| : Μουσική Καλά μου παιδιά, γεια σας! Είμαι η κυρία Μαρία και σήμερα θα κάνουμε μαζί μια μικρή επανάληψη στα μέρη του λόγου. Τα μέρη του λόγου, όπως ξέρετε, είναι 10 και σε αυτά ανήκουν όλες οι λέξεις της ελληνικής γλώσσας. Σε κάποια αλλάζει ο τύπος τους, δηλαδή κλείνονται και τα λέμε κλητά μέρη του λόγου. Ενώ κάποια άλλα δεν αλλάζουν, η λέξη παραμένει η ίδια και λέγονται άκλητα μέρη του λόγου. Για πάμε να δούμε ποια είναι αυτά. Πρώτο μέρος του λόγου είναι τα άρθρα. Κλητό μέρος του λόγου. Δεύτερο, τα ουσιαστικά. Τρίτο, τα επίθετα. Τέταρτο, οι αντωνυμίες και πέμπτο, τα ρήματα. Μέχρι εδώ είναι τα κλητά μέρη του λόγου. Το έκτο μέρος, οι μετοχές, ανήκει και στα κλητά μέρη και στα άκλητα, γιατί όπως θα δούμε παρακάτω έχει δύο διαφορετικές κατηγορίες στις μετοχές. Συνεχίζουμε. Μετά έχουμε τα επιρρήματα, άκλητο μέρος του λόγου. Συνεχίζουμε με τις προθέσεις, τους συνδέσμους και τα επιφωνήματα. Για πάμε να δούμε ένα-ένα αυτά τα μέρη του λόγου, να θυμηθούμε κάποια πράγματα που είμαι σίγουρη ότι όλοι τα ξέρετε. Το άρθρο λοιπόν. Τι είναι τα άρθρα, είναι μικρές λεξούλες που μπαίνουν μπροστά. Από ουσιαστικά, επίθετα, κάποιες αντωνυμίες και από τις κλητές μετοχές που θα πούμε σε λίγο. Οι λέξεις αυτές μας δείχνουν τι γένους είναι η λέξη που ακολουθεί. Αν είναι δηλαδή αρσενικό, αν είναι θηλυκό ή αν είναι ουδέτερο. Επίσης μας δείχνουν την πτώση που βρίσκεται η λέξη και μας δείχνουν επίσης και τον αριθμό. Αν μιλάμε για ένα, οπότε είναι στον ενικό αριθμό. Ή αν μιλάμε για πολλά, οπότε μιλάμε για τον πληθυντικό αριθμό. Επίσης, το άρθρο μας δίνει και άλλη μία πληροφορία. Αν η λέξη που ακολουθεί είναι συγκεκριμένη, αν την ξέρουμε, τότε μιλάμε για το οριστικό άρθρο. Το βλέπετε όλοι? Αν όμως η λέξη που ακολουθεί δεν είναι συγκεκριμένη, δεν την ξέρουμε, ή έχουμε μιλήσει προηγούμενα γι' αυτή, τότε χρησιμοποιούμε το αόριστο άρθρο. Πάμε να δούμε σε μία εικόνα πώς κλείνονται αυτά τα άρθρα. Βλέπουμε στο οριστικό ότι έχει τα τρία γένη που είπαμε, αρσενικό ο, του, τον, θηλυκό η, της, την και ουδέτερο το, του, το. Έχει και ενικό αριθμό και πληθυντικό αριθμό. Επίσης, όπως θα προσέξατε, έχει μόνο τρεις πτώσεις, δεν έχει την τέταρτη, την κλητική. Πάμε και στο αόριστο. Το αόριστο άρθρο έχει μόνο ενικό, όπως βλέπετε. Είναι ένας ενός έναν στο αρσενικό γένος, μιά μιάς μιάς στο θηλυκό γένος και ένα ενός ένας στο ουδέτερο γένος. Άρα λοιπόν με λίγα λόγια χρησιμοποιούμε το οριστικό άρθρο όταν η λέξη που ακολουθεί είναι συγκεκριμένη και γνωστή και το αόριστο όταν η λέξη δεν είναι γνωστή. Για να συνεχίσουμε να δούμε το επόμενο μέρος. Είναι τα ουσιαστικά. Πολυπληθής ομάδα. Υπάρχουν πάρα πολλές λέξεις που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Τα ουσιαστικά χωρίζονται σε κύρια και κοινά. Τα κύρια είναι τα ονόματα. Τα ονόματα των ανθρώπων, των ζώων, τα ονόματα των χωρών, επίσης τα ονόματα των μηνών, των ημερών της εβδομάδας, τα ονόματα από τα έργα τέχνης, για παράδειγμα ο παρθενώνας γράφεται με κεφαλαίο, όπως επίσης και κάποια τιμητική τίτλι όπως για παράδειγμα το εξοχότατος. Τα κοινά, που είναι και τα περισσότερα, χωρίζονται σε τρεις μικρότερες κατηγορίες. Η πρώτη κατηγορία, που σας είναι πάρα πολύ γνωστή, είναι τα συγκεκριμένα, δηλαδή αυτά που δείχνουν πρόσωπο, ζώο ή πράγμα, ο μαθητής, η γάτα, το τραπέζι. Η δεύτερη κατηγορία στα κοινά ουσιαστικά είναι τα αφηρημένα, δηλαδή τα ουσιαστικά που δείχνουν ενέργεια, κατάσταση ή ιδιότητα. Για παράδειγμα ο ύπνος, η ελευθερία, η εξυπνάδα είναι αφηρημένα ουσιαστικά. Και τρίτη κατηγορία των κοινών ουσιαστικών είναι τα περιληπτικά, δηλαδή ουσιαστικά που δείχνουν ένα σύνολο. Για παράδειγμα η οικογένεια, ο λαός, ο κόσμος, το κοπάδι, είναι όλα περιληπτικά ουσιαστικά. Τα ουσιαστικά επίσης μπορούν να χωριστούν και ανάλογα με τον αριθμό των συλλαβών που έχουν όταν τα κλείνουμε, εφόσον είπαμε ότι είναι κλητό μέρος του λόγου. Τα ισοσύλλαβα είναι λέξεις που διατηρούν τον ίδιο αριθμό συλλαβών και στον ενικό και στον πληθυντικό. Για παράδειγμα η λέξη μαθητής έχει τρεις συλλαβές στον ενικό. Πηγαίνοντας στον πληθυντικό παρατηρούμε ότι οι μαθητές έχουν πάλι τρεις συλλαβές, άρα ίσον ίσο αριθμό συλλαβών. Πάμε όμως να δούμε τα ανισοσύλλαβα, δηλαδή λέξεις που έχουν μία παραπάνω συλλαβή στον πληθυντικό. Για παράδειγμα η γιαγιά, δύο συλλαβές στον ενικό, ενώ στον πληθυντικό θα πούμε οι γιαγιάδες, προστίθεται μία ακόμη συλλαβή. Αν πάτε στην ενότητα 6 της σχολικής μας γραμματικής θα βρείτε όλα τα ουσιαστικά για να τα θυμηθείτε. Πάμε να συνεχίσουμε με την επόμενη ομάδα λέξεων. Το επόμενο μέρος του λόγου είναι τα επίθετα. Τα επίθετα είναι λέξεις που συνήθως συνοδεύουν ένα ουσιαστικό και μας δίνουν μία πληροφορία γι' αυτό, τι ιδιότητα έχει ή τι ποιότητα. Για παράδειγμα ο άσπρος πίνακας. Η λέξη άσπρος είναι επίθετο και προσδιορίζει τον πίνακα, μας δίνει μία πληροφορία γι' αυτόν. Είμαι σίγουρη ότι όλοι ξέρετε ότι τα επίθετα έχουν τρία γένη, αρσενικό, θηλυκό και ουδέτερο, για να χρησιμοποιήσουμε αυτό που ταιριάζει με το ουσιαστικό μας, γιατί τα επίθετα συμφωνούν πάντα στο γένος, στον αριθμό αλλά και στην πτώση με τα ουσιαστικά που συνοδεύουν. Πάμε να δούμε μερικές καταλήξεις των επιθέτων, να τα θυμηθούμε λίγο. Βλέπουμε τα επίθετα σε ως ή ω, για παράδειγμα, ο όμορφος ή η όμορφη το όμορφο, σε ως αω, ο ωραίος ή η ωραία το ωραίο, σε ως ή αω, ο μέτριος ή η μέτρια το μέτριο, σε εις με υψιλον, η α και η, ο βαθείς η βαθιά το βαθύ, σε εις η α και η, όπως ο σταχτής η σταχτιά το σταχτή, σε εις α οικό, όπως ο γκρινιάρης η γκρινιάρα το γκρινιάρικο, σε ας ή εις, το θηλυκό σε ου και το ουδέτερο σε άδικο ουδικο ή ουδικο, όπως για παράδειγμα ο υπναράς ή ο υπναρού το υπναράδικο. Επίσης άλλες καταλήξεις, ον ουσα ον, εδώ παρατηρούμε ότι το αρσενικό είναι με ομέγα ενώ το ουδέτερο είναι με όμικρον. Για παράδειγμα ο ενδιαφέρον ή ενδιαφέρουσα το ενδιαφέρον. Άλλη κατάληξη είναι το εις ή αι όπως ο ευθύς η ευθεία το ευθύ. Και τέλος έχουμε την κατάληξη εις, εις, ες, ο διεθνής, οι διεθνείς το διεθνές. Και βέβαια εδώ πρέπει να πούμε ότι υπάρχει και το επίθετο πολλείς που κλίνεται λίγο διαφορετικά. Για να το γράψουμε να το θυμηθούμε. Ο πολλείς ή πολλή το πολλή. Συνεχίζουμε με το επόμενο μέρος του λόγου με τις αντωνυμίες. Αντωνυμίες αντί του ονόματος, δηλαδή αντικαθιστούν ονόματα ή ονοματικές φράσεις. Οι αντωνυμίες είναι οχτώ. Πρώτη κατηγορία είναι οι προσωπικές. Όπως καταλαβαίνετε μιλάμε για κάποιο πρόσωπο που δεν θέλουμε να πούμε το όνομα. Εγώ εσύ αυτός και εννοείται στον πληθυντικό, κλίνεται όπως ξέρετε. Επίσης έχει και αδύνατους τύπους οι οποίοι μπαίνουν πριν από το ρήμα. Δεύτερη κατηγορία, οι κτητικές αντωνυμίες δείχνουν τον κτήτορα, δηλαδή αυτόν που του ανήκει κάτι. Επίσης χρησιμοποιούμε και τους αδύνατους τύπους της προσωπικής αντωνυμίας, για να δείξουμε κάποιες φορές την κτήση. Τρίτη κατηγορία, οι αυτοπαθείς. Οι αυτοπαθείς αντωνυμίες δείχνουν ότι αυτός που ενεργεί δέχεται πάλι πίσω την ενέργεια. Τον εαυτό μου, τον εαυτό σου, τον εαυτό του κτλ. Για παράδειγμα, προσέχω τον εαυτό μου, η ενέργεια που κάνω γυρίζει σε εμένα. Συνεχίζουμε. Επόμενη κατηγορία είναι οι οριστικές αντωνυμίες. Εδώ μιλάμε για κάτι συγκεκριμένο και το ξεχωρίζουμε από πράγματα του ίδιου είδους. Οι αναφορικές, που μιλάνε για κάτι που είχε αναφερθεί προηγούμενα, οι ερωτηματικές, που τις χρησιμοποιούμε για να ρωτήσουμε, και οι αόριστες, όταν μιλάμε για κάτι που δεν είναι συγκεκριμένο. Τα ρήματα λοιπόν. Τα ρήματα είναι οι λέξεις που μας δείχνουν ότι κάτι κάνω ή κάτι παθαίνω ή βρίσκομαι σε μία κατάσταση. Πάμε να δούμε κάποιες μικρές πληροφορίες για το ρήμα. Έχει δύο φωνές, ενεργητική και παθητική. Έχει δύο συζυγίες, την πρώτη συζυγία και τη δεύτερη συζυγία. Έχει τρεις εγκλήσεις το ρήμα, την οριστική, την υποτακτική και την προστακτική. Έχουμε οχτώ χρόνους που τους χωρίζουμε σε παροντικούς όταν μιλάνε για το παρόν, σε παρελθοντικούς όταν μιλάνε για το παρελθόν και σε μελλοντικούς όταν μιλάνε για το μέλλον. Επίσης τα ρήματα έχουν δύο αριθμούς, κλείλονται και στον ενικό και στον πληθυντικό. Και βέβαια έχουν τρία πρόσωπα. Συνεχίζουμε με το επόμενο μέρος του λόγου, με τις μετοχές. Στις μετοχές συμβαίνει το εξής περίεργο. Ανήκουν και στα κλητά μέρη του λόγου και στα άκλητα. Και αυτό γιατί? Γιατί έχουμε την ενεργητική μετοχή ή αλλιώς μετοχή του ενεστώτα, η οποία τελειώνει σε όντας με όμικρον όταν δεν τονίζεται, όντας με ομέγα όταν τονίζεται και δεν κλίνεται. Αντίθετα η παθητική μετοχή που έχει κατάληξη μένος-μένη-μένο κλίνεται, οπότε ανήκει στα κλητά μέρη του λόγου. Προσοχή, μπορεί να έχει τρία γένη, αλλά δεν είναι επίθετο. Μην το μπερδεύουμε, έχει πάντα κατάληξη μένος-μένη-μένο. Συνεχίζουμε. Επόμενη κατηγορία είναι τα επιρρήματα. Τα επιρρήματα είναι μικρές λεξούλες οι οποίες δίνουν κάποιες πληροφορίες για το ρήμα. Μας δίνουν πληροφορίες για τον τόπο, τον χρόνο, τον τρόπο, τον ποσό, το ποσό. Πιο συγκεκριμένα, έχουμε τα τοπικά που απαντάνε στην ερώτηση που, έχουμε τα χρονικά που απαντάνε στην ερώτηση πότε, έχουμε τα τροπικά που δείχνουν τον τρόπο και απαντάνε στην ερώτηση πώς, έχουμε τα ποσοτικά που απαντούν στην ερώτηση πόσο, και τέλος έχουμε τα προτασιακά επιρρήματα τα οποία προσδιορίζουν μια ολόκληρη πρόταση. Επόμενο μέρος του λόγου είναι οι προθέσεις. Οι προθέσεις είναι μικρές λέξεις οι οποίες συνοδεύουν ονόματα ή ονοματικές φράσεις ή και επιρρήματα. Για να δούμε μερικές από αυτές. Είναι το με, σε, για, ως, προς, κατά, μετά, παρά, αντί, από, δίχως, χωρίς, είσαμε, εναντίον, εξαιτίας, έως, λόγο, μεταξύ, μέχρι, πριν και σαν. Οι λέξεις αυτές είναι πολύ σημαντικές και για τη σύνθεση των λέξεων. Και μάλιστα πολλές φορές στη σύνθεση των λέξεων δεν χρησιμοποιούμε μόνο τις προθέσεις της νέας ελληνικής, αλλά και προθέσεις που μας έρχονται από παλιότερη μορφή της γλώσσας. Αυτές είναι το διά, το εκ ή εξ, αναλόγως από τι ξεκινάει η επόμενη λέξη, επί, περί, προ, υπέρ, υπό, ανά. Και αν δείτε, για παράδειγμα, με το ρήμα βάλλω μπορούμε να συνδυάσουμε πολλές προθέσεις που αλλάζουν εντελώς το νόημα κάθε φορά τις λέξεις που σχηματίζεται. Συνεχίζουμε. Επόμενη κατηγορία, επόμενο μέρος του λόγου είναι οι σύνδεσμοι. Μικρές λεξούλες που συνδέουν λέξεις, φράσεις ή και προτάσεις. Αν είναι όμοιες οι λέξεις αυτές και οι προτάσεις, τότε μιλάμε για παρατακτική σύνδεση και χρησιμοποιούμε τους παρατακτικούς συνδέσμους. Δηλαδή τους συμπλεκτικούς, τους διαχωριστικούς και τους αντιθετικούς. Βλέπετε όλοι ποιοι είναι αυτοί οι σύνδεσμοι στα παραδείγματα. Όταν συνδέουν κύριες με δευτερεύουσες προτάσεις, τότε έχουμε υποτακτική σύνδεση, δηλαδή χρησιμοποιούμε τους υποτακτικούς συνδέσμους. Αυτή είναι η ειδική, η ερωτηματική, η ενδιαστική, η διστακτική, η υποθετική, η χρονική, η αιτιολογική, η εναντιωματική, η αλλιώς παραχωρητική και η αποτελεσματική. Στο σημείο αυτό πρέπει να πούμε ότι στη γλώσσα μας υπάρχουν και άλλες μικρές άκλητες λέξεις, τα μόρια, όπως είναι το θα, το να, το ας, το δεν και το μην, τα οποία έχουν πολλές χρήσεις. Και πάμε τώρα στην τελευταία κατηγορία, τα επιφωνήματα. Είναι μικρές λεξούλες οι οποίες συνήθως παίρνουν θαυμαστικό και δείχνουν συναισθήματα. Πάμε να δούμε μερικά. Τα επιφωνήματα λοιπόν μπορεί να δείχνουν θαυμασμό, απορία, πόνο, λύπη, στεναχώρια, ευχή, έπαινο, κάλεσμα, ιρωνία. Κάποια από αυτά παρακινούν να κάνουμε κάτι ή το αντίθετο. Και επίσης μπορεί να δείχνουν άρνηση ή δυσπιστία. Αυτά ήταν τα δέκα μέρη του λόγου. Αν πάτε όλοι στη γραμματική σας και την ξεφυλήσετε, θα τα δείτε πολύ προσεκτικά και θα τα θυμηθείτε όλα. Σας ευχαριστώ πολύ και καλή συνέχεια. |
