| Interviewee Bozinis, Kostandinos Interviewer Molho, Renna Date interview: 2015 June 28 Language Greek Extent 1 digital file : MPEG-4. Credit Line United States Holocaust Memorial Museum Collection, courtesy of the Jeff and Toby Herr Foundation: ... Και υπάρχει άλλη αμεσότητα. Δεν υπάρχει... Η μετάφραση γίνεται δίπλα. Δεν ακόμα εμείς. Ρέδι, καλημέρα σας. Καλημέρα. Θέλω να σας ευχαριστήσω που δεχτήκατε να μας ξανασυναντήσετε για αυτή τη συνέντευξη. Πείτε μου το όνομά σας, αν θέλετε. Και εγώ θέλω να εκφράσω την πραγματική μου χαρά που μου δίνεται ευκαιρία να πω όσα πραγματοποιήθηκαν εις βάρος των Ισραντιτών. Λέγομαι Μποζίνης Κωνσταντίνος του Νικολάου, κάτοικος της Θεσσαλονίκης. Και πού και πότε γεννήθηκατε? Γεννήθηκα στις 9 Ιουλίου του 1928 στην Άρνησα. Βέβαιο γιατί? Γιατί η μητέρα μου κατήγετο από την Άρνησα. Αλλά μόνιμα κάτοικοι είχαν από το 20 στη Θεσσαλονίκη. Λόγω οικονομικών δεσχεριών όμως πήγαινε και μας γεννούσε στο χωριό της και όταν σε έλανδρεσανε, έρχονταν πάλι στη Θεσσαλονίκη κανονικά γιατί ο πατέρας μου ήταν υπάλλους του τότε ΣΕΚ, Συνδρομών Ελληνικού Κράτους. Στη Θεσσαλονίκη ήρθατε μετά που γεννηθήκατε. Σας είπα μόλις σαλαντήσαμε ήρθα στη Θεσσαλονίκη και από τότε κατοικοδρεύομαι και εγώ στη Θεσσαλονίκη. Όπως προηγουμένως ήταν και οι γονείς μου εδώ μαζί με τα δυο αδέρφια μου. Σε ποιο περιοχή ζούσατε? Τότε ζούσαμε στην περιοχή που σήμερα λέγεται τότε Γεφυράκια κοντά στον παλαιό σταρμό Θεσσαλονίκης και ο δρός Φιντίου 41. Πόσα αδέρφια αναφέρατε αδέρφια? Ναι, ήμασταν τρία αγόρια και ένα κορίτσι. Ο αδερφός μου μεγάλος γεννήθηκε το 1924 και έγινε γιατρός. Ο δεύτερος αδερφός μου, ο οποίος γεννήθηκε το 1926 και έγινε δικηγόρος. Εγώ είμαι το 1928 γεννηθής, στις 9 Ιουλίου και έχω δύο πτυχία. Είμαι δεύτερος της νομικής σχολής και άλλο δεύτερος των οικονομικών επιστυμών του Παλαιοπιστήμιου Θεσσαλονίκης. Και τέλος έχω την αδερφή μου του 1930, η οποία είναι φιλόλογος και κατοικοδρεύει στην Αθήνα. Πώς λέγεται? Μάρθα Μποζίνη ή Δημητράτου. Ας γυρίσουμε λίγο πίσω. Πήγατε σχολείο στην περιοχή που ζούσατε, φαντάζομαι. Δημοτικό. Πήγατε κοντά στην οδό Φιντίου, εκεί που κατοικούσατε, στο Δημοτικό. Εγώ δεν πρόλαβα να πάω σε εκείνο το σχολείο, τα λεγόμενα γεφυράκια, διότι ήμουν μικρός, αλλά ο αδερφός μου μεγάλος και ο μικρός πήγαν. Εσύ σε ποιο σχολείο πήγατε? Εγώ πήγα στην Επτάλωφο, που μετά το 1936 ο πατέρας μου αγόρασε ένα σπίτι στην Επτάλωφο, επί της δοξά του τότε λέγεται, έξι, στην τότε κοινότητα Επτάλωφο, που κοντά σε απόσταση 800 μέτρων περίπου, ήταν ένα δημοτικό σχολείο. Εκεί πήγαμε, τελείωσε ο αδερφός μου γιατρός εκεί, τελείωσε ο αδερφός μου δικαιογόρος, τελείωσα κι εγώ και οι αδελφοί μου. Τι δικούσαν, Εβραίοι εκεί? Δεν είδε Εβραίους, Ιταλούς μάλλον είχαμε. Στο σχολείο είχατε συμμαθητές Εβραίους? Μόνο στο γυμνάσιο. Είχα δύο συμμαθητάς. Τους θυμάστε πώς λεγόταν? Δεν θυμάμαι, διότι είμαστε μικροί, διότι όπως είπα και προηγουμένως, του 40 έγινε ο πόλεμος, εκρύχθηκε ο πόλεμος, και λίγο καιρό είμαστε συμμαθηταί. Πάντως θυμάμαι δύο και μάντα τους θυμήθηκα τις πράγματα, επειδή, λέω, χαθήκαν αυτοί οι άνθρωποι για εσάς. Και θυμήθηκα τότε τους δύο συμμαθητάς μου. Εσάς πού σας βρήκε ο πόλεμος, η κατοχή? Σας είπα προηγουμένως ότι ενώ ήταν η μέρα δευτέρα, νομίζω, και πήγαιναμε όλοι οι επταλοφίτες με τα πόδια στο τέταρτο γυμνάσο. Άρα πηγαίνονταν στο τέταρτο γυμνάσο, ακούσαμε βαθύρια, ακούσαμε σειρήνες, και λέμε, τι έπερε, τι γίνεται, ρε παιδιά, και μας είπαν ότι μας κήρυξε τον πόλεμο η Ιταλία. Και βασικτού του γυρίσαμε πίσω και δεν πήγαμε στο σχολείο. Και τι άλλαξε στη ζωή σας? Εκείνο το καιρό βεβαίως δεν ένιωθα να ξεπώ τίποτε, αλλά μετά ήταν το θέμα. Πότε ήταν το μετά? Το μετά εννοώ, όταν είχαμε την κατοχή των Γερμανών. Δηλαδή? Εγώ, όπως σας είπα και προηγουμένως, καθόμουν στην Επτάλαφο, στην οδό Δοξά του έξι, σήμερα δημοδιασκάμους και πάνη. Πηγαίναμε στο σχολείο, αυτό το τέταρτο γυμνάσιο το είχαν πάρει οι Γερμανοί, και πηγαίναμε σε διάφορα άλλα κτίρια και παρακολουθούσαμε. Βλέπαμε παιδάκια μικρά των έξι χρόνων, των οχτώ χρόνων, τυμπανισμένα, να κίνηται κάτω από την πύργα και να είναι πεθαμένα. Να βλέπουμε μεγάλους ανθρώπους να μην έχουν αφάνει. Αυτά η μνήμη μου δεν πρόκειται να σβήσουν από την μνήμη μου καμιά φορά. Βεβαίως μπορώ να σας πω ότι τους φοβόμασταν και εμείς. Εγώ δεν είχα μικρός τότε, βρήκα έξι δεκαεφτά χρόνων. Φοβόμασταν ιδίως τους τατάρους Γερμανούς. Και είχα την τόλη μου, μπορώ να πω, ότι είχα μαζί μου ένα σουγιά, μήπως τυχόν με το σουγιά μπορέσω να αν με επιτεθεί κανένας Γερμανός, να τον ανταποδώσω κι εγώ το σουγιά. Μου είπατε ότι τους φοβόσασταν. Είχατε δει κάποιο βίο περιστατικό να διαδραματίζεται μπροστά σας σε εκείνη την περιοχή. Όχι, απλώς τους φοβόμασταν, διότι ξέρετε τι είναι οι Γερμανοί. Από πού το ξέρετε? Από τις διαδόσεις τις οποίες είχαμε. Και ότι εμείς πεινούσαμε, για ποιον λόγο πεινούσαμε, διότι όλα τα αγαθά τα είχαν παρευτεί και δεν βρίσκαμε τίποτε να φάμε. Ας συμβουλήσει ότι είχαμε το δελτίο τροφίμων, το παίρναμε ψωμί. Ή τότε που μας έβιβανε, λέγεται και μπομπότα. Δηλαδή, αλεύρι από καλαμπόκι, το οποίο το ψήλανε στο φούρνο. Αλλά αυτό μέσα στο καλαμπόκι, βλέπαμε ότι δεν ήταν ξερό και δεν ρωτήθημε. Και μάθαμε ότι μέσα στο καλαμπόκι είχαν και ροκανίδια. Και το είχαμε αυτά εδώ από την πείρα. Ε, είπατε ότι στο σχολείο σας είχε δυο εβρεάκια. Όχι, στην τάξη μου. Στην τάξη σας. Αυτά εξακολούθησαν εκεί που πηγαίνατε εσείς για μάθημα να έρχονται και αυτά. Χάθηκαν. Εξαφανίστηκαν δηλαδή. Κοιτάξτε, σας είπα, επειδή το σχολείο το πήρανε οι Γερμανοί, πηγαίναμε από κτίριο σε κτίριο. Στην περιοχή του τρίτου γυμνασίου. Δηλαδή, στην περιοχή που είναι σήμερα το τουρκικό προξενείο. Εκεί γύρω πηγαίναμε στις σχολείες. Το τρίτο γυμνάζιο που ήταν εκεί επάνω και κάτι άλλο δημοτικό σχολείο από εκεί. Και ως εκ τούτου αυτά δεν τα ξαναειδάμε. Ας συμπεριφέρετε ότι όταν λέμε πηγαίναμε σχολείο, μην νομίζετε ότι πηγαίναμε κανονικά σχολείο. Εγώ πήγα και σας πληροφορώ ότι μία τάξη περνούσα μέσα σε τρεις μήνες. Με την εβδομάδα δυό φορές ή τρεις φορές την εβδομάδα. Με δυό ώρες ή τρεις ώρες. Για ποια χρονιά μιλάμε? 42-43. Πότε ξαναείδατε Εβραίους εσείς και πού? Εβραίος είδα μετά την Επελευθέρωση. Πρωίτερα δεν είδατε μέσα στην πόλη Εβραίους. Ας κοιτάξτε. Για Εβραίους είχα τακτικά Εβραίους στο δρόμο. Και μάλιστα ο πατέρας μου είχε και φιλίες με τους Εβραίους. Και είπα την άλλη φορά δυο άνθρωποι οι οποίοι εκτιμούσαν τον πατέρα μου. Του είπανε να τους χαρίσουν από ένα μαγαζί κύριο. Το ένα είναι ακριβώς στη στάση Κονόβου επί της Εγνατίας. Το βλέπω ακόμη. Και το άλλο είναι επί της Ερμού. Που είναι το άγγραμμα αυτό εδώ που είναι ας πούμε Ερμού με Μπενιζέλου. Πηγαίνοντας προς την Αγιά Σεφιά το τέτοιο το μαγαζί. Ήμουνε εγώ παρόν όταν είπαν οι άνθρωποι. Έλα ρε Νίκο. Έλα ρε Νίκο να σου δώσω παιδιά έχεις. Τρία, τέσσερα παιδιά έχεις. Έλα κι αν έρθουμε να δούμε τι θα γίνει. Και ο πατέρας μου δεν δέχτηκε να τα πάρει. Δύο ρωτήσεις. Είπατε ότι ήταν φίλοι του πατέρα. Από πού ήταν φίλοι? Ο πατέρας μου ήταν άνθρωπος γλυκομίλητος και είχε πολλούς άνθρωπους. Εξυπηρετούσε επειδή ήταν υπάλλος στους συνδρομούς. Εξυπηρετούσε πολλούς άνθρωπους που μετέφεραν με τις αμοξυχίες τα εμποδόματά τους. Από επαγγελματική σχέση δηλαδή. Κατά κάποιο τρόπο. Και γιατί θα έδιναν τα μαγαζιά τους? Τι είχε συμβεί? Διότι λέγανε ότι θα το μαζέψουν τους Γερμανούς και θα πάρουν και τα σπίτια τους. Τους ευρεύους εννοείται. Βεβαίως. Διαδίδετο αυτό. Διαδίδετο. Εσείς είχατε πάει στην περιοχή του συνδρομικού σταθμού. Εννοείται για τον πατέρα. Πολλές φορές έχω πάει εκεί. Και μάλιστα εγώ τουλάχιστον 2-3 φορές τη βομάδα πήγαινα. Και περνούσα από τον χώρο των Ισραηλιτών που κατοικούσαν στην περιοχή του παλιού σταθμού Θεσσαλονίκης. Και τους έβλεπα τους ανθρώπους. Είχαν τα χαμηλά σπιτάκια. Αυτοί οι Ισραηλίτες. Διότι είχαμε και άλλους Ισραηλίτες οι οποίοι καθόν ήταν στην περιοχή της Κηροκρίνης και του Ραμμώνα. Το λαγόμενο. Για εκείνους όμως εγώ ήμουν τακτικότατος. Διότι πήγα 3 φορές τη βομάδα στον παλιό σταθμό για κάποια δουλειά του πατέρα μου. Και τι βλέπατε σε αυτή τη συνοικία που ήτανε κοντά στον σταθμό. Ήταν φτωχοί οι Ισραηλίτες αυτοί. Είχατε μπήκανε φορές στη συνοικία. Όχι μόνο απ' το δρόμο περνούσα μόνο. Τι βλέπατε πως ήταν τα σπίτια. Ήτανε χαμηλά. Μάλλον δεν ήτανε στερεά ας πούμε κατοικία κανονική. Ήταν μια πλωχερή κατοικία. Υπήρχανε κόσμους μέσα βλέπατε απ' έξω. Βέβαια ήτανε ασφαλώς ζωντανή άνθρωποι. Κανονικοί, κανονικότατοι. Παιδιά, νέοι, γυναίκες, κορίσια, μεγάλης ηλικίας άνθρωποι. Άνθρωποι δηλαδή οι Ισραηλίτες ας μου επιτρεπεί να το πω φτωχοί. Και τι άλλαξε από τη στιγμή που ήταν οι Γερμανοί στη Θεσσαλονίκη. Άλλαξε κάτι σε αυτή τη συνοικία. Κοιτάξτε, όταν άρχισαν οι Γερμανοί να μαζεύουνε τους Ισραηλίτες, αλλά πρωτού τους μάσαμε, βάλανε αριθμού, ή του βάλανε ένα αστέρι κίτρινο. Εσείς το είδατε αυτό? Το βλέπαμε στο δρόμο. Δηλαδή οι Ισραηλίτες κυκλοφορούσανε με το κίτρινο αστέρι, επίσης και βάλανε αριθμούς στο χέρι. Τους βλέπαμε. Δεν ήταν κρυφό αυτό εδώ. Και τι σκεφτόσασταν όταν ήταν μέσα? Τίποτε. Με αυτή την εποχή δεν κλείναμε τίποτε. Αλλά μετά όμως άρχισαν να μαζεύουν τους Ισραηλίτες. Κλείσανε πρώτα τον χώρο του παλιού σταθμού, με σανίρια μεγάλα, να μη βλέπει κανένας τι γίνεται μέσα. Εννοείται αυτή τη συμμυκία που πρώτα βλέπατε τα παιδιά και τις γυναίκες. Που σήμερα είναι εκ την ιετρική σχολή σε αυτόν τον χώρο. Τα εργαστήρια της την ιετρική σχολή. Τη κλείσανε με τι μπορείτε να το περιγράψετε. Με σανίρια, με σανίρια αυτά τα σανίρια 25-30, επί 2 μέτρα, επί 2,5 μέτρα. Και είναι δίπλα στο άλλο. Τα είδε, οι δύο είσαι όπως. Είδατε κάποιον να φρουρεί αυτή τη συμμυκία. Τι είμαι ειλικρινής, δεν θυμάμαι ή δεν είδα. Δεν μπορώ να πω κάτι το οποίο δεν είμαι βεβαίως. Μπαίναν, βγαίναν κόσμος από... Όταν περνούσα, όχι. Τι άλλο είδατε σε σχέση με τους Εβραίους στη Θεσσαλονίκη. Γιατί μου είπατε όταν τους μάζεψαν. Ναι, κοιτάξτε. Τι είδατε. Ξέρω ότι τους βάζανε στα βαγόνια. Και μάλιστα, δεν τους επιτρέπαν να πάρουνε πράγματα μαζί τους. Και τους βάζανε στα φωτηγά βαγόνια που λέμε εμείς. Που εκεί βάζαμε εμείς τα ζώα ή τα εμπαρεύματα. Και μέσα ήταν 50 ή 60 άνθρωπα τα οποία τα πηγαίνανε προς την Γερμανία. Εσείς το είδατε αυτό. Είδατε Εβραίους να τους βάζουν μέσα στα βαγόνια. Δεν είδα Εβραίος. Ο πατέρας μου μου έλεγε και εγώ πήγαινα. Καμιά φρακέ και μου λέγαν κοιτάξτε. Κοστάκη βλέπεις εκεί τώρα ολόκληρα μου εξτυχία υπάρχει για να φύγει η Γερμανία με Εβραίους. Την βλέπατε δηλαδή άδεια. Όχι εγώ είχα καφενία πέντε από το στραθμό. Καθόμουν εκεί με τον πατέρα ή με τους ελληνικούς. Και έβλεπα σε απόσταση 200 ή 300 μέτρα μία εμπιστοχή για να φύγει για τη Γερμανία. Είχε άτομα μέσα ή ήταν άδεια. Κοιτάξτε ήταν κτίρια. Εγώ έβλεπα το τρέντο. Δεν μπορούσατε να δείτε. Όταν μου λέγανε άλλοι ισραμικοί κοστάκοι τους βλέπεις τώρα. Αυτοί είναι μέσα οι Ισραλίτες οι οποίοι πηγαίνουν για τη Γερμανία. Εδώ θέλω να πω το εξής όμως. Ότι ο χώρος ο οποίος ήταν στον παλιό στραθμό και που είπα προηγουμένως. Εδώ όταν άδειαζε αυτός ο χώρος. Πρώτα αυτοί φύγανε για τη Γερμανία. Μετά φεύγανε άλλους. Και οι δεύτεροι που ήρθανε αυτοί που καθόνανε στη γειτονιά μου κατά κάποιο τρόπο. Που ήτανε στην Ξηροκρίνη από την οδό Αγίων Πάντων. Με πως τη λέγεται αυτή που πηγαίνει προς τη Ραμμώνα. Ραμμώνα λέγεται γιατί και υπήρχε ένα ζαχαροδροσθείο Ισραλιτών. Που έλεγε το Ραμμώνα γι' αυτό και λέγεται Ραμμώνα. Εκεί ήτανε η δεύτερη Ισραλιτή. Που το πιέρετε αυτόν τον χώρος εσείς. Ναι. Που είναι ο Αγιού Νικολάου. Από τη μεριά του Αγιού Νικολάου. Ήτανε τα σπίτια ξύλινα. Ήτανε ας πούμε μόνο κατοικίες. Απέναντι δε πιένοντας για τη Ραμμώνα δεξιά. Ήτανε δυόρροφοι κατοικίες. Τους πήραν αυτούς και τους πήγανε στο χώρο του παλιού σταθμού. Και συνέχεια τους πηγαίναν εκεί. Βέβαια όταν τους πένανε αυτούς τους ανθρώπους τους Ισραλιτές. Διότι όσοι οι Ισραλιτές καθόντανε εκεί γύρω στον παλιό σταθμό. Δεν πήγαν οι ελληνικοί μας οι Έλληνες να κάνουνε να πάρουνε τα αντικείμενα των Ισραλιτών. Διότι δεν τους αντιτρέπανε τίποτε. Όταν όμως πήραν τους Γερμανούς ή τους Ισραλιτές. Πότε κατοικούσαν στη Ραμμώνα ας το ονομάσουμε. Και μεταξύ Ραμμώνα και οδός Ραγιών Πάντων εκεί. Τότε οι Έλληνες πήραν και κλέβανε τα πάντα. Τα κρεβάτια. Το είδατε εσείς? Οι δύσσες όμως. Τι είδατε ακριβώς, περιγράψτε μας. Παίρνανε ο κόσμος ό,τι μπορούσε να πάρει. Ό,τι φέρετε. Τα παίρνανε τα χρόνια και τα πήγανε στο σπίτι τους. Είδατε ανθρώπους που τα είχαν πάρει. Οι δύσσες όμως. Να τα πουλάνε. Όχι για το σπίτι τους. Και τι απέγιναν μετά αυτά τα σπίτια που τα άδειασαν. Συνεχεία κοιτάξτε τι γίνεται. Αυτά τα κρεμίσανε συνεχεία. Όχι Εβραίοι μετά τον πόλεμο. Όχι, μέσα τον πόλεμο. Αφού είχαν πάρει τους Εβραίους κατοίκους από εκεί. Κατοικήθηκαν, έμειναν άδεια. Τι έγινε. Δεν ξέρω, αλλά νομίζω ήταν άδεια. Εσείς πόσο κοντά ήσασταν εκεί και βλέπατε. Εγώ σας είπα ότι από εκεί ήμουνα σε απόσταση από 500 μέτρα μέχρι 1,5 χιλιόμετρα. Τα βλέπατε. Τι γινόταν. Μα πήγαινε κι εγώ. Έβλεπα όταν φεύγονται. Πήρατε εσείς τίποτε. Όταν φεύγονται. Όχι. Σας είπα όπως ο πατέρας μου είπε θέλω τίποτε και εμείς δεν πήραμε τίποτε. Ούτε ο δερφός μου γιατρός, ο δερφός μου δικηγόρος. Τίποτε δεν παίρναμε εμείς. Δεν πήραμε και δεν παίρναμε. Ούτε κάτι. Πήρανε ομορφωστά σας παιδιά, γνωστή σας άνθρωποι. Εγώ ξέρω ότι ένας φίλος μου κατοίκησε σε ένα σπίτι το οποίο το είχαν οι Ισραηλίτες. Πρώτα. Ναι. Επίσης ο δύο βγήκαν πάντων μία που ξέρετε πρωτού πας στην Αμπελώνων αριστερά. Τα μαγαζιά που είχαν προσφέρει στον πατέρα σας οι δύο φίλοι του. Δεν ξέρω αν θυμάστε τα ονόματά τους. Όχι. Τι απέληνα. Να πω ότι το ένα το έχει ένας φίλος μου. Αυτό χωρίς να ξέρω όμως πως το έχει. Ένας φίλος μου δικηγόρος είναι. Ο οποίος βεβαίως και έχει το δίπλωμα μικρός από εμένα κατά δέκα χρόνια, δέκα πέντε χρόνια. Και έχει δίπλωμα δικηγόρος. Ξέρω το μαγαζι αυτό το έχει αυτός ο Γιωργάκης. Πως το απέκτησε όμως. Το άλλο. Υπάρχει ακόμη. Δεν ξέρω. Τι. Υπάρχει. Και το άλλο. Υπάρχει. Το άλλο τι ήτανε. Το άλλο ήτανε υφάσματα πολλούς. Υπέρασαν διάφορα υφάσματα. Στην Κολόμβου. Στην Κολόμβου που μας είπατε. Εκτός από αυτούς τους εδραίους των δύο συνοικιών. Συνεχή είχαμε τους Ισραλίτες τη λεγόμενη Χίρς. Και έφυγα εμένα. Έρχονται μετά οι Χίρς. Είχατε δει τι πομπί των ατόμων που έφταναν στο σταθμό. Μια φορά μόνο. Τι βλέπετε. Τι κρατούσαν αυτοί οι άνθρωποι. Ένα μπουκαλάκι. Μια τέτοια μετραντούλα. Δεν είχαν πολλά πράγματα. Τι λέγανε. Μιλούσανε μεταξύ τους. Μεταξύ τους μιλούσανε μετα. Είχανε Γερμανίτους συνοδεύονται. Μόνον Γερμανίτους φρουρούσανε. Υπήρχαν κι άλλοι. Εγώ Γερμανίτους έβλεπα. Μπορείτε να μας περιγράψετε αν θυμάστε πώς ήταν δειμένη η Γερμανή αυτή. Κανονική με τον απλισμό τους. Πώς ήταν ας πούμε στην πομπί που την περιφρουρούσαν οι Γερμανοί. Πόσα άτομα. Κοιτάξτε. Δεν τους φοβότανε οι Γερμανοί τους Ισραλίτες. Διότι οι Ισραλίτες ήταν αυτοί οι οποίοι ήταν σε μία κατάσταση φόβου και τρόμου. Οπότε οι Γερμανοί δεν δίδανε και τόσο σημασία και μία κουβέντα να λέγανε οι Γερμανοί. Τρέμανε οι Ισραλίτες. Όπως τρέμαμε και εμείς βέβαια τους Γερμανούς. Οπότε τους ακολουθούσαν πολύ ή λίγοι οι Γερμανοί. Λίγοι λίγοι. Κανονικότατα. Όχι πολύ. Όχι ο λόγος ολόκληρος. Μια ομάδα ας πούμε. Είδατε κανέναν να προσπαθεί να ξεφύγει από την πομπή. Όχι δεν μπορούσα να σηκώσω τέτοιο πρόβλημα. Το μόνο που μπορώ να σας πω τώρα. Ότι είστε ιδροδρομικοί με το ασμίωτο βεβαιότητας. Πολλούς Ισραλίτες τους πήγαιναν με το τρένο στην Αθήνα. Όπου εκεί δεν υπήρχε αυτή η κατάσταση που υπήρχε. Διότι εκεί ήταν η ταλοκρατούμενη η Αθήνα. Και δεν μαζεύαν εκεί τους. Από ό,τι ξέρω ε. Πολλοί όμως Ισραλίτες φύγανε από εδώ. Ας το ονομάσω επί χρήμαση. Βρήκαν στην Αθήνα. Αυτό από πού το ξέρετε. Το είδατε. Από πληροφορίες του πατέρα μου. Ο οποίος συμμετοχή του δεν πήρε πανταναμάνω. Ο πατέρας σας βοήθησε επ' αμοιβή ή χωρίς αμοιβή κάποιους ανθρώπους να ξεφύγουν. Νομίζω όχι. Τι άλλο λέγανε ο πατέρας με τη μητέρα. Τι διηγόταν στο σπίτι ο πατέρας. Τον πατέρα μου δεν το είδα με τα κτήκα. Δεν υπήρχε θέμα. Κι εμείς ήδη τότε ζούσαμε αυτά εδώ. Ξέραμε το τι συμβαίνει με τους γερμανούς. Όπως φοβόμασταν και εμείς τους γερμανούς. Φοβόμασταν. Είδατε κάτι άλλο εναντίον των Εβραίων μέσα στην πόλη. Που να σας έκανε εντύπωση. Εδώ δεν ξέρω. Πιστεύω να το έχετε ακούσει. Ότι τους έμασανε. Εγώ δεν το είδα αυτό εδώ. Στην πλατεία ελευθερίας όλους τους Ισραλίδες. Ο περιβόητος αυτός γερμανός. Και εκεί έγινε το σώσι. Τι ακούσατε. Από ποιον. Από τον Ά και τον Β. Δεν σας είχε δει τίποτα. Όχι. Όχι. Τι λέγαμε. Ότι τους έμασαν όλους τους Ισραλίδες εκεί. Βέβαια όχι του δικού μας. Είχαν φύγει της γειτονιάς μας. Ήταν η ανώτερη τάξη αυτή εδώ. Στην πλατεία ελευθερίας. Και τους είπανε. Αυτή τη στιγμή μπορώ να σκέφτομαι. Κοιτάξτε θα πάτε εκεί. Θα πάτε σε στρατόπελο. Θα εργαστείτε χωρίς κανέναν φόβο. Αυτές είναι από τις οποίες σκέφτουμε μήπως. Αλλά ξέρω ότι ήταν κάτι τί φοβερό. Φοβερό. Όσον αφορά το τι έγινε σε αυτή την πλατεία. Οι όλοι οι Ισραλίδες από ό,τι λέγεται. Ήταν κατατρομαγμένοι. Ήθελα να σας ρωτήσω. Είπατε ότι παρακολουθήσατε τηλεηλασία. Δύο πράγματα. Πόση ώρα κράτησε. Πόσες μέρες κράτησε ενδεχομένως. Είμαστε. Σε μια μέρα εξαφανίζονταν. Δεν υπάρχει πρόβλημα. Για ποια περιοχή έχετε την εικόνα. Αυτή την εικόνα έχω για την περιοχή Αγίου Πάντου Ραμώνα. Ξελοκρίνει άλλος πως. Εσείς πόσο κοντά ήσασταν. Σας είπα και προηγουμένως από 800 μέτρα μέχρι 1500. Μέχρι τη Ραμώνα. Στη Ραμώνα είχατε πάει εσείς. Κοιτάξτε. Ο δρόμος μεταξύ Αγίων Πάντων. Και μέχρι η Ραμώνα. Ήταν ας πούμε το νυφοπάζαρο. Εκεί φιάνομαι τότε η νεολαία. Πάρε βόλτα και οι Ισραηλίτες. Και οι Ισραηλίτες μαζί και εμείς. Ήταν φιλικό το τρόπο. Ήσασταν ανακατεμένοι στη βόλτα. Ήταν έλληνες. Τίποτε. Δεν υπήρχε καμία. Δεν είχαμε εμείς με τους Ισραηλίτες καμία αντιπάθεια. Φιλικό το τρόπο. Μιλήσαμε με τους Ισραηλίτες. Περπατούσατε μαζί στον Αγίων Πάντων. Βεβαίως. Δίπλα-δίπλα. Και με τα νεκροτά μας. Και κάτι άλλο. Είπατε. Και θέλω πραγματικά να μου δώσετε μια πληρέστερη εικόνα. Απ' τη Πομπή των Ατόμων. Που λέτε ότι φτάσαν από το Χίρς. Των Εβραίων. Που πήγαιναν προς το σταθμό. Μισό λεπτό. Μισό λεπτό. Απ' τη Χίρση. Απ' τη Ραμμώνα. Προς τον Παλαιό Σταθμό. Αυτή του Χίρση. Ήταν μέσω Ραμμώνας. Πόσο κοντά τους ήσασταν. Από εδώ μέχρι τα 5 μέτρα. Πολύ κοντά. Μπορείτε να μου πείτε ποιοι ήταν σε αυτή την Πομπή. Μερικές παιδιά, γυναίκες, μεγάλες ηλικίες. Ανθόποι με μπαστούνι. Ασφαλώς. Πόσοι περίπου ήτανε στην Πομπή. Θυμάστε. Να σας πω. Δεν θέλω να πω τίποτε το οποίο δεν μπορώ να πω. Γύρω στα 200 άτομα. Πώς ήταν η εκφρασία τους. Φοβισμένοι. Τι φοβόταν. Τι είχε προηγηθεί και φοβόταν. Κοιτάξτε. Επειδή ήτανε κατά κάποιο τρόπο η τελευταία φωνιά. Είχανε μάθει το τι συμβαίνει με τους προηγουμένους. Αλλά φοβόντουσαν δηλαδή ότι τους παίρναν. Ότι τους πήγανε στη γεγονή. Αλλά με τα φόβου αυτήν τη φωνή. Τι είχανε μάθει εσείς. Τι είχατε μάθει. Ότι τους πήγαινε στη Γερμανία. Εμείς μαθαίναμε τότε στην αρχή. Ό,τι τους έδινανε για να εργαστούν στα εργοστάσια. Αλλά μετά μάθαμε για το I was rich και τα λοιπά. Πότε μετά. Στην περίοδο της κατοχής. Ναι. Διότι μας βίβανε. Φοβόντουσαν. Ναι. Διότι μας βίβανε. Καλά που μου δίνετε ευκαιρία. Ότι μας βίβανε σαπούνι. Σα λάσπι. Και λέγανε ότι αυτό είναι. Από τους Εβραίους. Το λίπος των Εβραίων. Πότε θυμάστε. Επικατοχής. Μας δίνανε δηλαδή το σαπούνι. Όχι το υγρό. Ούτε το σαπούνι το στερεό. Για σαπούνι μας δίνανε κάτι. Σα λάσπι ήταν. Και λέγανε ότι αυτό είναι από το λίπος των Εβραίων. Ποιος τα έλεγε. Όλοι οι Έλληνες. Πριγουμένως. Μας ρώτησα. Αν είχε μια προσωπική εμπειρία. Αν είχε βοηθήσει ο πατέρας Εβραίους. Σας είπα. Ότι ο πατέρας μου. Προσωπικά δεν βοήθησε κανένα δηλαδή. Δεν του έδωθη ευκαιρία. Κοιτάξτε. Η αμαξιτικία ήταν ο πατέρας μου. Κοιτάξτε. Αυτό τι σημαίνει. Ταξίδευε. Ταξίδευε και πατέρα μου ασφαλώς. Με βαγώνει τέτοια αμαξιτικία. Όχι με τέτοια αμαξιτικία. Θέλω όμως να δευκρινήσω. Όταν λέω ότι οι Ισραλίτες. Όχι όλοι. Δηλαδή αυτό υπονοεί ότι υπήρχαν άλλοι. Οι οποίοι βοήθησαν. Βοήθησαν κατά κάποιο τρόπο. Αφιλοκαινώνησαν τους Ισραλίτες. Εσείς πως τα ξέρετε αυτά. Από συζητήσεις που κάναμε με τον πατέρα μου. Με τα αδέρφια μου και τέτοια. Την προηγούμενη φορά. Είχατε αναφέρει ότι μια φορά ο πατέρας σας. Είχε συνοδέψει μια αμαξιωστοιχία. Στην Ιδωμένη. Ήδη στο δρόμο προς τα σύδωρα. Προς το Ιαυγελί. Αυτή η αμαξιωστοιχία ήταν αμαξιωστοιχία. Μετέφερε Εβραίους. Όχι τέτοια αμαξιωστοιχία δεν υπήρχε. Μια αμαξιωστοιχία μέχρι την Ιδωμένη. Δεν είπα ότι ήταν Μεσικοί Ισραλίτες. Επίσης ήθελα να ρωτήσω. Επειδή μας περιγράψατε πολύ ωραία για την πίνα. Τα παιδάκια που κοίτονταν πρισμένα. Την πανισμένα. Την πανισμένα. Υπήρχαν ανάμεσά τους και Εβρεάκια, Εβραίοι. Όχι. Πώς το ξέρετε. Διότι επανελαμβάνω στη γειτονιά μου. Μετά που φύγαν οι Ισραλίτες. Αυτό συνέβη το 1943. Είχε η μεγάλη πίνα της Θεσσαλονίκης. Και αυτά ήταν παιδάκια. Τα οποία ήταν από εδώ και από εκεί. Τα οποία ποινούσαν και δεν είχαν να φάνε. Οι Ισραλίτες δεν υπήρχαν τότε το 1943. Τους είχαν πάλι. Άλλωστε είχαν πάλι. Τους είχαν πάλι. Άλλωστε είχαμε και τα σαπούγια μας. Τι έγινε μετά στη Θεσσαλονίκη. Αφού φύγαν οι Εβραίοι. Υπήρχε η μεγάλη πίνα. Ο λαός για να ζήσει. Υπήρχαν άνθρωποι. Πολύ σαρολόκρετοι με λεβέτα. Για να πάρουν ένα τσουβάρι. Σιτάρι για να φάνε. Για να έχουν να κάνουν ψαμί. Και πολλά άλλα. Αυτό εσείς πως το διαπιστώσατε. Το έζησα. Άλλωστε μην ξεχνάμε ότι μετά την απελευθέρωση. Έγινε ολόκληρο θέμα. Και απεφάσισε το κράτος. Νομίζω απεφάσισε. Εσείς ακυρώθησαν. Κι αυτό εσείς από πού το ξέρετε. Είσασταν ένα νεαρό παιδί. Διαβάζατε εφημερίδες. Από πού το μάθατε. Τότε που λόγονταν αυτό εδώ. Όλοι το ξέραμε. Κοιτάξτε για να έρθει ένα τρένο. Από ας πούμε από τη Βέρεια. Από τη Φλόρινα. Για να έρθει από εκεί προς τη Θεσσαλονίκη. Μπορούσε να έρχονταν μέχρι την στρατογική στάση. Και εκεί να περιμέναμε 11 ώρες. Για να έρθουμε μέσα στη Θεσσαλονίκη. Οπότε οι άνθρωποι αυτοί οι οποίοι έρχονταν. Φέδανε ή σιτάρ ή το Άρφι ή το Βήτα. Ή οτιδήποτε μπορούσαμε. Δίδανε της Θεσσαλονίκης αλάτι. Και δεν μπορούσανε εις τους χωριάτες. Και αυτοί πουλούσανε τα σιτάρια τους και τα λοιπά. Αλλά τότε που λιηθήκανε αυτά τα διαβερίσματα. Αυτό ήταν γνωστό της πάσης στη Θεσσαλονίκη. Εμείς κοιτούσαμε τότε για να ζήσουμε. Πικυλοτρόπως όπως μπορεί ο καθένας. Έχετε προσωπική εμπειρία. Μπορείτε να μας τη διηγηθείτε. Τι να σε διηγηθώ. Είχαμε διηγηθεί και σας είπαμε προηγουμένως. Τρώγαμε την μπωμπότα και δεν ξέραμε τι. Ότι μέσα είχε και τέτοιο. Και ροκανίδια. Τι να σας πω ότι δεν είχαμε να φάμε. Οτιδήποτε. Ή ξέρω ότι. Πώς να γίνεται κρέας. Δεν είχαμε να φάμε. Δεν υπήρχε. Πώς και δεν υπήρχε το αλάτι. Πριν μας είπατε ότι το αντάλλασαν. Ναι. Ήταν τόσο ακριβό που το αντάλλασαν. Υπήρχαν πάντοτε οι μαυραγωρίτες. Είχατε εσείς μια εμπειρία με τους μαυραγωρίτες. Ανταλλάξατε κάτι. Κοιτάξτε αυτό γινόν. Συζητεί το ευαίος στη Θεσσαλονίκη. Συζητεί το ευαίος στη Θεσσαλονίκη. Το καλό το οποίο είχε η οικογένειά μου. Οτι ο πατέρας μου ήταν στα τρένα. Οποτε πήγαινε ταξιρί. Και έβρισκε λίγο σιτάρι. Λίγο λιά, λίγο το άλφα, λίγο το βήτα. Κατάβατε. Έχετε κάτι άλλο να προσθέσετε. Που δεν σας το ρώτησα. Και που ως νέο παιδί σας έκανε εντύπωση. Και που ως νέο παιδί σας έκανε εντύπωση. Η αυστηρότητα των Γερμανών. Η αυστηρότητα των Γερμανών. Και μάλιστα η κεστάπο. Και μάλιστα η κεστάπο. Που όταν περνούσαν στην Εγκρατία. Ο κόσμος έτρεμε. Ποια σχόλια σας φορίζατε την κεστάπο από τους άλλους. Ποια σχόλια σας φορίζατε την κεστάπο από τους άλλους. Είχανε και εδώ ένα τέτοιο που λέγεται ενήλικο. Είχανε και εδώ ένα τέτοιο που λέγεται ενήλικο. Λέτε ότι ο κόσμος έτρεμε εννοείται και οι μη Εβραίοι φοβόταν. Λέτε ότι ο κόσμος έτρεμε εννοείται και οι μη Εβραίοι φοβόταν. Λέτε ότι ο κόσμος έτρεμε εννοείται και οι μη Εβραίοι φοβόταν. Λέτε ότι ο κόσμος έτρεμε εννοείται και οι μη Εβραίοι φοβόταν. Λέτε ότι ο κόσμος έτρεμε εννοείται και οι μη Εβραίοι φοβόταν. Λέτε ότι ο κόσμος έτρεμε εννοείται και οι μη Εβραίοι φοβόταν. Λέτε ότι ο κόσμος έτρεμε εννοείται και οι μη Εβραίοι φοβόταν. Τι ήτανε ο Πούλος? Έλληνας. Έλληνας, ο οποίος... Ήταν φίλο Γερμανός. Ήτανε μάχημος φίλο Γερμανός ή απλώς συμπαθόν. Κοιτάξτε, αυτοί δήθηκαν Γερμανοί και μάλιστα το αρχηγείο τους ήτανε στην Κολόβου. Και ο Πούλος ήταν δειμένος Γερμανός, τον είδατε. Αυτό που σου πεκάνετε. Και εγώ είδα αυτά τα δύο τα γεκτονόπουλα, που καθότανε από το σπίτι μου κάμια 25-30 μέτρα μακριά. Μιλούσατε μαζί τους. Όχι, ήταν μεγαλύτερο από εμένα. Ας συμβουλευτεί ότι όπως καταλαβαίνετε τους φοβόμασταν κιόλας κατ' όπου είναι. Που τήρικαν Γερμανοί. Λέγαν τύποτε οι γονείς και τα μεγαλύτερα αδέρφη για αυτούς. Όχι. Τους βλέπαμε. Ήτανε στο σπίτι μου απέναντι κάτι σπιτάκια τα λεγόμενα, τα πλασφυγικά. Ήτανε από αυτούς οι οποίοι ήταν κατά κάποιο τρόπο σε οικονομική θέση λίγο πιο αδύνατοι. Αυτά τα δύο παλικάρια συμμετείχαν στη Λευλασία μετά που φύγαν οι Εβραίοι. Με αυτούς τους χάσαμε μετά, χαθήκανε αυτά τα παιδιά. Εγώ τους είδα στη γειτονιά μου 4-5 φορές και μετά δεν τους ξανά είδα. Κάτι άλλο που θέλετε να μας πείτε. Επικατοχής είχαμε και τους, πώς λέγονται, οι Ταγματοσφαλίτες. Πείτε μας γι' αυτούς. Αυτοί δεδημένοι στρατιωτικά, όπως ο στρατιώτης ο Έλληνας. Και ήταν και αυτοί φίλοι Γερμανοί. Και τι κάνανε ακριβώς? Κυνηγούσανε κατά κάποιο τρόπο τους Έλληνας οι οποίοι ήταν αντίον των Γερμανών. Εσείς ξέρετε τέτοιους Έλληνες που ήταν αντίον των Γερμανών. Κάποτε γυρνούσα εγώ ένα απόγευμα από το σχολείο προς το σπίτι μου. Ακριβώς τη ραμμώνα με πιάνει ένας από αυτούς και μου λέει που πάρε κερατά. Από αυτούς ποιους? Τους Ταγματοσφαλίτες. Ξέραμε ότι αν σε πιάνουν αυτοί ζήσεις. Και εγώ μεταξύ μας φοβηδήκα πάρα πολύ. Ευτυχώς βρέθηκε ένας καλός από αυτούς και είπα σε αυτόν τον Γερμανοτσολιάκ και αυτός ο Γερμανοτσολιάκ τον Ταγματοσφαλίτες ας το παιδί δε το βλέπεις από το σχολείο έρχεται τι το βασανίζεις. Και έφυγα στο σπίτι μου και δέκτερα πέρασα από εκεί. Καθόν ήταν όπως σας είπα πριγουμένους από τη μεριά της ραμμώνες τα δυόρροφα σπίτια. Εκεί εγκατεστάθησαν αυτοί. Είδατε καμιά φορά τους Ταγματοσφαλίτες να κακοποιούν Εβραίους ή άλλους πολίτες. Όχι Ταγματοσφαλίτες μετά έρθανε μετά δεν είχαμε Ισραλίτες εκεί. Ταγματοσφαλίτες ήταν μετά. Στο τέχνο 43.054 ό,τι έκανε. Ταγματοσφαλίτες. Είδατε να κακοποιούν άλλους πολίτες εκτός από την προσωπική σας εμπειρία. Άκουγα. Από ποιον. Ξέραμε. Ξέραμε. Εμείς τα παιδιά μεταξύ μας ανταλλάσαμε απόψεις και συζητήσεις. Είχαν όπλα αυτή επάνω του. Βεβαίως. Σας ευχαριστώ πολύ. Θα σταματήσω να δω αν υπάρχει άλλη επισήμανση ή διευκρίνηση και θα συνεχίσουμε. Ευχαριστώ και εγώ πάρα πολύ. Είμαι χαρούμενος που μου δίνετε ευκαιρία έτσι στη μνήμη των ανθρώπων οι οποίοι αδίκως σκοτώθηκαν. Σας ευχαριστώ πολύ. |