| : Υπότιτλοι AUTHORWAVE Εκλεκτή μας προσκεκλημένη, αγαπητοί μας συνδημότες που μας παρακολουθείτε διαδικτυακά από το σπίτι. Θα με συγχωρέσετε που δεν θα αναφερθώ σε έναν, ξεχωριστά, από τους εκλεκτούς προσκεκλημένους που παρευρίσκονται σήμερα. Βλέπω τον κ. Θεοχαρόπουλο, τον κ. Αργυρίου, τον κ. Βογιατζόγλου, τον συλλέκτη. Σας καλησπαιρίζουμε και σας καλωσορίζουμε στην έκθεση, στην πολύ σημαντική έκθεση, αποτελεί σημαντικό γεγονός για το δήμα μας αυτή η έκθεση, του πολύ σημαντου ζωγράφου του κ. Μάκη Θεοφυλακτόπουλου. Δεν συνηθίζω να μιλάω πριν να προσφωνήσω τον δημαρχό μου, όμως θα με επιτρέψετε, να σας πω ότι σε αυτό το χώρο κάθε φορά που στείλουμε μία έκθεση για μας είναι ένα μάθημα τέχνης, ιστορίας της τέχνης και μάλιστα δωρεάν. Και θέλω να απευθύνω μία πρόσκληση γιατί τελικά στον εθελοντισμό όταν προσφέρεις είναι πολλά περισσότερα αυτά που παίρνεις από αυτά που πραγματικά προσφέρεις. Ο κ. Θεοφυλακτόπουλος και ο κ. Στεφανίδης στο διάλογό τους όσο στείλαμε την έκθεση ήτανε μαγικοί και οι δύο και θέλω να πω με την ευκαιρία ένα πολύ μεγάλο ευχαριστώ στο δήμαρχο τον κ. Κονδύλη για την εμπιστοσύνη που μας έχει δείξει όλα αυτά τα χρόνια και μας επιτρέπει να είμαστε εδώ να προσφέρουμε και να μαθαίνουμε. Θα μου επιτρέψετε επίσης να αναφερθώ σε κάτι που είπε ο κ. Θεοφυλακτόπουλος που ήταν πάρα πολύ όμορφο και με συγκίνησε. Συζητάγαμε για ένα έργο και αυτό που μου είπε είναι ο τριαντάρης τι συνκρίνεται με εμάς. Ένας τριαντάρης που ζει στο Los Angeles έχει φοβερές γνώσεις, έχει υλικά, έχει παραστάσεις, έχει την τεχνολογία. Ένα ζωγράφος της δικής μου ηλικίας δεν τα έχει όλα αυτά. Τι έχει, τι είναι το μόνο που μπορεί να κάνει. Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να εμβαθύνει στην τέχνη του. Και αυτή την τέχνη που είναι έργα από διαφορετικών περιόδων, καλούμαστε σήμερα να θαυμάσουμε, να τον ευχαριστήσουμε πάρα πολύ. Ήτανε τιμή και χαρά η συνεργασία μαζί του και με τον κ. Στεφανίδη και εύχομαι να την απολαύσετε όσο την απολαύσαμε κι εμείς. Κύριε Δημαρχέ. Κύριε Θεοφυλακτόπουλε, κύριε Υπουργέ, κύριε Δήμαρχε, κύριοι συνάδελφοι, εκλεκτές κυρίες και εκλεκτοί κύριοι που είστε απόψε εδώ και όσοι μας παρακολουθείτε βεβαίως μέσω διαδικτύου, σας καλωσορίζω με πολύ χαρά και με πολύ τιμή στο πολύ φιλότεχνο και πολύ φιλόξενο πολιτιστικό μας κέντρο που σήμερα με ενθουσιασμό εγκαινιάζεται η καστική έκθεση του μοναδικού, του πολύ χαρισματικού, Μάκη Θεοφυλακτόπουλου. Είπε προηγουμένως η κυρία Σκλάβο ότι είναι ένα γεγονός για τον άλυμο. Επιτρέψτε μου, αποφεύγω πάντα τις μεγάλες και τις βαριές εκφράσεις, αλλά εδώ είναι η πραγματικότητα, είναι ένα ηκαστικό γεγονός για ολόκληρη τη χώρα. Αυτή η έκθεση είναι ένα μοναδικό ηκαστικό γεγονός, διότι παρουσιάζει και την καινούργια δουλειά του επίτιμου δημότη μας και κορυφαίου ζωγράφου του κ. Θεοφυλακτόπουλου. Πριν από 4 περίπου μήνες ο δήμος μας ανακήρυξε σε αυτόν εδώ το χώρο πάλι, επίτιμο δημότη τον κ. Θεοφυλακτόπουλο, και τώρα ήρθε η ώρα, έστω και με τους περιορισμούς των μέτρων, μετά από αναβολές και προετοιμασία και περιπέτεια δύο ετών, είναι δύο χρόνια που προσπαθούμε να φτιάξουμε και να φτάσουμε σε αυτή την έκθεση, ήρθε η ώρα να ανοίξουμε και να παρουσιάσουμε αυτή την έκθεση και να έχουν την ευκαιρία όλοι οι αλοιμιώτες, αλλά και από άλλες περιοχές όποιοι άνθρωποι θέλουν, να έρθουν σε επαφή με τα έργα του πολυσήμαντου και αυθεντικού καλλιτέχνη. Ως δημοτική αρχή αυτό επιθυμούμε και αυτό επιδιώκουμε, να μπορούν οι κάτοικοι του Αλήμου και όλοι οι άνθρωποι να απολαμβάνουν τα δικαιώματά τους στην τέχνη, τα δικαιώματά τους στον πολιτισμό. Η συγκίνηση, η πνευματική ευχαρίστηση, η ψυχική ευχαρίστηση, δεν είναι ούτε προνόμιο για λίγους, ούτε πολυτέλεια, όπως όσους κάποιοι μπορεί να νομίζουν. Είναι ανθρώπινη ανάγκη, κοινή ανθρώπινη ανάγκη, από την προϊστορική εποχή ακόμα, από τότε που εμφανίστηκε το είδος μας και η ικανοποίηση της ανάγκης αυτής ανοίγει ορίζοντες υψηλών αξιών πέρα από τα ευτελή και πέρα από τα ασήμαντα. Γι' αυτό βρίσκονται σήμερα εδώ τα έργα του Μάκη Θεοφυλακτόπουλου, ένας θεελόδους ζωγράφου που στην συνεχώς εξελισσόμενη εικαστική του πορεία αναμετριέται με τα υλικά του με πολύ πάθος και με ρίσκο μέχρι που η αρχική σκέψη να ενσωματωθεί, να σφραγιστεί μέσα στην ύλη. Να γίνει δηλαδή πραγματικότητα η σκέψη και το έργο να εκπέμψει την ένταση που θέλει να μοιραστεί ο δημιουργός. Παθιασμένος, ανήσυχος, ασυμβίβαστος, έξω από κάθε δίθεν και έξω από κάθε καλούπι, ο Θεοφυλακτόπουλος δεν θέλει να ξεφτίζει ως καλλιτέχνης. Αν και διεθνώς, για κεκριμένος, δεν επαναπαύεται στον τίτλο του καταξιωμένου, αλλά συνεχίζει θαραλέα τους πειραματισμούς του. Έτσι, στα πιο πρόσφατα έργα του, και έχουμε τέτοια έργα απόψε εδώ, στην έκθεσή μας, πέρασε από το λάδι στον ανεξίτηλο μαρκαδόρο, αναζητώντας για άλλη μία φορά να εκπέμψει με ένταση. Όπως λέει και ο ίδιος, αυτό που τον απασχολεί περισσότερο, είναι τα έργα του να έχουν μια εκπομπή, μια ένταση που θα αρπάζουν αμέσως τον θεατή και δεν θα τον αφήνουν να φύγει γρήγορα. Και πράγματι, τώρα που θα σταθείτε απέναντι στα έργα του, θα νιώσετε αυτή την πρόκληση που δημιουργικά αναστατώνει τη φαντασία και τον ψυχισμό του καθένα μας. Δεν θέλω να σας κουράσω. Θα μας τα πει άλλωστε πολύ καλύτερα και πολύ πιο τεκμηριωμένα και όμορφα ο αγαπημένος μας φίλος, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο κύριος Μάνος Τεφανίδης, ο οποίος επιμελήθηκε και την έκθεση, σε στενή συνεργασία με τον καλλιτέχνη. Θα σας μιλήσει βεβαίως και ο πανέμορφος κατάλογος, που εκδόσαμε για την περίσταση και που επίσης επιμελήθηκε ο κύριος Στεφανίδης με την αρογή και την ευγενική προσφορά και του κυρίου Βογιατζόγου, του συλλέκτη και των εθελοντών μας. Γι' αυτό και ευχαριστώ από καρδιάς τον κύριο Στεφανίδη και απόψε από το βήμα αυτό για μία ακόμα φορά. Ευχαριστώ επίσης πάρα πολύ την κυρία αποστολίας σκλάβου και όλους τους εθελοντές και τις εθελόντριες για την πολύτιμη αρογή τους, χάρη στην οποία μπορούμε να διοργανώνουμε άψογα αυτές τις εκθέσεις. Αυτή η έκθεση είναι πολύ σημαντική, διότι ενώ ξεκίνησε ως σκέψη να είναι μία απλώς, ας το πούμε, αν μπορεί να υποθέτει, απλώς μία ατομική αναδρομική του καλλιτέχνη, έφτασε να έχει πολλά από τα καινούργια του έργα. Θα είναι ανοιχτή για έναν μήνα, θα είναι ανοιχτή τα πρωινά και στα σχολεία για να έρθουν οι μαθητές της πόλης μας και τους δασκάλους των καλλιτεχνικών και να μιλήσουν και να βρεθούν σε αυτό το χώρο και να κάνουν εργαστήρια. Κλείνοντας, θέλω να σας ευχαριστήσω όλους για την παρουσία σας. Θέλω να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τον κ. Θεοφυλακτόπουλο, τον καλλιτέχνη μας. Είμαστε πολύ ευτυχείς, σας το λέω από καρδιά σας που σας έχουμε και απόψε κοντά μας. Σας χρωστάμε ένα πολύ μεγάλο ευχαριστώ για όλο αυτό το δώρο που κάνετε απόψε και τον επόμενο ένα μήνα στην πόλη μας. Είναι τιμή μας και χαρά μας να φιλοξενούμε τα έργα σας. Ευχόμαστε να έχετε πάντοτε έμπνευση, δημιουργικότητα και να συνεχίσετε να δίνετε τη μάχη πάνω στο καμβά για να ερεθίζετε και να προκαλείτε τη σκέψη και την ψυχή όλων μας. Σας ευχαριστούμε πολύ. Λέω να αποφύγουμε τις τυπικότητες, τις προσφωνήσεις και τα λοιπά, τα συγχαρητήρια, τα ευχαριστώ. Αυτό που έχουμε εδώ είναι ένα πολύ σημαντικό καστικό πολιτιστικό γεγονός. Ας αρκιστούμε σε αυτό. Μας θυμάνε με την παρουσία τους οι δύο συγγραφείς μαζί με εμένα του τόμου, ο κ. Χάρης Καμπουρίδης και ο κ. Πιόργος Μιλωνάς, τους οποίους θα καλέσω για να μας πούν δυο λόγια. Θέλω να ευχαριστήσω θερμότατα όσους δούλεψαν για αυτό το κατάλογο, για αυτό το μικρό βιβλίο, το οποίο το θεωρώ μικρό μεγάλο βιβλίο, τον Μιχάλη Τομαδάκη που το σχεδίασε και το έστισε, την αποστολή ασκλάβου που είχε την όλη Γραμματεία και την Επιμέλεια, τον Κώστα Καρασαβίδη ο οποίος έκανε αυτές τις εξαιρετικές πλαισιώσεις, τις φοβερές αυτές κορμίζες που ανέδειξαν τα έργα και παράλληλα τον Κώστα Κομίνη τον φωτογράφο που έχει και την αποκλειστικότητα της φωτογράφησης των έργων του καταλόγου. Τώρα, αυτά είναι έργα των τελευταίων έξι χρόνων και είναι έργα τα οποία ο Μάικης τα πιστεύει πάρα πολύ. Γιατί αυτό που κανείς σπράττει με την πρώτη ματιά είναι ένα εκκρεκτικό χρώμα το οποίο δεν βολεύεται σε διακοσμητικότητες και είναι και μία φόρμα όσο το δυνατόν πιο ακραία, πιο πρωτόγωνη. Ανέκαθεν η ζωγραφική του Μάικη από τη δεκαετία του 70 ακόμα είχε αυτήν την εμμονή με την ανθρώπινη φυγούρα σε έναν συμπιεσμένο καταπιεστικό χώρο. Λέμε συχνά από αυτό εδώ το βήμα ότι με τα πολεμικά η ελληνική ζωγραφική έχει δύο μεγάλες αναφορές. Ο ένας είναι ο Γιάννης Τσαρούχης, όλοι δικαιολογημένα και βλέπετε όλοι οι νεότεροι ζωγράφοι έχουν αναφορά σε αυτόν, χάσαμε πρόσφατα τον Κυριάκο Κατζουράκη ή τον Παύλο Σάμιο. Ήταν και οι δυο μαθητές και παιδιά του Γιάννη Τσαρούχη. Είχαν το Μόραλι στη σχολή δάσκαλου και είχαν τον Τσαρούχη στο εργαστήριο. Αλλά η άλλη μεγάλη αναφορά είναι ο Γιώργιος Βουζιάννης. Στην δικτατορία και αμέσως μετά υπάρχει μια ομάδα καλλιτεχνών οι οποίοι αποκαλύπτουν στην ελληνική κοινωνία την δραματικότητα και την πρόταση, ας πούμε, την εξαιρετικά βαρησίμαντη του Γιώργιου Βουζιάννη. Θεωρώ κορυφαίο συνεχιστή αυτής της παράδοσης, της εξπρεσιονιστικής, δηλαδή, Βουζιανικής παράδοσης, το Μάικο Σοφυλακτόκου. Μπορώ να σας πω ότι στα πρώτα του έργα, τέτοιος, δηλαδή ένας ασυμβίδαστος εξπρεσιονιστής, ήταν και ο Αλέκος Φασιανός, τον οποίον χάσαμε πρόσβατα και τον οποίον επίσης έχουμε τιμήσει εδώ. Γιατί μπορεί τα τελευταία έργα του Φασιανού να είναι πολύ πιο χαριτωμένα, ανάλαφρα ή διακοσμητικά, διατηρούν όμως στον πυρήνα τους αυτό το δραματικό στοιχείο της φιγούρας η οποία προσπαθεί να υπάρχει σε έναν χώρο που την συνθλίβει, την καταπιέζει. Ποιοι είναι οι άλλοι? Είναι ο Σταύρος Ιωάννου, είναι ο Γιάννης Παρασκεβάδης, είναι ο Κυριάκος Μορταράκος, είναι ο Γιάννης Αντωνόπουλος, είναι ο Γιάννης Τζερμιάς, είναι ο Γιώργος Λαναράς, είναι κάποιοι ζωγράφοι οι οποίοι με τη ζωγραφική τους ενέργεια διαφοροποιήθηκαν από το ελληνικό folklore θα λέγαμε, γιατί ο Σταρούχης όσο σημαντικός ζωγράφος είναι, άλλο τόσο με την πληθωρική του προσωπικότητα επηρέασε και αρνητικά τους νεότερους ζωγράφους, εξατλώντας ας πούμε την ελληνική ζωγραφική ως μια φωταγωγία των γυμνών σωμάτων, των ειδηλιακά φωτισμένων ηλιόλους των χώρων κτλ. Λοιπόν η ζωγραφική του Μάκη Θεοφυλακτόπουλου είναι βαθύτατα υπαρξιακή, έχει να κάνει με τον άνθρωπο ως υπαρξιακό δραματικό γεγονός και επειδή ακριβώς είναι τέτοια, φέρει και το βάρος μιας πολιτικής θέσης. Χωρίς να δείτε πουθενά υπιωμένες γροθιές ή οτιδήποτε άλλο, αυτή ακριβώς η ζωγραφική της ανθρώπινης μοίρας είναι μοιραία και αναπόδραστα μια έκφραση πολιτική. Και επειδή ζήσαμε τη δικτατορία, ζήσαμε τη χούντα, εμείς που με τη μεταπολίτευση ανακαλύψαμε αυτές τις προτάσεις και του Σταύρου Ιωάννου και του Μάκη και τα λοιπά, διαπιστώσαμε ότι υπάρχει και μια άλλη Ελλάδα. Είναι η Ελλάδα της εξωρίας, είναι η Ελλάδα των εμφύλιων σειράξεων, είναι η Ελλάδα της ακατάσχετης φυγής της νεολαίας στα ξένα και ούτω και αδεξής. Άρα θέλω με αυτή την προοπτική να δείτε αυτά τα έργα. Και ενώ λοιπόν η ζωγραφική του Θεοφυλακτόπουλου ήταν αυτή, μεγάλα μνημιακά έργα με τον ίδιο πάντοτε πρωταγωνιστή, είτε να είναι σε ένα τελάρο και να ζωγραφίζει, είτε, ας πούμε, να κοιτάει μοναχικά τον κόσμο ή βέβαια οι πάρα πολύ γνωστοί μοτοσυκλετιστές του. Ο ίδιος ο Μάκης καβαλούσε μηχανή μέχρι πρόσφατα και θυμάμαι όταν βλεπόμασταν στο τότε Ντόλτσε που μου έλεγε, του έλεγα γιατί τα έργα σου είναι έτσι γκρίζα. Για να βγει αυτό το γκρίζο υπάρχει και μια διαπάλη χρωματική με πάρα πολύ θερμά χρώματα με γεώδι για να καταλήξει μετά σε αυτήν την δραματική αποφόρτηση. Μου λέγει ότι όταν τρέκεις με τη μηχανή, το τοπίο έρχεται έτσι και φέρνει πίσω σου και τα βλέπεις όλα γκρίζα. Δηλαδή βλέπεις ένα υπόλευκο χρώμα. Τώρα, λοιπόν, με πάρα πολύ έκπληξη, είδα μια έκρηξη χρωμάτων, είδα μια ζωγραφική που έχει την καθαρότητα ενός παιδικού σχεδίου, το παιδί δεν έχει να φοβηθεί τίποτε, αλλά και τη γνώση και την εμπειρία ενός ανθρώπου που ζωγραφίζει περισσότερο από μισόν αιώνα. Ασφαλώς περισσότερο από μισόν αιώνα. Και δεν θέλω να πω άλλο για να δώσω και τον λόγο στους συναδέλφους. Σήμερα έφερε αυτό το έργο, βλέπετε ότι δεν είναι κορνιζαρισμένο και το θεωρεί πολύ σημαντικό και συμφωνώ απόλυτα μαζί του. Γιατί ακριβώς? Γιατί βλέπετε ότι έχει ένα δυναμικό πυρίγραμμα που θα μπορούσε να είναι το πρόσωπο όλων μας. Και κυρίως, όπως λέω στο κείμενο, επιτρέψτε μου να το διαβάσω για να μην... Να, ο ζωγράφος που ζωγραφίζει, τράγωτο 80 και το 90, το θυμάμαι αυτό, εκτεπημένο στη Φυνακοτήκη, περί το καιρό εκείνο. Λοιπόν, λέω ότι... Μου έχουν βάλει το κείμενο στο τέλος. Δεν με έχουν προστατεύσει εδώ οι φίλοι μου. Γράφω, λοιπόν, ο Μάκης Θεοφυλακτόπουλος. Είναι ένα ζωγράφος που μπορεί να αποδίδει την ερωτική πράξη σαν ένα επεισόδιο θανάτου και τολμάει να ζωγραφίσει τους νεκρούς, ακόμα και όταν εκείνοι δεν έχουν πεθάνει. Μην ακουστεί μακάβριο, δεν είναι. Όταν μιλάμε για τέχνη, είναι αυτή ακριβώς η ασπίδα μας που σπρώχνει τον μοιραίο θάνατό μας λίγο πιο εκεί, λίγο παραπέρα. Αλλά είναι αδύνατον να μιλήσουμε για τέχνη και να μην αναφερθούμε και στον έρωτα, αλλά και στη φθορά του έρωτα, που είναι, δηλαδή, ο θάνατος. Σε αυτά, λοιπόν, τα έργα... Σταματάω εδώ και τελειώνω. Βλέπει κανείς μια τέτοια ζωική έκρηξη, μια τέτοια χαρά της ζωής, που αυτοματικά είναι για όλους εμάς ένα τεράστιο μάθημα. Ο Μάικς είναι ένας νέος 80 ετών. Και αυτό που κάνει εδώ είναι μια κραυγή ζωής. Λάβετε υποψινωτή και τα έργα του εγκλεισμού. Δηλαδή, και οφορούνται όλα αυτά τα χρόνια του κορωνοϊού, της γενικότερης κρίσης, που οι άνθρωποι απομονωμένοι στα σπίτια τους, ας πούμε, ξεχνάνε τις ανθρώπινες σχέσεις, ξεχνάνε τη δυνατότητα της επικοινωνίας κτλ. Και είναι φιγούρες όλοι μας, οι οποίοι γίνονται στο φως, γίνονται στον χώρο, θέλουμε να αναπνεύσουμε. Και το μόνο που χρειαζόμαστε είναι να γίνει τόσο συμπαγής σωματικότητα, όχι όπως θυμίζει έναν δεσταυρωμένο δρόμο, αλλά και συγχρόνως μια ανάσταση. Μου έλεγα όταν στείλαμε τα έργα, ότι αυτά εδώ τα μπλέ και τα χιλιανά του υπάρχουν από πίσω, μου θυμίζουν την περίφημη ανάσταση στο καχριέ τζαμί, στη Μονή της Χώρας, στην Πόλη δηλαδή, όπου ένας Χριστός, διμένο στα λευκά, τραβάει για μια θεατρική δραματική κίνηση τον Αδάμ και την Εύα από τα αρκοσόλια τους και τους φέρνει στη ζωή. Και πίσω βλεβίζει ακριβώς το πρώτο φως της αυγής. Όταν ένας ισογραφός ισογραφίζει, να ξέρετε ότι όλες αυτές οι εικόνες, συνειδητά ή ασυνείδητα, του Αμερικάνικου αφηρημένου εξπερσιονισμού, του Μπέικον, παλιότερες ισογραφικές του Γκρίνεβαλτ ή των πριμητιβιστών από τη Φλάνδρα, όλες αυτές οι ισογραφικές ως οπτικές πληροφορίες περνάνε σαν ταινία μέσα από τη σκέψη, τη σκέψη και το βλέμμα του ζωγράφου. Τώρα, πώς θα επιλέξεις τη πιο ιδανική εικόνα για να σταματήσει το έργο, είναι ένα τεράστιο ερώτημα. Πότε τελειώνει ένα έργο? Ποια είναι η τελευταία πινελιά? Ζωγράφοι του ενστίκτου και των άκρων και του πάθους, όπως είναι ο Μάκης, έχουν πάντοτε την αμφιβολία αν το έργο είναι τελειωμένο. Και συχνά μια ελάχιστη λεπτομέρεια, αυτά λέγαμε χτες και προχτες, μπορεί να σώσει ή να καταστρέψει ένα ολόκληρο έργο. Εμένα μου έκανε, φίλες και φίλοι, τεράστια εντύπωση αυτός ο ζωγράφος που, ας πούμε, όλοι παραδέχονται ότι είναι ο κορυφαίος Έλληνας ζωγράφος. Ήταν μαζί με τον Φασιανό και τώρα είναι ο πιο σημαντικός μας ζωγράφος. Έχει τέτοια ανασφάλεια και αμφιβολία για το έργο του. Αυτόν το έχουν πολύ μεγάλοι καλλιτέχνες. Έχουμε κατεβάσει στα υπόγεια 5-6 έργα, τα οποία εγώ τα θεωρώ πολύ σημαντικά και δεν ήθελε να μπουν και έφερε αυτό σήμερα το πρωί. Και έφερε ένα άλλο, ενδεχομένως να μην κοιμήθηκε το βράδυ ακριβώς σκεπτόμενος ποια θα είναι η ιδανική εκδοχή της εκθεσής του. Λίγοι άνθρωποι έχουν αυτό το πάθος με τη δουλειά τους. Και βέβαια, για τον Θεοφλακτόπουλο, η ζωγραφική είναι τρόπο ζωής, έτσι. Έχουμε εδώ αυτά τα έργα, τα οποία τα έδειξε και σε δύο προηγούμενες εκθέσεις, που είναι με ανεξίδυλους μαρκαδόρους και κρατάνε όλη αυτή τη δραματικότητα του μάτου, αυτός που είναι της μάπησης της τυπούρας, δηλαδή. Και έχουμε αυτό εδώ, το βράδυ, που είναι ένα βρώσο αλλός και ένα βρώσο που βγότευε στα πύλια, όπως είναι και ένα ζευγάρι, η προσπάθεια της δύο ζωνάτων, να κάνει τη δουλειά του. Και βλέπουμε αυτό το επόμενο, που είναι η ιδανική εκδοχή του Θεοφλακτόπουλου. Το θυμάμαι όταν κάναμε κάποιες εκδοχές στην διαφορετική. Είναι λοιπόν έργα μιας χωϊκής, χωμάτινης διάστασης, που επειδή ακριβώς είναι τόσο χωϊκά, έχουν επιδύναμη να πετάξουν. Δεν θέλω να πω άλλα, θέλω να καλέσω στο βήμα τον κύριο Χάρη Καμπουρίδη για να πω... Δεν θέλω να πω άλλα, θέλω να καλέσω στο βήμα τον κύριο Χάρη Καμπουρίδη για να πω... Γεια σας. Είχατε τιμή να κάνω την πρώτη αναδρομική του Μάκη στη Ρόδο, στην Πινακοθήκη του 1987, που την έβγαλε ο Ρουκός. Και βλέπω, ρε παιδί μου, εκτός αυτή η έκθεση που είναι μια καλή αναδρομική, ακούγεται, που είναι μια καλή αντιπροσωπευτική αναδρομική, έχει αυτή τη φρεσκάδα, που λέει ότι θα μας τρελάνεις Μάκη. Που βρίσκεις την όρεξη, διεκρινά σου λέω, γιατί η σχέση του Θεού Θουλακτόπουλου με το χρώμα, είναι ότι ανακατώνει το χρώμα, περίπου πυχτό, όπως εκείνο το έργο το κρίζω εκεί, σαν να είναι ο σοβάς του χτίστιας. Το ανακατώνει, το σκάβει, από εκεί ξεπηδάει μια φόρμα. Αυτή η φόρμα που ψάχνει, δεν την αφήνει εκεί που είναι, την σβήνει, την ξανατιάχνει, ίσως και μερικές δεκάδες φορές. Και αυτή η πάλη της του περιγράμματος του ανθρώπινου να σταθεροποιηθεί στο τέλος, είναι η βασική του επιβίωξη, αλλά μέσα από μια πάλη, ας πούμε, δεν σας φανεί παράξενο, εδώ υπάρχει η ανάμιση του δασκάλου του, με τον οποίο έχουν μείνει μιμιώδες οι καβγάδες, του Μόραλι, που ο Μόραλις από πού πήρε τα περιγράμματα και αυτά που κάνει και τα θέματά του. Από τα αρχαικά επιτύμβια. Στα επιτύμβια, που είναι ένας διάλογος ζωής-θανάτου, όπως ξέρετε, είναι το λίγο πριν και λίγο μετά, είναι το περιγράμμα φαίνεται. Δεν ξέρω αν είναι συσκεπτικό του Μάκη, αλλά υπάρχει αυτή η ανάμιση. Να μη σας πω τώρα ότι λόγω Μόραλι έχει περάσει και σ' άλλους σημαντικούς ζωγράφους της γενιάς του Μάκη και λίγο μεγαλύτερος και μικρότερος, ας πούμε και του συγχωρημένου πλέον του Αλέκου, του Φασιανού, και είναι μια μορφή που κάθεται έτσι, σαν να είναι βγαλμένη, σαν άγαλμα σε ένα δημόσιο χώρος. Είπα άγαλμα, γιατί δεν είναι το πατυχαία. Αυτά τα μπούστα, αυτά τα θεσιφόρμες που βγαίνει ο Μάκη, τόσο δουλευμένες, τόσο ψαγμένες, τόσο ξαναφτιαγμένες, υπάρχει ένας ωραίος στίχος του εμπειρίκου, που είναι αγαπημένος μου ποιητής, που θα μπορούσα να το γράψω στο κειμενό, δεν το έβαλα, σκοπός της ζωής μας είναι το σεσημασμένο δέρας της υπάρξεώς μας. Σεσημασμένο δέρας της υπάρξεώς μας. Το δέρμα μας, η άκρη μας, το περιγραμμά μας, ψάχνει την ανθρώπινη φόρομα, αυτή που την κάνει και ξεχωρίζει από το υπόλοιπο χώρο. Αυτός ο αγώνας φαίνεται στα έργα του στα περισσότερα, ακόμα και σε αυτά, που σε παλιότερα χρόνια τρομάζανε και λίγο, γιατί είναι εξπλησιονισμός του Μάκη και είναι ενδεχομένως και άγριος εξπλησιονισμός. Τώρα πια είναι όλα ήρεμα βέβαια, γιατί είναι κατανοητά. Αλλά ο ίδιος με μεγάλο θυμικό, με μια εποχή που έζησε, που έγινε μια επανάσταση στην ελληνική ζωγραφική, τώρα είναι ο αναβυσβήτος ηγέτης της φυλής των ελλήνων ζωγράφων. Εύχομαι για πολλά χρόνια ακόμα. Ο Μάκης είναι ένας σπουδαίος ζωγράφος με διεθνές κριτήρια, είναι αυτό που σας λέω. Αυτό που έχει κάνει στον αφηρημένο εξπλησιονισμό, που είναι και η Εθνική Σχολή, η Σχολή της Νέας Ιόρκης στην Αμερική, όπως ξέρετε, ταιριάζει, μπαίνει εκεί και στέκεται το προεκτίνι, η Σότινα. Έχει πίσω του και το Βουζιάνι, που ο Βουζιάνις θα μπορούσε να είναι δίπλα στον Τεκούνι, ας πούμε, εκεί. Θέλω να πω, συνδιαλέγεται, διαδέχεται, προεκτίνι, χωρίς να έχει καμιά πρόθεση να το κάνει, αλλά όπως το κάνει και το γεννάει, προεκτίνι και μιλάει, διαλέγεται με την παγκόσμια ζωγραφική αυτής της τάσης. Αυτά δεν θα πω περισσότερα, άλλωστε τα ξέρετε κι εσείς, είμαι σίγουρος που τα νιώθετε. Υπάρχει και ο κατάλαβος που τα λέμε, τα είπε και ο μάνας. Μάκης, ευχαριστούμε. Ευχαριστούμε, κύριε Δήμαρχε, για τις γενναίες χρωτοβουλίες σας, για τόσες καλές εκθήσεις. Τώρα μετά τον καθηγητή και τον κύριο Καμπουρίδη, τι να συμπληρώσω εγώ, το μόνο που θέλω να πω είναι ότι είναι πάρα πολύ σημαντικό, που δεν έχουμε μια έκθεση με αναδρομικό χαρακτήρα. Βλέπουμε έργα δηλαδή που ο δάσκαλος τα κάνει τώρα. Η ζωγραφική είναι στο σήμερα και αυτό που βλέπουμε είναι κάτι από την εποχή μας. Είναι το αύριο, όπως πολύ ωραία τυπλοφορεί το κατάλογο ο καθηγητής. Αυτό ήθελα να πω. Κύριε Δήμαρχε, έχετε ανεβάσει πάρα πολύ τον πίχη. Εμείς εδώ που είμαστε της περιοχής, νομίζω ότι και επειδή αναφέρθηκε η πινακοθήκη Πιερίδη, μπορεί να αναλάβει ρόλο η πινακοθήκη. Έχετε συστηρώσει πολύ σημαντικούς ανθρώπους, τον κύριο Στεφανίδη, τον κύριο Βογιατζόβλου, πολύ σημαντικός στο χώρο της τέχνης και νομίζω ότι θα ακολουθήσουν και άλλοι, ειδικά για όλα τα νεοδεία προάστια. Ευχαριστώ. Ναι, μπορώ. Ευχαριστώ πάρα πολύ όλους εσάς που ήρθατε μέσα σε πολύ δύσκολες συνθήκες της αρρώσιας, του καιρού, και πολύ βράφος θέλει το μπόρι που να μου δίνει τη δουλειά του. Γιατί δεν τα κάνω για μένα, προσπαθώ να μπορέσω να… για μένα, δεν υπάρχει για μένα, υπάρχει ότι κάπου το λες αυτό και θέλεις να το πεις καλά για να μπορέσεις να δημιουργήσεις μια επικοινωνία. Δηλαδή είναι η μάχη με την ήδη έχει ένα στόχο, έχει έναν άνθρωπο, πολλούς ανθρώπους, που κάτι θέλει να τους πει μέσα σε αυτές τις γόσσες. Πιστεύω ότι ούτε ο ίδιος ο ζωγράφος ξέρει πολύ καλά τι είναι αυτό που θέλει να τους πει. Γι' αυτό λοιπόν παιδεύει όχι όλοι. Οι ζωγράφοι άλλοι δουλεύουν με το τσεκούρι και άλλοι με τον ιστέρι, χωρίς να κάνουμε καμία εξειελόγηση από τον ένα στον άλλο. Εγώ είναι μάλλον από αυτούς που δουλεύουν με το μυστρή. Δεν είναι πρόθεση μου να πρωτοτυπήσω. Απλώς θα ήθελα να μην φτιάχνω πράγματα που είναι μακαλονάδες με κρέα. Να έχουν μια φρεσκάδα, μια φρεσκάδα ματιάς ενώ. Και μεγαλώνοντας είναι φυσικό, αλλά να κουνιώνται λίγο και αυτά που φτιάχνω. Όταν ήμουν 30 χρονών έφτιαχνα κάποια πράγματα με ένα τρόπο. Τώρα είμαι 83 και όχι 80 που είπανε. Έχω την τύχη να έχω μεγάλη ζωτικότητα. Και να μπορώ να δουλεύω πολλές ώρες. Και ένα πράγμα που είπε και ο φίλος μου ο Καμπουρίδης που τα λέμε από παλιά. Είναι ότι θυσιάζεται ένα κατακτημένο πράγμα. Μήπως και η θυσία αυτή φέρει κάτι καλύτερο. Αυτό υπάρχει ακόμα. Απλά εκφράζεται διαφορετικά. Δηλαδή συνέχεια καταργούνται οι εικόνες προκειμένου να βρεθούν σε μια καλύτερή του στιγμή. Υπάρχουν κάποιες στιγμές που δεν επαναλαμβάνονται. Οι οποίες ξεχωρίζουν το καλό. Αυτές οι στιγμές δεν τις έχει κανείς στο χέρι. Αλλά μέσα από την πολλή δουλειά μπορεί και από εκεί καρδιτέχνες που δουλεύουν στον ίδιο τρόπο. Είναι ένας τρόπος πολύ γνωστός. Καταργείς ένα αποτέλεσμα προκειμένου γιατί σου αφήνει κάποια αντίρρηση. Και παρόλο που θα μπορούσε να σταθεί με κάποιο τρόπο, το καταργούμε, πολλοί ζωγράφοι που δουλεύουν με αυτόν τον τρόπο, με την ελπίδα να ξεπηδήσει κάτι που δεν το ξέρουμε από την αρχή. Είναι μια στιγμή μιας πιο βαθιάς αλήθειας. Ή με χρώματα ή χωρίς χρώματα, ή με γκρίζα ή με κόκκινα. Το από μέσα είναι μια στιγμή πιο αληθινή θα έλεγα. Όχι πιο τεχνικά τέλεια, αλλά πιο αληθινή. Και μέσα εκεί, μ' έχει συμβεί πρώτα και στο παρελθόν, μπορεί να ξεπηδήσει μια μορφή, μια εικόνα, που μπορεί να έχει συγκεκριμένα ή και όχι στοιχεία, όπου ο ζωγράφος, ή ας αφήσουμε τους άλλους και να πω για μένα. Το πιστεύει πάρα πολύ. Έχω κάνει κάποια αέρια που τα πιστεύω πάρα πολύ. Αυτό λοιπόν είναι η ανάγκη να κάνεις κάτι και να το πιστέψεις πολύ βαθιά. Δεν ξέρω τους λόγους, μάλλον κάποιοι ειδικοί στην ψυχολογία, ψυχαναλητές, ίσως μπορούν να εξηγήσουνε γιατί ένας κάτι που έχει στρατσέλι να κάνει κάτι πολύ αληθινό. Για να πούνε οι άλλοι ότι είναι καλός, περιέχεται και αυτό. Δηλαδή με συμπροσπάθεια ζητάς να αγαπηθείς ως μαχόμενος, ο οποίος με το μικρό του ταλεντάκι πάλεψε για να κάνει κάτι. Και κατάλαβε ο ζωγράφος ότι για να κάνει κάτι πρέπει να είναι, το βασικότερο στοιχείο του, να είναι μια αλήθεια, να είναι αληθινό. Αυτό φαίνεται ότι είναι μια βαθιά ανάγκη μιας επικοινωνίας με τους ανθρώπους, που έχει να κάνει με το φως, με ποια έννοια δηλαδή το λέω αυτό, ότι εμείς είμαστε καλοί άνθρωποι. Ζωγραφίζουμε, μιλάμε για τη ζωγραφική, μιλάμε για τη μύση, μιλάμε για τον κινηματογράφο. Δεν είναι ό,τι έτσι. Επανέσχομαι λοιπόν στην ανάγκη της αλήθειας. Είναι η πάλη που κάνει το φως με το σκοτάδι, δηλαδή πρέπει να διαλέξω θέση. Και διαλέγω τη θέση με ενθουσιασμό θα έλεγα και η θέση που είναι από τη μεριά του φωτώ. Εκεί είναι η θέση μου. Πρέπει να διαλέξεις κανείς θέση και για να μπορεί αυτή η θέση να έχει δύναμη και πρέπει να, μη φοβάμαι, να χαλάσω κάποια πράγματα που θα μπορούσαν να κρατηθούν, αλλά να ζητώντας μια αλήθεια που δεν ξέρω πώς να την ονομάσω και την οποία εκπέμπει το έργο. Απλώς ήθελα να πω δυο κουβέντες, ίσως όμως δεν είναι της ειδικότητάς μου. Γιατί υπάρχει αυτή η ανάγκη της αλήθειας. Ποιος είναι ο λόγος δηλαδή που θέλεις να είσαι όσο γίνεται πιο αληθινός. Μπορεί να πει κανείς ότι, μπορεί επειδή είμαι και λίγο μπαγάσιας, οπότε δεν είμαι πάντα έτσι, έναν καθαρό πρόσωπο, υπεράνω πάση υποτιτλίες. Και ίσως μέσα στη ζωγραφική υπάρχει και μια ανάγκη, μια σκάφαρση από τις κακές μεριές του εαυτού μου, και είναι και πολλές, που πιστεύω αυτές οι κακές μεριές του εαυτού μου βοήθησαν πάρα πολύ. Το να κάνω κάποια πράγματα που έχουν μια αξία, δηλαδή, έπρεπε να έχω τον κακό μου αυτό και να ζητήσω την κάθαση μέσα από τα... γιατί έχω κάνει γρίμματα ως άνθρωπο, δηλαδή έχω ένα κομμάτι πολύ κακό και φαίνεται ότι αυτό το πολύ κακό κομμάτι με έσπρωχνε να ζητήσω τον καλό μου πρόσωπο. Τώρα μπαίνω λίγο σε ψυχολογικές ερμηνείες, αλλά θέλω να πω, βέβαια είναι πολύ πλοκό αυτό το γιατί και πόσα γονείρεσαι, πότε σταματάς και τα λοιπά, αλλά πιστεύω ότι έχει να κάνει με την ανάγκη της κάθασης για να μπορέσω να ελεμίσω λίγο γι' αυτές, γι' αυτά που ακόμα με ζωρίζουν σαν τρόπο ζωής. Έτσι λοιπόν πιστεύω ότι αυτό το μέρος του Μάκη που έχει κάνει πράγματα που μετανιώνει, μου δημιουργήσουν μεγάλη ανάγκη για αλήθεια, δηλαδή για κάθαση. Τώρα ας μην πω κι άλλα, γιατί έχω και την εντύπωση ότι πάω να δώσω μια πριχαναλατική ερμηνεία γύρω από την λειτουργία μου με την τέχνη, και που δεν είμαι όποιος κατάλληλος γι' αυτό, αλλά ήθελα να πω πλήνοντας για άλλη μια φορά ότι έχω την εντύπωση, όχι βεβαιότητα, δεν υπάρχουν βεβαιότητες, αλλά έχω την εντύπωση ότι το μέρος που σκοτεινώ το δικό μου έπαιξε έναν ρόλο σε έναν μεγάλο βαθμό, έναν αγώνα για μένα, για την αυτοεκτοίμησή μου. Τελειώσαμε, απλώς προχτές πάλι μιλώντας για το φασκανό, μας είπε ένα ανέκδοδο που το είχε ζήσει, του παραπονιόταν ο Αλέκος και του έλεγε, όλοι με κατηγορούν ότι έχω βρει κάτι και το επαναλαμβάνω συνέχεια, και εγώ ακόμα δεν το έχω βρει, και αυτό νομίζω ότι είναι πολύ ωραίο. Και επίσης μέσα στο βιβλίο, ψάχνοντας ας πούμε, ένα παλιό περιοδικό, εμείς οι πιο παλιοί το ξέρουμε, είναι το περιοδικό Οικαστικά, το 1984, στο τεύχος Νοεμβρίου νομίζω, το αφιερωμένο στο Σταύρο Ιωάννου, ένας γνωστός κρητικός της εποχής ο Κώστας Σταυρόπουλος, μιλώντας για μια έκδυση του φασιανού στην Καλλυρίζου Μπουλάκη, ενέτυχη 1984. Έλεγε ότι, ό,τι και να πω, οι δυο πιο μεγάλες ζωγράφοι στην Ελλάδα είναι ο Αλέκος Φασιανός με τον λιρικό του εξπρεσιονισμό, αν το θυμάμαι καλά, και ο Μάκης Θοφυλακτόπουλος με τον κοινωνικό πολιτικό του εξπρεσιονισμό. Κοιτάξτε λοιπόν αυτή η άποψη πριν από 40 χρόνια, πόσο δικαιωμένη είναι και σήμερα. Συζητάμε συχνά με φίλους, με ζωγράφους και τα λοιπά. Δεν υπάρχουν στην τέχνη ούτε καλλιστία, ούτε ευραβία, ούτε πρώτοι και δεύτεροι. Ίσως είναι αφελείς αυτές οι προσεγγίσεις. Βοηθάνε όμως για να ταξινομήσουμε κάπως όλο αυτό το χαωτικό ιστορικό υλικό. Χάρηκα πάρα πολύ που ο Μάκης θυμότανε την συνύπαρξή του με τον Αλέκο στο Παρίσι, και μάλιστα μας έλεγε και πόσο δυνατός άνθρωπος ήτανε και με χιούμορ και συγχρόνως με μια τεράστια ικανότητα επιβίωσης. Αντίθετα ο Μάκης ήταν πιο πολυάνθρωπος των άκρων. Δηλαδή ο Φατσιανός ήξερε να επιβιώνει, ο Μάκης ήταν πάντοτε γροθιά στο μαχαίρι. Αλλά ούτως ή άλλως μου άρεσε πολύ αυτό που είπε. Η κακή πλευρά του εαυτού του ήταν αυτή που τον ξαναγκάσε να κάνει καλή ζωγραφική. Ευχαριστούμε πάρα πολύ. Καλησπέρα. Καλησπέρα. Καλησπέρα. Καλησπέρα. |
