν γωνιακός, είτε κάθε αυτός τείχος, εκεί υπήρχε ένα ειδικό τεμάχιο λίθου, το οποίο εξασφάλιζε τη μονοληθικότητα ώστε να μην χρειάζεται να είναι εξασφαλισμένη η διευθυμητική συνεργασία, πράγμα το οποίο μας απασχολεί πάρα πολύ στις σύγχρονες λήθινες κατασκευές. Βεβαίως, είμαστε εθισμένοι σε αυτού του είδους, τη σταυροβελονιά, η οποία καταλαβαίνεται τι είδους μετρήσεις ακρίβια στην κατασκευή προγραμματισμού ήθελε, αλλά δεν μπαίνει το μυαλό μας τι προγραμματισμό. Ας σκέψου να σου δώσω μια οργογραφία να το φτιάσεις εσύ σήμερα, αυτό να σου πω. Εγώ τι θα γίνει. Μίτσο, Γιώργο, το τόμπλεξ, αυτό δεν ήταν για δώ, ήταν εκεί. Όχι, δεν χωράει ρε, κόφτου λίγο. Κόφτου λίγο να χωρέσει, δεν σηκώνει τίποτα. Πρέπει τα πάντα να είναι προγραμματισμένα, ενωμένα ή δε συνδέσεις, βυσικά, μεταξύ των λήθων οφείλουν να είναι βεβαίως με τα συνδρένια αυτά τα διπλατάφ, τα οποία όμως να είναι και μονομένα, με μολύβη γύρω-γύρω, εναντιδιαβρόσεως. Υψηλή τεχνολογία, η οποία είχε αναπτυχθεί στην εποχή εκείνη. Για τους στήλους, τα υποστηλώματα, ας τα λέμε, ξεκινήσαμε από τους μονολήθους, περάσαμε βέβαια στους σπονδύλους, που οι σπονδύλοι είναι εδώ και τους γαζέτας, οι σπονδύλοι έχουν το τεράστιο πλονέκτημα που ξέρετε να προσφέρουν την αντισυσμικότητα στους αρχαίους ναούς, που δεν θα την προσέφερα να ήταν μονολήθικη η στήλη, για τον απλούστατο λόγο ότι οι σπονδύλοι έχουν τη δυνατότητα του λυκνισμού, πέραν της σχετικής τριβής που κι αυτοί μπορεί να κατανοώσουν η ενέργεια. Οι μεγάλοι κατανόντους της ενέργειας είναι ο λυκνισμός. Δεν έβαλα εδώ κεφάλαιο περί αυτού, οβείλει να προσταθεί, αλλά ας το πούμε μία που έγινε αυτό το πράγμα, το ξέρετε περισσότερο, αλλά για εκείνους που τυχώνουν δεν το έχουν σκεφτεί, πώς επέζησαν αυτοί οι ναοί αυτές τις 2000 χρόνια έναν αντισυσμό, άλλοι δεν επέζησαν, ναι, αλλά εκείνοι που επέζησαν όμως το χρωστούν στο γεγονός ότι μόλις γίνει λυκνισμός ενός ή περισσότερων από τους φονδύλους, τότε η δυοπερίοδος ταλαντώσεως του στήλου παίρνει μία τεράστια αύξηση. Ενώ ήταν μονοληθική, ήταν υψήσυχνο, η δυοπερίοδος. Μόλις γίνει μία γωνία και μόλις πάει να μεγαλώσει η γωνία, τι να μεγαλώσει, δεν μπορεί να μεγαλώσει, δεν υπάρχει ανατροπή, μεγαλώνει, μεγαλώνει και τεράστια γρήγορη αύξηση της δυοπεριόδου. Απόσυνδέεται από την αντίστοιχη δεσπόνοσα περίοδο του σεισμού, της σεισμικής δράσης και τελειώνει η υπόθεση. Και δεν υπάρχει δράση. Σώζεται και χλάπ, πέφτει κάτω. Αυτό είναι όλο το μυστικό, αν πρέπει να το πούμε, στη δημοτικιά. Αντί για όλη την μαθηματική επεξεργασία, την οποία θα έκανε ο κ. Καζέδρας, ο κ. Ψυχάρης και η Άδεια Κεκριμένη, ο κ. Μακρύς κλπ. Να, οι μονόλυθοι, όπως έχουν μείνει σε μερικά λατομεία, δεν πρόκειται να τις ολοκληρώσουν και να τις αφαιρέσουν. Μονόλυθοι των υποστειλωμάτων. Να, η ποικιλία που μπορείς να χρησιμοποιήσεις ακόμα εδώ, όπως έγινε στην Επίδαυρο, στη Θόλο, την περίφημη, να φαίνονται διάφορων ειδών σπομβελή και μονόλυθοι. Να, το κλασικό αυτό διάγραμμα του Penrose, το έχουν κατακλέψει πάντα και δεν λένε από πού προέρχεται. Όπου φαίνεται η σχετική σπομβελή, μαζί με τους πόλους και τα εμπόλια και την προστασία 90 διαβρόσεως, μια τεράστια άλλη σπουδαία μηχανοτεχνία γύρω από αυτά τα προβλήματα, για τα οποία βέβαια δεν έχουμε χρόνο να το κάνουμε επιστημονικότερη παρουσίαση. Και περνάω σε εκείνη που μας είναι ακόμα πιο γνωστή εμάς, η τρίστοτη τυχοποία, οι Παναγιές. Να ο Ορλάνδος πώς σας παρουσιάζει στη σύγκριση παχών για μία κανονική τυχοποία, αλλά στο σχήμα Β έχετε μία τρίστοτη τυχοποία ως στοιχείο χείρωσης. Και πώς μπορείς να βελτιώσεις την ευστάθεια του συστήματος, εάν πίσω από την επέμβεση με τους λαξευμένους λήθους, προσθέσεις και ολιγότερο λαξευμένους λήθους, ή ακόμα και σκέτη ληθορυπή, είναι το σύστημα Γ. Ώστε η τρίστοτη τυχοποία από τους χάρστους δελφούς θα δείτε πάρα πολλά να είναι τρίστοτα. Η χείρωση στα μέγαρα είναι τρίστοτη. Γενικά, λοιπόν, έχουμε την ιδέα της τρίστοτης. Μάλιστα ο Βιτρούβιος κάνει το λάθος, διαβάζει και να ονομάζει... Ονομάζει το παιδόν έμπλεκτον, επειδή οι Έλληνες φτιαχωρούνται την τριστοτή, αλλά βάζανε και διατόνους και συνέδεαν την εξωτερική με την εξωτερική παρειά για να δημιουργηθεί πραγματικά μια διατμητική σχέση μεταξύ των δύο. Βάζανε έναν πλήρη λήθο, αλλά στα μικρά πάχη. Άμα είσαι τρία, τρία μέτρα, πέντε, δεν γίνεται. Και το γέμιζαν το πράγμα μέσα με τι? Με ό,τι να. Περιλαμβανομένον, λίγο αζοστοκονίαιμα, λίγα θράσματα, λίγο αυτό, και το ονομάζαν έμπλεκτον. Έμπλεκτον ήταν το σύστημα. Ο Πετρούβιβες νόμισε ότι έμπλεκτον ήταν το υλικό με το οποίο γέμιζαν μέσα. Πήρε την λέξη έμπλεκτον και είναι η πρώτη λέξη για να ονομάσει τον πετών. Να έρθουμε στο θέμα των αψίδων και των θόλων. Εδώ υπάρχει ένας άλλος μύθος, ότι δεν είχαν οι Έλληνες πραγματικοί και από διακεκριμένους συναδέλφους, το λέω τώρα λιγάκι και επειδή είμαι 100 χρονών δικαιούμενος να φωνάζω, που και σήμερα ακόμα σου λένε, μην κάνεις το λάθος, μην κάνεις το λάθος και πω ότι δεν εφεύραν τον πλήρη θόλο οι Ρωμαίοι, αλλά οι Έλληνες τον ξέραν ήδη από την εποχή των Εμικυνέων και τον ξέραν και πολύ αργότερα, όταν είχαν εφορμώσει 100 φορά έως τότε και είναι περίεργο. Λέω λοιπόν ότι έχει σημασία διότι το εκφορικό σύστημα, το εκφορικό σύστημα δεν περιγράφω τι εννοώ, το ξέρουμε περισσότερο, να βάζει στη μία πέτρα υπροβόλο με την άλλη, ώστε πράγματι το σύστημα να στέκεται, δεν έχει ανάγκη από κλίδα, στέκεται μόνο του. Αν και υποστηρίζω ότι στην περίπτωση των μεγάλων τάφων στην Μη Κιναϊκόν, έστω και αν δεν βάλεις κλίδα, η κλίδα υπάρχει. Πού την είναι? Είναι ο τελευταίος κύκλος που υπάρχει απάνω, γιατί υπάρχει μια κυκλική παρουσία τέτοιων λύθων. Ο τελευταίος κύκλος με την πίεση, μάλιστα, των χωμάτων απέξω, γιατί όλα αυτά είναι ενταφιασμένα, ο τελευταίος κύκλος έχει τέτοια τεράστια ακαμψία, βλέπεις το ρόλο του κλειδού, έστω και αν δεν έχεις βάλει εσύ κλίδα. Αλλά αυτό είναι ένα άλλο paper. Εδώ λοιπόν φοβάμαι ότι... Α, ναι, ο ίδιος ο Δημοκριτός μιλάει για την σημασία... Κατάλαβες τι γίνεται τώρα. Το ζήτημα είναι να διαβάζεις κιόλας. Λοιπόν, ο ίδιος ο Δημοκριτός, φιλόσοφος γι' αυτό, μιλάει για τη σημασία της κλίδας στις αψίδες. Αλλά νομίζω ότι επειδή έχω ήδη καθυστερήσει, ας δείξω μόνο τις φωτογραφίες. Αυτό είναι από τον Άσο, απέναντι από την Μικραασία και είναι τέταρτος αιώνας π.Χ. και να περάσω στα ανυψωτικά μηχανήματα, διότι όταν έχεις να κάνεις με τυχοποίες, είσαι υποχρωμένος να έχεις ανυψωτικά μηχανήματα. Αν το πας, όπως φαίνεται, το πήγαινε οι Μικινέοι και η Αιγύπτη η εμπολής και φτάνεις ράμπες με χώματα και ανεβάζεις τα χώματα και ανεβάζεις σέρνις τους λήθους και τους βάζεις στη θέση τους. Όμως, ήδη από τις αρχές της τριθές χιλιετίας υπήρχαν γερανοί. Και έτσι δείχνω κυρίως τον τρίκολο και όχι τον μονόκολο, τον δίκολο, τον απλούστερο δυνατόν από τους γερανούς. Και επομένως, υπήρχαν και γερανίσται στην συλλογή των ομοιωμάτων. Θα δείτε να υπάρχει και ο γερανός, με το να πει ότι χτίστηκε ο Παρθανόνα, ο οποίος δεν διακρίνεται εύκολα. Ακόμα και σε μια ταινία από αυτές προβάλλεται για τον Διουλκώ, θα δείτε έναν μονάγκωνο όπου ο γερανός κανονικό αναδουλεύει. Τα μέταλλα χρησιμοποιούνταν είτε για καρφιά, είτε για βλύτρα, είτε για συνδέσμους διπλού τάφου, είτε και για, το τελευταίο σας παρακολουθώ να προσέξετε, για ενίσχυση τυχοποιών. Δηλαδή είχαμε συρροπλησμένες τυχοποιές, απάντηση, ναι. Αυτά είναι τα γνωστά διπλατάφη τα οποία δεν μπαίνουν σε λεπτομέρειες. Δεν ξέρω πώς τα φτιάχνανε διότι δεν τα βγάζανε με έλαση. Αλλά εδώ είναι το σκάνδαλο. Έχετε εδώ, στον θησαυρό των θηβαίων στους Δελφούς, αυτήν την όπληση μιας θεμελιοδοκού με σίδερο. Γιατί τους έβγαινε λίγο μεγάλη εμπροβόλο και ξέρω αν θα τους σπάσει, και τους βάλανε σίδερο να την οπλήσουν. Το πάνθαιο, λοιπόν, των Παραισίων δεν είναι η πρώτη οπλισμένη τυχοποία. Εδώ, βέ, είναι ακόμα μεγαλύτερο το σκάνδαλο. Είναι στα Προπήλαια, όπου εξαιτίας του μεγάλου βάρους από πάνω στα επιστήλια αυτά, προσέδεσαν κρυφά μια διατομή από σίδερο, πάντοτε προστατευμένη με μονίβι γύρω γύρω, βέβαια, μόνος για να ενισχύσουν την ικανότητα των εγκαρσίων εμφυλικιστικών, που θα δημιουργούν τα συγκεντρωμένα φουρτία. Μιλάμε τώρα για μία μοντέρνα μηχανική. Μιλάμε για μία μοντέρνα τυχονολογία πολιτικού μηχανικού, που δεν είναι επαρχώς αναλειμμένη. Γεφυροβία. Αλλη μονός, ο Τάσια, άνοιξες σε μισή ώρα να κατάφερες να παρουσιάσεις το πρώτο κεφάλαιο από τα έξι. Ωστόσο, δεν θεραχωριέστε. Καλύτερα, κάτι να έχει πει κανείς για ένα, παρά να λέει πτου, άντε, πτου, άντε, πτου, άντε, που είναι μια παράξενη γλώσσα. Το μεπτου είναι ονοματοποιημένο, το δεάντε είναι τουρκικό, άντε να το μεταφράσεις. Λοιπόν, εν πάση περιπτώση, πρέπει να σας κάνω μία ανδείλωση. Αυτό το παιδάκι που βρίσκεται στην κορυφή αυτής της γεφύρας της Λευθέρνα είναι ο Μιλών. Λοιπόν, και δεν ήταν τόσο παιδάκι όσο φαίνεται αυτό κοντά από τα λόγια. Ωστόσο, είναι η γεφύρα των Λευθενών εκφορικών σύστημα, ελληνιστική εποχή, αλλά ακόμα εκφορικών σύστημα, ενώ παραλίγως υπήρχε και ο πληριστόλος. Υπάρχει, όμως, κάτι των τωρμυρών. Η γωνία του είναι 43 μοίρες, είναι πολύ μεγάλη. Είναι, όμως, μέρος της γεφυροπίας. Λοιπόν, η Μυκηναϊκή περίοδος, η Μυκηναϊκή περίοδος, να πει, σιγά τις γέφυρες. Ωστόσο, σας δείχνω εδώ από την περίπτωση των Γαλούσης στην Πελοπόννησο, όπου έχεις ένα άνοιγμα εκεί, στάξα στο ένα, δυο μέτρα. Ωστόσο, παρά το εκφορικών σύστημα που εφαρμόζεται, τσουπ, τη βλέπετε την κλίδα. Έχει και κλίδα. Έλεος. Γιατί ήταν προφανές ότι μπορούσε να λειτουργήσει και έτσι, γιατί τόσο χαζή ήταν αυτή, δηλαδή. Βγαίνει να μην τους κουπανήσω ένα πράγμα να το κλείσουν όπου να πάρω διάβαλος. Ξέρετε τι κάνει η στερεοτυπική αντίληψη στην επιστήμη, έχει κάνει μεγάλες καταστροφές. Αυτό είναι και τούτοι που λέμε ότι οι Έλληνες δεν είχαν ιδέα της πλήρης θεολοδομίας. Στην κλασική περίοδο, βέβαια, καταλαβαίνετε τώρα ότι καθώς οι πόλεις ελληνικές μάχονταν μία με την άλλη, γιατί πέρανε μπέμπεν ο έχθρος ο διπλανός. Άρα, έπρεπε να έχουν γέφυρες συνήθως ξύλινες. Θα μου πεις, και τώρα δεν μάχονται ο ένας Έλληνας τον άλλο, προφανώς. Τι Έλληνες θα είμαστε. Άρα, από αυτή την άποψη, μην περιμένετε να δείτε σπουδαίες γέφυρες. Δηλαδή, οι γέφυρες ξύλινες έχουν χαθεί. Από την άλλη μεριά, το τελευταίο, είναι οι πρωτές γέφυρες, αλλά έχουν το πλεονέκτημα ότι αυτές τις περιγράφει η ιστορική ελληνική βιβλιογραφία και η λατινική. Αυτή είναι στην Βραβρόλα, όπου έχετε αυτούς τους... Όλο είναι πέτρα, αλλά είναι μπροστά στο γερό, και γι' αυτό έχουμε μία θαυμάσια στήλη. Είναι όλες τεχνικές προδιαγραφές, γιατί έγινε η αντίστοιχη εργολαβία, το call for bids που λέμε στην Καλαβάκα. Αφού αποφάσιζε η Βουλή, υπήρχε μία στήλη, δημοσιοποιούσε το πράγμα. Σ' αυτή τη στήλη υπήρχαν και τεχνικές προδιαγραφές, υπήρχαν μέσα, εκτός από τον τρόπο πληρωμής, τις διαστάσεις των υλικών που θα χρησιμοποιούνταν. Εδώ πηδάω σε μια γεφύρα στην Αφήπολη, στην Μακεδονία, όπου αυτός είναι τέταρτος αιώνας, τέλος τετάρτου αιώνας π.Χ., με τους πασάλους. Έχετε εδώ ένα δάσος πασάλων από μία γέφαλος αστριμώνα που έχει μήκος πάνω από εκατομέτρα, νομίζω πολύ περισσότερο από εκατομέτρα, αλλά κοντά στην πύλη γάμμα της Αφήπολης, της συνοχήρωσης, έχουν σωθεί αυτοί οι πασάλοι και επομένως έχουμε επίγνωση πλέον, όπως θα προγράβουμε να δούμε στα γεωτεχνικά μας, της χρήσεως των πασάλων στη γεωτεχνική μηχανική των Αρχιών Ελλήνων. Δεν μπορούσα να μη μιλήσω, βέβαιος, για την κινητή γέφυρα της Χαλκίδας, αφού η τελευταία στη σειρά είναι η γέφυρα η δική μου. Ωστόσο, η πρώτη γέφυρα κινητής της Χαλκίδας έγινε όταν οι Χαλκιδαίοι ξέφυγαν από την Αθηνική Συμμαχία, αμέσως όμως κατάλαβαν ότι τότε η Αθήνα ήδη τους κοπανάγανε και γι' αυτό βάλανε μερικές χιλιάδες φτιάρια από τις δύο μεριές και μπαζώσανε το στενό, ώστε να μην μπορούν να περάσουν οι Αθηνακές τριγύρεις. Μπαζώσανε, αφήσανε όμως ένα καινό ικανό να περνάνε μικρότερα πλοία ή έστω και μία τριγύρης ξαρμάτοτη. Από αυτή την άποψη, είναι η πρώτη κινητή γέφυρα που ξέρουμε στην ιστορία με άνοιγμα 18 πόδες αττικούς, η οποία είχε βεβαίως μια ξύλινη κατασκευή, υπολόγησα τι έπρεπε να είναι, ώστε να τη σέρνουν και να είναι ικανή και να τη σέρνουν λίγοι άνδρες. Πάλι στην Άσσο. Άσσο, ξέρετε, είναι η υπόλυση στην οποία ο Αριστοτέλης, αφού τον κυνηγήσαν οι Αθηναίοι, πήγε και κάθε δυο χρόνια, ίσως, απέναντι στη μικρά ασία. Όπου εδώ θα δούμε, δεν ξέρω αν έχω περιλάβει την εικόνα, μία γέφυρα, Μικτή. Της Ελευθερνάς το είδαμε. Και πάω στις εδώ, θα ήταν οι πλωτές γέφυρες. Συγγνώμη, η πρώτη εικόνα πλωτής γεφύρας δεν ήταν οι μεγάλες γέφυρες που φτιάσαν οι Πέρσες και οι Ρωμαίοι, και ο Μέγας Αλέξανδρος, το ξέχασα, ήταν ο Νικίας, ο μεγάλος αυτός και σπουδαίος στρατηγός και αριστοκλάδας, ο οποίος πηγαίνοντας στη Δήλο για μία θρησκευτική ορθή και κουβαλώντας όλο το θεασό του με τα πλοία από την Αθήνα, έφτανε και έμπεινε στο λιμάνι και γινόταν μεγάλη σύγχυση και είπε να αφήσει αυτή τη σύγχυση και ένα νησάκι που ήταν στο λιμάνι της Δήλου, το γεφύρωσε με κάπως απλή, 65 μέτρα είναι η απόσταση, το γεφύρωσε, έφερε έτοιμα προκατασκευασμένα τα ζεύγματα από την Αθήνα, εκουκούνωσε από πάνω, πέρασε η πομπή ωραία ωραία, έτοιμη, περιπημένη, πουδραρισμένη χωρίς να βρίσκεται ενσυγχύσει μέσα στο λιμάνι. Αυτά λένε οι ιστορικοί για την πρώτη μικρή μένα, είναι αλήθεια, πλωτή γέφυρα περιγράφεται εδώ. Στην ελληνική περίοδο έχουμε ένα σύστημα εκφορικών, αλλά έχουν αρχίσει να δουλεύουν και οι γέφυρες με πλήρη. Αυτή και να, η κλασική γέφυρα της Ρόδου, που είναι εκεί βεβαίως ακόμα, είναι τρία γυκλικά τόξα και όπως βλέπετε είναι στην ελληνιστική περίοδο. Δεν έχουν εξυπνήσει ακόμα οι Ρωμαίοι, μην τολμήσει κανείς και πει είναι Ρωμαϊκή. Και δείχνω πίσω ένα παράδειγμα όπου έχετε ένα θολοτόχετό στην Ελέτρια είναι αυτό, ένα θολοτόχετό, αλλά επειδή βεβαίως αυτό είναι μόνιμο, είπανε όταν θα μας επιτεθούνε οι πλανές πόλεις, χαλάσανε ένα κομμάτι του θόλου και το μετέτρεψαν σε γέφυρα η οποία ήταν εξύλινη. Και επομένως, όπως βλέπετε, έχετε εδώ ένα κομμάτι μικρό, έξι μέτρα, που μπορούσαν να το χαλάσουν όταν έρχονταν οι εχθροί και έχει μείνει πράγματι έτσι και δημιουργεί μία εντύπωσή. Καμαρώνομαι διότι σε έναν πάπυρο ελληνικό στην Αίγυπτο έχει σωθεί ένα εκτεταμένο πρόγραμμα επίσκευης γεφυρών που ανέλαβαν οι πτωλεμαίοι όταν κατέλαβαν την Αίγυπτο. Βεβαίως, υπήρχαν γέφερες που ήταν εξύλινες και ένα τεράστιο πρόγραμμα επισκευής γεφυρών μα πάρα πολύ εκτεταμένο με αντίστοιχες εργολαβίας. Οι πάπυροι αυτοί περιγράφουν με λεπτομέρεια το συμβόλαιο παρουσία του μηχανικού Θεοδόρου ο οποίος επέβαλε αυτές και αυτές προδιαγραφές. Κέφι να έχεις και να έχεις και ένα χοντρό βιβλίο, 200 σελίδες, κύριε Πρόεδρε, αλλά να είναι 2.000 σελίδες. Να η ιστορία της δουλειάς του πολιτικού μηχανικού στο παραθώνα. Δεν τελειώνουν. Τώρα, ερχόμαστε στη μεγάλη δόξα τις μεγάλες στρατιωτικές γέφερες που έχουν πολύ μεγάλο μήκος. Παρ' όλους χάρη, είναι εκατοντάδες μέτρα, έτσι δεν είναι. Όλες αυτές έχουν εκατοντάδες μέτρα. Ο Βόσπορος, από τον Δαρείο Ίστρος, πάλι Δαρείος, Ελισποντος, έχουν ξέρξει τι κοινών έχουν, ότι είχαν Έλληνες μηχανικούς. Μα λέει, πήγαιναν οι προδότες, προδότες. Μην διασκέπτεστε έτσι τα πράγματα. Λοιπόν, πράγματι, ο Μαδροκλής, οι άλλοι από την Ιωνία, ο Άρπαλος, μεγάλο πλήθος πλοίων, μια σπουδαία δικαιολογία, η οποία εδώ έκανα ένα σκίτσο, το οποίο ο αγαπητή συνάδελφος ο κ. Αμπέλιου το έκρινε, ότι, εντάξει, καλό είναι, ας το χρησιμοποιήσουμε κατευθείαν. Και δεν έχει δίκιο, βέβαια, γιατί ένα σκίτσο δικό μου, μην γίνεται τόσο ένδοξο, θέλει ξαναφτιάσιμο. Τι λέει όμως αυτό, με πάση περιπτώση, το λέει. Έχετε τα μεγάλα σκοινιά, τα οποία είχαν μήκος εις εκατοντάδων μέτρων, φοβερά σκοινιά, φοβερής αντοχής και μεγάλης διαμέτρου, ίσα-ίσα, για να μπορούν να συστήσουν οδηγό, για να μπορούν να δένονται τα πλοία. Τα πλοία, όμως, έπρεπε να ρίξουν τις δικές τους άγγυρες. Και αφού γινόταν όλο αυτό το σύστημα, τότε πέφτανε πάνω τα αντίστοιχα ζεύγματα ταξίληνα, για να περνάνε οι φαντάροι. Ούτε ουσιαστικώς, οι μεγάλες γέφυρες, οι πλωτές των Περσών, κατασκευασμένες από Έλληνες μηχανικός, είχαν περίπου αυτή την εικόνα. Αλλά και στη Στριμώνα έγινε από τους Φίνιγκες, όμως, αυτή τη φορά, μια πλωθή γέφυρα. Στο Νεφράδι τώρα αρχίζει η μεγάλη δόξα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Στο Νεφράδι, στο Νιοντόποταμό, τι να πρωτοποιεί κανείς. Ευτυχώς, εκεί διαθέτουμε, για την περίπτωση αυτών των γεφυρών. Και πάμε στον Δούναβη και στην περίπτωση του Ρωμαίου αυτοκράτολους Τραγιανού, ο οποίος πάλι σε Έλληνα «Ε, τι σύμπτωση, ρε παιδάκι μου». Τον Απολόδωρο του ζήτησε να δεφιάσει τη γέφυρα. Και όταν ο Πλήνιος ήταν στη Βυθηνία και ήταν γενικός αξιωματικός και του ζήτησε να του στείλει Ρωμαίους αρχιτέκτονες, δηλαδή μηχανικούς, από τη Ρώμη, απήντησε ο Τραγιανός, ένια σου και στη Ρώμη οι καλοί αρχιτέκτονες είναι Έλληνες. Αυτά. Εδώ βέβαια πώς να μην χρησιμοποιήσει κανείς την απίστευτη μελέτη του Μανώλη του Κορέ για το πώς ήταν η γεφυρά του Τραγιανού, του Απολόδωρου ή στον Δούναβη, από το οποίο έχω αποσπάσει μια-δυό διαφάνειες. Η μελέτη που έκανε ο Κορές είναι πλήρης μελέτη, σχεδόν στατική. Να και η αντίστοιχη παρουσίαση της... λέμε ίστρος, ίστρος ήταν το ελληνικό όνομα για τον Δούναβη, από τη στήλη του Τραγιανού, όπου φαίνεται απλώς μια αρτιστική εικόνα της κατασκευής και φαίνεται βέβαια και δίπλα στον Τραγιανό, φαίνεται και ο μηχανικός, ο Απολόδωρος. Γεωτεχνική, μηχανική. Εδώ έχουμε μια προσαρμογή στο έδαφος. Βάζεις παραπάνω εκτυχοπία για να οριζοντιωθεί αντί να σκάψεις. Εδώ ανάλογα με το πάχος, ανάλογα με το βάθος του καλού εδάφους και ανάλογα με το φορτίον της κολόνας, φτιάχνεις και τα αντίστοιχα εκτυχοπίας θεμέλια, ποικιλία. Εδώ ερχόμαστε στην ξανά και εμφανίζομαι τις διασταυρωμένες οπλήσεις των θεμελιοδοκών. Εδώ είμαστε στη Φυγαλία στον ναό του Απόρονος. Έχουμε όλες τις απίστευτα παραμενόμενες για έναν σύγχρονο μηχανικό συνέπειες των διαφορικών καθησίσεων, όταν έχετε αυτές τις διαφορετικά βάθη ή αποθυράμωση. Έχουμε λοιπόν σφάλματα των αρχαίων μηχανικών και δεν έχετε μόνο τις φθορές που γίνονται, αλλά έχετε και την μόνιμη κλήση που παίρνουν οι κολόνες και ο ναός της Φυγαλίας, όπως ξέρετε, υπέφερε και από αυτό. Πάσα λοιπόν, έχουμε παλιά παραδείγματα νεολυφικά στην Καστρογιά, όταν λέω σε ξένες περιπτώσεις εγώ είμαι με Μακεδόν γιατί είμαι από την Καστρογιά. Με ρωτούν αμέσως αν είμαι από την Σλαβημακεδονία. Είναι απίστευτο, αλλά είναι μια πραγματικότητα. Εντάξει, πώς να μην το ανέκδομαι, δεν αντέχω. Όταν μου κάνανε την τιμή και έκανα την πρώτη διάλεξη στην Ευρωπαϊκή Αντισησμική για την προστιμή του Εμβράζη, ήρθαν τα Σκόπια, διότι αναγνωρίζουν το τι καλό τους έχουν κάνει, ήρθαν και με πήραν με αυτοκίνητο από τη Σαρωνίκη, όλα αυτά, μου φέραν την τηλεόραση των σκοπίων στην Οχρύδα και η κοπέλα μου λέει, ξέρετε κύριε Τάση, ο διευθυντής του Αντισησμικού της Κορδισκόπια που σας αγαπά πολύ, μου είπε ότι είστε μισός Μακεδόνας, έχετε γεννηθεί στην Καστρογιά. Λέω να του πεις ότι αυτός είναι μισός Μακεδόνας που γεννήσει και εδώ, εγώ είμαι full μασθετόνιαν. Τι να κάνουμε δυστυχώς, αλλά πρέπει να προχωρήσουμε. Εδώ είδαμε για τους πασάλους με... Αυτή είναι η πασάλη νεολυθηκή, έτσι, στην έξω από την Κορδισκόπια, πώς το λέμε, στο δυσπηλιό. Άρα, έχουμε μια συνεχή παράδοση μέσα στις ελληνναίους οικισμούς, αυτό ήταν αυτό που είδαμε στην Αμφίπολη. Και πάμε τώρα στην βελτίωση αδαφών. Βελτίωση αδαφών, είτε όπως έγινε στην περίπτωση του τείχους των Αθηνών και καθώς κατεβαίναν τον κατήφορο για να πάνε στον Πειραιά, συναντήσανε ελώδι εδάφη στα οποία άρχισαν να ρίχνουν... Τι ρίχνουνε? Ασβέστη και πέτρες. Πέτρες, μέν, για να δημιουργηθεί μια σχετική συμπίκνονση και μία όσο γίνεται. Ασβέστη, δε, για να κόψουν την πλαστικότητα της αργήλου. Και αυτό είναι ένα επίτηγμα της εποχής. Έχουμε στην Εύφεσο ένα πρόβλημα, το έχω συζητήσει με τον κ. Καζέτα, όπου γίνεται μια περιγραφή από πολλούς συγγραφείς για το γεγονός ότι αυτός ο απίστευτος ναός είχε μία θεμελίωση και από κάτω από αυτήν είχαν συμπυκνωμένο ψιλοχωμένο ξυλοκάρβουνο. Οι δε αρχαίοι έδιναν διάφορες ερμηνείες για τον ρόλο του ξυλοκάρβουνο, τις οποίες εγώ δεν συμμερίζομαι με μένα, ο κ. Καζέτας ανέλαβε να τους ψάξει επιστημονικός και φυσικά από πάνω για να έχεις δάπεδο εργασίας απλώλανε τομάρια από ζώα. Και βέβαια έχω και μία περίπτωση από πλήρη αλλαγή εδάφος, soil repressment, όπου το παίρνεις και βάζεις καινούριο και βέβαια δεν έχω καιρό για να δείξω ούτε καν σχετική διαφάνεια. Ευστάθεια των πλανών, το κλασικότερο πρόβλημα ευστάθειας πλανών γίνεται που? Στα ελληνικά θέατρα, τα οποία μπαίνω σε φυσικά πλανή. Και εκεί υπάρχει πρόβλημα για να βρεις τη σωστή κλήση. Και ήτανε εκατοντάδας, το μακράτησε ο Μερκούρης στο Σπύρος που πέθανε πριν από δυο μήνες. Τα είχε απογράψει όλα. Στους τείχους αντιστήριξης έχουμε ενδιαφέροντα πράγματα να πούμε. Σκεφτείτε ότι στην Ελευσύνα υπήρχε αυτός ο τείχος αντιστήριξης. Και θα μου πεις οι κερατάδες. Τι της θέλαναν αυτούς τους οριζόντιας από πίσω από τις εκτρές. Έλα δε, εμείς ξέρουμε ότι άμα βάλεις τέτοιους προβόλους κόβεις το διάγραμμα των ουθήσων των γιών. Αυτοί που στο διάολο το ξέρανε, το φιάσαν όμως. Αφήνω δε, που ήδη είχαν αρχίσει να καταλαβαίνουν το κέρδας που θα είχανε με μία ελαφράν ή βαρία κλήση. Και εδώ το τόλμημα στην Πέραγγαμο να φιάσει ένα τείχο αντιστήριξης που ήταν 15 μέτρα ύψος έλεος. Υπήρχε εδώ στη μυθολογία το έργο του Δεδάλλου, στο οποίο τώρα δεν έχουμε χρόνο καθόλου για να μιλήσουμε. Είχαν την αίσθηση της τεράστιας ευθύνης της κατασκευής των τείχων αντιστήριξης, οι οποίοι όμως μπορούσαν να προσφέρουν πρόσθετο χώρο, λέει η περιγραφή του μύθου του Δεδάλλου. Ελεύθερα πρανοί, είτε τα πρανοί της τείχου της Ολοπίας, είτε αυτά που έκανε ο Ξέρξης κόβοντας τον Άθο για να περάσουν τα πλοία του από εκεί, είτε ακόμα και το Ψωνάμη στην Ελλήκη. Όπως ξέρετε στην Ελλήκη που είναι μια σπουδαία πόλη στην Βόρεια Πελοπόννηση, που χάθηκε το 473 π.Χ. με ένα τεράστιο τσουνάμι, το οποίο όπως περιγράφεται στην αρχαία ελληνική βιβλιογραφία, ήρθε, έφτασε το κύμα της θάλασσας απάνω και έγινε μια καταλύστηση και πήρε ολόκληρη την πόλη μέσα και δεν ξέρουμε ακριβώς πού βρίσκεται αυτή τη στιγμή, κάτω από τον Κολυμφιακό Κόλπο και τη Λάσπη του. Φστάθια πρανών, χωματοργικά έργα, αναχώματα και φράγματα, ξεκινάμε από την αποξύραση της κοπαϊδας και τα μεγάλα αναχώματα που δημιουργήθηκαν εκεί, μεγάλου πλάτους, για να μπορέσεις να φτιάσεις μία-δυό ρίγο, η οποία είναι να μην βγάζεις τα νερά της έξω. Έχω την περίπτωση της εκτροπής του κλάδου παραπόταμου του Αλφιού στην Ολυμπία. Και την πολιορκία της Τύρου από τον μεγάλο Αλέξανδρο, για να μπορέσει να βγάλει πέρα η Τύρος ήταν ίσως τότε και ο Μέγας Αλέξανδρος έκτισε ένα επίχωμα το οποίο προχωρούσε να επιχωματώσει το κενό ενώ συγχρόνως δεχόταν βλήματα. Το κενό αυτό επιχωματώθηκε, ήταν οπλισμένο επίχωμα με λιθορυπή και ξύλινο οπλισμό για να αντέχει η λιθορυπή. Και απάνω περπατούσαν οι Ελεπόλοις, τα μεγάλα αυτά πολιορκητικά μηχανήματα. Αυτός είναι ένα τυπικός τείχος μη Κιναϊκός για τα φράγματα. Έχουμε συνέχεια την Τύρινθο, το φράγμα της Αλίζιας και βέβαια έχουμε και ακόμα τον λιμμένο βραχείο να στησάμω που είναι ένα από τα θαύματα που θαυμάζει ο Ηροδότος. Να πάμε λοιπόν με το τελευταίο στο κομμάτι των τεχνικών έργων των υπογείων, που είναι οι σύρραγγες. Από τον καιρό βέβαια, οι σύρραγγες ήταν γνωστές σε ένα δικό χώρο από τον καιρό των μεταλλίων. Και τα πρώτα μεγάλα μεταλλία που είναι καλά χρονολογημένα είναι στη Λαβρυωτική, φυσικά, από τους 3000 π.Χ. Είναι το γνωστό σας σε όλους υπάρχει και μια ταινία που βάλουμε μέσα γι' αυτό το Ευπαλλήνιόρυγμα, ένα χιλιόμετρο κλπ. Έχουμε μια ελληνιστική σύρραγγα στην Κοπαϊδα και τέλος έχουμε γενικώς και όλες τις σύρραγγες στις περιοχές ιδρέφσεων των πόλεων, περιελμανωμένων και των ιδρέφσεων των ασκληπείων. Υπάρχει μια διαφωνία στην περίπτωση του Ευπαλληνίου πώς μπορούσε να βρει τη σωστή γωνία και τη σωστή κλίση ο Ευπαλλήνος και εδώ υπάρχουν θεωρίες περί τοπογραφήσεως του συνολού ή άλλες θεωρίες που δεν έχω χρόνο να δείξω. Και αυτή είναι μια μικροτομή της ελληνιστικής σύρραγγας και της κοπαϊδας. Αυτό είναι από τα κλασικά διαγράμματα του ΚΟΡΕ για το πώς γινόταν όλων των ελληνικών πόλεων επί αιώνας η σχετική υπόγεια εγκατάσταση των αγωγών ιδρέφσεων γιατί οι Έλληνες δεν είχαν επιφανειακές ιδρέφσεις, είχαν πάντοτε υπόγειας ιδρέφσεις. Τώρα, στην περίπτωση των λιμενικών έργων, τα πράγματα είναι πολύ πιο ενδιαφέροντα και λιγότερο μελετημένα παρά το γεγονός ότι χάρη στον καθηγητή κυριομέμων και με τη συνεργασία δική μας υπάρχει ένα συστότουπο στο Πολιτεχνείο που λέγεται Λιμενοσκόπιον και που ελπίζουμε να αναπτυχθεί περισσότερο με τη συνεργασία των αρχαιολόγων. Ωστόσο λέω η μελέτη, διότι ενάλλειως η αρχαιολογία είναι δαμπανηρή και δεν αναπτύσσεται πολύ γρήγορα, αλλά το κυρίο πρέπει να πω ότι οι Έλληνες διακρίναν τον εμπορικό και τον πολεμικό λιμένα τους, είχαν εξωτερικούς λιμένες και εσωτερικούς λιμένες. Μερικοί από εσάς, πιθανώς, δεν ξέρετε τι είναι ο εσωτερικός λιμένας. Αντί να χτίσουν ένα εξωτερικό λιμενικό έργο με λιμενογραφίονες, που εκεί θα τα σάρωνε όλα, απλώς σκάψανε μέσα στο έδαφος το οποίο ήταν επίπεδο και σκάψανε ένα κρυμμένο εσωτερικό λιμάνι χωρίς να έχει εξωτερικά έργα. Αυτά τα εσωτερικά λιμάνια είναι πάρα πολλά στην ελληνική ιστορία στη Μεσόγειο και υπήρχαν και πολεμικά εσωτερικά λιμάνια. Έχω κάτι σημαντικό που είναι κρυμμένο στο τέλος, που λέει οι διόρυγες, οι ναυτικές διόρυγες, οι οποίες κάθε ναυτική διόρυγα μέσα στη θάλασσα έχει ένα λιμάνι στην είσοδο και ένα λιμάνι στην έξοδο. Γι' αυτό το έχω εντάξει μέσα στα λιμανικά έργα. Καταλαβαίνετε ότι τίποτα από όλα αυτά δεν μπορώ να περιγράψω επειδή ήδη ο χρόνος καλπάζει και τελειώνει. Ίσως να επιμείνω λιγάκι στην εκβάθυνση των κειμένων που η μοίρα τους είναι να γεμίζουν και να επιχωματώνονται και να έχουν συνεχή εκβάθυνση. Εδώ είναι η περίπτωση της Θάσου με το καλά μελετημένο πολεμικό λιμάνι και αντίστοιχα δίπλα το εμπορικό. Εδώ είναι η περίπτωση της Ζέας, όλο το πυριός με τον Κ. Γιάννακος το ξέρει από την αρχή που έγινε η επέκταση των τυχών των Αθηνών για να περιλάβει και τα πολεμικά λιμάνια. Και τη Μονυχία και τη Ζέα. Εδώ είναι η περίπτωση στα Φαλάσσαρνα όπου λιθοσώματα μεγάλα, 1,5 μέτρο ήταν για την κατασκευή των αποπαθρών. Και εδώ είναι το σκάνδαλον του επιθμένους στον λιμάνι της Νέα Πόλεως, την ελληνική εποχή της Νέα Πόλεως, δηλαδή στις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ., όπου επειδή η θάλασσα έχει μετατροπιστεί πεντακόσα μέτρα τώρα, τώρα που κάνανε το μετρό στην Άπορη πριν από 15 χρόνια και σκάβανε για να φτιάξουν ένα σταθμό στην πλατεία Μονιτσήπιο, βρεθήκαν στον πάτο του τότε λιμανιού. Και το πρώτο πράγμα που βρήκαν είναι διάφορα καραβάκια που είχαν βουλιάξει. Καλά, εντάξει, δεν ήταν και σπουδαία. Και ξαφνικά βρίσκουν στον πάτο ότι, κυρίες και κύριοι, τι είναι αυτά τα ίχνη, κερδίζεται δύσκολο. Δράγκα. Βυθοκορύματα. Βεβαίως είναι ένας μαλακός, μια μαλακιά μάργα, η οποία έρχεται το μηχάνημα και αφήνει αυτά τα ίχνη του κερατά. Και γράφουν οι Ιταλοί αρχαιολόγοι, έχουμε μία βυθοκόρον η οποία δούλευε γύρω στα 300 π.Χ. στη Νέα Πολή και η οποία είχε έναν κύκλον διαμέτρου ακτίνους σε 7,5 μέτρους. Και άρα λέει ο Λεωνάρτο Δαβίντσι που μιλάει για μία τέτοια βυθοκόρο, που ξέρεις μπορεί και να είχε στο μυαλό του την περίπτωση της Νέα Πολή, έλεος. Λέμε λοιπόν ότι να μια ιστορία της δουλειάς των πολιτικών κανικών ή στην αρχαία Ελλάδα, η οποία ενδιαφέρει. Τώρα δεν θα μιλήσω για τους νεοσύκους. Έχουμε τεράστια πλεονεκτήματα χάρις των φίλων δανών της έρευνας και των ελλήνων αρχαιολόγων την εξέλιξη στο έργο της. Αλλά αυτό είναι μία θαυμάσια εικονική εμφάνιση του πώς ήταν οι νεόσυκοι μέσα της Τριήρης. Αλλά θα έχουμε άλλες ευκαιρίες να μιλήσουμε για αυτά και στα πλαίσια των διαλέξεων. Και εδώ όμως, το πώς γίνεται η εσωτερική λιμένες. Κοιτάξτε, εδώ είναι τα υπολήμματα στον Λέχειον. Βλέπετε, η θάλασσα είναι από πάνω και από μέσα, ό,τι είχε απομείνει πριν από λίγες δεκαετίες, που ήταν τα νερά, υπήρχαν διάφορες νεοδόχοι, αλλά ασαφίστατες, μετρημένες από έναν Γερμανό ερευνητή. Ωστόσο, αυτή τη στιγμή, η σχολή αρχαιολόγων της Δανίας εν Αθήνας, με τον κ. Λομπαν, σκάβουν στο Λέχειον και ελπίζουμε σύντομα να έχουμε και εκεί αποφασιστικά αποτελέσματα. Στο κάτω κάτω της εγγραφής στο Λέχειον φαντάζεται ο πρόταρχος και το περίφημο δίπνον των νέα σοφών. Κάτι ήξερε αυτός, κάτι σπουδαίο συνέβαινε στο Λέχειον Λέο. Τώρα, επειδή η ώρα πέρασε, θα διαλέξω, παίρνοντας πέντε λεφτά από τη σημαία, είδες στη σημαία ότι θέλουμε, τι κάνουμε, ο άλλος την κέησε, λέει η δικιά μου είναι, ότι θέλω, τι κάνω, αγνοώντας ότι ότι πιο χειροπιαστό υπάρχει στον άνθρωπο είναι εκείνο που είναι στη φαντασία του και στα πιστεύα του. Επομένως, δεν είναι κάτι που μπορεί κανείς να το καβαλήσει σών και καλά, αλλά βεβαίως, μερικά πιστεύω είναι απάνθρωπα, αυτό είναι αλήθεια. Κλείνει και αυτή η παρέμθεση. Όχι, όχι, πέντε θα κλέψω, πέντε θα κλέψω. Πρώτα πρώτα, τον κορυφιακό. Δεν έκοψε τον κορυφιακό οι αρχαίοι Έλληνες. Είχε στο μυαλό του ο Περίανδρος να το κάνει, ο Δημήτρης ο πολιορκητής που ήταν και πολιτικογενικός ο ίδιος μπάσταρδος, διότι, εντάξει, είχε καταστρέψει πολλές ελληνικές πόλεις, είναι αλήθεια. Άρχισε να σκάβει, έκανε λάθος τοπογραφήσεις και υψηλόμετρήσεις και φοβήθηκε ότι θα κουκουλώσει μια θάλασσα την άλλη, σταμάτησε. Όμως, οι Έλληνες συνέχιζαν να κόβουν και έχουμε δύο περιπτώσεις. Αυτό είναι ένα σκίτσο που η κυρία Μπερίου δεν πρόλαβε να το αλλάξει, είναι απλώς με το μολύβι μου. Στης Μυρήνια πέξω, έκοψε μια τέτοια δυόρυγα για να αποφύγει τον περίπλουν, ενώ στην Κνίδο, οι ίδιοι οι κάτοικοι αποφάσισαν να κόψουν για να κάνουν την πόλη τους, να την κάνουν νησί επί τη αφήξη των Περσών. Έχουμε λοιπόν δύο περιπτώσεις καλαμπινάτας, οι οποίες όμως αν φώταρες δεν ολοκληρώθηκαν για λόγους τους οποίους δεν θέλω να αναφέρω τώρα. Αλλά, τι έχω στο μανίκι? Στο μανίκι έχω το αρχαιοελληνικό ιδιόρυγα του Σουέζ. Αυτό η μισή από εσάς πιθανόν να μην το έχετε ξανακούσει. Ένθα Σουέζ είναι μια λέξη αραβική, αλλά εμείς θα χρησιμοποιούμε την ελληνική λέξη αρσινόι. Το λιμάνι, το ελληνικό, ή στην κορυφήν, του αραβικού κόλπου λεγόταν αρσινόι, που είναι φυσικό διότι όλες τις αδερφές και τις ξαδέρφες που παντρεύονταν όλες αρσινόιες τις λέγανε. Άρα ήταν φυσικό να δίνουν τέτοια ονόματα. Και δεν τρέπονταν οι άνθρωποι, αλλά τέλος πάντων. Λοιπόν, ας πάμε κατευθείαν σε ένα ρόλο τέτοιο. Εδώ η κυρία Μπέριου το πείραξε. Το σκίτσα μου το ομόρφινε λίγο. Σας παρακαλώ να παρακολουθήσετε το δέλτα του Νίλου, η Αλεξάνδρια, την βλέπετε που είναι απάνω αριστερά, το δέλτα του Νίλου, την κορυφή του δέλτα του Νίλου, που είναι το σημείο α, που είναι η Μέμφης, δηλαδή το σημερινό Κάιρο. Και ενώ δεξιά έχετε τον σημερινό αραβικό κόλπο, που τότε τον λέγανε ο κόλπος των Ηρώων. Και Αρσινόι, που ουσιαστικά είναι στην κορυφή της κυρίως θάλασσας, δίπλα στην Ηρωόπολη. Όλα λοιπόν τα έχουμε με διπλή γραμμή, είναι τα κύρια παρακλάδια του Νίλου. Με μονή γραμμή είναι ο Περουσιακός, που είναι ένα παρακλάδι του Νίλου, το οποίο όμως, αυτό ήταν στενότερο. Και το οποίο έβγαινε πάλι και αυτό στη Μεσόγειο. Με κόκκινη γραμμή, με κόκκινη γραμμή, είναι εκείνο που, εν συνεχεία, οι αρχαίοι Έλληνες ορώγασαν πτολεμαίος ποταμός. Αυτός είναι το κανάλι, το αρχαίο κανάλι. Είναι σκαμμένος. Είτε από το σημείο Α, όπως λέγεται, τουλάχιστον, εις τα κείμενα του Στράβονος. Είτε από το σημείο Β, όπως τολμώνω, υποστηρίζω εγώ, μέσα στον Περουσιακό. Και υποστηρίζεται από τα κείμενα του Ηροδότου. Πρώτος ένας φαραώτου 600 ξεκίνησε να το σκάβει, σταμάτησε. Μετά ο Δαρείος ξεκίνησε να το σκάβει, σταμάτησε. Ήρθε ο δεύτερος, ολοκλήρωσε, έσκαψε και, περιγράφει ο Στράβον με συγκινητικά λόγια, έφτιασε ουσιαστικώς ένα μηχανοκίνητο φράγμα να τα ανοίγεις γρήγορα, να μπαίνουν τα πλοία, να το κλείνεις γρήγορα στην άκρη του στομείου στη θέση της Αρσινόης. Ήταν ικανή, στην ελληνιστική εποχή, να φιάσουν θυροφράγματα? Φανώς, ναι. Δεν φιάσανε τα αυτόματα του Υ. Αλεξανδρέως. Δεν φιάσανε το μηχανισμό των αντικηθείρων. Δεν μπορούσαν να φιάσουν ένα θυρόφραγμα που να γυρίζει με τις τροχαλίες και με τις δυνάμεις, οι οποίες δυνάμεις μπορούσαν να μην είναι όχι ζών, θα μπορούσαν ακόμα και δυνάμεις κατάλληλες ιδραυλικές. Είχαν όλες τις δυνατότητες να το κάνουν και ο Διόδωρος και ο Αρχικά... συγγνώμη, και ο Διόδωρος και ο Στράβων μιλούνε για αυτή τη δυνατότητα. Έχουμε λοιπόν εδώ πώς γινόταν τότε η επικοινωνία εντυαφελτώσης μεταξύ Μεσογείου και Αραβικού Κόλπου. Γινόταν από την Αλεξάνδρια, παίρνανε ένα πλωτό κομμάτι του Νείλου, έβγαιναν περίπου στην Μέμφυδα και στρίβανε στη Νεχεία αριστερά και μπαίνανε στο κόκκινο κανάλι του Τολεμίου Ποταμού. Αυτά, κυρίες και κύριοι, είναι, αν θέλετε, το κομμάτι με το οποίο θα τέλει όλα τα ρημανικά έργα. Τα υπόλοιπα κομμάτια ποια είναι? Είναι ο Διόλκος, δεν θα σας πω τίποτα γιατί τον ξέρετε αρκετά καλά και παίζεται και μια ταινία μέσα. Νάτο, και περπατάει και πάει πολύ ωραία. Μετά είναι όλα τα ιδραυλικά έργα που δεν γινότανε μία περιττέρα συμπίκνωση αλλά και τα ιδραυλικά έργα σας είναι καλύτερα γνωστά από την αποξύραση της κουπαΐδας μέχρι το φοβερό αυτό έργο που είναι το πρώτο έργο, να το ακούσει και ο κύριος πρόεδρος, το πρώτο έργο στον κόσμο είναι το BOT, Build, Operate and Transfer. Τα λεγόμενα, όπως τα λέμε σήμερα, σδίτ, σδίτ. Το πρώτο σδίτ, λοιπόν, είναι αυτό που έγινε στην Ελέτρια στην αποξύραση με τη συνεργασία εκατόν τόσων ειδιοκτητών της περιοχής Γεωργών και φυσικά με τις πλήρεις ευθύνες λεπτομερέστατες τεχνικές προδιαγραφές, δύο τεράστιες στήλες που βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο των Επιγραφών, στο Επιγραφικό Μουσείο των Αθηρών και μακάρι να οργανώσουμε και μια τεχνική επίσκεψη στο Επιγραφικό Μουσείο για να διαβάσετε με τα ίδια σας τα μάτια όλες τις τεχνικές προδιαγραφές αυτού του τεράστιου συμβολέου για το Build, Operate and Transfer. Νομίζω ότι με αυτό πρέπει να σταματήσω, ζητώντας συγνώμη διότι έκλεψα μερικά λεπτά, ή ότι με το μονότονο της φωνήρισμας σας εκείμισα κι άλλο, πράγμα το οποίο μου κάνει καλό στην επιδερμίδα αυτό. Κύριε καθηγητά, αν και χημικός, μηχανικός, εντυπωσιάστηκα κι άλλη μία φορά ακούγοντάς σας να μιλάτε και ως πολιτικός, μηχανικός και ως φιλόσοφος και ως καθηγητής. Χαριστούμε πάρα πολύ για την τιμή που κάνετε στο Τεχνικό Πημελητήριο να μιλήσετε στο πλαίσιο αυτής της εκδήλωσης. Λοιπόν, θα περάσουμε για ένα καφέ. Να το συντομεύσουμε λίγο, να πούμε γύρω στα 20 λεπτά για να προχωρήσουμε... Εντάξει, τον κύριο Καζέτα βλέπω. Εντάξει, και λίγο παραπάνω. Εντάξει. Έχουμε τις εξής δενατότητες. Εκθετήριο μπροστά για να δείτε τα ομοιώματα από την έκθεση αρχαίας ελληνικής τεχνολογίας. Στην έθουσα, τα μικρή τρεις ταινίες που προβάλλονται για την αρχαία ελληνική τεχνολογία, στον Περιστήλιο καφέ και στον Αμφιθίατρο Εθαπέζιο Διόλκος για όσους θέλουν να παραμείνουν και να πιούν τον καφέ τους εδώ. Η Μεσόγειος θάλασσα, σχεδόν όλος ο τότε γνωστός κόσμος, ήταν ο κατεξουχήν εμπορικός χώρος των Ελλήνων. Υποτιτλισμός της Ελληνικής Τεχνολογίας για την αρχαία ελληνική τεχνολογία η Μεσόγειος θάλασσα, σχεδόν όλος ο τότε γνωστός κόσμος, ήταν ο κατεξουχήν εμπορικός χώρος των Ελλήνων. |
