| : Πολλοί φίλοι γνωστούς παραμένετε σπίτι ή στη γης, οπότε αυτό είναι καλό. Βιώνουμε μία πολύ ιδιαίτερη κατάσταση. Πρωτόγνωρη, θα έλεγα, για όλους. Και είναι πάρα πολύ δύσκολο στο πώς να το διαχειριστούμε όλο αυτό. Ειδικά τώρα που ο καιρός στιάχνει, πλησιάζουμε στις γιορτές του Σιωτή του Μάθχα και δήμασταν εγκασμένοι να τις κάνουμε μακριά και ακόμα και από αγαπημένους μας οδρόπους. Οπότε σκεφτήκαμε να προσκαλέσουμε τον ψυχολόγο, τον κύριο Βερτόπυλο, που έως θα μας δώσει συμβουλές και ιδέες για το πώς μπορούμε να διαχειριστούμε αυτή την κατάσταση. Θα ήθελα πριν δώσω τον λόγο στον κύριο Βερτόπυλο, να σας πω για να υπάρξει ομαλή εξαγωγή. Θα το επαναλάβω κάποια στιγμή, αν μου επιτρέψει, Βαγγέλη, για ανθρώπους που μπορούν να μπουν στη συνέχεια. Για να είναι ομαλή, λοιπόν, η συζήτηση μαζί του. Θα ήθελα από όλους να χρησιμοποιήσετε, κάτω αν δείτε στην πλατφόρμα του Zoom, έχει ένα μικρό σνεπάκι που λέει Chat, να αρχίσετε να δείτε, να διατυπώνετε τις ερωτήσεις σας εκεί, θα τις βλέπουμε, θα τις απευθύνω εγώ στον κύριο Βερτόπυλο και θα σας απαντά. Μπορείτε και από την αρχή, δηλαδή αν προκύψουν απορίες και εξαρχής, μπορείτε να γράφετε, να σας εμποδίζει κάτι, για να υπάρξει, να μην πέφτει ο ένας πάνω στον άλλο και να μην χαθούμε λίγο. Οπότε, κύριε Βερτόπυλο, ευχαριστώ πάρα πολύ. Ευχαριστούμε πάρα πολύ, όχι εγώ. Ευχαριστώ. Ευχαριστώ πολύ. Σας δίνω το λόγο, λοιπόν. Ωραία. Καλησπέρα σε όλους. Καλησπέρα. Μιας και μπήκε έτσι πολύς κόσμος τώρα, να συστηθώ λίγο ξανά και εγώ. Λέγομαι Βαγγέλης Βερτόπυλος, είμαι ψυχολόγος. Έχω δει πότε είμαι ψυχολόγος και αθλητικός ψυχολόγος, οπότε η δουλειά μου συναισθησιάζει σε την ψυχοθεραπεία και τη στήριξη εφίβων και ενηλίκων, στην συνεργασία που έχω σε κομμάτια ψυχολογίας με αθλητές, προπονητές, ομάδες, μάνατζερς, όλο αυτό το κομμάτι. Και το αντίστοιχο, αλλά με στελέχη επιχειρήσεων, που εκεί χρησιμοποιούμε έναν άλλο όρο, το λέμε coaching. Χαίρομαι πάρα πολύ που τα λέμε, αν και είμαι περισσότερο της ζωντανής επικοινωνίας, αλλά και αυτή η ζωντανή επικοινωνία είναι, και θα αλλάζουν κάθε τόσο και τα παράθυρα, οπότε βλέπω άλλα πρόσωπα κάθε στιγμή, οπότε τέλεια, νιώθω ότι είμαστε μεγάλη παρέα. Όντως, σε αυτόν τον καιρό, περνάμε μια πρωτόγνωρη κατάσταση. Δεν το περιμέναμε ποτέ. Αν κάποιος τα Χριστούγεννα μας έλεγε ότι, ξέρεις, σε τρεις μήνες από τώρα, τέσσερις, θα υπάρχει μια αρρώστια, ένας ιός, ο οποίος δεν θα έχουμε κάποιον τρόπο να τον αντιμετωπίσουμε όπως θα θέλαμε, και γι' αυτό θα χρειαστεί να κάτσεις σπίτι, να υπάρχουν κάποιες περιορισμοί, και να μας περιέγραφε την πραγματικότητα που ζούμε τώρα. Νομίζω θα τον κοιτούσαμε και θα αναρωτιόμασταν κάποια πράγματα για αυτόν τον άτομο. Και βλέπω με τους ανθρώπους που μιλάω, με τους ανθρώπους στην καθημερινότητά μου κι εγώ, βλέπω ότι πολλές φορές αναπτύσσεται μέσα μας άγχος, μια πολύ εντονή ανησυχία, ή μπορεί να επηρεαστεί και η διάθεσή μας. Εγώ θα ήθελα να εστιάσω λίγο σε αυτό το κομμάτι, του πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τη διάθεσή μας, πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τον εαυτό μας να ελέγξουμε το άγχος μας, και πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τον εαυτό μας τελεία, να είμαστε χρήσιμοι δηλαδή για τον εαυτό μας. Και από εκεί και πέρα, οποιαδήποτε ερώτηση μπορεί να έχετε, θα είναι χαρά μου έτσι να την απαντάω. Και νομίζω, αν μου πες, Δημήτρη, το chat πατάω και βλέπω τις ερωτήσεις. Αυτή τη στιγμή μιλέλε, να επατώνω στο chat πάνω, μπορείς να δεις. Ωραία, οπότε νομίζω τώρα θα μπορώ να βλέπω, το άνοιξε και αυτό. Θα επαναλάβω άλλη μια φορά και θα επαναλαμβάνω ότι αυτή τη στιγμή όλοι τα μικρόφωνα σας δεν χρησιμοποιούνται. Αυτός ο λόγος, αυτό γίνεται για τον λόγο να δίνεται η ευκαιρία να μιλάει ο μιλητής μας και κατά τη διάρκεια της ομιλίας του, όταν υπάρχουν απορίες, βάζετε την ερώτησή σας στο chat και την μεταφέρω εγώ. Ωραία, οπότε δεν θα μου ξεφύγει τίποτα. Θα με βοηθάς και εσύ. Λοιπόν, εγώ όμως μέχρι να υπάρξουν κάποιες ερωτήσεις, που ωραίο θα είναι να υπάρξουν, θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας κάποια γενικά πράγματα, τα οποία έχω δει πως είναι χρήσιμα αυτόν τον καιρό για όλους μας. Πολλές φορές ένα πράγμα που βλέπω είναι λοιπόν ότι η διάθεσή μας μπορεί να επηρεαστεί, μπορεί να μην έχουμε κέφια, μπορεί να βαριόμαστε υπερβολικά, μπορεί να βλέπουμε την ωραία θέα που λέγαμε με την Ελένη πιο πριν απέναντι από το σπίτι μας, αλλά να μην μπορούμε να πάμε να το χαρούμε αυτό το μέρος από κοντά ή να βρεθούμε με τους ανθρώπους που θα θέλαμε. Αυτό είναι κάτι πολύ λογικό, πολύ ανθρώπινο και είναι σημαντικό να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να έχει τέτοια συναισθήματα. Είναι ανθρώπινο να νιώσουμε ανησυχία, είναι λογικό να νιώσουμε άγχος. Αυτά τα συναισθήματα μας τα έχει δώσει η φύση για να μας βοηθήσει στην επιβίωσή μας το άγχος είναι φόβος και η ανησυχία. Και αν δεν νιώθαμε φόβο, τότε δεν θα ζούσαμε και πάρα πολύ γιατί θα κάναμε τα πιο παράτολμα πράγματα χωρίς καμία προφύλαξη. Οπότε είναι λογικό να νιώθουμε αυτά τα συναισθήματα και είναι σημαντικό να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να τα νιώθει, γιατί αυτό που έχω δει και παρατηρώ και εγώ κάθε εβδομάδα που περνάει οι άνθρωποι που δουλεύω θεραπευτικά μαζί τους πόσες εξελίσσονται κάποια πράγματα στις σκέψεις τους αυτή την εβδομάδα άρχισα και παρατηρούσα ότι υπήρχε ένα αυτό που λέμε στην ψυχολογία μετασυνέστημα δηλαδή δεν έχω καλή διάθεση, με έχει φάει κλεισούρα και τώρα με ενοχλεί, αγχώνομαι, τσαντίζομαι και με πιάνει μια κατάθλιψη εξτρά επειδή βλέπω ότι δεν έχω τον έλεγχο της διάθεσής μου. Έχουμε ένα πρόβλημα και πάμε και δημιουργούμε και ένα δεύτερο μέσα μας. Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν να αναγνωρίσουμε στον εαυτό μας το δικαίωμα να έχουμε ανησυχία, να έχουμε άγχος, να επηρεαστεί η διάθεσή μας. Ωραία, το αποδεχόμαστε. Από κει και πέρα όμως υπάρχει ένα θέμα επειδή όταν αυτά τα συναισθήματα είναι σε κάποιο βαθμό και πάνω ή ποιοτικά διαφορετικά, δεν είναι λειτουργικά. Δεν μας βοηθούν στη ζωή μας. Γιατί πολλές φορές μου λένε κάποιοι άνθρωποι ότι «Μα είναι δυνατό να μην ανησυχώ, είναι δυνατό να μην αγχώνομαι. Εδώ η δουλειά μου, έχουμε μηδένη σπράξεις το τελευταίο μήνα. Ή ανησυχώ για την υγεία μου, ανησυχώ για την υγεία ανθρώπου που νοιάζομαι, ανησυχώ τι θα γίνει». Είναι λογικό να ανησυχούμε αλλά δεν είμαι σίγουρος εάν το να ανησυχούμε λειτουργεί προστατευτικά για εμάς. Δηλαδή, εάν ανησυχώ για το τι θα συμβεί και αγχώνομαι και έχω το οχτικό κάρδι μου πιο έντονο και έχω τρέμουλο και δυσκολεύομαι να κοιμηθώ, με αυτόν τον τρόπο εμβολιάζομαι κόντρα στον ιό? Δεν λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο το άγχος. Το άγχος είναι και αυτό, με το μοτίβο έτσι που σας περιέγραψα πριν, είναι έξτρα πρόβλημα, δηλαδή έχω ένα πρόβλημα είμαι κλεισμένος στο σπίτι μου, ζω σε αυτή την κατάσταση της αβεβαιότητας στην οποία δεν έχω ελέγχο και εκεί πάω και αγχώνομαι και δημιουργώ ένα δεύτερο πρόβλημα το οποίο είναι εξακάθαρα δικό μου δημιούργημα. Αυτό λοιπόν, αυτό είναι το θέμα. Είναι πολύ λογικό και ανθρώπινο να νιώθουμε αυτά τα συναισθήματα δεν είναι λειτουργικό, δεν μας βοηθάει. Άρα τι μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε τον εαυτό μας. Εγώ θα ήθελα για να μην, επειδή είμαι και γενικά αρκετά πρακτικός και στην επιστημία αυτή και στη δουλειά μου και δεν θέλω να σας ζαλίσω με πολλές ψυχολογικές κρολογίες και φιλοσοφίες, θα ήθελα να σας πω μερικά πρακτικά πράγματα με τα οποία μπορούμε να βοηθήσουμε τον εαυτό μας. Είναι πολύ σημαντικό να εξηγήσουμε στον εαυτό μας, γιατί δεν το έχουμε αντιληφθεί όλοι, ότι αυτή τη στιγμή κάνουμε κάτι πάρα πολύ σημαντικό και χρήσιμο. Πολλοίς κόσμος δεν καταλαβαίνει για ποιον λόγο είναι σπίτι του και κάνει διάφορες άλλες σκέψεις. Και θεωρούμε ότι επειδή βαριόμαστε ότι αυτό είναι κάτι ενοχλητικό. Όμως ξέρετε και το καλοκαίρι ένας πυροσβέστης μπορεί να είναι 8 ώρες δεν ξέρω πόσο μπορεί να είναι μέσα σε ένα πυροσβέστικο όχημα και να περιμένει απλώς κοιτώντας τα πεύκα. Φαντάζομαι ότι δεν είναι το πιο συναρπαστικό πράγμα που μπορεί να κάνει στη ζωή του αυτός ο άνθρωπος, αλλά είναι κάτι πάρα πολύ σημαντικό και χρήσιμο. Κι αυτή η δουλειά που κάνουμε εμείς είναι μια πολύ σημαντική δουλειά. Συμβάλλουμε στο να σπάσει μια λυσίδα. Αυτό είναι ένα πράγμα που χρειάζεται και εμείς και στα παιδιά μας τα οποία θα θέλουν περισσότερη επεξήγηση και περισσότερες φορές να τους θυμίζουμε ότι αυτή τη στιγμή ξέρω πως περνάς βαρετά, όμως δεν περνάς βαρετά χωρίς λόγο. Κάνεις κάτι πάρα πολύ σημαντικό. Σου έχουν εζητήσει να βοηθήσεις, γιατί με τον τρόπο αυτό συμβάλλουμε στο να έχουμε και εμείς και οι συνάνθρωποι μας την υγεία μας. Δεν υπάρχουν και κάποια ερωτήματα, ε? Ναι, υπάρχει μια ερώτηση από τον Σοκράτη Τωχαντισταμάρτη. Ρωτάει ποια είναι η εκτίμησή σας σχετικά με το μέγεθος και το είδος της επιρροής προσκόντα μέσα μας σχετικής ανημέρωσης, κυρίως τηλεόραση και μεγαλύτερες επισκεψημότητες στους σελίδας. Την ψυχική κατάσταση των ανθρώπων αυτή την περίοδο της καραντίνας. Συστήνεται κάποιο προσαρμοσμένο, σε αυτή την περίοδο τρόπο κατανάλωσης των ειδήσεων, προκειμένου να διαρθειλευτεί η ψυχική υγεία όλων μας. Ναι, και αυτό είναι πολύ σημαντικό πράγμα. Ένα από αυτά τα πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε τον εαυτό μας είναι να βάλουμε ένα φίλτρο και να βάλουμε φρένο στην υπερβολική ενημέρωση. Είμαστε σπίτι και σε πάρα πολλά σπίτια υπάρχει μονήμως μια τηλεόραση ή ένα ραδιόφωνο ή σκρολάρουμε σελίδες στο ίντερνετ και συνεχώς βλέπουμε ειδήσεις. Δεν βλέπουμε κάτι διαφορετικό, βλέπουμε όμως πολλές φορές το ίδιο πράγμα το οποίο είναι αρνητικό. Είναι στενάχωρο, είναι ανησυχητικό και επίσης βλέπουμε και πάρα πολλή πληροφορία που δεν είναι έγκυρη. Αυτό που προτείνουμε είναι να έχουμε μια ενημέρωση αλλά στο περισσότερο ας είναι. Ένα εικοσάλεπτο το μεσημέρι αν έχουμε αρνηνάνεση χρόνου αλλά αλλιώς ένα εικοσάλεπτο το μεσημέρι, ένα εικοσάλεπτο το βράδυ να δούμε τις βασικές ειδήσεις, να ξέρουμε τι συμβαίνει, να ενημερωθούμε για όλα τα ζητήματα. Αυτό φτάνει. Η υπερβολική ενημέρωση στρέφει την προσοχή μας στο αρνητικό το στενάχωρο αυτό το ερέθισμα και τελικά εμπλεκόμαστε πάρα πολύ συναισθηματικά. Οπότε φρένο στην ενημέρωση και όχι μόνο ποσοτικά αλλά και ποιοτικά. Τώρα με αφορμή αυτή την ωραία ερώτηση, να πω ότι θα βάλουμε και ένα φρένο στις θεωρίες συνομοσίας. Ξέρετε και η έκθεση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχει φέρει κάτι πολύ προβληματικό. Εκεί που επιτέλους όλοι οι άνθρωποι μπορούμε να εκφραζόμαστε ελεύθερα, δημοκρατικά, να πούμε την άποψή μας. Βλέπουμε όμως και τα μειονεκτήματα αυτού του βήματος. Γιατί αυτή τη στιγμή άνθρωποι και απόψεις οι οποίες δεν θα ακουγόντουσαν παραελάχιστα σε κάποιες παρέες και πολύ πιθανό δεν θα έδινε και κανείς σημασία, ακούγονται και επειδή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στο μόνο είμαστε όλοι ίσοι. Υπάρχει ένα όνομα, μια φωτογραφία, ό,τι έχει βάλει ο καθένας και όλες οι απόψεις έχουν εμπίμα και ακούγονται πάνω κάτω το ίδιο. Οπότε ξαφνικά το πρωί ως το βράδυ μιας μέρας μπορούν να έχουν δημιουργηθεί θεωρίες συνομοσίας, απόψεις πόλες. Αυτό που... Συγγνώμη, ακόμα μία ερώτηση. Νομίζω ότι τελείωσε. Είναι σημαντικό, όταν ακούμε ή όταν βλέπουμε μία άποψη, ή όταν ακούμε κάποια φράση να λέει κάποιος που να ξεκινάει με τις λέξεις «εγώ πιστεύω ότι» πριν ακούσετε το επόμενο και το δεχτείτε, αναρωτηθείτε λίγο ποιος είναι. Έχει έναν ιστιμονικό υπόβαθρο για να το πει. Εάν κάποιος μιλάει για εμβόλια αλλά δεν είναι γιατρός, δεν είναι κάποιος εξειδικευμένος επιστήμονας, δεν χρειάζεται να λάβουμε σοβαρά αυτή την άποψη. Υπάρχει και ποσοτικά και ποιοτικά λιγότερη και προφιλτρασμένη πληροφορία. Καλησπέρα, ως μόνη μαμά με δυο παιδιά στο σπίτι, όπου παράλληλα δουλεύω και από το σπίτι. Την Δετάρκτη έπαθα μία κρίση πανικού. Πώς μπορούμε να διαχειριστώ με όλο αυτό, δηλαδή σπίτι, δουλειά και παιδιά σαν ζώα σε κλουβή. Συγνώμη, ήτανε παρέμβαση δική μου, οπότε... Ξεκινήσουμε από... κάθε μία στιγμή αναφέραμε εδώ μία κρίση πανικού. Να ξεκινήσουμε από ότι πέρα από όλα αυτά που μπορεί να συζητήσουμε σήμερα, εάν κάτι κάπου βλέπουμε να ζωριζόμαστε, να δυσκολευόμαστε, να διαχειριστούμε κάποιες καταστάσεις και να έχουμε μια αναστάτωση, η οποία αναπέρνει την μορφή πολύ εντωνουάνχους μιας πολύ πρεσμένης διάθεσης ή αν έχουμε κρίση πανικού ή οτιδήποτε άλλο, εκεί εννοείδικα χρειάζεται να μιλήσουμε με κάποιον ειδικό, με κάποιον ψυχολόγο, με κάποιον γιατρό, ώστε να μας καθοδηγήσει ή να μπορούμε να έχουμε τη στήριξη που χρειαζόμαστε. Έτσι? Αυτές οι επικοινωνίες είναι φιλικές συζητήσεις και σαν να διαβάζουμε ένα άρθρο που έχει γράψει κάποιος. Δεν υποκαθιστούμε τη δουλειά που μπορεί να κάνουμε. Το λέω αυτό βέβαια γιατί πολλές φορές χρησιμοποιούμε και την φράση κρίσης πανικού, χωρίς απαραίτητα να είναι κρίσης πανικού. Κρίσης πανικού είναι κάτι πολύ συγκεκριμένο. Εάν όμως κάποιοι, επειδή και στατιστικά, αν το δω από όσους συμμετέχουμε τώρα, κάποιοι θα έχουν κρίσης πανικού στη ζωή τους. Ή θα είχαν ή θα έχουν ή οτιδήποτε. Οπότε να ξέρουμε να σκρατήσουμε τώρα και αυτή την πληροφορία, η κρίσης πανικού είναι κάτι το οποίο αντιμετωπίζεται. Είναι μία πολύ τρομακτική εμπειρία. Δεν είναι απλά πολύ άγχος, μην το μπερδεύουμε αυτό. Αυτοί που έχουν πραγματικά κρίσης πανικού, είναι μία πολύ τρομακτική εμπειρία, πολύ δυσφορική, αλλά ξέρετε την έχουμε βαφτίσει κρίσης πανικού από τον θεό Πάνα της αρχαιότητας, ο οποίος ήταν ένας με πολύ άσχημη όψη, που την έστεινε στους διαβάτες στα δάση, πεταγόταν, τους τρόμαζε, αλλά δεν μπορούσε να τους κάνει κακό. Για αυτό την έχουμε βαφτίσει κρίσης πανικού. Είναι κάτι πολύ τρομακτικό, το οποίο όμως δεν είναι επικίνδυνο. Δεν μπορεί να μας κάνει κακό. Τις ίδιες πιθανότητες που έχω εγώ να πάθω αυτή τη στιγμή κάτι με την καρδιά μου, την ίδια, τις ίδιες πιθανότητες και και κάποιος που παθαίνει μία κρίσης πανικού, δεν είναι κάτι τέτοιο. Όσον αφορά τώρα το ερώτημα που έθεσε η φίλη μας, χρειάζεται να τροποποιήσουμε το πρόγραμμα την καθημερινότητά μας. Έχουν αλλάξει οι συνθήκες, άρα χρειάζεται να προσαρμοστούμε, να είμαστε βέληκτοι και να κάνουμε και εμείς αλλαγές. Ποιες είναι αυτές οι αλλαγές, είτε μιλάμε για εμάς είτε για τα παιδιά μας. Νούμερο 1, χρειάζεται να προσπαθήσουμε να τηρούμε περίπου το ίδιο πρόγραμμα σε ώρες που είχαμε και πριν όλη αυτή την κατάσταση. Περίπου την ώρα που ξυπνούσαμε, εκείνη την ώρα θα ξυπνήσουμε. Περίπου την ώρα που κοιμόμασταν, αυτή την ώρα θα κοιμηθούμε. Και εμείς και τα παιδιά. Δεύτερον, χρειάζεται να μπατζετάρουμε μέσα στο πρόγραμμά μας συγκεκριμένες δραστηριότητες. Όταν μέσα στο πρόγραμμα, και αυτά είναι κοινά και για ταλικάτωμα και για τα παιδιά, όταν μέσα στο πρόγραμμα της καθημερινότητάς μας, έχουμε μία σταθερότητα, μία προβληωσημότητα, αυτό μας δίνει αίσθηση ελέγχου. Και η αίσθηση του ελέγχου μειώνει τις αβεβαιότητες. Η αβεβαιότητα είναι ο σπόρος του άγχος. Οπότε, φτιάχνουμε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα, ξυπνάω αυτή την ώρα. Κάνω τη ρουτίνα μου, πλένω με οτιδήποτε, κάνω, τρώω πρωινό, δίνομαι οπωσδήποτε, και εγώ και τα παιδιά μου θα βάλουνε τα ρούχα τους, έτσι και γιατί αυτό μας βοηθάει να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν είναι μία συνέχεια της ξάπλας, τώρα έχω σηκωθεί και ετοιμάζομαι να κάνω κάτι άλλο. Οπότε, από εκεί και πέρα, κάθε μέρα, και για εσάς και για τα παιδιά σας, πρότεινα να βάλετε στο πρόγραμμά σας δραστηριότητες από όλους τους βασικούς τομείς που υπάρχουν στη ζωή μας. Ποιοι είναι οι βασικοί τομείς? Νούμερο 1, διατροφή. Αυτό είναι κάτι που πούμε και να το προσέχουμε, δεν είναι απλώς μία δραστηριότητα. Προσέχουμε και ποιοτικά και κοσοτικά τι φτιάχνουμε και τι μπαίνει μέσα στο σπίτι, γιατί αν μπεί κάτι μέσα στο σπίτι, πιο πιθανό θα φαγωθεί. Δεύτερον, άσκηση. Άσκηση, λοιπόν. Χρειάζεται κάθε μέρα να κάνουμε άσκηση. Υπάρχουν τόσα πολλά προγράμματα στο YouTube. Γυμναστές που κάνουν προγραμματάκια live μέσα από το Instagram, μέσα από το Facebook. Υπάρχουν τόσα πολλά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε. Αλλά ό,τι σας λέω, χρειάζεται να είναι μπατζεταρισμένος σε συγκεκριμένες ώρες μέσα στην ημέρα. Δεν είναι ξυπνάω το πρωί και σήμερα θα κάνω άσκηση, θα διαβάσω κάποια στιγμή ένα βιβλίο, θα ασχοληθώ με τη δουλειά μου, θα κάνω τα μαθηματά μου. Δεν πάει, έτσι δεν θα γίνει ποτέ. Θα φτάσει το βράδυ και θα έχουμε μια αίσθηση... Ωπω, σάπησα και σήμερα, δεν έκανα τίποτα. Άρα, κάθε μέρα από το βράδυ της προηγούμενης έχω γράψει σε μια σελίδα με ακρίβεια ώρας ακριβώς τι έχω να κάνω. Και για εμένα και για τα παιδιά μου. Και το έχουμε συμφωνήσει με τα παιδιά. Χρειάζεται κάθε μέρα να κάνουμε πνευματική άσκηση. Κάθε μέρα χρειάζεται να έχουμε κάποιες δραστηριότητες στο πρόγραμμά μας που να οξύνουν το νου. Διάβασμα. Σκάκι. Φάζλ. Επικαπέζια παιχνίδια. Τα τασκευές, όσοι ασχολούνται με το μοντελισμό και φτιάχνουν αεροπλανάκια, καραβάκια, όλα αυτά τα ωραία πράγματα. Ακόμη και παιχνίδια υπάρχουν πολύ καλές εφαρμογές. Και παιχνίδια που υπάρχουν και για τα κινητά και για όλες τις άλλες συσκευές. Που μας ενισχύουν τη συγκέντρωση, οξύνουν κάποιες γεφαλικές μας λειτουργίες. Απλώς θέλουμε να έχουμε ρέγολα γιατί συνολικά μέσα στην ημέρα δεν θέλουμε να περνάμε πάρα πάρα πολύ χρόνο μπροστά σε οθόνες. Δόξα του Θεού έχουμε ένα σωρό άλλες εναλλακτικές. Προσπαθώ να μην... Να σε ρωτήσουμε ερώτηση, μπορώ να... Ναι, μόνο για να μην αφήσω κάτι να πάρει το για την φίλη που ρώτησε πριν για τα παιδιά. Χρειάζεται στα παιδιά να αναλάβουμε και εμείς περισσότερο δράση για να προσθέσουμε στο να βρουν αυτές τις δραστηριότητες. Δεν μπορούμε να ζητάμε από ένα παιδί να κάτσει ήσυχο χωρίς να κάνει τίποτα. Για εμάς τους ενήλικους είναι πολύ πιο εύκολο να κάτσουμε και να κοιτάμε το ταβάνι, γιατί απλώς το νιώθουμε και κάπου ότι κουράστηκα και τώρα σκέφτομαι πίσω πράγματα. Το παιδί είναι πολύ δύσκολο να το κάνει αυτό. Άρα χρειάζεται εμείς να κάνουμε αυτό το κομμάτι της δουλειάς για το παιδί και να βρούμε εμείς δραστηριότητες που να του προτείνουμε ή να το πάρουμε να τις κάνουμε μαζί. Και βεβαίως με πολύ ποιοτική επικοινωνία. Σε ποιο βαθμό η αγνωσία του εαυτού μας και η ελπίση αυτοπεποίθηση επιβινών το σύνδρομο περιορισμού λόγω εφαρμογής μέτρων περιορισμού. Αν καταλαβαίνω σωστά την ερώτηση... Θέλετε να δώσουμε το μικρόφωνο τη διατυπώση, ίσως, για να είναι αντιληπτώσεις. Σαφής είναι, αλλά αν θέλετε... Αν δεν αποδεχόμαστε τον εαυτό μας και αν έχουμε κάποιο μοτίβο σκέψης που να έχει μέσα του υπερβολικές απαιτήσεις, καταστροφολογία, εκεί δημιουργείται μέσα μας συναισθηματική αναστάτωση. Να πω λίγο ένα παράδειγμα. Αν είμαι μέσα στο σπίτι μου και σκέφτομαι, δεν μου αρέσει που είμαι μέσα στο σπίτι μου, να πάρει ευχή, δεν γίνεται να είμαι μέσα στο σπίτι μου, δεν γίνεται να ζούμε αυτή την κατάσταση. Αυτή τη στιγμή έχω μια απέτηση. Η απέτηση αυτή που έχω, τακώνεται με την πραγματικότητα. Μαντέψτε ποιος θα νικήσει. Όσο και να χτυπιέμαι εγώ ότι δεν γίνεται να υπάρχει αυτή τη στιγμή αυτή η επιδημία, καλώς ή κακώς, αυτή η επιδημία υπάρχει, καλώς ή κακώς, εγώ χρειάζεται να κάτσω μέσα στο σπίτι μου. Άρα, όλο αυτό είναι και η βάση της εφαρμογής στην ψυχοθεραπεία, της προσέγγισης που έχω κατευθευτεί και εγώ, η οποία βασικά έχει περιγραφεί 2000 χρόνια πριν από τον Επίκτητο, ο οποίος είπε ότι εμείς οι άνθρωποι να στατονόμαστε περισσότερο, όχι από τις καταστάσεις, αλλά από το πώς σκεφτόμαστε για τις καταστάσεις. Και κυρίως, όταν έχουμε απαιτήσεις οι οποίες τσακώνονται με την πραγματικότητα. Η τριβή από αυτό το τσακωμό είναι η συστηματική ένταση με συναισθήματα τα οποία δεν είναι λειτουργικά. Άρα, αυτό ήταν η απέτηση. Αν επίσης κάθομαι στο σπίτι και λέω, πω, είναι τραγικό αυτό το πράγμα να είμαι μέσα στο σπίτι, είναι τραγικό, πω, είναι ότι χειρότερο μπορούσε να συμβεί. Δεν είναι ότι χειρότερο μπορούσε να συμβεί. Δεν είναι ότι χειρότερο. Το είχα δει γραπτός, αλλά όταν πριν δύο εβδομάδες μίλησα με κάποιον άνθρωπο μεγαλύτερες ηλικίες, ο οποίος είχε ζήσει άλλες καταστάσεις της ιστορίας μας, μου είχε πει, αλήθεια, δεν έχω κανένα πρόβλημα να κάθομαι μέσα στο σπίτι. Και μάλιστα να είναι και κάτι χρήσιμο αυτό που κάνω. Γιατί οι καταστάσεις που είχα περάσει εγώ ήτανε πραγματικά πολύ πιο άσχημες. Άρα, η καταστροφολογία επίσης μας οδηγεί σε μία υπερβολή και φουλώνει όλη τη συναισθηματική ένταση. Άρα, ναι, η απάντηση στην ερώτηση του Άριο, που τη βλέπω, είναι ότι βεβαίως όσο και περισσότερο γνωρίζουμε τον εαυτό μας, αποδεχόμαστε τον εαυτό μας, αποδεχόμαστε την πραγματικότητα και γεφτόμαστε με έναν λογικό και ρεαλιστικό τρόπο που βοηθάμε τον εαυτό μας. Δεν βλέπω κάποια άλλη ερώτηση, οπότε... Ωραία. Μπορείς να συνεχίσεις να μας πεις... Συνεχίζω να σας κουράζω εγώ τότε λίγο. Για να συνεχίσω τώρα, γιατί είχα κάνει μια λίστα, αλλά ένα σημείο το απαντήσαμε, ήταν αυτό για την πληροφόρηση. Από εκεί και πέρα, λοιπόν, τι έχουμε πει μέχρι στιγμής να τα συνοψήσουμε. Νούμερο 1, είναι λογικό και ευσολογικό να νιώθουμε άγχος. Είναι ανθρώπινο, δεν είμαστε περάνθρωποι, ας μας δώσουμε το δικαίωμα αυτό. Νούμερο 2, μπορεί να είναι λογικό, αλλά δεν είναι πρακτικό. Δεν είναι λειτουργικό. Γιατί δεν μας λύνει κανένα πρόβλημα. Δεν εμβολιάζομαι όταν αγχώνομαι για το κορονοϊό ή για το τι κάθαμε σπίτι. Οπότε θα το αποδεχτώ σαν κατάσταση, δεν χρειάζεται να μου αρέσει. Θα το αποδεχτώ σαν πραγματικότητα και να κοιτάξω τι μπορώ να κάνω γι' αυτό. Ποια πράγματα είπαμε ότι μπορούμε να κάνουμε. Πρώτον, προστατεύουμε τον εαυτό μας και το εννοώ κυριολεκτικά. Ακολουθούμε τις επίσημες οδηγίες, και τις επίσημες καταρρυθμίσεις που μας δίνουν. Γιατί πριν δύο εβδομάδες έβλεπα για πολλές μέρες για σκόρδα, κρεμμύδια και διάφορα άλλα, τα οποία μπορεί να μας βοηθήσουν. Μπορεί να είναι υπέροχα, μπορεί να συμβάλλουν σε μια υγιεινή διατροφή. Αλλά δεν άκουσα τίποτα να θεραπεύουν ούτε τον κορονοϊό, ούτε ένα σωρό άλλες παθήσεις που κατά καιρούς έχουμε ακούσει. Βασιζόμαστε στην αξιόπιστη πληροφορία. Μετά, φροντίζουμε τον εαυτό μας όπως είπαμε, με το να έχουμε ένα καθημερινό πρόγραμμα, που έχουμε γράψει από το προηγούμενο μπρετ τουλάχιστον, το οποίο θέλουμε να περιλαμβάνει, φαρτίδες αν έχουμε 4-5 κουβάδες με τους βασικούς τομείς της ζωής μας. Και θέλουμε να πάρουμε συστατικά από κάθε έναν από αυτούς τους κουβάδες. Ποιή είναι αυτή η άσκηση, η νοητική άσκηση, η δουλειά μας για τα παιδιά το σχολείο, η φροντίδα του χώρου μας και η προσωπική υγιεινή, η κοινωνικοποίηση. Κάθε μέρα θα μιλήσουμε στο τηλέφωνο με κάποιους, θα κάνουμε βιντεοκλήσι. Θα φτιάξουμε ένα καφέ και θα κάνουμε μία ομαδική κλίση με την παρέα μας και θα κουβεντιάσουμε. Όχι με τον αυταρχικό τρόπο που κουβεντιάζουμε τώρα, που μιλάω εγώ και εσείς έχετε τα μικρόφωνα κλειστά. Είστε με τους 2-3-4 φίλους μας και κουβεντιάζουμε. Ανταλλάσσουμε τα νέα μας. Βοηθάμε και τον εαυτό μας και βοηθάμε και εκείνους. Καλό είναι να έχουμε εκείνους. Καλό είναι να έχουμε και τις κεραίες μας ανοιχτές. Γιατί εγώ το παρατηρώ με δικούς μου γνωστούς, τις τελευταίες εβδομάδες σταδιακά, μπορεί να παρατηρήσουμε σε φίλους μας, σε ανθρώπους τους οποίους μοιάζομαστε, μπορεί να παρατηρήσουμε μία αλλαγή. Να ακούσουμε ότι η μιλά είναι λίγο πιο πεσμένα. Να δούμε σαν να έχουν ανάγκη μία επικοινωνία. Μην το αυνοήσουμε αυτό. Έχουμε δίδυα σε αυτήν την περίοδο να βοηθήσουμε τον εαυτό μας και να βοηθήσουμε τους γύρω μας. Επίσης, υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι, ούτως ή άλλως, μπορεί να ζούσαν μοναχικά και την προηγούμενη περίοδο. Και αυτοί μπορεί να δυσκολεύονται. Ας σκεφτούμε λίγο, εσύ έχω καιρό να μιλήσω με τον Ντάδε, ας πάρε ένα τηλέφωνο να δω τι κάνει. Και εκείνων θα βοηθήσουμε και θα νιώσουμε πολύ καλά και εμείς μέσα μας. Έχω ακόμα μία ερώτηση, η οποία μου έρθε στο προσωπικό μου. Αν ο εγγλισμός προκαλεί βία, και πώς αντιμετωπίζεται αυτή η? Καλέστε, θα σου εμπήκε εδώ αυτό. Ο εγγλισμός δεν προκαλεί βία, για να είμαστε έτσι ξεκάθαροι. Μπορεί πιεστικές καταστάσεις, τρεσογόνες καταστάσεις, να βοηθήσουν να εκδηλωθούν ήδη υπάρχουσες αδυναμίες μας ή τάσεις που έχουμε. Πριν λίγες μέρες μιλούσα με κάποιον γιατρό. Του λέω, τι γίνεται χαμός, έχετε κόσμο, κρούσματα και από όλες τις υπόλοιπες ασθένειες. Μου λέει, να σου πω, ότι αναλύθηκε στα πίγοντα οικογενειακή βία. Αυτά μας έρχονται περισσότερο. Δεν είναι λάθος να βρούμε δικαιολογία τον εγκλησμό. Γιατί είναι το ίδιο λάθος, όπως θα είναι λάθος, να πούμε ότι σε χτύπησα επειδή εσύ φλέρκαρες με κάποιο άλλο άτομο. Δεν δικαιολογείται αυτό το πράγμα. Άρα μην το συνδέσουμε με μία σχέση αιτίας και δικαιολογίας του. Είναι κάτι το οποίο όμως μπορεί να εκδηλωθεί ακόμα περισσότερο σε αυτές τις συνθήκες, γιατί όπως όλοι το γνωρίζετε πολύ καλό, οι άνθρωποι οι οποίοι δεζουν μόνοι τους, αλλάζουν με την οικογένειά τους, μοιράζονται πολύ περισσότερο χρόνο πια από όσο μοιραζόντουσαν συνήθως. Αυτό σημαίνει ότι, επειδή όπως επίσης γνωρίζουμε, αλλά αυτό είναι ένα άλλο θέμα για άλλη συζήτηση, πάρα πολλές σχέσεις, γάμοι, όλα αυτά, έχουν κάποιες δυσκολίες στο πέρασμα των ετών, αυτό δυσκολεύονται οι άνθρωποι. Όταν ξαφνικά είμαστε τόσο πολλές ώρες στον ίδιο χώρο, έχουμε να κάνουμε μία διαφορετική οργάνωση στη χωροταξία, να συμφωνήσουμε λίγο ποιος θα χρησιμοποιεί, ποιος θα διαει τηλεόραση, ποιος θα είναι σε αυτό το δωμάτιο, ποιος μπορεί και πότε να ακούσει μουσική. Χρειάζεται δηλαδή να φτιάξουμε ένα καινόριο σύνταγμα μεταξύ μας. Πάντως, ναι, σε καμία περίπτωση να μην το δικαιολογήσουμε τη δία, είναι όμως κάτι το οποίο μπορεί να οξυνθεί λόγω της πιεστικής αυτής παρτάστασης. Όχι, δεν έχω κάτι τώρα, δεν βλέπω κάτι. Να ρωτήσω κάτι εγώ έτσι, επειδή έχετε και την ιδιότητα του αθλητικού ψυχολόγου με τους αθλητές τώρα, αυτή την περίοδο. Ναι, πολλοί αθλητές νομίζουν ότι επειδή έκλεισε το γυμναστήριο, το στάδιο, ότι δεν μπορούν να κάνουν κάτι πια. Έχουν εμφάθει μαύρα και ασυντέρνες και επαγγελματίες αθλητές, οι οποίοι μάλιστα σκεφτείτε ότι έχουν τη ταυτότητά τους, έτσι όπως την έχουν πολλές φορές στο μυαλό τους, ο Βαγγέλης Βερτόπιλος, γράφει Βαγγέλης Ποδοσφαιριστής Βερτόπιλος. Είμαι εγώ ποδοσφαιριστής, οπότε αν το χάσω αυτό, δεν ξέρω ποιος είμαι. Οπότε οι αθλητές μπορεί επίσης να βιώσουν από δυσάρεστες συναισθήματα ή έστω το άγχος και την αβεβαιότητα αυτή. Η αλήθεια είναι όμως ότι οι αθλητές, όπως και όλοι μας, η ζωή η ίδια είναι ένα άθλημα, το επαγγελμά μας είναι ένα άθλημα, οι στόχοι που έχουμε βάλει στη ζωή μας είναι ένα άθλημα, μπορούν να κάνουν πάρα πολλά πράγματα. Οι αθλητές που συνεργάζομαι έχουμε πέσει με τα μότρα στη δουλειά. Εχθές, χαρακτηριστικά, ένας ποδοσφαιριστής μου έλεγε ότι κάνω φυσική κατάσταση τα προγράμματα που κάνουμε, είναι επαγγελματίας οπότε έχει προσαρμόσει βέβαια όλο το πρόγραμμα σε αυτό, μου λέει κάνω τρεις με τέσσερις ώρες προπόνηση μέσα στο σπίτι, δεν είναι κάποιος που έχει δικό του γυμναστήριο, κάνει όμως κάποια προγράμματα. Και από εκεί και πέρα δουλεύει άλλες τρεις με τέσσερις ώρες κάθε μέρα κάνοντας νοητική προπόνηση. Έχουμε πάρα πολλά εργαλεία που δουλεύουμε και με τους αθλητές, εργαλεία τα οποία τους βοηθούν να έχουνε συναισθηματικό έλεγχο, να κάνουνε εξάσκηση σαν να είναι μέσα στο γήπεδο, υπάρχει χαρακτηστικά έτσι ένα εργαλείο που λέγεται οκτικοποίηση, σε αυτό αξιοποιούμε την ιδιότητα που έχει ο εγγέφαλός μας να μπερδεύει τις φανταστικές εικόνες με τις πραγματικές και αυτό σημαίνει ότι αν κάτσω και φανταστώ τον εαυτό μου να εκτελώ μια άσκηση, να ρίχνω ένα σουτ, να κάνω οτιδήποτε, ο εγγέφαλός μου εκείνη τη στιγμή στέλνει τα ίδια σήματα στους ίδιους μης που θα έστειλνε και αν ήμουνα μέσα στο γήπεδο και το έκανα. Οπότε αυτή πραγματικότητα μας δίνει πολλά εργαλεία με τα οποία δουλεύουμε με τους αθλητές. Άρα ναι, οι αθλητές μπορούν να κάνουν πάρα πολλά πράγματα, μπορούν να βγουνε μέσα από αυτή την κατάσταση και πραγματικά σε πάρα πολλούς τομείς της αθλητικής τους δραστηριότητας να έχουν βαλτιωθεί. Δεδομένης της κατάστασης και της αβεβαιότητας, τόσος προς την επέκταση της ορισμένης από την κυβέρνηση 27 Απριλίου, χρονικής ησίως των εφιστάμενων μέτρων, όσο πιο σπρος το υπαρκτικό ενδεχόμενο, να έχουμε ένα δεύτερο κύμα διασποράς του Ιού το Φινόπορο. Αυτό είναι το πρόγραμμα που θέλουμε να κάνουμε, να αντιμετωπίσουμε τον ενδυνισμό βήμα-βήμα στο παρόν ή να προετοιμαζόμαστε και για τα παραπάνω ενδεχόμενα από τώρα. Έτσι όπως είναι διαδικομένη αυτή η ερώτηση είναι τόσο λογική, που θα πω και τα δύο. Εάν στο δεύτερο σκέλος λέγατε, ή να καταστροφολογούμε και να γινόμαστε μυρολάτρες και να αγχωνόμαστε για τα παραπάνω ενδεχόμενα από τώρα, εκεί θα είχαμε μια ένσταση, γιατί δεν θα ήταν λειτουργικό. Μπορούμε όπως όλες οι επιχειρήσεις, είδατε από την πρώτη εβδομάδα τις πρώτες ημέρες πώς προσαρμόστηκαν πολλές επιχειρήσεις, ξαφνικά στην τηλεόραση αλλάξαν όλες τις διαφημίσεις. Τα πάντα γίνανε, παράδοση κατοίκων, εξυπηρέτηση εξ αποστάσεως. Εγώ πήγα στην τράπεζα και τους ζήτησα και ολοκλήρωσα μια διαδικασία να μπορεί κάποιος να μπαίνει στο site μου και να κλείνει τη συνέδρεια του online. Είμαι ο ψυχολόγος, δηλαδή ο τελευταίος που θα έκανε κάτι τέτοιο. Άλλο πράγμα είναι αγχώνομαι, άλλο πράγμα είναι σχεδιάζω. Βεβαίως λοιπόν, θα σκεφτούμε τα δεδομένα, τα δεδομένα του καθενός είναι πολύ διαφορετικά, άλλα δεδομένα έχει και θα έχει στη ζωή του κάποιος υπάλληλος, άλλα δεδομένα θα έχει κάποιος ελεύθερος πραγματευματίας, άλλα δεδομένα κάποιος που έχει μια επιχείρηση. Όλοι αυτοί οι διαφορετικοί τομείς θα έχουν τα υπέρ τους, θα έχουν και τα κατά τους. Οπότε, χρειάζεται και να εστιάζουμε στο εδώ και τώρα και να σχεδιάζουμε με ψυχρεμία τα επόμενα βήματά μας για να μπορούμε να τα αποκριθούμε. Και κλείνοντας αυτό, απλώς να το πω, ξέρετε υπάρχει ένα τρίπτυχο στη σκέψη μας που οδηγεί στο άγχος και το αντίστοιχο τρίπτυχο που μας ξεφουσκώνει το άγχος. Το αγχωτικό τρίπτυχο είναι, εστιάζω σε κάτι που είναι στο μέλλον, εστιάζω σε κάτι που είναι έξω από τον έλεγχό μου, έστω και 1%, και εστιάζω στο αποτέλεσμα. Αν εστιάζουμε στο ποια θα είναι η οικονομική κατάσταση ή οποιαδήποτε άλλη κατάσταση σε οποιοδήποτε χρονικό σημείο στο μέλλον, κάνουμε ακριβώς αυτά τα τρία πράγματα. Άρα, δημιουργούμε άγχος μέσα μας. Γιατί εστιάζουμε σε κάτι που είναι αβέβαιο και δεν μπορούμε να το ελέγξουμε. Αντιθέτως, θέλουμε να εστιάζουμε στο εδώ και τώρα, σε πράγματα που είναι στον έλεγχό μας. Δεν ξέρω τι θα γίνει το Σεπτέμβριο, αλλά σήμερα, τώρα, μπορώ να ακολουθήσω ένα πρόγραμμα. Σήμερα, τώρα, μπορώ να σκεφτώ και να κάνω ένα σχέδιο, ένα πλάνο για το πώς θα μπορούσα να κάνω τη δουλειά μου πιο ευέλικτη, αν μια κατάσταση χρονίσει περισσότερο. Συνεχίζω. Άρα, μιλάμε για τη χρήση της φαντασίας και έτσι όπως την είχαν τα παιδιά στο παρελθόν. Μόνο που στείσαμε τη ζωή χωρίς φαντασία, αλλά με την υλοποίηση οδηγιών και προτύπων, δίσιμως τη διασκέπταση, και αδυνατούμε να σταθούμε αυτοδύναμοι και αφτάρκες χωρίς εξωτερική υποστήριξη. Το ένα, συμπέρασμα, το βλέπω, δεν ξέρω αν είναι ρότηση. Και το άλλο είναι πώς μπορούμε να διαφυλάξουμε μια σχέση, είτε προσωπική είτε φιλική, ενώ είμαστε σε καραντίνα, χωρίς να κλονιστεί από το γεγονός ότι δεν μπορούμε να συναντηθούμε. Αυτό διότι είμαστε όλοι πολύ ευρυκοί με την όλη κατάσταση και μπορεί να περιεξηγηθούμε πολύ πιο εύκολα από πριν, από ό,τι πριν. Ωπω, έχετε πολύ δίκιο σε αυτό. Δεν ξέρω αν έχω κολλήσει κι εγώ τον ιό της θετικής σκέψης, αν και δεν είμαι αυτής της σχολής, είμαι της ρεαλιστικής σκέψης, αλλά το πρώτο πράγμα που σκέφτομαι είναι ότι, στο καλό όσον αφορά τις ανθρώπινες σχέσεις σε αυτό που ζούμε τώρα, είναι ότι η δυσκολία αυτή δεν αφορά μόνο εμάς ανοιχτά. Είναι μια δυσκολία που τους αφορά όλους. Είναι μια άμποτη που κατεβαίνει και κατεβάζει όλες τις βάρκες μαζί. Άρα, το άτομο που μας ενδιαφέρει και αυτό βρίσκεται στην ίδια κατάσταση με εμάς, δεν είμαστε εμείς οι αποκλεισμένοι, δεν είναι όπως όταν ένας νεαρός άντρας είναι στο στρατό και η κοπέλα του είναι έξω και αυτός είναι στη σκοπιά και λέει «Πω πω και τώρα θα βγαίνει και ποιος ξεφτάνει» και τα λοιπά, και νιώθει απομονωμένος και έχει τη δυσκολία εκείνος. Οπότε είναι μια αμοιβαία δυσκολία. Μπορούν να δημιουργηθούν παρεξεγήσεις, βεβαίως, για δύο λόγους. Πρώτον, γιατί η κοινωνία δεν είναι τόσο ζωντανή, ώστε να μπορούμε να διαβάσουμε τις προθέσεις του άλλου και να επικοινωνήσουμε πολύ πολύ, να πιέσουμε όλα τα νοήματα, επειδή αυτό είναι μια πιεστική κατάσταση. Δεν ζούμε σε φυσιολογικές συνθήκες σε αυτήν την περίοδο. Δεν έχω κάποια μαγική λύση να σας πω πώς μπορείτε να κάνετε ένα άλλο άτομο να μην απομακρυνθεί από εσάς. Αλλά ξέρετε τι μπορούμε να κάνουμε εμείς, να εστιάζουμε, όπως λέγαμε πριν, σε αυτά που εγώ μπορώ να ελέγξω. Τι μπορώ να ελέγξω εγώ? Μπορώ εγώ να είμαι αυθεντικός στη συμπεριφορά μου. Μπορώ εγώ, ακόμη κι αν μου ξεφύγει κάτι, στη δική μου συμπεριφορά, να επικοινωνήσω με το άτομο που με ενδιαφέρει και να πω, ξέρεις, είπα κάτι πριν που ίσως να το παρεξήγησες, μπορεί να το είπα λάθος. Έχω το δικαίωμα αυτό. Μπορώ εγώ να δείχνω το ενδιαφέρον μου για το άλλο άτομο. Ξέρετε, υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι, έτσι, είναι πιο κλειστή, δείχνουν αλλιώς τον γιαξιμό τους και δεν παίρνουν ποτέ ένα τηλέφωνο. Δεν ξέρω αν έχετε τέτοιους ανθρώπους στη ζωή σας. Εγώ έχω κάποιους οι οποίοι, ενώ μοιάζονται και το έχουν αποδείξει στη ζωή τους, αλλά ποτέ δεν σηκώνον να πάρουν ένα τηλέφωνο. Αυτήν την περίοδο δεν πειράζει. Θα πάρω εγώ τον φίλο μου τον Ντάδε ένα τηλέφωνο, να δω τι κάνει. Δεν θα το αφήσω στην τύχη του. Άρα για τις ανθρώπινες σχέσεις, είτε είναι φιλικές, είτε είναι προσωπικές, ας κρατάμε αυτά τα πράγματα, στην ίδια πιεστική κατάσταση που ζούμε εμείς. Ζεί και το άλλο άτομο που μας ενδιαφέρει. Μπορούμε εμείς να σεστιάσουμε σε αυτά που μπορούμε εμείς να κάνουμε. Γιατί δεν μπορούμε να ελέγξουμε αν θα ξυπνήσει αυτό, θα μπορούσε να συμβεί οποιαδήποτε περίοδο. Θα ξυπνήσει κάποιος και θα δει τη φιλία μας, τη σχέση μαζί μας, οτιδήποτε. Παναλάβω πριν κάνω και εγώ μία ερώτηση που έχω. Ότι μπορείτε, επειδή βγήκανε και άλλοι μέσα όση ώρα μιλούσαμε, όποιοι θέλουν να διαδικώσουν τις ερωτήσεις μπορούν μέσω του τσάτ, γιατί τα μικρόφωνα όλων είναι κλειστό για την ομαλή διαξαγωγή των συνομιλίας, θεωρείτε ότι τα πράγματα θα είναι το ίδιο όπως τα αφήσαμε μετά από την άρση όλων αυτού των μέτρων. Δηλαδή το καλοκαίρι θα είμαστε όλοι όπως είμαστε πριν, γιατί εγώ σήμερα πήγα σούπερ μάρκετ για να πάρω ένα μπουκαλάκι νερό και ήταν μπροστά μία κυρία, έκανε ένα βήμα λίγο πιο μπροστά και μου είπε «Σας παρακαλώ να τρυμπω τα μέτρα». Λέω «Εντάξει, νομίζω, δεν έχω πρόθεση να σας κολλήσω κάτι, να συγχωρείτε». Δηλαδή ο κόσμος είναι πολύ καρχύποκτος, αυτή τη φάση, θεωρείτε ότι αυτό στην πάροδο του χρόνου θα μας πήγει ή θα μας μείνει και θα το έχουμε, θα το φέρουμε ως ψυχολογικό βάρος, τέλος πάντων. Θα θέλα πάρα πολύ να μπορώ να προβλέπω το μέλλον. Δεν είμαι σίγουρος, υποθέσεις μπορώ να κάνω, αλλά 100% δεν είμαι μπουρού και δεν θεωρώ ότι σίγουρα δεν θα λήξει όλο αυτό όπως εκ των πραγμάτων δεν θα λήξει, αλλά θα πάνε σταδιακά κάποια πράγματα. Το ίδιο θα συμβεί και για την σκέψη μας και τον τρόπο που λειτουργούμε κοινωνικά. Σίγουρα μια πρώτη περίοδο μπορεί να είμαστε πιο επιφυλακτικοί, σίγουρα μπορεί να δούμε άλλους να είναι πιο επιφυλακτικοί απέναντι μας γιατί, άμα το σκεφτείτε, ουσιαστικά αν τελειώσει αύριο όλη αυτή η ιστορία θα έχουμε να περάσουμε μια κοινωνική επανένταξη όπως κάποιος που είναι στη φυλακή, βγαίνει ξανά έξω και λέει τώρα τι κάνω, έτσι είναι να μπορείς να κινείς ελεύθερα. Έτσι θα έχουμε να περάσουμε κι εμείς. Βεβαίως εμείς δεν είμαστε φυλακοί. Εμείς έχουμε κάνει την επιλογή να πάρουμε μέρος σε κάτι πολύ καλό και σημαντικό για να αντιμετωπίσουμε μια κατάσταση αρνητική. Αλλά ναι, σίγουρα θα υπάρχει για κάποιο διάστημα κάποια αλλαγή. Δεν το ξέρω αυτό. Ίσως μπορούμε να πάρουμε περισσότερο δεδομένα από άλλες καταστάσεις που θεωρούσαμε ότι μας έχουν αλλάξει ή ότι θα μας αλλάξουν. Για παράδειγμα, σκεφτείτε το καθένας ίσως μόνος που έχουμε πολύ διαφορετικές ηλικίες και παραστάσεις. Όταν πριν το 2010, πριν έρθει η κρίση οικονομική στη χώρα μας, εγώ θυμάμαι τον κόσμο ότι ήταν πολύ ανέμελος, πάρα πολύ ισοδηματίες, γελούσαν, βγαίναν, πίναν, είχαν έναν τρόπο ζωής. Αυτό άλλαξε. Δεν ξέρω τώρα αν υποθέσουμε ότι είχαμε βγει την κρίση. Δεν ξέρω αν έχουμε αρχίσει μόνιμα σημάδια και τελικά αν οριμάσαμε, μας έμεινε θάυμα, δεν ξέρω τι. Οπότε είναι κάτι που θα το δούμε. Εμείς μπορούμε να φροντίζουμε τον εαυτό μας και να φροντίζουμε να είμαστε θετικοί και χρήσιμοι σε εμάς και στους γύρω μας. Και έτσι, άμα το κάνουμε πολύ αυτό, ίσως αυτό να έχει ένα συνολικό καλό αποτύπωμα. Να πω λίγο κάτι. Επειδή βλέπαμε το σχόλιο του Άρη που λέει ότι αδυνατούμε να σταθούμε αυτοδύναμη και αρτάκης χωρίς εξωτερική υποστήριξη. Σε κάποια ζητήματα, όντως, δυσκολευόμαστε. Όταν είχα πονόλεμο, δοκιμάζα πρώτα να δω αν θα μου περάσει από μόνος του με τα τσάγια, τα θαμωμίλια, τα οτιδήποτε. Ε, άμα έβλεπα ότι δυσκολευόμουνα και πονώσα και δεν μπορούσα να κοιμηθώ, μετά από κάποιες μέρες πήγαινα και στο γιατρό. Η εξωτερική υποστήριξη βέβαια δεν είναι μόνο από κάποιον ειδικό. Ο ειδικός είναι αν χρειάζεται, όταν χρειάζεται. Αλλά η εξωτερική υποστήριξη είναι και όλα αυτά που συζητάμε. Ουσιαστική επικοινωνία με τους ανθρώπους, να λέμε ότι δεν είμαστε μόνοι, ένα νιάξιμο και δίνω και παίρνω, γιατί μερικές φορές αυτό μας βοηθάει αρκετά. Μας έχουν ξεφύγει άλλες ερωτήσεις. Δεν βλέπω κάποια άλλη να τους ανοίξουμε, γιατί πλησιάζουμε και σιγά σιγά προς το τέλος. Θέλετε να τους ανοίξουμε το μικρόφωνο για να έχουμε την ευχέρεια, ίσως κάποιοι που αδυνατούν να επικοινωνήσουν μέσα στη τσάντα, να κάνουν την ερώτηση απευθείας. Βεβαίως. Να πω, ξέρω ότι είμαι πολυλογάς, θα προσπαθήσω να είναι μόνο δυο προτάσεις κάτι τελευταίο που είναι σημαντικό. Ας προσέχουμε όλοι δύο πράγματα. Το υπερβολικό διαδικτυακό σόπινγ της αγορές είναι πολύ εύκολο να ξεφύγουμε. Δεν θα μας λύσουν το πρόβλημα, μπορεί να το μετανιώσουμε μετά. Και δεύτερον, μεγάλη προστοχή στον τζόγο, το διαδικτυακό. Είναι ακόμα πιο επικίνδυνος από το να πάει κάποιος στο καζίνο. Εκεί τουλάχιστον ίσως να έχει μία αίσθηση του τι χαλάει. Αλλά διαδικτυακά είναι πολύ επικίνδυνο το πράγμα αυτό. Και βλέπω διαφημίσεις και επειδή αρκετές φορές του παρελθόνιου έχω συνεργαστεί με ανθρώπους που αντιμετώπιζαν πρόβλημα με το τζόγο. Είναι πολύ υπουλός ο τρόπος που λειτουργεί ο τζόγος διαδικτυακά. Εφαρμογές, εκεί όλα αυτά, όλα αυτά τα πράγματα. Είναι πολύ εύκολο να χάσει κάποιος τον έλεγχο. Αυτή η περίοδος είναι κρίσιμη. Δημήτρη, ανοίγεις το μικρόφωνο λίγο σε προκαλώ, σε βλέπεις που κάποιος θέλει να κάνει απευθεία στην ερώτηση. Γεια σου, Τοδωρή. Γεια σας, γεια σας, παιδιά. Τι κάνετε? Είμαστε καλά, εσείς? Ωραία κι εγώ. Τώρα γυρίσαμε, είχαμε πάει σε μονοπάτια. Να κάνω κι εγώ μια ερώτηση. Μπήκα λίγο αργά, δεν ξέρω αν θα επαναλάβω κάτι που ήδη είπατε. Αλλά για τον τομέα μου, ότι θεωρώ ότι η άσκηση βοηθάει σε όλη αυτή την κατάσταση που ζούμε και ειδικά όταν μας κάνει και τόσο ωραίες μέρες, ακόμα και η άσκηση εξωτερικό χώρο. Δεν ξέρω, μας πείτε κι εσείς τη γνώμη σας. Θα προσπαθήσω να μείνω αυστηρά σε αυτά που μπορώ να μιλήσω. Γιατί η παντογνώστηση είναι ένας απλός ψυχολόγος. Η άσκηση ξέρουμε ότι κάνει καλό, εννοείται. Εννοείται επίσης ότι όταν μπορούμε να κάνουμε άσκηση και σε εξωτερικό χώρο είναι κάτι πάρα πολύ χρήσιμο γιατί δεν είναι μόνο η άσκηση. Το ότι θα λειτουργήσουν οι μυσμοί, οι ορμόνες μου, το αίμα μου, όλα αυτά, είναι και οι παραστάσεις που θα πάρω και όλα τέτοια. Όμως, αυτό που το λέω εγώ με επιφυλάξει μπορείτε να το ελέγξετε εσείς. Δεν είμαι μέτρος, δεν είμαι ειδικός σε αυτό το κομμάτι. Εχθές διάβαζα μια μελέτη, η οποία έκανε ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση που συζητάμε και ζούμε, όταν κάποιος κάνει τρέξιμο, αερώβει η άσκηση και τρέχει σε εξωτερικό χώρο, πρέπει να είμαστε υπεύθυνοι και για τον εαυτό μας και προς τους γύρω μας. Γιατί, εάν τρέχω και προσπερνώ άλλους, έδειχναν ότι ταχνόταν όλοι. Αυτό είναι σημαντικό. Εδώ στην Αθήνα είναι πολύ πιο δύσκολο για κάποιον όταν μένει στο κέντρο και να βγει από το σπίτι του στην κυψέλη και αναγκαστικά να μπορεί να κάνει λίγο περπάτημα γύρω σε ένα, δυο τετράγωνα. Και πολύ διαφορετικά να ζει κάποιος κατά τον ημητό ή κατά την πεντέλη που μπορεί να βγει και να περπατήσει και να μην δει και άνθρωπο. Όταν βλέπουμε να τρέχει κόσμος και να υπάρχουν αποστάσεις, εκεί έχω μια επιφύλαξη αλλά δεν είμαι ειδικός. Αυτό είναι άλλο ειδικότητα. Ολυμπιακός φορέβερ, το δωρή. Καδερφός του Φορτούνη, γι' αυτό το λέω. Αλήθεια, είναι καλύτερα τώρα γιατί δεν έχω παρακολουθείς, ξέρω ότι έχει ένα κάμψι. Μπράβο, ωραία, πολύ χαίρομαι. Άλλη ερώτηση. Ελένη Βρούσκια, νομίζω ότι κάτι ήθελες να ρωτήσεις. Επιβίδα πριν από μία εβδομάδα ότι ένας 34-χρονος στο Ηνωμέρο Βασίλειο αυτοκτόνισε γιατί δεν μπορούσε να αντέξει την καραντίνα. Οι άνθρωποι που είχαν ήδη κάποια προβλήματα, κατάχληψη, OCD, και αυτοί οι άνθρωποι που πλέον δεν μπορούν να έχουν τη βοήθεια που θέλουν, τι κάνουν για τους ανθρώπους. Όταν άνθρωποι που μπορεί να αντιμετωπίσουν ούτως ή άλλως κάποιες δυσκολίες, τέτοιου τύπου, ψυχολογικές δυσκολίες, είναι πολύ σημαντικό να μην διακόψουν τη θεραπεία τους. Όλοι μας πλέον, ψυχολόγοι, ψυχίατροι, όλοι, κάνουμε πλέον συνενδρίες μέσω skype, viber, messenger, τα πάντα. Πληλεφωνικά. Άρα, όταν έχουμε κάποιες έντονες δυσκολίες, θεωρώ πως στις περισσότερες των περιπτώσεων έχουμε ήδη κάποιον θεραπευτή. Αν κάπου νιώσουμε αδύναμη αυτήν την περίοδο και βλέπουμε ότι είναι κάτι που σκοτώμαστε να το διαχειριστούμε, εκεί είναι πολύ σημαντικό να αποτανθούμε σε κάποιον ειδικό. Εντάξει, σκεφτείτε ότι ο άνθρωπος αυτός που αυτοκτόνησε, δεν ξέρω τη συγκεκριμένη περίπτωση, αλλά έχω άλλες περιπτώσεις, ας πούμε ότι βιώνω εγώ μια δυσκολία και λέω δεν το αντέχω και παίρνω χώρα και πηδά από το παράθυρο. Στην πραγματικότητα δεν είναι ότι δεν έχω αντέξει τη δυσκολία που περνάω, αυτό που δεν άντεξα είναι η πρόσκρουση με το έδαφος. Αυτό βέβαια, όταν είμαστε πιεσμένοι και είμαστε σε τόσο έντονη συναισθηματική αναστάτωση φόρτιση, δεν το αντιλαμβανόμαστε έτσι. Γι' αυτό χρειαζόμαστε βοήθεια και αυτή είναι μια βοήθεια που χρειάζεται να την αναζητήσουμε. Αυτή την περίοδο υπάρχουν και πάρα πολλές επιλογές για βοήθεια και χωρίς κόστος. Βεβαίως αυτή δεν είναι μια συνολική και θεραπευτική βοήθεια για έναν άνθρωπο που δυσκολεύεται. Όμως να σας πω κάτι, όταν χτυπάει το τηλέφωνο και είναι κάποιος άνθρωπος που μας λέει ότι νιώθω έτσι αυτή τη στιγμή, εκείνη τη στιγμή όμως σου δίνει τη δυνατότητα να τον βοηθήσεις. Οπότε υπάρχουν επιλογές, υπάρχουν τηλέφωνα ψυχολογικής υποστήριξης τα οποία είναι συνδεδεμένα με όλους εμάς που έχουμε δηλώσει τη διαθεσιμότητά μας για να είμαστε κρίσιμοι και μπορούμε να έχουμε και τις πρώτες βοήθειες, αν μπορούμε να το πούμε έτσι, και από εκεί και πέρα όμως είναι σημαντικό να αναζητήσουμε συστηματικά τη στήριξη που χρειαζόμαστε. Να ρωτήσω κάτι εγώ. Σχετικά με τον εθισμό που άμα αναφερθήκατε και πριν. Επειδή λόγω και της κοινωνικής αποστασιοποίησης και του εγκλήσμου κάποιοι σαφέστατα μπορεί να είμαστε με τις οικογένειάς μας, κάποιοι μπορεί να τους βρει και η επιβολή των περιοριστικών της καθολικής απαγόρευσης, της κυκλοφορίας κάπου που να μην είχαν τη δυνατότητα να επιστρέψουν πίσω σε πατρικά ή οτιδήποτε για να είναι κοντά με την οικογένειά τους και μπορεί πιθανότατα να είναι μόνοι τους σε κάποιο διαμέρισμα, σε ένα σπίτι, οτιδήποτε. Αλλά και σε όλους εμάς που ξαφνικά μπορεί να έχουμε άπλετο χρόνο, κάποιοι έχουν χάσει τις δουλειές τους με την αναστολή πολλών εταιριών που έκαναν τις όποιες εργασίες, πέρα από το πρόγραμμα, το ότι μπορεί αυτό που είπατε για το online shopping, για ξαφνικά άνθρωποι που μπορεί να μην ασχολούνταν με τον τζόγο μπορεί τώρα, βλέποντας γιατί και εγώ παρατήρησα ότι διαφημίζουνε online, καζίνο και κάτι τέτοιο, τα διαφημίζουνε και στην τηλεόραση πλέον, κάποιος να το δοκιμάσει και ξαφνικά να βρεθούμε όλοι αθυσμένοι στο gaming, που παλιότερα δεν θα είχαμε χρόνο, ίσως τώρα έχουμε χρόνο και ξαφνικά μπορεί να παίζουμε ατελείωτες ώρες από το πρωί μέχρι το βράδυ, να αθυστούμε, κάποιες συμβουλές που μπορεί να έχετε όταν θα τελειώσει όλο αυτό και ξαφνικά βρεθούμε κάποιοι αθυσμένοι σε κάτι από όλα αυτά. Το πιο σημαντικό σε ό,τι έχει να κάνει και με την ψυχική υγεία, και στην ψυχική υγεία βάζω και όλες τις μη λειτουργικές συμπεριφορές, όπως είναι ο εθισμός, όποιας δίποτε μορφής. Έχω εδώ ένα βιβλίο το οποίο ο τίτλος του είναι «Ναρκωτικά, Σέξ, Τζόγος, Σοκολάτα». Λοιπόν, η πρόληψη σε όλα αυτά που συζητάμε είναι χίλιες φορές προτιμότερη από την αντιμετώπιση. Καλύτερα να φροντίσω, να μην πάρω κυλά τώρα που είμαι στο σπίτι, παρά να δω πως θα τα χάσω μετά. Βεβαίως θα προσπαθήσω να τα χάσω μετά, δεν σημαίνει ότι γίνημάται η προσπάθεια, αλλά είναι πολύ καλύτερο να φροντίσω κάνοντας πρόληψη. Άρα, στο κομμάτι, αν βλέπουμε ότι έχουμε κάποια ευαισθησία και μας βγαίνει να αρχίσουμε να αλωνίζουμε και να ψωνίζουμε ρούχα, ηλεκτρικές συσκευές ή οτιδήποτε, το οποίο μπορεί να μας φέρει σε μια δύσκολη οικονομική θέση στο μέλλον, καλύτερα να βρούμε τους τρόπους που μπορούν να μας βοηθήσουν να το προλάβουμε αυτό. Ποιοι μπορεί να είναι αυτοί οι τρόποι. Κάποιοι βασικοί είναι να ζητήσουμε τη βοήθεια των ανθρώπων με τους οποίους μένουμε μαζί. Εάν είμαι γλυκατζής και ξέρω ότι αν βρεθώ μπροστά σε ένα κουτί με γλυκά, το κουτί με γλυκά δεν θα υπάρξει σε μισή ώρα, θα ζητήσω βοήθεια από την οικογένεια. Και θα πω, ξέρετε κάτι, θα κάνουμε μια συμφωνία αυτή την περίοδο, θα με βοηθήσετε. Αν θέλετε να φάτε εσείς κάποιο γλυκό, πάρτε ένα αυτό που θέλετε εσείς και φάτε το, αλλά ας με βοηθήστε να μην υπάρχει κάτω στο ψυγείο. Εάν έχω μια έμφυτη τάση, ή φοβάμαι λίγο τον εαυτό μου, ότι μπορεί να μπω και να αρχίσω να τζογάρα είναι ψωνίζω, μπορεί να συζητήσω με τον κοινέλη της οικογένειας, δεν ξέρω και του κανένας την προσωπική ζωή, αλλά μπορώ να ζητήσω από τη σύντροφό μου και να της πω, ξέρεις κάτι, αυτό είναι λίγο επικίνδυνο, αλλά δεν πειράζει, πάρε τις πιστωτικές μου κάρτες και κρύψτες κάπου. Εντάξει, γιατί δεν θέλω να έχω πρόσβαση, ή μπορεί να αναζητήσω τον τρόπο να βάλω φίλτρα στις συσκευές που έχω στο τάμπλετ, στο κινητό, σε ο,τιδήποτε, που να μη μου επιτρέπουν να μπω, να μου κάνει πιο δύσκολη την πρόσβαση. Είναι το ίδιο πράγμα, όπως όταν σε φυσιολογικές συνθήκες αν δυσκολεύομαι με τον τσόγο, μπορεί να αλλάξω τα δρομολόγια που κάνω για να φτάσω σπίτι μου, για να μη περάσω έξω από κάποιο πρακτοριό, γιατί αυτό μπορεί να μου κάνει ένα trigger, να μου δώσει ένα αιρέθισμα που μπορεί να μου κάνει πιο δύσκολο το να αντισταθώ. Άρα, η πρόληψη σε όλα αυτά είναι πολύ πολύ σημαντικό. Μετά, όταν μπορούμε να κάνουμε πράγματα είναι πιο δύσκολο και έχουμε ιδιβιώσει και τις συνέπειες. Να ρωτήσω κάτι? Ναι. Γιατί τώρα, σε αυτήν την περίοδο του εγκλεισμού, όλοι ασχολούμαστε πάρα πολύ με το διαδίκτυο, με τα social media. Κάποιοι είναι μόνοι τους, κάποιοι είμαστε με τις οικογένειές μας, θα μιλήσουμε, θα υπάρχει μια αλληλεπίδραση. Κάποιοι είναι εθισμένοι στα social media και αυτό είναι ένας τρόπος που θα ξεσπάσουν κάπου, δηλαδή πέρα από την ψυχαγωγία μέσω των social media, πάμε και σε ένα άλλο επίπεδο του τύπου, ας πειράξω κάποιον στο Facebook και πάμε λίγο στο cyberbullying. Αυτό έχει να κάνει και με τον εγκλεισμό και με το ότι δεν έχω κάτι άλλο να κάνω. Αυτό, έτσι όπως το πειράχεται, μπορεί να αφορά πολύ διαφορετικές καταστάσεις μεταξύ τους. Δηλαδή, την ίδια συμπεριφορά μπορεί να έχουμε για πολύ διαφορετικούς λόγους. Μπορεί να πιάσω το τηλέφωνο και να αρχίσω να ασχολούμαι και απλώς να χτίσω μια συνήθεια. Χτίζω τη συνήθεια, μετά από μισή ώρα δεν έχω καταλέπω πως πέρα σε μισή ώρα και συνεχίζω και βλέπω, κατεβάζω, κατεβάζω, κατεβάζω, βλέπω. Μπορεί να είναι δηλαδή κάτι το οποίο, να δω είναι μερικά πολύ σχετικά που είπε ο φίλος μας ο Άρης πιο πριν, ότι είναι πολύ σημαντικό να ξέρουμε τον εαυτό μας και να έχουμε μια αυτεπίγνωση, μια συνειδητότητα. Δηλαδή, σε απλές ελληνικά, να ξέρω τι μου συμβαίνει την κάθε στιγμή, να συνειδητοποιήσω ότι όπου αυτή τη στιγμή τι κάνω, βάζω γεμέ και πάω να χαζέψω να δω κάτι ενδιαφέρον. Ναι, αλλά το παραξύλωσα, το αφήνω. Τέτοια συμπεριφορές μπορεί να έχουν να κάνω απλώς και μόνο με συνήθεια, μπορεί να είναι κάλυψη κάποιων συναισθηματικών κενών, η βαρεμάρα είναι συναισθηματική, είναι μια αίσθηση, δηλαδή η βαρεμάρα έχει να κάνει με άγχος πολλές φορές. Η αναβλητικότητα επίσης, μπορεί να βάλουμε μια δουλειά να κάνουμε, μπορεί να αγχωθώ επειδή κάτι θα με δυσκολέψει. Αγχώνομαι εκεί και επιλέγω να το αναβάλω. Είμαι ενοχλή, το απορρίπτο, δεν θα έπρεπε να χρειάζεται να κάνω αυτό το πράγμα. Άρα αυτές οι συμπεριφορές και η προσκόληση έτσι στα social media μπορεί να είναι για πολλούς και διαφορετικούς λόγους. Βεβαίως μπορούμε να πάμε και σε πιο ζουμερούς ψυχολογικούς λόγους, όπως το ότι θέλω να νιώσω σημαντικός, θέλω να μου κάνουν like γιατί δεν ξέρω ξαφνικά ψηλώνω, δεν δεν ξέρω τι μπορεί να παθαίνω. Ευχαριστώ. Οπότε εκεί εξαρτώ την αξία μου και την προσωπικότητά μου και κάνω μία κακή χρήση. Άλλο κεφάλαιο είναι το bullying. Το bullying είναι μία... μιλώ και με την ανθρώπινη φύση βέβαια, γιατί οι άνθρωποι δεν είμαστε αυτό που πολλές φορές θα θέλαμε να λέμε ότι είμαστε ή τελος πάντων δεν είμαστε ακόμα τελειωμένο προϊόν. Είμασταν τελειωμένο προϊόν και είχαμε φτάσει την ανθρώπινη μας ιδιότητα σε αυτό το ωραίο πράγμα που νομίζουμε και θέλουμε να είμαστε. Δεν θα γινόντουσαν πόλεμοι, που είναι το αποχωρήφωμα, το απαύρασμα του bullying. Οπότε το bullying πάντως σαν συμπεριφορά δείχνει τις περισσότερες φορές ότι εγώ που το κάνω έχω μέσα μου κάποια συναισθήματα, έχω φθόνο για τον άλλο ή δεν νιώθω καλά με τον εαυτό μου και για να νιώσω εγώ καλά, να νιώσω εγώ σημαντικός πρέπει να μειώσω κάποιον άλλο. Πάντα στο bullying η παρέμβασή μας στην πραγματικότητα είναι απλώς στηρίξη στο θύμα, αλλά το πραγματικό άτομο που πρέπει να βοηθήσουμε είναι ο θύτης, αυτός που κάνει το bullying. Βεβαίως με τη τεχνολογία έχουμε όλα αυτά τα εργαλεία, μπορούμε να το κάνουμε πολύ περισσότερους τρόπους, να χάψουμε, να ανεβάσουμε φωτογραφίες, να δημοσιεύσουμε βίντεο, τα πράγματα. Δεν ξέρω αν έχω απαντήσει ολοκληρωμένα σε αυτό που με ρωτήσατε. Ναι, ναι, ναι. Πολλές φορές μιλάω τόσο πολύ που ξεχνάω εγώ τι ήθελα να πω. Άρα δώσατε διάφορες διαστάσεις στο θέμα, ναι. Άλλη ερώτηση. Σας έχω να ανοίξει και τα μικρόφωνα. Τώρα, αν κάποιος δεν έχει ανοίξει το δικό του, να προσπαθήσει να το ανοίξει, να κάνει κάποια ερώτηση. Είστε ντροπαλή. Εγώ καλύφθηκα. Α, ok. Εντάξει, εσύ για τώρα, τι να σου πω. Όχι, το λέω επειδή για να καταδείξω ότι είναι πολύ άρκετη η συνομιλία και οι πληροφορίες που πήραμε, όχι από κάποιον άλλο λόγο. Δεν ξέρω, ακούγουμε? Ναι, ακούγεστε. Αυτό που θέλω να πω ή να ρωτήσω είναι πώς αντιλαμβανόμαστε την έννοια του χρόνου, γιατί μέχρι τώρα όλοι μας μιλάμε για ένα γεγονός που συμβαίνει μόλις περίπου 30 ημέρες στη ζωή μας. Τη στιγμή που έχουμε μάθει να θέλουμε όλα να γίνονται σε πολύ μικρό διάστημα μετά την επιθυμία μας, πώς μπορούμε τώρα να μπούμε σε μια λογική επιβράδυνση των πραγμάτων για να επανέλθουμε πάλι σε μια κανονικότητα. Δηλαδή, να το πω ίσως, δεν ξέρω πόσο έυστοχα είναι με εκείνη τη διαφήμιση για τις ντομάτες. Όταν θέλαμε ντομάτες 360 ημέρες το χρόνο, πώς τώρα πρέπει να μάθουμε να τρώμε ντομάτα Ιούνιο-Ιούλιο που είναι η θυλή παραγωγή της. Νομίζω ότι με βοήθησε πολύ και το παράδειγμα που δώσατε. Αυτό το θέμα που θύξατε τώρα είναι ένα θέμα το οποίο δεν μπορούμε να δώσουμε όπως τα γράφουν σε κάτι περιοδικά, πέντε tips για να είσαι χαρούμενος. Δεν υπάρχουν τέτοια πέντε tips, αλλά είναι ο λόγος ακριβώς για τον οποίο ακόμη και η διαδικασία της συμβουλευτικής της θεραπείας που είναι μια διαδικασία και παίρνει χρόνο. Γιατί ουσιαστικά αυτό που περιγράψατε είναι το πως έχουμε χτίσει μέσα μας ο καθένας αφθαίρετα, έχουμε ψηφίσει ένα δικό μας σύνταγμα και το σύνταγμα μας μπορεί να λέει εγώ πρέπει να τρώω ντομάτα 365 μέρες το χρόνο ή μπορεί να λέει δεν γίνεται να υπάρχει τώρα αυτή η κατάσταση και εγώ να πρέπει να μένω μέσα, γίνεται να πηγαίνει η δουλειά μου πίσω, δεν γίνεται τώρα δεν γίνεται τ' άλλο. Έχουμε φτιάξει δηλαδή πήραμε τις επιθυμίες μας που είναι πολύ λογικό και θεμητό να τις έχουμε, αλλά τους δώσαμε μια προαγωγή αφθαίρετα και πήγαμε και τις ψηφίσαμε. Σκάναμε νόμους του δικού μας κράτους. Αλλά η πραγματικότητα έχει άλλη άποψη. Είναι σαν να εγώ τώρα σήμερα επειδή έχω καλύτερη σύνδυση από εδώ, ήρθω στο γραφείο και κάνουμε αυτή τη συνάντηση. Από το παράθυρο υπάρχει ένα φανάρι εδώ στο Λεωφόρο Κυφυσίας. Έχουν γίνει κάπως ατυχήματα. Μια νέα κοπέλα χάσει τη ζωή της εδώ. Θα μπορούσα να κάθομαι και να βλέπω κάθε φορά που περνάνε αυτοκίνητα με κόκκινο φανάρι και να λέω δεν γίνεται να το κάνουν αυτό. Μπορεί να το κάνουν αυτό. Μπορώ να το επιθυμώ. Να σκεφτόνταν όλοι τι μπορεί να προκαλέσουν. Δυστυχώς η πραγματικότητά μου το διαψεύδει όμως αυτό, αν αρχίσω και το απαιτώ. Το έχουμε συμφωνήσει, το έχουμε ψηφίσει, έχουμε βάλει και την αστυνομία να δίνει κλήσεις, να πεινές, αλλά και πάλι είναι έξω από τον έλεγχό μας. Άρα όντως καλούμαστε να γίνουμε πιο ευέλικτοι, να συνειδητοποιήσουμε ότι μπορεί να έχουμε επιθυμίες, αλλά δεν σημαίνει ότι εμείς αυθαίρετα μπορούμε να τις μετατρέπουμε σε νόμους που να έχουν εκαθολική ισχύ. Ή πραγματικότητα ή εμείς κάποιος θα χρειαστεί να προσαρμοστεί. Κάποιες πραγματικότητες δεν μπορούμε να τις αλλάξουμε, αλλά εκεί χρειάζεται να είμαστε εμείς πιο ευέλικτοι. Εγώ και συγνώμη τώρα, αλλά μου δώσατε και επειδή μου άρεσαν πολύ και οι ρωτήσεις που είχατε κάνει πριν, θα ήθελα να προτείνω ένα βιβλίο σε όλους όσους μιλάμε. Όταν εκπαιδευόμουν στην ψυχοθεραπεία, επειδή η μορφή αυτής της θεραπείας, η προσέγγιση της ψυχολογίας λέγεται λογικοθυμική. Είναι rational emotive and cognitive behavioral therapy. Είναι λογικοθυμική και γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία. Εκεί μας είχαν πει ότι η βάση του σκεπτικού όλους αυτής της προσέγγισης της ψυχολογίας είναι η διδασκαλία των στοικών φιλοσόφων. Κάποια στιγμή είχα ρωτήσει τους ανθρώπους που με εκπαιδεύανε και λέω να διαβάσω κάποια παραπάνω πράγματα, να δω από τους υπολόγους, τις απόσεις τους, πώς εξελίφθηκε όλο αυτό. Και η απάντηση ήταν, δεν πας να διαβάσεις καλύτερα το πρωτότυπο. Και μου πρότειναν και διάβασα το εγχειρίδιον του επίκτη του. Δεν είναι τόσο, για όσους δεν έχουν διαβάσει, δεν είναι τόσο χαωτικό όσο όταν είχα προσπαθήσει να διαβάσω Σωκράτη ή Πλάτωνα και έλεγα πω πω θα τσαντιζόμουν εγώ αν τον είχα πέντε μου αυτόν τον άνθρωπο, δεν θα καταλάβαινα πράγματα αρχικά τουλάχιστα. Ο επίκτητος έγραφε πολύ συγκεκριμένα μικρές παραγράφους που όμως το διαβάζεις και μέσα με το στόμα ανοιχτό. Και ο αντίκτυπος που έχει στη σκέψη μας είναι ακριβώς αυτό που είπατε ότι μας βοηθάει να αφήσουμε τις παράλογες απαιτήσεις και να έχουμε μια πιο ευέλικτη και ρεαλιστική σκέψη. Χωρίς αυτό να μειώνει το πάθος μας για να βελτιώσουμε πράγματα να βάλουμε στόχους. Οπότε αυτό θα το προτείνω ανεπιφυλακτά. Το δίνω πολλές φορές σε ανθρώπους που συνεργάζομαι είτε είναι θεραπευόμενοι είτε είναι αθλητές είτε είναι στελέχη επιχειρήσεων. Το εγχειρίδιό είναι το επίκτητο. Άλλη ερώτηση. Κάτι άλλο που θέλετε να πείτε να προσθέσετε. Εσείς κύριε Βερτόπουλε αλλιώς να σας ευχαριστήσουμε και να σας αφήσουμε αν είναι. Η αλήθεια είναι ότι δεν θα μπορούσα να κάτσω πολύ περισσότερο γιατί έχω κανονίσει με μια παρέα να πάμε σε ένα κλαμπάκι να πιούμε αφού πρώτα να φάμε κάπου και μετά πάμε να πιούμε. Πολυκά και virtual. Εγώ σας ευχαριστώ. Μου δώσατε την ευκαιρία αυτό να με γεμίζει με αυτό που έχω πει γιατί με τη συνομιλία έχω και εγώ πολλά πράγματα. Νομίζω ότι αν μπορούσαμε να κωδικοποιήσουμε αυτά που σας προτείνω είναι πολύ σημαντικό όλες αυτές οι ενέργειες που είπαμε για να προφυλάξουμε να κάνουμε πρόληψη, να προσφατεύσουμε τον εαυτό μας, τις σχέσεις μας, την επικοινωνία μας αν ανθρώπινη. Να έχουμε συγκεκριμένο πρόβλημα είναι πάρα πολύ σημαντικό αυτό. Φίλτρο στην ενημέρωση. Κάποιες φορές μπορούμε να παίζουμε και κάποια παιχνίδια με τον εαυτό μας. Κάπου μπορεί να ζωριστούμε είναι ανθρώπινο. Ξέρετε αν σκεφτείτε άλλες δυσάρεστες καταστάσεις που μπορεί να έχετε περάσει στη ζωή σας που όταν περνάγατε μέσα από αυτές σας φαινόταν βουνό, αλλά εκ των υστέρων δεν σας φαίνεται τόσο βουνό και ίσως να έχετε μάθει και κάτι από αυτές. Μπορούμε να παίξουμε αυτό το παιχνίδι κάποιες φορές με τον εαυτό μας. Να μπούμε να είμαστε σε μια μηχανή του χρόνου και να πούμε να σου πω σε δύο χρόνια από τώρα. Αλλά όλοι έχουν πάει καλά. Γιατί μη σκεφτόμαστε μονατέρνητικά σενάρια. Μπορεί να πάνε και καλά τα πράγματα. Αν το καλώς σκεφτούμε δεν έχει υπάρξει πανδημία στην ιστορία της ανθρωπότητας που σε λίγες μέρες να είχαν βρει τέστ εντοπισμού, να έχουν πέσει με όλο αυτό το επίπεδο επιστημονικό παγκοσμίως όλοι οι ερευνητές να δουλεύουν για εμβόλια, φάρμακα, όλα αυτά. Οπότε αν σε δύο χρόνια από σήμερα έχουν πάει όλα καλά, ποιάζοντας προς τα πίσω, πόσο ζόρικο θα πω ότι ήταν που χρειάστηκε να κάτσω ένα μήνα, δύο μήνες, δεν ξέρω εγώ πόσο στο σπίτι μου. Ίσως να γελάσω, ίσως να πω ότι κάτι έμαθα από αυτό. Μπορούμε να πάρουμε τους τόκους στην αρχή. Να δούμε από τώρα τι μπορούμε να μάθουμε για να αξιοποιήσουμε αυτή την εμπειρία καλύτερα. Ωραία, ευχαριστούμε πάρα πάρα πολύ. Ευχαριστούμε και εδώ στο τσάτ. Σας ευχαριστούμε πολύ για το χρόνο σας και αυτή την πολύ βοηθητική διαδικτική συνομιλία. Θα ήθελα να προσθέσω ένα μόνο σχόλιο. Κάθε δυσκολία θα πρέπει να τη βλέπουμε σαν ευκαιρία. Έχουμε και άλλη επιλογή. Έχουμε άλλη επιλογή να την ακολουθήσουμε. Ευχαριστούμε πολύ λοιπόν. Περιμένουμε σύμφωνα με αυτά που έπανε και συναργάτες μου. Σας καλέσανε αυτοί. Προλάβανε να σας καλέσουνε στην Βουλιοθήκη και με τη φυσική σας παρουσία. Όταν αυτό φαίνεται πληκτό, αν το επιθυμείτε. Αυτό να ενημερώσω απλά τώρα όσους είναι εδώ για την Μεγάλη Τρίτη στις 4 η ώρα θα έχουμε πάλι διαδικτυακά τον λιμοξιολόγο, τον κ. Δρόσο Καραγιωργόπουλο και παθολόγο. Είναι τώρα στο Γενικό Νοσοκομείο Αττικών που είναι το νοσοκομείο που αναφοράς, αν τα λέω σωστά. Οπότε όσοι θέλετε και επιθυμείτε μπορείτε να συνδεθείτε μαζί μας στην Μεγάλη Τρίτη στις 4 η ώρα. Ευχαριστούμε πάρα πολύ κ. Βερντόπουλε. Όσο σας ευχαριστώ. Καλή συνέχεια. Καλή συνέχεια. Ευχαριστούμε πάρα πολύ κ. Βερντόπουλε. Καλή συνέχεια. |
