| : Είμαστε έτοιμοι να ξεκινήσουμε. Όπως κάθε αρχή και δύσκολη, αφού δεν είχαμε κανένα πρόγραμμα, είχαμε κάποιες τεχνικά θέματα, αλλά ευτυχώς τελείσαμε και είμαστε έτοιμοι να ξεκινήσουμε. Όπως κάθε αρχή και δύσκολη, αφού δεν είχαμε κανένα πρόγραμμα, είχαμε κάποιες τεχνικά θέματα, αλλά ευτυχώς τελείσαμε και είμαστε έτοιμοι να ξεκινήσουμε. Όπως κάθε αρχή και δύσκολη, αφού δεν είχαμε κανένα πρόγραμμα, είχαμε κάποιες τεχνικά θέματα, αλλά ευτυχώς τελείσαμε και είμαστε έτοιμοι να ξεκινήσουμε. Όπως κάθε αρχή και δύσκολη, αυτό είναι το πρώτο webcast μια σειράς αντίστοιχων ομιλιών που θα τρέξουμε με το ίδρυμα Διενήδου τις επόμενες εβδομάδες. Και τα θέματα αυτά θα τα ανακοινώσουμε σιγά σιγά, όπως πλησιάζουμε στις αντίστοιχες δραστηριότητες. Σήμερα έχω τη χαρά να έχω μαζί μου τον καθηγητή Σίμο Ρετάλι από το Πανεπιστήμιο Πειραιά. Είναι στο τμήμα ψηφιακών συστημάτων και έχει γνωστικό αντικείμενο τη σχεδίας ή τεχνολογικά υποστηριζόμενης μάθησης. Ο Σίμος εκτός από ο ακαδημαϊκός, μαζί με έναν από τους παλιούς τουφητές, έχουν ετοιμηρήσει και μια εταιρεία στο χώρο που διδαστοποιείται στο χώρο της τηλεκπαίδευσης για άτομα με προβλήματα μάθησης. Θα έχουμε την ευκαιρία μαζί να συζητήσουμε το κομμάτι της τηλεκπαίδευσης. Σίμο. Καλησπέρα. Πριν να ξεκινήσω με το βασικό κομμάτι της παρουσιασίας μου, θέλω να σου ρωτήσω το εξής, για να έχουμε ένα κοινό σημείο αναφοράς. Όταν λέμε τηλεκπαίδευση, τι ακριβώς εννοούμε? Πρώτα απ' όλα, ας θεωρήσουμε ότι ας το βάλουμε εμείς σε ένα πλαίσιο, γιατί υπάρχουν πολλές πολιορισμοί, αλλά τουλάχιστον να πούμε ότι χρειαζόμαστε διαδίκτυο, αρχικά. Χρειαζόμαστε την απόσταση, έτσι, ότι ουσιαστικά δεν υπάρχει διαπροσωπική επαφή. Και αυτό που τουλάχιστον θέλουμε εμείς να πούμε σήμερα, είναι αυτό που λέγεται emergency remote learning. Δεν μιλάμε τη γενικότερη φιλοσοφία εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, που θέλει ειδικό σχεδιασμό, ειδικές παιδαγωγικές αρχές. Εμείς θέλουμε απλά να δούμε πώς μπήκαμε σε μια αναγκαστική μετάβαση από το παραδοσιακό σύστημα εκπαίδευσης που κυρίως είναι διαζώσης, σε μια απομακρυσμένη εκπαίδευση απλά χρησιμοποιώντας το διαδίκτυο. Οπότε αυτό θα το βάλω σαν ένα πλαίσιο, αλλιώς είναι πολύ μεγαλειορίστημα και νομίζω εντάξει ας μην. Άρα από τα παιδικά μας χρόνια η εκπαιδευτική τηλεόραση της ΕΕΡΤ θα μπορούσε να πει κανένας ότι και αυτό ήταν από τις πρώτες μορφές τηλεκπαίδευσης, βέβαια διαφορετική όπως λες τώρα. Οπότε ας περάσουμε κατευθείαν στη συζήτηση και δείξε μας ακριβώς τι έχεις ετοιμάσει, για να καταλάβουμε τι συνέβη αυτές τις μέρες, πριν μπούμε πιο βαθιά στο θέμα. Ωραία, να ανοίξω λίγο την παρουσίαση. Πρώτα απ' όλα ευχαριστώ πάρα πολύ για την πρόσκληση, Βασίλη, λοιπόν, ειλικρινά που έτσι ξεκίνησε όλο αυτό το ιχείδημα του ιδρύματος, με όλο αυτό το πρόβλημα της καθυστέρησης και με το streaming, να πάρω λίγο το sharing για να βάλω την παρουσίαση, αν θέλεις. Και να πω ότι ουσιαστικά αυτό που θέλω να πω είναι ότι αφού μιλάμε για μετά την πανδημία, τουλάχιστον να καταλάβουμε λίγο τι είναι τώρα, τι έγινε. Και όπως είπε σωστά, άμα θέλαμε να αναλύσουμε όλη τη διαδικασία, θα ξεκινήσουμε από τα λιλογραφία και φτάσαμε εδώ, φυσικά μιλώντας όλα αυτά. Δώσε μου λίγο τη δυνατότητα να κάνω το sharing. Συγγνώμη, αυτό το ξεχάσαμε. Ε, όλα αυτά, εντάξει, είπαμε. Όλα θα τα καταφέρουμε, εντάξει, έχουμε καλή διάθεση. Θα θέλαμε να κάνουμε και λεκπέροξη. Κοίτα, έτσι κι αλλιώς, η τεχνολογία μερικές φορές, η τεχνολογία πρέπει να είναι με το μέρος μας. Αν δεν είναι με το μέρος μας, ό,τι και να συζητάμε για τι λέ οτιδήποτε, δεν υπάρχει. Οπότε, θεωρούμε τώρα ότι είναι με το μέρος μας, αλλά ότι δεν είναι, εντάξει, είμαστε εμείς εδώ και θα μπορέσουμε να τα καταφέρουμε. Οπότε, όπως είπα, θέλω λίγο, για να μπορέσουμε να συζητήσουμε το τι σημαίνει μετά, πρέπει να καταλάβω λίγο τι έγινε. Και αν το δούμε, έτσι, με νούμερα, το πιο σημαντικό πράγμα είναι ότι ξαφνικά, έτσι, τα σχολεία και γενικά εκπαιδευτικοί οργανισμοί έκλειξαν, ή ολικά, σε όλες τις χώρες, εντελώς, ή μερικώς, σε κάποιες χώρες. Και αν δούμε σε παιδιά, μιλάμε για πάνω από ενάμιση, δισεκατομμύριο παιδιά, έτσι, έμειναν στο σπίτι, εκτός σχολείου. Και το σχολείο δεν είναι απλά το εκπαιδευτικό σύστημα, πηγαίνω σχολείο, ολόκληρο, το schooling, όπως λένε, έτσι, όλη τη εκπαιδευσία μας, έτσι, έχει πάρα πολλά πράγματα, εκτός από μετάδοση, έτσι, γνώσης. Και αυτό είναι ένα από τα πράγματα που πρέπει να δούμε, έτσι. Δηλαδή, τι σημαίνει, απλά μπήκα σε μια διαδικασία και κάνω μεταφορά γνώσης, κάνω τηλεδιαλέξεις, δεν είναι ακριβώς αυτό, έτσι, πρέπει να βρούμε και άλλα πράγματα. Και αυτό που είπα και εγώ στην αρχή, είπα ότι λέγεται emergency mode, λένε. Πρώτα απ' όλα, σε μια νύχτα έπρεπε να μπει στην καθημερινότητα μας οτιδήποτε έχει να κάνει με τηλεδιαλέξεις, εντάξει. Τηλεσκεύς αρχικά για όσους εργάζονταν, έτσι, τηλεδιαλέξεις, όταν μιλάμε για εκπαιδευτεί, εκπαιδευόμεν. Είναι emergency, γιατί έγινε βία, έγινε ξαφνικά, έγινε απρογραμμάτιστα, κανείς δεν είχε, γι' αυτό λέω ότι δεν είναι ακριβώς με τη μεθοδολογία εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, έτσι. Και όλοι έπρεπε να βρουν τους γυμματισμούς τους. Δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει. Σε παγκόσμιο κλίμακα είναι η πρώτη φορά. Αλλά χώρες, έτσι, για διάφορες φυσικές καταστροφές, ή για άλλους λόγους, έχουν αναγκαστεί για κάποιο καιρό να χρησιμοποιήσουν τέτοια μοντέλα. Και αυτό που έχει πολύ ενδιαφέρον είναι ότι η πρώτη αντανακλαστική αντίδραση είναι να πάμε σε πλατφόρμες επικοινωνίας, έτσι. Οπότε, υπάρχουν πάρα πολλές. Εντάξει, δόξα στον Θεό, έτσι, οι τεχνολογίες πληροφορικής έχουν δώσει πολύ αξιόπιστα εργαλεία, που ουσιαστικά μπορούν και να βοηθήσουν σε όλο αυτό. Αλλά είναι αντανακλαστικό, δηλαδή τι ξέρω πολύ καλά να κάνω σαν πρώτο βήμα, να μιλάω και να κάνω μάθημα. Άρα, τι θέλω να κάνω, να συνεχίσω να κάνω μάθημα, απλά σε απόσταση, έτσι. Αν θέλουμε να δούμε λίγο νούμερα, τι σημαίνει αυτό, επειδή, και φυσικά δεν είναι αυτά τα νούμερα που θα πω, δεν είναι μόνο για εκπαίδευση, έτσι, είναι γενικά οι τυλές σκέψεις που έγιναν, έτσι, όλος ο κόσμος άρχισε να μιλήσει, να κάνει ξαφνικά, μαζικά, τυλές σκέψεις. Μιλάμε για τρομερές αυξήσεις σε χρόνους που περνούσαμε μπροστά στον υπολογιστή μιλώντας ο ένας με τον άλλον. Απλά, το Zoom, ουσιαστικά, πήρε όλοι, έτσι, ήταν, ίσως, το πιο δημοφιλές σύστημα, 20 φορές παραπάνω η χρήση του. Ήταν ήδη πολύ δημοφιλές, έγινε κατά 20 φορές. Έτσι, απλά, η Microsoft ανακοίνωσε ότι, σε μία συγκεκριμένη μέρα, έτσι, σε διάστημα 15 ημερών από τη μία, στο Μάρτιο, έγιναν 2,7 δισεκατομμύρια, έτσι, λεπτά, τυλές σκέψεις. Εντάξει, είναι απίστευτο το νούμερο, έτσι, αντίστοια και WebEx και τα λοιπά. Υπέρδιπλάση από ό,τι γινόταν πριν. Αλλά, αν το δούμε λίγο πιο βαθιά, δεν μπορούμε να λέμε τι πέτυχε, τι δεν πέτυχε, τι καταφέραμε, τι δεν καταφέραμε, αν δεν δούμε λίγο σε βάθος τις διαφορετικές βαθμίδες, γιατί δεν είναι όλα ίδια, εντάξει. Οπότε, θέλω λίγο να δούμε μερικά πράγματα για τις διαφορετικές βαθμίδες, που δόθηκε προτεραιότητα, ποιες ήταν οι προκλήσεις που είχαν να αντιμετωπίσουν κάθε φορά, αν υπάρχουν επιτυχίες, βλέποντας το πλέον συνολικά, και βέβαια, τι ευκαιρίες και να το συζητήσουμε μετά, με ποιες προϋποθέσεις και ποιοι πλέπει να εμπλακούν σε αυτό. Οπότε, ας δούμε πρώτα στην ανώτατη εκπαίδευση. Θεωρώ ότι είναι το πιο εύκολο, και γι' αυτό ξεκινάω από εκεί. Η προτεραιότητα ήταν να μην χάθηκε το ακαδημαϊκό εξάμινο. Ήταν στη μέση του ακαδημαϊκού εξάμινου, στην Ελλάδα, αλλά γενικά σχεδόν παντού, αντέδρασαν πάρα πολύ γρήγορα, και αυτό για πάρα πολλούς λόγους. Έχουν αυτονομία. Ξέρουν, λόγω σαν ιδρύματα, εκπαιδευτικά ιδρύματα, να προσαρμόζονται πολύ γρήγορα στις αλλαγές. Ήδη χρησιμοποιούσαν πλατφόρμες τεχνολογικά υποστηριζόμενης διδασκαλίας. Ακόμα και στην Ελλάδα είναι ένα καλό παράδειγμα και πολλά παραδείγματα θα πω για την Ελλάδα, ούτως ή άλλως. Υπήρχε όλη υποδομή. Τα περισσότερα πανεπιστήμια είχαν ήδη φτιάξει, χρησιμοποιούν μια πλατφόρμα σύγχρονης μάθησης, υπήρχε ένα παλιότερο έργο που ήταν τα open courses. Γενικά υπάρχει όλη η κουλτούρα να χρησιμοποιούμε αυτό που λέγεται τεχνολογικά υποστηριζόμενη διδασκαλία. Φυσικά δεν υπήρχε εμπειρία τηλεδιακά σκέψεων. Και τα περισσότερα ιδέματα είχαν ισχυρό IT τμήμα. Αυτό είναι ένα αρκετά σημαντικό θέμα, ότι είχαν τμήμα αυτά τα κέντρα δικτύου που βοήθησαν. Ουσιαστικά πριν μια εβδομάδα ο κ. Μίτκας, ο Πρόεδρος Εθνικής Αρχής Ανώτες Εκπαιδεύσης, ανακοίνωσε τα νούμερα και μπορούμε να το ξέρουμε. Στο χώρο, όπως είμαι και διμηλώντας συναδέλφους, το 96% των μαθημάτων έγιναν αποπόσταση. Τι δεν έγινε τα εργαστήρια και οι κλινικές. Οι κλινικές στην ιατρική ήταν σχεδόν αδύνατο να γίνουν. Το ΕΚΠΑ, το μεγαλύτερο εκπαιδευτικό ίδρυμα στη χώρα, πλήρη κάλυψη, 96%, 86%, δηλαδή η εργαστριακή ασκή στην ιατρική και ένα νούμερο που σχεδόν είναι το 6%. Αν δούμε λίγο στο σχολικό δίχτυο και τα νούμερα μερικές φορές έχουν πολύ μεγάλη σημασία. Πριν ξεκινήσει το lockdown, πριν την καραντίνα, είχαμε 38.000 μαθητές στο σύστημα που λέγεται το Πανελλήνιο Σχολικό Δίχτυο. Υπάρχουν εργούς κωδικούς μαθητών που χρησιμοποιούσαν έστω και περιστασιακά υπηρεσίες, εξ απόσταση, όχι τεχνολογικά προστηριζόμενες μάθησης, δηλαδή ουσιαστικά να στείλουν εργασίες, να πάρουν υλικό κτλ. Μετά φτάσαμε τον φοβερό αριθμό κοντά στις 800.000 μαθητές, όλους, σχεδόν το σύνολο. Και αντίστοιχα πόσα μαθήματα και αντίστοιχα πόση εκπαιδευτική. Αυτό είναι πολύ μεγάλο επίτευμα για την Ελλάδα και ειδικά σε θέματα υποδομών. Αυτό το άλμα είναι συγκλονιστικό, 20 φορές και πάνω. Δεν είναι τα προτιμασμένοι και όμως γι' αυτό αξίζει πραγματικά πολλά συγχαρητήρια σε όλη την ομάδα που δούλεψε να μπορέσουν να τα καταφέρουν. Για να δούμε λίγο ακόμα τι σημαίνει αθροιστικά, επειδή η έμφαση δόθηκε πάρα πολύ, όπως λέω, στις τηλεδιαλέξεις, μιλάμε για 17.5 εκατομμύρια λεπτά σύγχρος τηλεεκπαίδευσης. Βέβαια, επειδή μίλησες για την εκπαιδευτική τηλεόραση, και έχω παρακάτω ένα ενδιαφέρον σλάιν για αυτό, έγινε και το πείραμα στην Ελλάδα για την χρήση της εκπαιδευτικής τηλεόρασης από τη ΝΕΡΤΜΙΟ. Υπήρχε τηλεθέαση, κατά πολύ σε σχέση με το τι υπήρχε πριν, αρκετοί τηλεθεατές. Εδώ κρατάω απλά μια επιφύλαξη για να πω τι κάναν σε άλλες χώρες, χρησιμοποίησαν λίγο πιο όρημα αυτό το μέσο, που ενώ φαίνεται ότι είναι ένα παλαιομοδίτικο μέσο, δεν είναι καθόλου παλαιομοδίτικο, και ειδικά σε συγκεκριμένες ηλικίες είναι ίσως πιο αποτελεσματικό από άλλα μέσα όπως απλά η τηλεδιαλέξη. Νούμερ έχουν δημοσιευτεί πάρα πολλά, όλοι χρησιμοποίησαν πλατφόρμες για να ανεβάζουν υλικό, για να διασυνδέσουν τις τηλεδιασκέψεις, πάρα πολύ μεγάλη αύξηση, όλα τα συστήματα δεν υπήρχε, και αυτό δείχνει ότι όλοι έψαξαν να βρουν τη τεχνολογία που τους ταιριάζει περισσότερο. Δεν υπήρχε ο κυρίαρχος παίχτης. Υπήρχαν και open source, και δωρεάν, και εμπορικά, και εμπορικά πιο οικονομικά και εμπορικά, ίσως τα πιο ακριβά που χρησιμοποιούνται περισσότερα, και σε όλες τις βαθμίδες επίσης, αρκετά σημαντικό και αυτό. Οπότε, αφού ξεγινάμε λίγο στην ανώδατη εκπαίδευση, και κυρίως αυτά χρησιμοποιήθηκαν πάρα πολύ οι πλατφόρμες στην ανώδατη εκπαίδευση, ξεκινάει ο καινούργιος πόνοκέφαλος, έστω και αν έχουμε βγει από τη καραντίνα, πώς κάνουμε εξετάσεις. Υπάρχουν πολύ μεγάλα προβλήματα, μάλλον προκλήσεις, γιατί νομίζω ότι τα πανεπιστήμια δούλεψαν πάρα πολύ σκληρά σε αυτό, γιατί θέλανε το διάβολο της διαδικασίας. Άρα ταυτοποίηση. Επίσης, όταν μιλάμε για ταυτοποίηση, πρέπει να δούμε προστασία προσωπικών δομένων. Αυτά είναι και πιο γενικά προβλήματα, είναι μόνο στις θέματα εξετάσεων. Δεν πήγαν στις εύκολες λύσεις πολλά πανεπιστήμια, που λένε βάζω ένα κουίζ, δεν με ενδιαφέρει το διορθόν αυτόματα. Θέλανε να δουλέψουν πάρα πολύ το κομμάτι της διαδικασίας. Βέβαια, μου θυμίζει εδώ ένα παλιό γνωμηνικό, που έλεγαν ότι «Old wine, new bottles». Κρατάω μια παλιά στρατηγική, παλιά διαδικασία και προσπαθώ να την βάλω σε έναν καινούργιο μπουκάλι, που δεν γίνεται. Το παλιό κρασί είναι παλιό κρασί, όταν το ανοίξεις πρέπει να το πιείς, τέλος. Δεν απλά το βάζεις κάπου αλλού. Στη διαβίωμα άθηση, πριν πάω ακόμα στη σχολική εκπαίδευση, πάλι το μέλημα είναι να συνεχιστούν οι σπουδές. Εδώ αλλάζει λίγο, υπάρχουν πάρα πολύ κοινωνικοί λόγοι και υπάρχει και πολύ οικονομική διοσιμότητα, τόσο των οργανισμών όσο και των σπουδαστών. Εδώ αρχίζουμε και συζητάμε για πολύ διαφορετικούς λόγους και επειδή ακριβώς υπάρχουν και διαφορετικοί λόγοι, το κοινό έχει διαφορετικά κίνητρα, οι πίες ήταν διαφορετικοί και το μοντέλο που υιοθέτει σε κάθε ένας εκπαιδευτικός οργανισμός ήταν πολύ διαφορετικό. Και βέβαια διαφορετικοί οργανισμοί σημαίνουν διαφορετικές ικανότητες. Υπάρχουν οργανισμοί που δεν έκαναν τίποτα, ξεκάθαρα, ή κάνανε, ό,τι κάνανε δεν είχε τρομερή επιτυχία. Πάλι η έμφαση ήταν στις τηλεδιαλέξεις, εδώ όμως επειδή είχαμε εξειδικευμένο υλικό, δεν μπόρεσα να καταφέρουν να κάνουν το μεγαλύτερο άλμα, δεν είδα όπως τα ανώτατα ιδρύματα, δεν υπήρχε αρκετή υποδομή, δεν είχε γίνει δουλειά από πριν. Με εξαίρες κάποιους οργανισμούς διαβίου μάθησης, κάποια IEC, τα οποία είχαν ήδη τέτοια προγράμματα, οπότε ουσιαστικά, αφού είχαν τις υποδομές, είχαν την τεχνονοσία, μπόρεσα να μπουνε γρήγορα, αλλά οι περισσότερες δεν είχαν. Και βέβαια ανέκειψε το μεγάλο πρόβλημα της επιμόρφωσης των εκπαιδευτών. Και δεν είναι μόνο η πλατφόρμα, από αυτό ήταν το πιο εύκολο, είναι ότι έπρεπε να διαχειριστούν μια ολόκληρη εικονική τάξη, που ήταν ίσως το πιο δύσκολο από όλα. Γιατί δεν έγινε για πολύ λίγο, δεν έγινε για δύο-τρεις εβδομάδες. Όλο αυτό κράτησε, κράτησε δύο μήνες. Άρα δεν ήταν ότι απλά μπήκαμε και έπρεπε να βγούμε από αυτό. Και όλοι βέβαια έχουν στο πίσω μέρος του μυαλού τους, ωραία, θα χρειαστεί να ξαναγίνει, να ξαναμπούμε στη διαδικασία. Άρα έπρεπε να επενδύσουν όσοι μπήκαν σε αυτή τη διαδικασία. Βέβαια εδώ πρέπει να πω ότι για να καταλάβουμε λίγο τι σημαίνει όλο αυτό το περιβάλλον της διαβίου μάθησης, το παράδειγμα του Υπουργείου Ναυθυλείας και μια που με φιλοξενείται και στο ίδρυμα, Εργενίτου, ήταν μια εξαιρετική πρωτοβουλία ουσιαστικά του Υπουργείου Ναυθυλείας και Νησιωτικής Πολιτικής, φυσικά με τη συνδρομή του Υδρύματος και με την υποστήριξη της Microsoft, γιατί πήραν ουσιαστικά την πλατφόρμα της Microsoft και βέβαια παραμετροπήθηκαν και τα πράγματα πάνω εκεί. Πήραν την απόφαση ότι οι σχολές του εμπορικού ναυτικού, με 5.000 σπουδαστές και σπουδάστιες, με 300 περίπου καθηγητές και αντίστοιχα οι σχολές διαβίου μάθησης με 2.500 ναυτικούς, ειδικά στις ΤΑΚΕΣΕΝ, ήταν ναυτικοί που αν δεν τελειώναν το κύκλο σπουδών δεν μπορούσαν να μπαρκάρουν. Αρκετά σημαντικό και για αυτούς. Αλλά εδώ δεν υπήρχε τίποτα. Υπήρχε μια μικρή κουλτούρα σε κάποιες, αλλά έπρεπε να φτιαχτούν καθηγητολόγια, φιτσιτολόγια, να φτιαχτεί πρόγραμμα από την αρχή, να χτιστεί όλο το μοντέλο, το πώς μπορεί να λειτουργεί σαν οργανισμός έστω με το μοντέλο των τυπ διαλέξεων. Και φυσικά σε αυτό το μοντέλο πας, γιατί όταν δεν έχεις τίποτα πρέπει να πας στο πιο γρήγορο. Πολλοί, ως τώρα τα αποτελέσματα είναι αρκετά θετικά από αυτό το εγχείρημα, παρόλα αυτά πρέπει να δούμε, αν το χρησιμοποιήσουμε ποτέ σαν κέι στάντι, ποιό είναι το επόμενο βήμα. Αλλά ήδη είναι ένα πολύ μεγάλο βήμα, δηλαδή αυτό μπορεί να συνεχιστεί ακριβώς και μετά. Αν πάμε σχολική έκπαιδες, θα προσπαθήσω να μην είμαι πάρα πολύ, να είμαι σύντομος, για να μπορούμε να έχουμε και αρκετή κουβέντα μετά. Τα περισσότερα τα ξέρουν, όλος ο κόσμος τα έχει δει, τα ξέρει, ουσιαστικά τι προσπάθησαν να κάνουμε, πρέπει να δώσουμε εκπαιδευτικούς και μαθητές εργάλια. Αλλά όταν λέμε για εργαλεία, ξεχνάμε ένα πολύ βασικό πράγμα, που είναι η πρόσβαση στο διαδίκτυο. Γιατί η εκπαίδευση, η τηλε-εκπαίδευση, όλοι πρέπει να μιλάμε για ισότητα, πρέπει όλοι να έχουνίσεις ευκαιρίες. Άρα, όταν βασίζεις στο διαδίκτυο, πρέπει το πρώτο πράγμα να διασφαλίσεις είναι πρόσβαση στο διαδίκτυο και συσκευές. Και εδώ στην Ελλάδα, ας πούμε, δόθηκε πάρα πολύ έμφαση στους παρόχους και το Υπουργείο Παιδείας έκανε πολύ συγκεκριμένες συμβάσεις. Άλλες χώρες, μπορώ να πω πολύ εύκολα για την Αμερική, που ίσως ξέρω λίγο καλύτερα από άλλες χώρες, έφτιαχναν, ακόμα έπαιναν τα σχολικά, τα μετασχολικά λεωφορεία και βάζανε mini Wi-Fi και ουσιαστικά τα χάνανε hotspots. Δώσανε, αγόρασαν, είτε τα ίδια τα district, είτε οι περιφέρειες, είτε με δωρεές, έγινε και στην Ελλάδα, αντίστοιχα, έπαιξαν συσκευές να πάνε στο σπίτι για να μπορούν να έχουν τουλάχιστον την εκπαιδεύση. Μετά έπρεπε να βρουν ένα τρόπο να διακινηθούν κρίσιμα έγγραφα, διαδικτυακό εκπαιδευτικό υλικό. Και όλα αυτά, γι' αυτό πήγαμε και στα περιβάλλοντα σύγχρονης μάθησης. Αρχίζουμε και συζητάμε πλέον σύγχρονη, ασύγχρονη, όλο είναι μια εκπαιδεύση. Απλά αυτό που αλλάζει είναι αν γίνεται σε πραγματικό χρόνο, σύγχρονο ή ασύγχρονο, αλλά όλο είναι ένα περιβάλλον, δεν μπορούμε να τα κόψουμε μεταξύ μας. Δεν έχει σημασία, δηλαδή άμα κάνω εγώ τώρα μια τηλεδιάλεξη και δεν υπάρχει πουθενά το υλικό μου, έχει σταματήσει. Απλά είναι ένα βεγγαλικό. Πρέπει όλο αυτό να είναι ένα συνεχές. Επιμόρφωση παντού, γιατί μιλάμε για εκπαιδευτικούς, πάρα πολλούς εκπαιδευτικούς, πολύ μεγάλο αριθμό προσωπικού, άρα διαφορετικές ικανότητες και πρέπει να φτάσουν. Κάτι το οποίο το ξεχνάμε πολλές φορές και δεν το αναφέρουμε, ενώ ίσως θα πρέπει να είναι αρκετά ψηλά στην ατζέντα, πρέπει να αναφέρουμε την υγεία και την ασφάλεια των παιδιών. Γιατί από τη στιγμή που δεν είναι στο σχολείο, είναι αυτό που έλεγα ότι το εκπαιδευτικό σχολείο είναι κάτι παραπάνω από εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Δίνει και άλλες αξίες, αρχές και άλλο ένα περιβάλλον. Οπότε μπορώ να πω, τουλάχιστον, τι έγινε στην Αμερική. Ασχολήθηκα πάρα πολύ με τη διανομή φαγητού. Μάλιστα, υπήρχαν takeaway στα σχολεία. Κάποια στιγμή, ειδικά στην αρχή, δούλευα με το σύστημα takeaway και μάλιστα, αν το συσχετίσω λίγο και με τον εξοπλισμό, πήγαιναν οι γονείς όταν έπαιρναν το φαγητό για τα παιδιά. Άφηναν ίσως και το laptop, το tablet που είχε χαλάσει, θέλανε μια αναβάθμιση, για να τους το φτιάξουν και την επόμενη φορά που θα περάσουν να το πάρουν. Οπότε είχαν στήσει και ένα IT την πάνω με δίπλα στο takeaway. Ή στήναν συγκεκριμένες υπηρέσεις, συγκεκριμένες δομές, μόνο και μόνο για να μπορέσουν να παρέχουν και αυτό. Φυσικά, ίσως για την Ελλάδα αυτό δεν είναι τόσο σαν εικόνα. Δεν το έχουμε συνηθίσει, παρόλο που υπάρχει η έννοια του φαγητού στο σχολείο και για ομάδες οι οποίες είναι underserved. Και βέβαια να συζητήσουμε πάρα πολύ και το κομμάτι των κοινωνικών υπηρεσιών και των συμβουλευτικών για τη διασφάλιση υγείας των παιδιών. Υγείας και ασφάλειας των παιδιών. Και εδώ μπορούμε να πούμε, ειδικά στην Ελλάδα, το Καμποστηριακό. Η κλινική του Αιγινητίου έχει έφτιαξε μια πολύ συγκεκριμένη δομή για να βοηθήσει και σε αυτό το κομμάτι, η Ψυγιατρική κλινική. Από την άλλη, τα σχολεία έπρεπε να σκεφτούν με ποιο μοντέλο θα δουλέψουν στο μέλλον. Τα μη δημόσια σχολεία έπρεπε να σκεφτούν και το οικονομικό τους μέλλον. Άρα δεν είναι απλά ένας ολόκληρος προγραμματισμός. Και εντάξει, στην Αμερική, για παράδειγμα σε άλλες χώρες, ήρθε μια πολύ έκτακτη επιχορήγηση και σε χώρες ευρωπαϊκές. Και η Ελλάδα σκέφτονται ίσως άλλους τρόπους, μηχανισμούς, ώστε να μπορέσουν να στήσουν τις υποδομές για την επόμενη χρονιά. Και τι δοκίμασαν, φυσικά, πλατφόρμας. Το είδαμε κιόλας. Το Υπουργείο Παιδείας, για παράδειγμα, πήρε το WebEx της Ίσκω. Εξαιρετική επιλογή, αλλά έτσι κι αλλιώς οι επιλογές ήταν πάρα πολλές. Το Πανελληνικό Σχολικό Δίκτυο τα κατάφερε και μπράβο του για αυτό. Έγιναν προσπάθεις για πρόσβαση στο διαδίκτυο. Θα μπορούσαν να δουλέψουμε και άλλα μοντέλα. Για παράδειγμα, σε άλλες χώρες δίνανε ειδικά SIM. Κάρτες SIM για να μπορέσουν να έχουν έστω προσωρινά πρόσβαση στο διαδίκτυο. Εξοπλισμός μεγάλο θέμα. Και βέβαια, εδώ που είναι ένα μεγάλο θέμα, και ειδικά για την Ελλάδα, το διαδικτυακό εκπαιδευτικό υλικό, εξειδικευμένο εκπαιδευτικό υλικό, σε πολλές χώρες πολλές εταιρείες παρήχαν πρόσβαση μέχρι το καλοκαίρι. Υπήρχαν τα εθνικά αποθετήρια, στην Ελλάδα υπάρχει αποθετήριο, παρ' όλα αυτά δεν είδαμε τόσο μεγάλη κινητικότητα από όλες αυτές τις εταιρείες που παρέχουν τέτοιο υλικό. Μια που μιλήσαμε για εκπαιδευτική τηλεόραση, εδώ θέλω να πω ότι ουσιαστικά εκπαιδευτική τηλεόραση είναι ένα πολύ ουσιαστικό, τώρα ειδικά με τα streaming media είναι ένα εξαιρετικό μέσο, δεν χρειάζεσαι πλέον να είσαι απλά στημένος στην τηλεόραση και να δεις την εκπομπή παρά που έβγαινε πρόγραμμα τηλεόρασης. Όμως αξίζει να δούμε χώρες οι οποίες έχουν μεγάλη κουλτούρα, παράδοση μάλλον, στο πως η εκπαιδευτική τηλεόραση υποστηρίζει τη μάθηση. Να δούμε το BBC, για παράδειγμα, το BBC είναι τώρα το bite-size εδώ και χρόνια, και έκανε πολύ πιο εντατικές προσπάθειες και πολύ στενές συνεργασίες, ακόμα πιο στενές μάλλον με εταιρείες εκπαιδευτικών τεχνολογιών και για να δείτε έτσι νούμερα και βέβαια έκαναν και live streaming με εκπαιδευτικούς και σε συνεργασία με τα υπουργεία σε διάφορα, το ΗΠΑ έτσι με τις διάφορες άλλες περιοχές, 4,8 εκατομμύρια κατά μέσο ώρα εβδομαδιές μοναδικούς επισκέπτες. Πολύ μεγάλο νούμερο. Δηλαδή χρησιμοποιήθηκε. Το portal τους, άμα το δείτε, είναι ένα εξαιρετικό portal. Αντίστοιχη προσπάθεια έκανε και η Ισπανική Δημόσια Τηλεόραση με το αντίστοιχο ΗΕΠ της Ελλάδας, το Εκπαιδευτική Πολιτικής. Έχουν το Υπουργείο Παιδείας Απαλληλίας και Κατάρτης, έχουν ένα αντίστοιχο και ξεκίνησαν μια πρωτοβουλία που λέγεται ΕΤΟΚΛΑΝ. Και θεωρώ ότι μάθαμε, για να μπορέσουμε να πάμε ένα βήμα παρακάτω. Σίγουρα εκπαιδευόμενοι και εκπαιδευτές, όχι μόνο εκπαιδευόμενοι που χωράψε εδώ, ανταποκρίθηκαν στην πρόκληση. Μπήκαν σε μια νέα κουλτούρα, εξηγιώθηκαν με τις πλατφόρμες. Πλέον θεωρείται πάρα πολύ απλό. Κάνω ένα Webex call για να μιλήσω στους μαθητές μου ή τους ανεβάζω την εργασία για την επόμενη εβδομάδα. Είναι πλέον κάτι πολύ απλό. Οι εκπαιδευόμενοι είχαν καλή συμμετοχή. Αυτό που έχει πολύ ωραίο από τα ωραία πράγματα είναι ότι υπάρχει ανεκτικότητα σε λάθη. Δεν υπάρχει εδώ το Nobel effect που συνήθως έχει όταν βάζουμε ένα και δύο μέσο. Αντίθετα, πίστευαν ότι ωραία, κάτι δεν δούλεψε, δεν πειράζει. Θα πάει καλύτερα όσο περνάει ο καιρός. Δυστυχώς, εδώ έχουμε να πούμε ότι δόθηκε πολύ μεγάλη αίσθηση στα εργαλεία, γιατί πιστεύουμε ότι είναι κάτι πολύ γρήγορο και όχι το πως πλέον να μπούμε σε πιο ποιοτικά πράγματα, εξειδικημένες υπηρεσίες. Μεγάλη κουβέντα για τα MOOCs, θα το ασταφήσω λίγο, να μην το ανοίξω τώρα. Και βέβαια μεγάλο θέμα οι αξιολόγεις. Γιατί είναι αυτό που λέμε, αν παραδοσιακά κρατήσω το μοντέλο ότι εγώ πρέπει να κάνω αξιολόγηση να βγάλω βαθμό, εδώ όταν έχεις ένα άλλο τρόπο επικοινωνίας, πρέπει να δεις μήπως η αξιολόγηση πρέπει να βοηθά τη διαδικασία της μάθησης και όχι απλά να βγάλω ένα βαθμό. Νομικά θέματα, πολλά. Καταγραφή τηλεδιασκέψεων, τα πνευματικά δικαιώματα, τα προσωπικά δεδομένα. Τα υποδομές όσο περνάει ο καιρός φυσικά θέλουν ένα βάθμιση. Επίσης υπάρχουν πολύ ωραία άρθρα και εδώ το βάζω επίτηδες. Έβαλα αυτό που λέγεται επαγγελματική εξουθένωση, αυτό το γνωστό στη γλώσσα του χωριού μου το burnout. Γιατί είναι πολύ απλό, αυτό κάτι που το ξεχνάμε ότι θα ζητήσω να κάνω ένα call στις 8 η ώρα το βράδυ. Ή θα σου στείλω ένα email και περιμένω να μου απαντήσεις το email ήρθε στις 10-12 η ώρα το βράδυ. Κάτι που δεν συμβαίνει στην παραδοσιακή τάξη. Οπότε και επειδή υπάρχει επαγγελματισμός σε πάρα πολλούς, όλο αυτό σου δημιουργεί ένα έξτρα βάρος, ότι πρέπει να κάνω πράγματα. Τι δεν δούλεψε είναι αυτό το είπαμε, τα περισσότερα, εκπαιδευτικό υλικό, ουσιαστική συνεργασία και προσφορές από εταιρείες, η τηλεκπαίδευση σε μικρές ηλικίες, μεγάλο θέμα, μπορούμε να το συζητάμε, άμα θέλετε, δεν έγιναν πράγματα, άργησαν πάρα πολύ να γίνουν και στην Ελλάδα αλλά και παγκόσμια δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Και μιλάμε, ειδικά το πρωνήπιο είναι υποχρεωτική βαθμή, δεν είναι υπιαγωγείο, είναι υποχρεωτική βαθμή, δεν είναι κάτι το οποίο τα αφήνεις απλά έξω. Και δυστυχώς, και έχω μια ιδιαίτερη ευαισθησία, για τις σχολικές μονάδες ειδικής αγωγής. Είναι τα σχολεία τα οποία ουσιαστικά δεν έκαναν πράγματα, πρέπει εδώ να πούμε ότι έγιναν και μπράβο το Ίδρυμα Στάυρος Νιάρχος σε συνεργασία με μία κυβερνητική μη κεντροσκοπική οργάνωση, την Αναγέννηση και Πρόοδο, έκαναν ένα εξαιρετικό πρόγραμμα, υιοθετώντας τρία σχολεία και δοκιμάζοντας ένα πρόγραμμα που λέγεται μια δράση αυτισμός στο σπίτι. Είχα τη χαρά να συμμετέχω, οπότε μου ζητήθηκε να συμμετέχω και πραγματικά το ευχαριστήθηκα πάρα πολύ γιατί είδαμε ότι μπορεί να δουλέψει, αλλά θέλει πολύ μεγάλη προσπάθεια και πολύ μεγάλο συντονισμό και μακάρι αυτό να έχει συνέχεια, αλλά δεν έγινε σε μεγάλη κλίμακα. Και υπάρχει αγωνία των γονιών και υπάρχει και κοινωνική ανάγκη. Ευκαιρίες και εδώ κλείνω. Αν ξεκινήσω από τα ιδρύματα, συνήθως μιλάμε για υποδομές, κέντρο υποστήριξης δικτύων, κλασικά τα NOC όπως όσοι τα ξέρουν στα ακαδημαϊκά ιδρύματα. Δεν είναι ακριβώς έτσι. Αυτό είναι το βασικό, είναι το κό, είναι η καρδιά για να λειτουργήσει όλα αυτά, αλλά θέλουμε να πάμε και ένα βήμα παρακάτω. Είναι αυτό που πολλά πανεπιστήμια, ειδικά στην Αμερική, φτιάχνουν learning centers και γι' αυτό αν δούμε παραδοσιακά τα Αμερικά πανεπιστήμια, είναι διαφορετική κουλτούρα το πώς μπαίνουν στην εκπαίδευση, στο online learning, γιατί έχουν και πολύ ισχυρές δομές για να έχουν νέα φιλοσοφία τα μαθήματά τους. Τώρα έχουμε νέα εργαλεία, έχουμε εκπαιδευτοί σε νέα εργαλεία, άρα μήπως αρχίσουν να συζητάμε περισσότερο για μικρή μάθηση. Και αντίστοιχα κινητικότητα, δηλαδή, ωραία, ένας καθηγητής σε ένα πανεπιστήμιο ή σε ένα σχολείο, και παράδειγμα ένα σχολείο δεν έχει έναν καθηγητή, μήπως θα μπορούσε να παρακολουθεί σε ένα μάθημα, όχι μέχρι να έρθει, αν θέλω να μην έρθει, μην παρεξηγηθώ, αλλά μέχρι να έρθει αυτό το κενό, μήπως να το καλύψουμε, να μην δώσουμε φυσικά δικαιολογία σε καθυστερήσεις, αλλά δεν πρέπει ταυτόχρονα να μείνει πίσω και μια διαδικασία. Αντίστοιχα και τα πανεπιστήμια, δηλαδή ένα μάθημα που είναι επιλογής για παράδειγμα κι ένας καθηγητής λείπει, μήπως να μπορέσει να το πάρει από ένα άλλο πανεπιστήμιο. Χρειάζεται να δούμε λίγο μοντέλα κινητικότητας που, ενώ το κάνουμε στο μυαλό μας στην Ευρώπη, δηλαδή έχουμε το ΕΡΑΣΜΟΣ για παράδειγμα, φεύγουν οι θυτητές, πηγαίνουν εκεί, αλλά γιατί να μη συζητήσουμε για virtual mobility. Ο ρόλος των εταιρειών, υπάρχουν πάρα πολλές ευκαιριές επιχειρηματικότητας, πλέον είδαμε ότι μπαίνουμε σε πολύ διαφορετικά νερά και ίσως πρέπει να κάνουμε αυτό disrupt, πρέπει να αλλάξουμε λίγο ένα μοντέλο εκπαίδευσης. Με αυτά κλείνω. Ελπίζω να μην πήρα πάρα πολύ χρόνο από την κουβέντα. Ευχαριστώ και πάλι και είμαι στη διάθεση να ακούσω ερωτήσεις. Σήμερα σας ευχαριστούμε πολύ για την πολύ ενδιαφέρουσα παρουσίαση. Μπορείς να κλείσεις το share screen για να δούμε πιο μεγάλη στην παρουσίαση. Πολύ ενδιαφέρον τα στοιχεία από την Ελλάδα και από το εξωτερικό. Είναι εντυπωσιακό πως μέσα σε αυτό το γενικό χαμό είχαμε αρκετές αλλαγές. Πολλοί κόσμοι στο εξωτερικό, και στην Ελλάδα ίσως, αναφέρεται στην πανδημία σαν τον μεγάλο επιταχυντή. Ένα παράγοντα ο οποίος οδήγησε να γίνουν πολύ γρήγορα πολλά πράγματα. Και μάλιστα κυκλοφόρσαν και κάτι cartoons που λέγανε ποιος βοήθησε στην ψηφιοποίηση της εταιρείας σου και λέγει ο CEO, ο τεχνικός διευθυντής και από κάτω COVID-19 οπότε όντως συνέβαλε στην επτάχνηση πολλών διαδικασιών. Ένα ερώτημα από την εμπειρία σου και από όλα αυτά τα πράγματα που είχες δει είναι όταν ξεκίνησε η συζήτηση στις αρχές Μαρτίου πόσο αισιοόδοξος ήσουνα για το τι θα δουλέψει και τελικά το αποτέλεσμα ήταν θετική αρνητική έκπληξη. Είμαι ασιοόδοξος άνθρωπος ούτως η άλλος. Αλλά επειδή το μοντέλο ήταν των τηλεδιαλέξεων ήμουνα σίγουρος ότι αυτό θα δουλέψει. Δεν μπήκαμε σε πιο βαθιά πράγματα. Με φόβιζε λίγο το σχολείο να πω την αλήθεια γιατί επειδή, ειδικά στην Ελλάδα, επειδή όλα είναι κεντρικά, είναι διαφορετικό ο βαθμός αυτονομίας, παίζει πάρα πολύ μεγάλο ρόλο. Όταν πρέπει να πάρουν αποφάσεις πολύ γρήγορα. Και βέβαια εκεί υπάρχουν τα λάθη, υπάρχει η κριτική, υπάρχει η αναστολή. Ποια απόφαση να πάρω. Οπότε εκεί μπορώ να πω ότι ήμουνα λίγο μαγκωμένος, αλλά θεωρώ ότι δούλεψαν πάρα πολύ. Είναι πολύ εντυπωσιακό το τι κατάφεραν, αν το δω από το κομμάτι, στις Αμερικείες. Γιατί, και το λέω, να το δούμε από την Αμερική, όχι επειδή, θέλω να αναφέρω, δεν μπορώ να πω ότι έχουν το καλύτερο εκπαιδευτικό σύστημα πρωτοβάθμιας, δεστροβάθμιας. Εκεί βλέπεις ότι κάποιες σχολικές περιφέρειες δεν δουλευτούσαν εξαιρετικά καλά. Εξαιρετικά καλά, εξαιρετικά γρήγορα, διαθέτοντας ό,τι πόρους είχαν, για να μπορέσουν να βοηθήσουν το κοινωνικό σύνολο. Όχι όλες, όμως. Οπότε, μερικές φορές υπάρχει, πρέπει να δούμε λίγο την ισορροπία. Θέλουμε κεντρικές αποφάσεις ή δεν θέλουμε. Και η Ελλάδα δεν είχε συνεχίσει, γιατί υπήρχε πάντα μια πολεμική. Θέλουμε εξαποστάσεως, δεν θέλουμε εξαποστάσεως, μόνο να συζητήσουμε πόσες φορές έχουμε συζητήσει για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών εξαποστάσεως, που δεν έχει γίνει ποτέ. Οπότε, λες, θα γίνει. Αλλά θεωρώ, για τα πανευθύνια δεν φοβόμαι, δεν θεωρώ ότι είναι όπως έγινε, τα σχολεία λειτουργήσε καλά, ο κόσμος όμως επειδή έχουν ειγονείς, ενδιαφέρονται και οι εκπαιδευτικοί βάλανε πλάτη, πρέπει να το πούμε αυτό. Το λένε κιόλας, το λένε κιόλας, δηλαδή πρέπει να το είπαν και το υποργείο το είπε, το ίδιο. Έβαλαν πλάτη και στήριξαν αυτή την προσπάθεια, όπως λέμε, με ανεκτικότητα. Είναι σημαντικό. Είναι σημαντικό γιατί μιλώντας με κάποιους φυσικούς εκπαιδευτικούς κυρίως στην περιφέρεια και αναρωτώντας πόσο έτοιμοι ήταν οι εκπαιδευτικοί, ειδικά σε μη θετικά μαθήματα, ήταν θετική έκπληξη να μάθω ότι δημιουργηθήκανε πολύ γρήγορα γκρουπς στο messenger, σε διάφορες πλατφόρμες, οι οποίες μεγαλώσανε, δηλαδή ακούγαμε ότι ήταν αρκετές χιλιάδες, όπου ανταλλάσσανε πληροφορίες στον όνομα του πανού για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις τεχνικές δυσκολίες. Βέβαια, όπως είπες πολύ σωστά, η κατάσταση εστιάθηκε κυρίως στο να αντικαταστήσουμε τη φυσική με μια ψηφιακή επαφή, η οποία ήταν το εύκολο κατά κάποιον τρόπο της υπόθεσης, αλλά το ερώτημα είναι τι γίνεται στη συνέχεια και πώς αυτή η συνέχεια δεν θα είναι απλά να αλλάξουμε το παράθυρο, δεν είναι να πάρουμε το βιβλίο όπου αυτό δεν το είχαμε σε χαρτί και να το κάνουμε ψηφιακό, αλλά να δώσουμε μεγαλύτερες ευκαιρίες μέσα από τις δυνατότες που δίνει το μέσο. Γίνανε πολλές δοκιμές και πιθανόν έχεις δει και σε όλα τα επίπεδα. Ας μιλήσουμε κυρίως στη δεύτερη βάθμια, θα έρθω μετά στη τρίτη βάθμια. Έγινε από κάποιες χώρες, αν όχι στην Ελλάδα, αυτό που στο ψηφιακό μάρκετ ονομάζουμε AP testing, δοκιμασία, κάνε συστηματικά κάποιες μέθοδοι για να βγουν αποτελέσματα, ξέραμε όλοι ότι θα είναι λιγότερο, γίνανε κάποιες προσπάθεις για να δούμε τι δουλεύει και τι δεν δουλεύει, για να είμαστε προετοιμασμένοι ή απλά η αρχική ιδέα θα μείνει με τρεις εβδομάδες, θα έγινε τέσσερις, πέντε και έτρεξαν τα πράγματα όπως έτρεξαν. Στη σχολική εκπαίδευση δεν έγιναν πολλές δοκιμές. Δεν είναι. Βέβαια έχει σημασία για ποιες χώρες μιλάμε. Δηλαδή, αν πάει κανείς να ψάξει ή να δει διάφορες εκθέσεις που υπάρχουν, ακόμα και η UNICEF, για παράδειγμα, έφτιαξε ένα ολόκληρο κατάλογο με λογισμικά, με υπηρεσίες που μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν. Νομίζω ότι όλοι προσπαθούσαν να πάρουν ό,τι καλύτερο μπορούσαν από μία δεξαμενή από προσφορές, γιατί πάρα πολύ έδωσαν υλικό, πλατφόρμες, δωρεάν για πάρα πολύ καιρό, τουλάχιστον μέχρι το καλοκαίρι. Και γι' αυτό είπα εγώ, ειδικά για την Ελλάδα, γιατί χώρες όπως είναι οι ιδιοίκοι μας, που έχουν μια ωραία κουλτούρα εκπαίδευσης, έδειξε ότι υπάρχει επαγγελματισμός στους εκπαιδευτικούς, πρέπει με κάποιο τρόπο να στηριχθεί λίγο παραπάνω από εταιρείες που εξειδικεύονται στις εκπαιδευτικές υπηρεσίες, εκπαιδευτικό λογισμικό. Και να μην βασιζόμαστε μόνο στο έτοιμο υλικό αποθετήρια του Υπουργείου. Και δεν είναι ότι αν θέλω ελεύθερη αγορά καθόλου. Απλά υπάρχουν. Αυτές πρέπει αυτόν τον καιρό να μπουν και αυτές μπροστά και να κάνουν εκεί. Οπότε χώρες οι οποίες είχαν αυτήν την κουλτούρα, η πίθια αγορά, γι' αυτό είπα την Αγγλία, η Αγγλία δεν είναι τυχαίο παράδειγμα, η Φιλανδία δεν είναι τυχαίο παράδειγμα και η Ισπανία επίσης. Οι Ισπανεία ασχολήθηκαν με την εκπαιδεστική τους τηλεόραση σε καιρό, μέσα στο δύσκολο καιρό. Δεν είπαν απλά βγαίνω και κάνω βιντεομαθήματα. Δούλεψαν όλο το portal σε πολύ μικρό χρόνο. Αλλά δεν έγιναν δοκιμές με την έννοια ενός έρευνας και το τι θα βγάλει, τι δούλεψαν κλπ. Ακόμα και έδειξα τις προτεραιότητες που έβαλε με το report που είχε τη Μακίντζι, όλοι μιλούσαν γι' αυτά. Μιλάνε ακριβώς για τα ίδια πράγματα, ποια ήταν τα τέσσερα βασικά πράγματα που μας ενδιέφερα. Επειδή αναφέρθηκαν στη Φιλανδία, που καταποβολούσε το παράδειγμα όσον αφορά την δευτεροβάθμια εκπαίδευση για διάφορους χρόνια, υπήρχαν χώρες που ξεχώρησαν βασισμένες στην προηγούμενη τους εμπειρία ή όπως συνέβη με τη λεπκοινωνία, χώρες που δεν είχαν καθόλου καλή καλοδίωση απλά κάνανε leapfrog και προχωρήσανε σε καινούργια μοντέλα. Άρα θεωρείς ότι η προηγούμενη θετική εμπειρία και εξέλιξη της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης βοήθησε για να προχωρήσουνε γρήγορα και μπροστά ή άλλοι που δεν είχαν και άρα δοκιμάσανε ότι ό,τι τους κατέβαινε δημιουργήσανε καινούργιες ευκαιρίες που θα είναι χρήσιμες για το μέλλον. Υπάρχουν χώρες, εντάξει, προφανώς αν υπάρχει κουλτούρα όπως η Βιλανδία για παράδειγμα, οι ισχαντιναβικές χώρες που έτσι κι αλλιώς χρησιμοποιούν τέτοιες υποδομές γιατί λόγω καιρού και γεωγραφίας εξ ανάγκης το έχουν, αλλά υπάρχουν χώρες, η Αιστωνία για παράδειγμα, ένα κλασικό παράδειγμα, που άρπαξε την ευκαιρία και δούλεψαν πολύ διαφορετικά μοντέλα πάνω σε αυτό, δηλαδή και πιο μικρές χώρες που δοκίμασαν να βάλουν άλλες πλατφόρμες και άλλες τεχνικές μέσα στο εκπαιδευτικό τους σύστημα. Δηλαδή όντως υπάρχει αυτό. Υπάρχει ένα report, το οποίο το έδειξα κάποια στιγμή από τα Ηνωμένα Έθνη, το οποίο ουσιαστικά μιλάει ακριβώς τα παραδείγματα διάφορων χωρών. Και βέβαια να μιλήσουμε και άλλες χώρες, να μιλήσουμε για χώρες όπως το Αβγανιστάν, δηλαδή χώρες που δεν τις υπολογίζουν, εννοώ, δεν είναι στο ραντάρ όταν συζητάμε για εκπαιδευτικά συστήματα, που έκαναν εξαιρετικά πράγματα. Βέβαια εκεί βοήθησαν πάρα πολύ, γι' αυτό ήθελα να πω ότι βοήθησαν πολύ συγκεκριμένες εταιρείες, οργανισμοί, ας πούμε, Σαουδική Αραβία. Έκαναν ένα μεγάλο project υπουργείο με το Moody και δούλεψαν πάρα πολύ διάφορα μοντέλα, επιμορφώσαν, χρησιμοποίησαν. Είναι το θέμα πώς οι φορείς αποφάσιν να συνεργαστούν. Για αυτό λέω ότι η συνεργασία είναι πάρα πολύ σημαντικό. Δεν πρέπει να συζητάμε ότι θέλουμε αυτονομία και ο καθένας να αποφασίζει αλακάρ. Πρέπει ίσως να μπορεί να υπάρχει όλος αυτός ο διάλογος. Άρα, αν να δούμε λίγο, υπήρχαν τέσσερις πυλώνες πάνω σ' όποιους θα έπρεπε να λούγει στο πράγμα, προφανώς υποδομές, που μερικές υπήρχαν, μερικές καλευθήκανε γρήγορα διάφορα ιδρύματα, μεταξύ των οποίων ο κ. Δέρος Αγιενίδου κάνανε δωρές υπολογιστών, tablets κτλ. στο Υπουργείο Παιδείας. Ήταν οι εκπαιδευτικοί, οι οποίοι άλλοι ήταν πιο έτοιμοι, άλλοι ήταν λιγότερο έτοιμοι, αλλά κανένας δεν φοβήθηκε να δοκιμάσει και κανένας δεν βοηθήσει να βοηθήσει κάποιον άλλον. Υπήρχαν οι μαθητές που κατά βάση νομίζουμε ότι όλοι ήταν κάπως εξυπηωμένοι με τεχνολογία, το πόλεμο ήταν σε περίπτωση που εκεί δεν είχαν τη διάθεση η τεχνολογία, δηλαδή σ' ένα σπίτι που υπήρχαν οι δυο υπολογιστές και έπρεπε να είναι δυο αδέλφια στο σχολείο και δυο γονείς να δουλεύουν. Και το τέταρτο πράγμα ήταν η μεταφορά παραδείγματος στον οποία συζητήσαμε προηγουμένως, που ακουμπάει και κάποια άλλα πράγματα και το κομμάτι της βαθμολόγησης. Αυτά τα τέσσερα πράγματα μοιάζουν τα τρία πράγματα κάπως να έχουμε αντιμετωπιστεί. Καταλαβαίνουμε από αυτά που είπες ότι χρειάζεται μεγαλύτερη επένδυση στο να βοηθήσουμε τους εκπαιδευτικούς, αλλά πώς θα κινηθούμε στην αλλαγή του παραδείγματος. Το παράδειγμα, ανέφερες το blended learning και αρκετά άλλα, τι είναι ο βασικός σκοπός, δηλαδή αν χρειαστεί να ξαναγίνει ένα τέτοιο πράγμα ή πρέπει να κοιτάξουμε το πώς θα επενδύσουμε στην εκπαίδευση σαν ένα συμπλήρωμα της κλασικής εκπαίδευσης. Πώς φαντάζεσαι ή πώς σκέφτεσαι ότι μπορεί να ήταν ένα μοντέλο εκπαίδευσης που να τα συνδυάζει και τα δύο. Νομίζω το είπες λίγο, το άφησες λίγο να εννοηθεί. Ας δούμε λίγο πρώτον. Πρέπει να είμαστε λίγο πιο ξεκάθαροι το τι ζητάμε να γίνεται στο σχολείο, το τι ζητάμε να γίνεται στο σπίτι. Αυτό νομίζω είναι το πρώτο πράγμα που πρέπει να σκεφτεί ένας οποιοσδήποτε αποφασίζει είτε μπαίνει στη διαδικασία του μικτού συστήματος. Και αυτό το κάναμε ούτως ή άλλως. Δηλαδή πολλές φορές σε όλες τις βαθμίδες είχε τον τετράδιο του μαθητής και του έλεγε θα λύσεις αυτές τις ασκήσεις και να έρθεις αύριο ή μεθαύριο κλπ. Όλο αυτό πρέπει απλά να δούμε πώς μπορεί να γίνει με αξιοποίηση διάφορες πλατφόρμες, διάφορες συστήματα και βέβαια να δούμε τι εργαλεία θα του δώσουμε. Και πολλοί αρχίζουν και συζητάνε για άλλα παιδαγωγικά μοντέλα. Το πιο γνωστό είναι το flipped classroom, δηλαδή ανάστροφη της τάξης. Δηλαδή δούλεψε, διάβασε πολύ σπίτι και έλα στο σχολείο να σου εξηγήσω και να πάμε παρακάτω. Δεν είμαι πολύ φαν αυτού του είδους, γιατί εδώ θα αρχίσουν να λένε και οι γιαγιάδες και όλα αυτά που λένε, μα το παιδί πρέπει στο σπίτι να ξεκουράζεται και να έχει χρόνο δημιουργικό για το ίδιο. Δεν είναι όμως εκεί το ζητούμενο. Το ζητούμενο είναι ότι πρέπει να μπορούμε να κάνουμε, να καθοδηγούμε, υπάρχουν και όλες οι... ας το πάρουμε μάλλον με ηλικίες. Στα μικρά παιδιά υπάρχει εμπλοκή των γονιών. Και είπες ακριβώς το παράδειγμα ότι τι διαθέσιμα μέσα έχω. Καλά, στην καραντίνα, όταν δούλευαν όλοι, πόσο χρόνο έπρεπε να προσέχουν τα παιδιά και οι συσκευές και και και. Άρα, όταν αρχίζω και περνάω δουλειά στο σπίτι, πρέπει να ξέρω ότι ο γονιός μπορεί να υποστηρίξει τα παιδιά. Άρα, αυτή είναι η πρώτη απόφαση και αυτή είναι η απόφαση σχεδιασμού. Το δεύτερο είναι ότι όσο πάμε σε πιο αυτονόμηση των παιδιών, σε μεγαλύτερες ηλικίες, πρέπει να σκεφτούμε το διαθέσιμο χρόνο του. Γιατί δεν μπορούν όλοι να αρχίζουν να βομβαρδίζουν τα παιδιά γιατί στο τέλος θα καούν τα ίδια τα παιδιά. Και το τρίτο κομμάτι που έχει να κάνει έχει να κάνει με αυτό που λέγεται το self-paced learning. Να μάθουμε τα παιδιά να μελετούν μόνα τους. Να μπορούν να επιλέξουν αυτό που είναι. Να τους δώσουμε και τα εργαλεία ώστε να μπορούν γρήγορα να πηγαίνουν. Και εδώ θέλουμε λίγο πιο έξυπνα εργαλεία, να πω την αλήθεια. Δεν είναι απλά διάβασαι πέντε πράγματα. Διάβασαι και αν λύσεις κάποιες ασκήσεις ή έχεις κάποιες απορίες να σου προτείνουν τα επόμενα βήματα να μελετάς. Ώστε να μπορεί ο ίδιος να νιώθει πόσο καλά πήγα, πού βρίσκομαι. Και για να μπορέσαι να λειτουργήσει όλο αυτό που λες, για να ξανακλείσουμε ή όχι, αυτό που λέγεται seamless transition, η εύκολη μετάβαση και η διαφανής μετάβαση από το ένα σύστημα στο άλλο ή από το ένα σπίτι στο άλλο, σημαίνει ότι ταυτόχρονα και παρακολουθώ και την πρόοδο του παιδιού. Τι έκανα στο σχολείο και τι κάνω στο σπίτι. Και αρχίζουν και άλλα θέματα, προσωποποιημένη μάθηση και τα λοιπά. Έθεσες δύο θέματα και εκεί ήταν και ένα ερώτημα, έμεσα το ερώτημα που έβαλα προηγουμένως. Όλη αυτή η διαδικασία των αρκετών μηνών δημιουργήσα τεράστιο data set, από το πόσο χρόνο παρακολουθούσε κάποιος και σε μερικές περιπτώσεις με τι ρυθμό παρακολουθούσε. Αναφέρθηκε και στο κομμάτι της προσωποποιημένης μάθησης. Πριν από ένα χρόνο περίπου το technology review, το περιοδικό του MIT, είχε ένα άρθρο με τίτλο ότι η Κίνα ξεκίνησε το πολύ μεγάλο πείραμα και εκπαίδευσε την ειπωίθεια AI και εξηγούσανε πώς προχωράνε προς την κατεύθυνση. Η ιδέα ήταν ένα ανάμυκτο μοντέλο. Υπήρχε ο καθηγητής ο οποίος κυκλοφορούσε γύρω γύρω αλλά οι μαθητές έκαναν αυτό που επισογουγόνιζα, ή προσπαθούσα να μάθουν καθένα το δικό του ρυθμό. Πώς βλέπεις να εξελίσσεται αυτό το πράγμα στον δυτικό κόσμο γενικά και εξαιτίας αυτής της εμπειρίας που ξεπεραστήκαν οι κάποιοι προβληματισμοί μέσα από την πανδημία και ειδικά τι μπορεί να γίνει στην Ελλάδα. Πώς αυτό θα μπορούσε να δουλέψει στην Ελλάδα. Για να δουλέψουν πρώτα απ' όλα στο ίδιο το σχόλιο είναι πάρα πολύ δύσκολο λόγω υποδομών. Εκεί προσπαθούμε πάλι να μεταφέρουμε πάρα πολύ μεγάλο βάρος στο σπίτι. Εδώ είναι πολύ σημαντικός ο ρόλος του εκπαιδευτικού, που πρέπει να σχεδιάζει και να παρακολουθεί την πρόοδο του παιδιού. Δηλαδή είναι ότι όλο αυτό για να δουλέψει θέλει εξατομικευμένα προγράμματα για ένα παιδί. Αυτό θέλει πολύ χρόνο και πολύ προσπάθεια, αλλά θέλει και γνώση. Θέλει να βοηθήσουν τα εργαλεία για να κάνουν εκεί. Δεν θα έλεγα ότι πρέπει να το κάνουμε οριζόντια. Δεν πιστεύω πάρα πολύ σε όλο αυτό ότι θα ξεκινήσουμε μία μέρα και θα το βάλουμε σε όλες τις βαθμίδες. Θέλουμε να δούμε πού το έχουμε περισσότερο ανάγκη. Και αν το δούμε λίγο πρακτικά, θέλουμε να βάλουμε μοντέλα τα οποία ουσιαστικά... θέλουμε σίγουρα τεχνολογία. Θέλουμε αρκετή τεχνολογία, θέλουμε αρκετές οικοδομές. Και τώρα, για να φτιαχτούν αυτά, πρέπει τα συστήματα που έχουμε, οι κλάσ, που έχουμε, για παράδειγμα το EME, να γίνουν πιο έξυπνα. Να μπορούν να καταλατάνε δεδομένα και αυτά να μπορούν να παρουσιάζονται με έναν ωραίο τρόπο στους εκπαιδευτικούς. Αλλά δεν έχει νόημα να έχω τα δεδομένα αν δεν έχω κάνει σωστό σχεδιασμό. Δηλαδή, θα δουλεύσεις κάτι με ένα συγκεκριμένο ρυθμό. Και αν τα πας καλά, θα πας κάπου παρακάτω. Και αυτό είναι το καλό. Ότι για να μπορέσει να δουλέψουν όλα αυτά, πρέπει να υπάρχει από πίσω ένας άνθρωπος, ένας έμπειρος εκπαιδευτικός, που θα το σχεδιάσει ωραία. Θα το σχεδιάσει σωστά, θα φτιάξει μια γραμμή, ένα τρατζέκτορι που θα είναι. Εδώ μας λείπουν αρκετά πράγματα, αλλά πιστεύω ότι δεν είμαστε τόσο μακριά. Θεωρώ ότι αν τα αναλυτικά μας προγράμματα, αν μιλήσουμε για σχολική εκπαίδευση, αυτά τα προγράμματα γίνουν λίγο διαφορετικά. Υπάρχει μια θεωρία που λέγεται backward engineering, όπως λέγεται backward design, που λέγεται στον εκπαιδευτικό σχεδιασμό. Τι σημαίνει αυτό, ποιοι είναι οι στόχοι μου και πώς θα τους πιάσω. Στην Ελλάδα κάνουμε συνήθως αυτό που λέγεται forward design. Δηλαδή λέμε τι ύλη θέλουμε να καλύψουμε, ποιες ενότητες και ποιους στόχους έχει κάθε μία ύλη. Άρα πηγαίνουμε από μπροστά, ξεκινώντας από να ξεφυλίσω ένα βιβλίο. Δεν είναι έτσι, θέλω να ξέρω πού πρέπει να φτάσω και ανάλογο με το ποιο είναι τα σκαλοπάτια να πιένω. Γι' αυτό υπάρχει όλη αυτή η δουλειά που λέγεται learning trajectories, ή τροχές μάθησης, και θεωρώ ότι αν το Υπουργείο Παιδείας, το Ιστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής βάλει αυτά μέσα στα σχολικά αναλυτικά προγράμματα, τότε νομίζω ότι τα πράγματα θα είναι πολύ πιο απλά. Γιατί έτσι ακολουθεί ο καθένας στην πορεία του, αλλά όλοι έχουν κοινό στόχο. Η δευτεροδόθημα εκπαιδευτική έχει αρκετές προκλήσεις και καταλαβαίνω και από τις ερωτήσεις, τα σχόλια που δεχόμαστε στο YouTube, ότι η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών είναι πολύ μεγάλο θέμα, οι πλαθφόρμες είναι πολύ μεγάλο θέμα, η αντίληψη των δεδομένων και των τρόπων που τα χρησιμοποιούμε για να τα κάνουμε ο πιο έξυπνα είναι πάρα πολύ μεγάλο θέμα. Ας αφήσουμε για λίγο τη δευτεροδόθημα και ας πάμε στη τριτοβάθμια. Το Πανεπιστήμιο του Cambridge ανακοίνωσε ότι όλα τα μαθήματα την επόμενη σχολική χρονιά, την επόμενη ακαδημαϊκή χρονιά, θα γίνουν ηλεκτρονικά. Πρακτικά σημαίνει το Πανεπιστήμιο, ειδικά για τους πολυπιακούς, θα μην είναι κλειστό. Πώς βλέπεις τα πράγματα στο Ελληνικό Πανεπιστήμιο? Πρώτα απ' όλα πρέπει να διούν υπουργικές αποφάσεις. Δεν έχουμε αυτονομία, τα πανεπιστήματα θεωρητικά είναι αυτονομία, υπάρχει αυτονομία αλλά όλα βασίζονται σε νόμους. Για να λειτουργήσουμε τώρα στο μοντέλο αυτό που δουλέψαμε στην καραντίνα ήταν ουσιαστικά βγήκανε ένα σωρό υπουργικές αποφάσεις. Άρα εάν δεν αλλάξει αυτό το μοντέλο, δηλαδή τι μπορώ να κάνω εξ αποστάσεως και τι όχι, δεν μπορεί να αλλάξει εύκολα. Φυσικά δεν πρέπει να πάμε, εκτός αν υπάρχει πραγματικά θέμα διασφάλισης της υγείας και ασφάλειας των δών ανθρώπων, σε ένα μοντέλο εξ αποστάσεως, δηλαδή εκπαίδευσης, αναγκαστικά. Να πω ένα χαρακτικό παράδειγμα τα μεταπτυχιακά. Έχουν στα νόμους για την περίπτωση των μεταπτυχιακών προγραμμάτων, που σου λέει ότι το 35% των μαθημάτων μπορεί να γίνει από απόσταση. Ποιος το ορίζει, το ορίζει το υπουργείο. Έχει βγάλει ένα νόμο ότι ένα πρόγραμμα το 35% μπορείς να το κάνεις εκεί, εκτός αν, όπως τώρα, υπήρχε μια ανάγκη. Αυτό όμως θα το κρίνει αυτός που το προσφέρει, όπως αποφάσισε το Πανεπιστήμιο του Κέμπτης ότι πρέπει να το κάνει, για συγκεκριμένους λόγους. Οι λόγοι όμως πρέπει να είναι όλοι κοινωνικοί, οικονομικοί, εκπαιδευτικοί, άρα αντίστοιχα πρέπει να είναι εκεί. Όπως αυτό το είδαμε, για να ξαγυρίσω και στα διαβίου, στο Υπουργείο Ναυθήλια βγήκανε ένα σωρό πράξεις, υπουργικές αποφάσεις για να μπορέσει να αλλάξει το μοντέλο εκεί. Γιατί υπάρχουν οι πληρωμές, υπάρχουν οι πρόγραμμα, ο ρολόγιο πρόγραμμα κλπ. Όταν είμαστε αγκυλωμένοι σε αυτό το κεντρικό σύστημα, που δεν παίρνει αποφάσεις γρήγορες και με ένα όραμα προς τα μπροστά, νομίζω τόσο πιο κρατάμε βαρύδια και δεν αποφασίζουμε. Και οι λόγοι πολλές φορές πρέπει να είναι και εκπαιδευτικοί, όχι μόνο κοινωνικοί, που είναι το πρώτο, αλλά μπορεί να είναι και ουσιαστικοί εκπαιδευτικοί. Δηλαδή ένα μεταπτιακό πρόγραμμα γιατί πρέπει κάποιος να έρθει, επαγγελματίας, σε συγκεκριμένες ώρες διαζώσης, που σημαίνει να μένει στην Αθήνα. Πώς μπορεί να το παρακολουθήσουμε? Υπάρχει ένα κοινικό τρόπο στο εξωτερικό, όπου υπάρχουν δίδακτρα, ότι αν μεταφέρεις μεγάλο μέρος αυτής της διαδικασίας στον ψηφιακό χώρο, γιατί ακριβώς πληρώνεις. Μάλλον, υπήρχε ένα άρθρο που πιθανόν το είδατε στο Wall Street Journal, όπου είπα λίγο καιρό ότι, αν καταλήξουμε σε αυτό το μοντέλο της καταβάσης ψηφιακής επικοινωνίας, η οποία βέβαια δεν εφαρμόζεται παντού, μπορείς να κάνεις κάποια πράγματα ψηφιακά, την ιατρική δεν μπορείς να την κάνεις ψηφιακά, τουλάχιστον μέχρι να έρθει αρκετά δυνατά το virtual reality ή το augmented reality, κάπως θα το κάνει λίγο πιο ματικό, το σχόλιο του άρθρου ήταν, για ποιο λόγο να πας σε ένα δεύτερη τάξης πανεπιστήμιο και να πληρώσεις περίπου τα ίδια χρήματα και να μην κινηθείς προς τα πρώτα. Αυτό προφανώς στην Ελλάδα δεν παίζει τόσο πολύ μεγάλο ρόλο, αλλά εάν φτάναμε τα καλά πανεπιστήμια, τα κεντρικά πανεπιστήμια να μπορούν να το κάνουν εξ αποστάσεως, πάλι θα ήταν το ίδιο θέμα, γιατί αν τα κινηθώ, αφού ο μεγάλος μέρος του μαθητικού κοινού βρίσκεται εξ αναλογίας του πληθυσμού στην Αθήνα, πώς θα επηρεάσει την κατάσταση. Η απόσταση όμως, μάλλον το κομμάτι, ειδικά της διαβίου μάθησης, έχει πολλά να κερδίσει με την ψηφιακή μορφή, γιατί ακριβώς, όπως είπες, δεν κάνει τη στραπ, δεν διακόπτει το εργασιακό βίο. Και θυμάμαι, όταν το 2011 έτρεξα το πρώτο MOOC, το οποίο έβγαλε ο Σεμπάστιαν Τρουν και η παρέα του, πόσο εντυπωσιακό ήταν, να μπορώ να κάνω τα ίδια μαθήματα που έκαναν στο Στάνφορτ, να τα κάνω στην Αθήνα. Πώς βλέπεις τη διαβίου μάθηση σε σχέση με αυτό το θέμα και πώς επιταχύνθηκε η άλλαξη λίγο ειναιοτροπίας εξαιτίας πάλι της πανεμίας. Να πω ότι, επειδή είπες για τα MOOCs, τα Massive Open Online Courses, αυτά τα μαζικά ανοιχτά μαθήματα, είναι πολλά από αυτά, αν δεν σχεδιαστούν σωστά, είναι μαθήματα κονσέρβα. Έτσι θα βάζω μια κασέτα και τα λοιπά. Οπότε, εδώ, για να μπορέσει αυτό να έχει επιδρασία, πρέπει και ο εκπαιδευόμενος να τον ενδιαφέρει, να καταλάβει γρήγορα ότι, όντως, τι μπορεί να πάρει από όλα αυτό και να προχωρήσει. Αλλιώς, υπάρχει ένα νούμερο για όλους, το οποίο δεν μπορεί να δουλέψει πάρα πολύ. Ειδικά, μας λείπουν δύο πράγματα στην διαβίου μάθηση. Το ένα είναι σίγουρα η πρόσβαση σε καλό υλικό. Ευτυχώς, υπάρχουν όλες αυτές οι πλαθόνους, όλα αυτά τα μαθήματα που μπορούμε να έχουμε εμείς πρόσβαση και να μάθουμε πράγματα από εξειδικευμένα άτομα που δεν θα μπορούσαμε. Και έχουμε και επιλογή. Λιγότερο, φυσικά, στη γλώσσα μας. Το δεύτερο, όμως, είναι ότι δεν υπάρχει όλη αυτή η έννοια το να μπορώ εγώ να χρησιμοποιήσω σωστά τα credits μου, να μπορώ να πάω παρακάτω, να υπάρχει πιστοποίηση. Υπάρχουν πολλά θέματα γύρω από αυτό. Όσο μένει σε μια προσωπική ανέληξη και προσωπική ικανοποίηση στόχων, τα πράγματα είναι καλά. Έχω τη δυνατότητα. Όταν αυτό, όμως, είναι μιας γενικότερης ανάπτυξης δεξιοτήτων, την οποία με κάποιο τρόπο μπορώ να την πιστοποίησω, τότε μπαίνουν άλλα θέματα. Υπάρχουν να κάνουμε όλο αυτό το πλαίσιο δεξιοτήτων, που συζητάνε όλοι στην Ευρώπη πλέον, ότι πρέπει αυτό που θα πάρεις, δηλαδή και τα μαθήματα έχουν σχεδιαστεί, ώστε να ανταποκρίνονται σε αυτό το ευρωπαϊκό πλαίσιο δεξιοτήτων και να υπάρχει μια πιστοποίηση δεξιοτήτων, ώστε αυτό που τελειώνεις πραγματικά να είναι αυτό που παρακολούθησες. Οπότε, ναι, υπάρχουν πολλές ευκαιρίες, ναι, ανοίγουν πλέον. Είμαστε περισσότερο έτοιμοι και ξέρουμε πλέον τι περιμένουμε όταν μπαίνουμε σε τέτοια μαθήματα. Το dropout rate, όμως, είναι πάρα πολύ ψηλό, γιατί ουσιαστικά είναι μαθήματα που παραμένουν τα περισσότερα μαθήματα κονσέρβα. Δεν είμαι κατά, είμαι πάρα πολύ δυστακτικός για πράγματα που με ενδιαφέρουν εμένα. Ναι, και εγώ έχω παρακολουθήσει και εγώ έχω σχεδιάσει τέτοια πράγματα. Παρά όλα αυτά, πιστεύω πάρα πολύ στον προσωποποιημένο τρόπο μας. Αυτή είναι κατά καλύτερο που είναι μαθήματα κονσέρβα. Προακολουθώ ένα τελευταίο, το οποίο θυμάνω ότι ο καθηγητής είχε ξεκινήσει να το κάνει πολύ παλιότερα, αλλά το εξέλιξε. Αλλά θυμάμαι, όμως, και μια περίπτωση με ένα μάθημα από το MIT, που είχε τρεις διαφορετικούς καθηγητές. Το πρώτο κομμάτι το έκανε ένας χαζηματικός καθηγητής. Το δεύτερο κομμάτι ήταν ένας educate, και το τρίτο ένας άνθρωπος. Οι τρεις ήταν καταπληκτικοί επιστήμονες, απλώς δεν ήταν τόσο καλοί στο κομμάτι της εκπαίδευσης, της μετάδοσης της γνώσης. Και θυμάμαι, από ένα πολύ μεγάλο αριθμό ανθρώπων, που συμμετείχαν στο μάθημα, να υπάρχουν σχόλια, ξαναφέρετε μας τον πρώτο πίσω, διότι αυτό ήταν καλός. Άρα, καταλαβαίνω αυτό που είπες, ότι όταν σου αρέσει να το κάνεις κάτι, φροντίζε να το κάνεις το δεύτερο δεύτερο τρόπο και δεν σε απασχολούν και τα υπόλοιπα και το drop rate, το πόσο το συνεχίζει, όχι, είναι κάτι διαφορετικό. Η ερώτηση όμως που πραγματικά έρχεται, είναι πώς πιστοποιείς αυτά τα πράγματα. Και η δεύτερη ερώτηση είναι πόσο σημασία έχει πιστοποιήσει σε μερικές περιπτώσεις. Παντάζομαι, ξακούσατε τη συζήτηση για ταιρίες όπως η Facebook, η Amazon, η Microsoft, που λένε ότι στα επόμενα χρόνια, ένα 10% με 15% του προσωπικού τους, που φανόσαυρα κυρίως προλαμματιστές, θα το δέχονται χωρίς καθόλου πτυχή. Ο πράγμας που σημαίνει χωρίς καθόλου πιστοποίηση. Και η μόνη πιστοποίηση θα είναι η ικανότητά σου να δείξεις ότι ξέρεις. Άρα, τι γίνεται με την πιστοποίηση και τι σημασία έχει η πιστοποίηση σε μερικές περιπτώσεις. Όχι σε μερικές. Πάντα. Νομίζω ότι δεν έχουμε βρει, δηλαδή, θεωρητικά έχουμε δουλέψει. Υπάρχουν όλα αυτά τα πλαίσια, το European Framework for Competitive Framework, υπάρχει. Το θέμα είναι ότι ακόμα δεν έχουμε βρει τους μηχανισμούς που ουσιαστικά να μπορούν να διασφαλίσουν ότι αυτό που δηλώνεις ότι παρακολούθησες με επιτυχία και οποιασδήποτε εξετάσεις, εδώ είναι ένα μεγάλο θέμα των εξετάσεων πιστοποίησης, που είναι διαφορετικά τα συστήματα, διαφορετικά συμβαίνουν σε πιο παραδοσιακές μορφές που υπάρχουν. Στην Ελλάδα υπάρχει μια κοινή υπουργική απόφαση που λέει για το αδιάβητο, για τις διαδικασίες, για το πόσο έρχονται τα θέματα, τι συμβαίνει στον ψηφιακό κόσμο όταν αυτά τα πράγματα δηλώνονται από αλλού. Θεωρώ ότι αυτό θα λυθεί. Μάλιστα όσοι μας παρακολουθούν είναι καλό να δουν και όλη αυτή την τάση που κάνει το Moody, που φτιάχνει αυτό το δίκτυο, το MoodyLine και θεωρώ ότι όλα τα κοινωνικά δίκτυα, και το LinkedIn σε λίγο καιρό θα μπει σε όλο αυτό, σε αυτή τη διαδικασία, που ουσιαστικά και η μοτζίλα με τα badges που είχαν δουλέψει, όλοι θα δουλέψουν γύρω από ένα μηχανισμό ώστε αυτά που παρακολουθείς να έχουν μια αξία εφόσον τα παρακολουθείς με επιτυχία και αυτά όμως να συνδέονται με τον τρόπο που πιστοποιήθηκες. Όχι μόνο ότι το παρακολούθησες και με τον τρόπο που πιστοποιήθησες. Δηλαδή τι παρακολούθησα, πώς πιστοποιήθηκα και όλα αυτά μεταφέρονται σε ένα σύστημα μεταφοράς πιστοτικών μονάδων για ο,τιδήποτε άλλο το κάνεις, ειδικά αν θέλεις για εργασία, αν θέλεις για συνεχίσεις σπουδών, ο,τιδήποτε. Υπάρχει, μάλιστα φλιαρό λίγο, θα το κλείσω όμως εδώ, ότι υπάρχει αυτά που λεγόνται τα micro-masters ή το micro-learning. Στην Ελλάδα, δυστυχώς, ακόμα δεν το έχουμε καταφέρει να το στήσουμε και πάλι είναι θέμα νομικό, αποφάσεων, προηγών αποφάσεων, τα Κέντρα Διαβίου Μάθησης, το Μαρευστημίον που θα μπορούσαν να το κάνουν πολύ εύκολα, δεν έχουν την εμβληξία να το κάνουν. Οπότε υπάρχουν μηχανισμοί και πιστεύω ότι το Udemy, για παράδειγμα, έλεγε ότι για κάποια courses, άμα τα παρακολουθήσεις, μετά σου εξασφαλίζω τις έξι μήνες θα βρεις και δουλειά. Δηλαδή έχουν δουλέψει απίστευτα μοντέλα, άμα θέλουμε να το κάνουμε. Απλά η Ελλάδα είναι μια πιο μικρή χώρα, πιο μικρή αγορά, με πολλές ευκαιρίες μεν, αλλά έχουμε και τη γλώσσα μας. Υπάρχει και ο προηγουσμός της γλώσσας, μη λέμε ότι όλα πρέπει να είναι στα αγγλικά. Άρα έχουμε πολλά πράγματα ακόμα να κάνουμε και αν το δούμε πρακτικά, πολύ λίγα είναι τα πραγματικά MOOCs που υπάρχουν, εκτός από άλλα μαθήματα που κάνεις απλά διαφάνιες με ένα σπικάζ από κάτω. Αυτό δεν τα θεωρώ εγώ, απλά τα θεωρώ βιντεοδιαλέξεις. Προφανώς υπάρχουν ειδικότες, κυρίως το χώρο του προγραμματισμού, που το MOOC δουλεύει καλύτερα, διότι έχεις δυνατότητα να γράψεις κώδικα και να ελεγχθεί, ή σε περιπτώσεις όπου το μάθημα είναι κάπως πιο ποσοτικοποιήσιμο. Βέβαια, σιγά-σιγά βλέπω και τεχνολογίες οι οποίες επιτρέπουν να εκτιμήσεις ακόμα και τον τρόπο με τον οποίο είναι γραμμένο ένα κείμενο. Αλλά δεν θα αργήσει να διευρυνθεί αυτή η δυνατότητα και σε άλλους τομείς. Προφανώς θα υπάρχουν κάποιοι που εκ των πραγμάτων μένουν έξω, ιατρικοί. Μάλλον θα είναι δύσκολο να εμπιστευτείς έναν να σου κάνει εγχείρηση που τα έμαθε όλα εξ απόστασεως. Αλλά σίγουρα εκεί μπορεί να παίξει το μοντέλο του blended learning όπου πολλά τα πράγματα θα γίνουν ταυτόχρονα. Θυμάμαι ο Σεμπάστιαν Τρούν ο ιδρυτής του D-Dacity και ο άνθρωπος πίσω από το αυτονομό αυτοκίνητο της Google. Σε μια συνέντευξή του, όταν πρώτο είχαν ξεκινήσει τα MOP, είπε ότι το νομίζανε για το θέμα των καθηγητών πόσο ρόλο παίζουν, που είναι σημαντικό. Αλλά όταν είπε ότι στο πολυτεχνείο που σπουδάζει στη Γερμανία είχε έναν πολύ κακοκαθηγητή ρομποτικής, ο οποίος ήταν πολύ βαρετός, πολύ κουραστικός και τελικά αυτό τον οδήγησε να πάρει βιβλία, γιατί τότε δεν υπήρχαν MOP, και να μάθει μόνος του. Άρα, κάποια πράγματα τα χειροτερεύουν, κάποια πράγματα τα βελτιώνουν. Ή αν είχες τη δυνατότητα την επόμενη μέρα να σχεδιάσεις αυτή την πλαιεκπαίδευση, δηλαδή τα βασικά πράγματα. Ποιες ήταν οι προτεραιότητες? Πρώτα απ' όλα να κάνω μια μικρή παραδείξη, πριν να απαντήσω αυτό, δεν θα αποφύγω την απάντηση, να πω ότι, επειδή έχει ζητηθεί πάρα πολύ το θέμα των MOOCs, και μάλιστα λένε, βρήκαμε τον εύκολο τρόπο για να διώξουμε τους εκπαιδευτικούς και να μπορέσουμε να αντικαταστήσουμε τα πανεπιστήμια, τα κόστι. Δεν είναι αυτό. Το πανεπιστήμιο, το σχολείο, η εκπαιδευτικός οργανισμός είναι κάτι πολύ παραπάνω από το να παρακολουθήσεις τη διάλεξη. Δηλαδή, αν το δούμε στη φιλοσοφική, υπάρχουν ακροατία με 600 άτομα, που χρησιμοποιούσαν το YouTube live για να κάνουν τηλεοδιασκέψεις. Τι αλλάζει από το να βλέπεις ένα καλοσχεδιασμένο MOOC. Ίσως μπορεί να χάνει και περισσότερη καλύτερη οργάνωση όλου του υλικού. Άρα, δεν είναι εκεί το ζητούμενο. Το ζητούμενο είναι ότι όλα βασίζονται σε ένα εκπαιδευτικό σχεδιάσμα που σέβεται το μέσο. Και ξαναλέω ότι, ουσιαστικά, πρέπει να δούμε για ποιους λόγους βρισκόμαστε, γιατί θα χρησιμοποιήσουμε το διαδίκτυο και γιατί δεν θα χρησιμοποιήσουμε το διαδίκτυο και θέλουμε το ίδιο ζώο. Οπότε, αν με ρωτήσει τι θα έκανα, σίγουρα θα προσπαθούσα να δουλεύσει πάρα πολύ καλά αυτό που είπα εγώ, το virtual mobility, την κινητικότητα. Και αυτό είναι αρκετά σημαντικό, όσο για να το σκέφτεται κάποιος, ότι δεν είναι, είναι αρκετά σημαντικό, γιατί θα μπορέσει να δώσει πολλές ελευθερίες στους εκπαιδευόμενους, είναι αυτό που είπες, τι διαλέγω να παρακολουθήσω. Να μην έχω μόνο το πρόγραμμα σπουδών, αλλά μπορώ να παρέχω από το πρόγραμμα σπουδών και άλλα. Και εδώ υπάρχουν τέτοιες και άλλες πρακτικές. Δηλαδή, αν δούμε τα πανεπιστήμια ακόμα και το California Virtual University, φτιάχνουν joint πρόγραμμα σπουδών. Το πανεπιστήμιο δίνει το πτυχίο, το συγκεκριμένο που έχεις γραφτεί, αλλά κάνεις και φτιάχνεις το πρόγραμμά σου με βάση άλλα μαθήματα που θέλεις να παρακολουθήσεις. Αυτό είναι το ένα. Το δεύτερο είναι ότι ουσιαστικά μπαίνει σε έναν τρόπο να χρησιμοποιήσεις σύγχρονο και ασύγχρονο, αλλά όχι κατ' ανάγκη σύγχρονο με την έννοια του live ότι πρέπει να γίνεται αυτό. Μπορείς να το κάνεις βιτεωρικό και να μένει. Το σύγχρονο χρειάζεται γιατί μπορείς να απαντήσεις εκείνη την ώρα στις ερωτήσεις. Επειδή φυσικά και εγώ πέρασα πάρα πολλές ώρες κάνοντας διαλέξεις. Αλλάζεις λίγο το ρόλο του εκπαιδευόμενου και νομίζω ότι εκεί βρίσκεται. Συνήθως περιμένουμε ότι θα μας ταφεί όλα ο εκπαιδευτικός κλπ. Όχι. Αν θέλουμε να αλλάξουμε όλο, να αξιοποιήσουμε όλη αυτή την κουλτούρα, πρέπει να μπούμε πλέον σε ένα σχεδιασμό ώστε ο ρόλος του εκπαιδευόμενου να είναι πιο ενεργός. Πρέπει όλα να παρακολουθεί, αλλά να κάνει. Και εδώ μπαίνουν ουσιαστικά εργαλεία δημιουργίας, δηλαδή το κλασικό maker space που έχουμε στο φυσικό κόσμο, να προσπαθήσουμε να κάνουμε αντίστοιχα πράγματα, εις το ότι είναι εργασίες, παρουσιάσεις, να δώσουμε αρκετό κομμάτι πλέον στον εκπαιδευόμενο γιατί? Για να χρησιμοποιήσουμε τη δυνατότητα της επικοινωνίας. Κάτι που πλέον δεν θέλεις να είναι μονόδρομη, η επικοινωνία θέλεις να είναι αφίδρομη. Αφίδρομη δεν είναι βασισμός ερωτήσεις. Βασίζεις τον ενεργό ρόλο που δίνεις σε αυτόν που μιλάει. Ναι, βασικά. Η επικοινωνία, η διάσταση της εκπαίδευσης, προφανώς πρέπει να βασίζεται στην αφίδρομη επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευών και εκπαιδευτή. Η αλήθεια είναι ότι, όπως θα θυμάμαι, τα ασχολικά μου χρόνια έχουν περάσει καιρός, δεν υπήρχε ούτε και μες στην τάξη. Το μοντέλο ακόμα και στην φυσική τάξη, ειδικά στο Λύκειο, ήταν περισσότερο, λέει ο καθηγητής, και εξετάζεται υπό κάποιες συνθήκες όταν χρειάζεται προφορικά. Η ανάγκη για την αλλαγή προς μια πιο βιωματική εκπαίδευση είναι σημαντική. Υπάρχουν μερικά ενδιαφέροντα πειράματα. Είναι ένα πανεπιστήμιο, ένα πολύ μικρό πανεπιστήμιο βόρεια της Βοστόνιος, το Lynn School of Engineering, το οποίο φτιάχτηκε από το μηδέν πριν μερικά χρόνια και κατάφερε να μπει στο top των πολεγείων της Αμερικής, μόνο με engineering courses, τα οποία όλα ήταν project based. Δεν υπήρχε καθόλου κομμάτι θεωρίας. Ο τρόπος με τον οποίο μάθαινες δεν ήταν μάθει το α και το β για να μάθεις μετά όλη τη λέξη αυγό και μετά να μάθεις την πρόταση και τα λοιπά. Αυτό πάλι υποθέτω ότι σε μερικές περιπτώσεις, σε μερικούς τομείς είναι πιο εύκολο, σε μερικούς τομείς είναι πιο δύσκολο. Ένα από τα πολλά σχόλια τα οποία βλέπω στη συζήτηση στο YouTube είναι η αναφορά στην όρεξη είτε των εκπαιδευόμενων είτε των εκπαιδευτών, των μακτών και των καθηγητών. Ένα από τα πράγματα, γιατί προφανώς είπας από τα σχολεία, όλος ο κόσμος πήγε, όπως είπες, σε τηλεργασία. Και ένα από τα πράγματα τα οποία διαπιστώνει κανείς αυτό το περιβάλλον, είναι ότι η τηλεργασία έχει διάφορα προβλήματα, αλλά βοηθά και στο εξής. Στο φυσικό περιβάλλον πολλές φορές η ανάδειξη της δουλειάς σου γίνεται από το αποτέλεσμα ή από τα politics που υπάρχουν μέσα στο γραφείο. Και είναι πολύ εύκολο στο γραφείο να το κάνεις, τα politics με διάφορους τρόπους. Η απόσταση, το χώρισμα μέσα από την οθόνη κάνει μονόδρομο την ανάδειξη μέσα από τη δουλειά σου και τα politics είναι πολύ δύσκολα να δουλέψουν εξ αποστάσεως. Οπότε, το ερώτημα είναι πώς θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε την όρεξη των καθηγητών που επιδίκτηκε. Εσύ είπες, δεν εντυπωσιάστηκες. Εγώ εντυπωσιάστηκα, ειδικά από αυτή την εμπειρία που είχαμε με τις Ακαδημίες Αποδικού Ναυτικού, διότι περίμενα να είναι πάρα πολύ πιο δύσκολα και πολύ πιο αργά τα πράγματα και όλο το πρότζεκτ θα εξελίχθηκε από το τίποτα στο τελικό σε λιγότερο από τρεις εβδομάδες. Οπότε, κλείνοντας, θα ήθελα να σκέψω πώς μπορεί η Κεντρική Πολιτεία, οι γονείς, τα πανεπιστήμια, να ενδυναμώσουν τη διάθεση και την όρεξη για το κέφι, να βοηθήσω τους καθητές να πετύχουν περισσότερα πράγματα ακριβώς από το κέφι και την όρεξη που έχουν. Τι θα ήταν αυτό το πράγμα το οποίο πιστεύεις ότι θα έπαιζε σημαντικό ρόλο σε αυτή την εξελίξη. Υπάρχει, θεωρώ πρώτα απ' όλα πρέπει με κάποιο τρόπο να φανούν οι καλές πρακτικές και οι άνθρωποι που έκαναν καλή δουλειά. Αυτό είναι ειδικά για τους εκπαιδευτικούς, όλων των βαθμίδων, είναι σημαντικό να αναγνωρίζεται η δουλειά και ο κόπος τους και η όρεξη που έχουν. Πολύ σωστά. Και αυτό ίσως είναι ένα από τα νούμερο ένα πράγματα που πρέπει να κάνει μια οποιαδήποτε πολιτεία, ένα οποιοδήποτε εκπαιδευτικός οργανισμός. Για να συνεχίσει. Και μην το μπλέξουμε με την αξιολόγηση. Είναι αναγνώριση της προσπάθειας και του κόπου και της όρεξης και της διάθεσης που έδειξε κάποιος. Ένα. Το δεύτερο είναι ότι οι γονείς, εξ ορισμού θεωρώ, θέλουν το καλό των παιδιών τους. Άρα οτιδήποτε τους δώσεις οργανωμένο θα το αγκαλιάσουν. Με οποιαδήποτε αντιδράσεις, ενστάσεις ή οτιδήποτε, αλλά θα είναι οργανωμένο. Δηλαδή δεν θα είναι κάτι που απλά ένα μπεγγαλικό, μια δοκιμή που θα είναι. Και το τρίτο είναι ότι να μην πιστέψουμε ότι η τεχνολογία, η τηλεεκπαίδευση, δηλαδή οτιδήποτε συμβαίνει από απόσταση λύνει τα προβλήματα. Λύνει κάποια προβλήματα. Όπως η διαζώσης, η επικοινωνία και η σχέση εκπαιδευτικού με μαθητή, με εκπαιδευόμενου, δημιουργεί άλλα καλά πράγματα, αλλά ταυτόχρονα και άλλα άσχημα πράγματα, αλλά κυρίως καλά. Όπως και μεταξύ τους εκπαιδευτές. Θεωρώ ότι εκεί πρέπει να καταλάβουμε λίγο ότι πρέπει να χτίσουμε τα τρία βασικά πράγματα. Αναγνώριση του έργου για να συνεχίσει να υπάρχει, να πιστεί ο γονιός ότι πραγματικά γίνεται δουλειά. Προσπαθεί ότι υπάρχει κάτι συνδεταγμένο και όχι απλά πήραμε μια πρώτη λύση και την βάλαμε μπροστά. Και υπάρχει όραμα και το όραμα είναι αρκετά σημαντικό και τα σχέδια, όπως είπαμε, και τα προγράμματα σπουδών. Όλα αυτά. Υπάρχει και ένα τρίτο κομμάτι ότι δεν θέλουμε να δώσουμε την αίσθηση ότι θα έχω ένα ρομποτάκι. Θα κάνει και ξαφνικά αλλάζω τον εκπαιδευτικό και του βάζω ένα ρομποτάκι και λύνω όλα τα πράγματα. Ή επειδή ο καθηγητής κάθεται στο σπίτι του μπορεί να κάνει μάθημα. Εμένα, για παράδειγμα, είχα μαθήματα τα οποία έχουν μικρό ακροατήριο, θεωρητικά, 50 ατόμων. Και δεν έχω δει τους φοιτητές μου. Τους είδα το προηγούμενο εξάμινο, ήταν απλά φοιτητές που συνέχισαν το εξάμινο και τους θυμάμαι πλάιντας το ίδιο έτος. Αλλά έχασα όλο αυτό, τα ωραία projects, να δω όλα αυτά, τη διάθεση που ρίξανε, το μεράκι που έκαναν αυτά τα projects. Αυτά δεν θες να το χάσεις, θες να ξαναγυρίσεις πίσω και να κρατήσεις αυτούς τους ανθρώπους γιατί αυτοί οι άνθρωποι μετά θα κάνουν πολύ καινούργια πράγματα. Δεν θα μείνουν πίσω κλεισμένοι από έναν υπολογιστή και δεν θες να μείνουν. Είμαστε κοινωνικά όντα. Άρα να υποθέσω ότι περιμένεις πολύ γρήγορα να διστρέψεις στο εργαστήριο και τους φοιτητές και την τάξη και δεν είσαι και ιδιαίτερα χαρούμενος να είσαι κλεισμένος πίσω από ένα zoom, το οποίο σε ξεζουμίζει όπως... Όχι, θέλω να έχω αυτό, θέλω στην απόσταση, αλλά θέλω κάποιες από τις συνεδρίες να είναι διαζώσες. Δηλαδή παρουσιάσεις το πρότζεκτ των παιδιών, ειδικά εμάς που φτιάξαμε κάτι πολύ ωραία παιχνίδια, πρώτο τύπο παιχνιδιών. Δηλαδή σήμερα έκανα ένα skype με ένα αφιετητή και με όλο αυτό το ενθυσιασμό που έλεγε το πώς δούλεψε, ήταν πάρα πολύ ωραίο να το δουν και οι υπόλοιποι και να ακούσουν τους προβληματισμούς τους. Είμαστε και σε ένα τμήμα πληροφορικής που σε εμάς το να μπορώ σε ένα forum και να βρίσκω τις απαντήσεις που είναι ένα από τα πράγματα που συνηθίζουμε και είναι μέρος της δουλειάς μας. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Δηλαδή θέλεις να τη τριβεί, θέλεις να μιλάς, θέλεις να καταλάβεις και έχεις άτομα και νέας γενιάς που θέλεις να τους δώσεις, αν μπορείς, να τους δώσεις ένα όραμα για ένα καλύτερο κόσμο. Άρα, λοιπόν, το ζητούμενο στο πρωτογραφείο είναι να δούμε πώς αυτή η εξανάγκης εμπειρία, την οποία ευχαριστούμε να μη χρειαστεί να συνεχίσουμε, εξανάγκης, να μάθουμε πώς θα την κάνουμε πιο παραγωγική, συμπληρώνοντας τη κλασική εκπαιδευτική διαδικασία προς όφελος κατά βάση των μαθητών που είναι το μέλλον της χώρας όσο και πετριμένων ακούγεται αυτό και με τρόπο που να αναδεικνύει τη δουλειά των εκπαιδευτικών που προσπαθούν για να μπορέσουμε συνολικά να πετύχουμε καλύτερα αποτελέσματα. Και να δοθεί έμφαση στις ευάλωτες ομάδες, πολύ σημαντικό αυτό. Μερικές φορές πιστεύουμε ότι απλά μιλάμε για τον τυπικό πληθυσμό και ξεχνάμε ότι υπάρχουν ευάλωτες ομάδες. Εκεί πρέπει πραγματικά να δούμε το ρόλο της τεχνολογίας, γιατί μερικές φορές η τεχνολογία δεν είναι απλά ένα μέσο, μπορεί να είναι και η λύση σε προβλήματα. Ναι, έχεις απόστον δίκιο. Αυτό είναι από μόνο του μια πάρα πολύ μεγάλη συζήτηση. Εδώ το άφησα, για μετά. Μπορεί να βοηθήσει να ξεπεραστούν τα φυσικά εμπόδια που δημιουργούνται σε κάποιες περιπτώσεις, είτε από κοινωνικούς λόγους είτε από φυσιολογικούς λόγους, αλλά θα πρέπει να το σχεδιάσουμε για μια επόμενη φορά. Ζητώ συγγνώμη και πάλι σ' όσους χρειάστηκε να περιμένουν αρκετά στην αρχή, ελπίζω η κουβέντα να ήταν ενδιαφέρουσα. Σίμως ευχαριστώ πάρα πολύ αυτή την πρώτη συζήτηση. Ήτανε εξίσου πειραματική όπως και η τελεπέντευση, αλλά υποσχόμαστε ότι τα επόμενα webcast θα είναι εκτός από εξίσου ενδιαφέροντα, δεν είναι και τεχνολογικά πιο έτοιμα. Ευχαριστώ και εγώ για την προσπάθεια. Ευχαριστώ και τον κόσμο για όλη αυτή την προσπάθεια και μπράβο σας. Περιμένω να ακούσουμε και άλλες πολύ ωραίες παρουσιάσεις και να είστε πολύ καλά. Έγινε. Ευχαριστώ πάρα πολύ. |
