| : Καλησπέρα! Καλησπέρα! Γεια σας αγαπητοί φίλοι και αγαπηταίες φίλες. Καλώς ήρθατε στην εκπομπή του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής. Είναι η τελευταία εκπομπή που κάνουμε πριν από τα Χριστούγεννα. Οπότε στο τέλος της θα πούμε και τις σχετικές ευχές. Σκέφτηκα η εκπομπή αυτή για να είναι και ευχάριστη, να έχει ως θέμα την έβρεση της ευδαιμονίας και κάπως ήρθε και έδισε όλο αυτό προκειμένου να βρω και τον καλεσμένο γιατί είναι από την περιοχή μας. Είναι στο Εγάλαιο Εδρεύη. Είναι ψυχολόγος ψυχοθεραπευτής. Είναι ο κύριος Δημήτριος Παπαθανασίου. Κύριε Παπαθανασίου σας ευχαριστώ πάρα πολύ θερμά που ήρθατε εδώ στο Πανεπιστημίο. Παρακαλώ. Και πριν ξεκινήσουμε την όμορφη κουβέντα θέλω να κάνω ένα πολύ μικρό σχόλιο. Σκεφτόμουνα το θέμα και είναι τόσα πολλά τα αρνητικά να έχουμε φέρει κατά καιρούς ψυχολόγους που τα παρακολουθείτε και πιο πολύ από το να κάνουμε μια τυπική εκπομπή ακαδημαϊκή. Σας αρέσουν αυτά τα θέματα πάρα πολύ, σας απασχολούν. Οπότε και εγώ τα ακολουθώ, όποτε δίνετε δυνατότητα. Οπότε σκέφτηκα ότι έχουν χαθεί ευχάριστες λέξεις. Δηλαδή ευδαιμονία που ήταν ο ευχάριστος τρόπος ζωής που είχαν οι αρχαίοι Έλληνες. Είχε να κάνει με την αταραξία, την πνευματική γαλήνη, κάπου διάβαζα στην επικούρια φιλοσοφία ότι πρακτικά είχε να κάνει με την κατάσταση του ζώου και δεν το εννοούσαν καθόλου υποτιμητικά. Είχε να κάνει με την αυτοκυριαρχία σου και την ήρεμη ψυχική σου διάθεση. Γι' αυτό είχε πει μάλλον ο επίκουρος και το λάθεβιό σας, το ζήσε στην αφάνι. Εννοούσε βέβαια να μην πολυεμπλέκεσαι με την πολιτική, γιατί δεν θα περάσει καλά. Δεν σημαίνει πρέπει να συμφωνήσουμε εμείς, αλλά προσπαθούσε να μείνει ατάραχος. Εγώ θέλω, αυτό και θα σας δώσω όλο το λόγο, επειδή κατά καιρούς μου έχουνε γίνει προτάσεις και για την τοπική αυτοδιοίκηση, αλλά και από κόμματα, δεν είναι κακό να το πω. Και από κόμμα ευρωπαϊκό είχα κάποιοι σε κάποια πρόταση. Πάντα της είχανε νηθεί, για αυτό το λόγο, γιατί λέω ρε παιδί μου ότι οι αρχαίοι Έλληνες ξέρανε τι λέγανε, δηλαδή αν δεις και στην Ελλάδα ποιοι στρέφονται τελικά σε αυτά τα αξιώματα, άμα πας και μπλέξεις και είσαι άνθρωπος με αρχαίες αξίες ήθος, θα χάσεις πραγματικά τη γαλήνη σου, οπότε τη βάζουμε πάντα από τα πάντα. Πάμε να μιλήσουμε για αυτήν κύριε Παπαθανασίου. Βλέπεις την γαλήνη σου, γιατί βρεις και ένας αυτοκράτορας, ο ιστορμένος φιλόσοφος, και ο Ειλιανός, αλλά και ο Μάρκος Αβρέλιος, οι οποίοι κατόρθωσαν και ο Μάρκος Αβρέλιος σαν στοϊκός φιλόσοφος, ανταραξία, γαλήνη, ηρεμία, να είναι αυτοκράτορας και να περάσει και ό,τι τη ζωή του στον πόλεμο με τα φύλλα τα γερμανικά τότε, το οποίτο ήταν και εντελώς βάρβαρη έτσι. Άρα μπορεί να τα συνδυάσει κανείς, αλλά έτσι το να κλειστείς ένα μοναστήρι για να είσαι ήρεμος είναι εύκολο. Το δύσκολο είναι να είσαι στην κανονική ζωή, να σε βρίζουν, να σε κακολογούν, να λένε ψέματα για σένα και αυτό είναι πολύ εύκολο. Δεν θέλεις να μπλέκεις σε αλήθειες και ψέματα, είναι πολύ δύσκολο να ξεκαθαρίσεις που είναι η αλήθεια και που είναι το ψέμα. Ας πούμε τώρα ξέρουμε τι γίνεται με τον πατέρα Αντώνιο, ας πούμε, δεν θα μπω τώρα υπέρ κατά, όμως αρκεί να βλέπει κανείς πώς χειρίζονται το θέμα τα κανάλια για να δει ότι πρόκειται για πόλεμο, μιλάνε για ομάδες. Παναθηναϊκός εναντίον Ολυμπιακού. Και έχουμε να κάνουμε με χούλιγκανς, όχι με φυλάθλους, για να θυμηθούμε και λίγο την ατιμολογία. Ο φύλαθος είναι εκείνος που είναι φίλος του άθλου, των κατορθωμάτων και σέβεται και τον αντίπαλο. Έχει δει στους Σαμουράι πρώτα χαιρετιούνται με πολύ βαθύ σεβασμό και μετά βγάζουν τα ξύφη. Δεν είναι τυχαίο. Απλά οι Ιάπονες κρατήσανε κάτι που το είχαν και οι αρχαίοι Έλληνες ιδέτεροι Σπαρτιάτες και εμείς τα ξεχάσαμε. Θα πρέπει να τα θυμηθούμε. Θα τα θυμηθούμε και θα ξεκινήσουμε παρέα να τα ανακαλούμε και να κάνουμε και συντροφιά. Είναι χορταστική η ορταστική μας εκπομπή θα διαρκέσει σήμερα μία οριλίτσα. Και σαφώς δεν είναι ότι αποτρέπουμε τον κόσμο να είναι και δικητικός και να εμπλέκεται και να αλλάξει και η πολιτική σκηνή αλλά όταν πριν πόσες χιλιάδες χρόνια τον Σοκράτη τον δικάσανε και τον αυτοκτονίσανε εκεί κάπου λες ρε παιδί μου μήπως τελικά τα έχουν πει όλα οι αρχαίοι δεν είναι κάτι που δεν έχει ποτέ. Ήρθατε μία σοφή κουβέντα τα έχουν πει όλοι οι αρχαίοι όλοι οι ελληνιστές σε όλη την Ευρώπη σε όλον τον κόσμο όσοι ξέρουν αρχαία ελληνική έχουν ελληνική παιδεία. Το λένε καθαρά και σάστρα αν το πει Έλληνας είσαι εθνικιστής είσαι ερωτοχτυπημένος με τους αρχαίους. Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι αναφέρονται στην αρχαία Ελλάδα γιατί ήδη δεν έχουν τίποτα να πούν και είναι κούφια εσωτερικά οπότε βάζουν τη στολή του αρχαίου και νιώθουν περήφανοι αλλά αν δεν είσαι άξιος των αρχαίων δεν έχεις και δικαίωμα να τους κάνεις στο στόμα σου. Γιατί πολλοί είναι Έλληνες σήμερα και είναι γερμανικής εθνικότητας, ιταλικής, ισπανικής, κινέζικης αλλά είναι πιο Έλληνας από εμάς γιατί γνωρίζουν έχουν ελληνική παιδεία. Υπάρχουν γύρω στους πέντε χιλιάδες καθηγητές πανεπιστημίων και μορφωμένοι άνθρωποι που σπάνουν στη Ιαπωνία που ανοίγουν σε ένα σύλλογο για τη μελέτη του Πλάτωνα. Στη Λεβετία υπάρχουν κύκλοι μελέτης του έργου του Νίκου Καζαζάκη. Εμείς τον Καζαζάκη τον ξέρουμε γιατί τον αφόρησε η εκκλησία, κάποια εκκλησία γιατί ήταν όλη η εκκλησία. Η εκκλησία της Κρήτης για παράδειγμα, όχι μόνο τον αφόρησε αλλά και θα τον έκανα και Άγιο. Επάνω στη περιεδοσία τι σημαίνει αυτό. Για τον Καζάκη τι ξέρουμε, περισσότερο είναι τίποτα. Ότι υπήρξε ο λαμπρότερος Έλληνας φιλόσοφος από την αρχαιότερα μέχρι σήμερα. Λέω φιλόσοφος, δεν λέω συγγραφέας γιατί αν ξανάγραφε σήμερα μπορεί να γράφει άλλοι ό,τι κα. Αλλά αν διαβάζει κανείς πιο το κυριότερο έργο του Καζάκη, κατεμέ, ασκητική. Είναι μια σύνοψης. Η γλώσσα που χρησιμοποιεί και τα νοήματα τα οποία περιέχει μένει έτσι. Οι περισσότεροι δεν ξέρουν να κάνουν τι υπάρχει από το ευλίδιο. Για να μην πω για τον επίκουρος τον οποίο αναφερθήκατε, που σε πολλούς πελάτες μου που είναι κυρίως γυναίκες, φιλόλογοι, τους το υποδεικνύω, λένε όσους μαθητές ότι θα βάλουν θέμα από εκεί άγνωστο, μπάνουν και διαβάζουν τα παιδάκια και μάθουν και λίγο φιλοσοφία. Και μιλάμε για μια γλώσσα των ελληνιστικών χρόνων που είναι βασικά η ελληνιστική κοινή, είναι η γλώσσα των Ευαγγελίων. Πολύ εύκολη. Επίσης πάνω να μάθουμε, ξέρω εγώ, Ομοίρο και Πλάτωνα, όταν δεν ξέρουν να διαβάζουν τα Ευαγγέλια και τα καταλάβουν. Αν καταλάβουμε τα Ευαγγέλια θα καταλάβουμε και το Πλάτωνα. Τι εννοώ να καταλάβουν τα Ευαγγέλια, είναι η πιο απλή και πιο κοντινή σε μας γλώσσα. Και κάθομαι και διαβάζω τώρα αρχαία, κάθομαι και διαβάζω τα Ευαγγέλια σε ένα site αμερικάνικο, όπου διάφοροι θρύσκοι αμερικανοί θέλουν να μάθουν να διαβάζουν τα κείμενα στο αρχαίο ελληνικό και μαθαίνουν ελληνικά σε εγγλέζικο site, το οποίο οι Έλληνες σίγουρα τα γνωρούν. 99, τι 99%? Στους 100.999.999. Αν το κάνει η εκκλησία της Ελλάδος και αντί η ελληνική κυβέρνηση να στέλνει ανθρώπους σε νομές πολιτές να διδάξει, υπάρχουν ένα σωρό καθηγητές φιλολογίας, οι οποίοι δεν κάνουν τίποτα. Και ακόμα τη λέξη μπαλκόνικια πόρτα θα μπορούσε ο φιλόλογος να λέει θύρα και εξώστης. Ή άλλες λέξεις του τύπου, ξέρω εγώ, time-out, λες και η λέξη πάυση, δεν μας κάνει. Το πως που γράφει το μαγητόφωνο, ξέρω εγώ. Δηλαδή χάνουμε και την αίσθηση της γλώσσας. Λέμε confusion αντί να πούμε σύγχυση. Αντί να πούμε καλευθυσία, πώς το λέμε στα ιταλικά. Το vibe. Δηλαδή γελιότητες. Φτάσαμε να λέμε μετρό, όταν λέμε μετροπολιτικός ιδρόδρομος. Καλά, είναι μεγάλη λέξη, το ξέρω. Οι Γαλλικοί ξέρουν ότι το μετρό βγαίνει από το μετροπολιτάν, μετροπολιτικός. Εμείς δεν ξέρουμε. Άσοι που οι Αμερικοί γίνομαι, οι πολιτές έχουν πιο πολλές ονόματα ελληνικών πόλων, όταν είχε η Ελλάδα, θα το πούμε και έτσι. Έσκωση και ντροπή. Αλλά νομίζουμε ότι η αρχαία είναι ξεπερασμένη. Κούνια που μας κουναγε. Και γιατί κι εγώ, όταν ήμουν μαθητής, γιατί τα αρχαία είναι μια δύσκολη γλώσσα, γιατί είναι η τελειότερη γλώσσα που έχει φτιάξει το ανθρώπινο είδους. Τι είπατε? Αυτό που ακούσατε. Οι ειδικοί θεωρούν τα αρχαία ελληνικά σαν την τελειότερη γλώσσα του ανθρωπίνου είδους. Όχι της εποχής, όχι των Ελλήνων. Θα μπούσαν να είμαστε κάτι άλλο. Να είμαστε Τούρκοι, να είμαστε Ζλάβοι, να είμαστε κάτι άλλο. Δεν αλλάζει ο γεγονός ότι τα ελληνικά είναι αυτά που είναι. Τα ελληνικά παρακμάζουμε εδώ, σ' όλες τις τομείες, παρακμάζει και στη γλώσσα μας. Και δεν είναι οι λέξεις, γιατί οι λέξεις δεν μπορούν να παραμείνουν οι ίδιες. Λέμε οροσυρά, το όρος, η σειρά των ωραίων. Ναι, αλλά η γραμματική δομή της γλώσσας αυτή που έχει αλλάξει. Και η δομή είναι που είναι η ουσία. Η δομή είναι η ίδια η σκέψη και όντως στο εξωτερικό λένε ότι θέλουν να βάλουν τα αρχαία ελληνικά και σαν βάση στους υπολογιστές, κάτι τέτοιο, ότι είναι μαθηματική γλώσσα. Ό,τι διεπίστωσαν. Η ελληνική γλώσσα είναι αναλυτική και συνθετική. Δηλαδή λες, ξέρω εγώ, τι να πω τώρα, ποια λέξη. Την ευδαιμονία πηχεί, γιατί όχι. Αυτή είναι πιο δύσκολη. Ας πούμε κάτι πιο απλό, χαράλαβος. Πώς σε λένε παιδάκι μου, Μπάμπι. Μπάμπι Όπως είναι εξέλιξη ένας ζωός που έχει κόπει χέρια, πόδια, αυτιά, μαλλιά. Χαράλαβος έχει νόημα. Η λάμψη της χαράς. Λάμπο από τη χαρά μου. Αν ξεκινάμε στον υπεργογείο να πούμε στον παιδάκι, πώς σε λένε παιδάκι μου, Μπάμπι, χαράλαβο, λάμπι. Ξέρεις παιδάκι μου πώς σε βαπτίψανε, χαράλαβο. Τι σημαίνει χαράλαβος, ξέρεις. Όχι. Είναι από δυο λεξούλες. Τι λεξούλες. Χαρά και λάμπο. Λάμπο από τη χαρά. Λέει έλα μωρό μου. Έτσι με λέει η μαμά μου. Πώς σε βαπτίσανε, κορησάκι μου. Ελένη, ξέρεις, σημαίνει ελένη. Όχι. Ελένη, Ελλάνα, Σελήνη, Σελάνα, Βορειοσέλος, με τη Λίνη, με τη Λάνα. Σημαίνει λαμπερί. Το ωραία Ελένη πλαιονασμός. Η λαμπερί είναι ωραία. Για να πει Δημήτριος. Δασκάλα ή άλλη. Λέω, όταν ήμουν στη Γαλλία τους εξηγούσα τι σημαίνει το όνομά μου και με έλαμε τα μάτια, έτσι με κοιτάγ Λέω, ο Αθάνατος Ιερέας. Λέω, ο Αθάνατος Παπάς. Και μου κοιτάγαν έτσι. Δημήτρη δεν ξέρω τι σημαίνει Δημήτρης. Δήμητρη είναι αυτή. Λέω, ε, ξέρω ότι το ξέρεις. Λέω, αλλά εντάξει. Σου κάνω τον έξυπνο. Δεν ξέρω, δεν έχω κάνει καθόλου αρχαία. Ήταν μια περίοδος που δεν έκαναν καθόλου αρχαία. Να κλαις και να οδείρεσαι και να παραπονείς. Πραγματικά γι' αυτό κι εγώ σκέφτηκα σήμερα να δώσουμε φωνή. Πραγματικά πού να πιάσεις και πού να αφήσεις. Κάθε εκπομπή θέλει 15 εκπομπές από πίσω. Δηλαδή χαίρομαι που αφαιρώνουμε θέματα, μετά θυμόμουν με τον εαυτό μου, σκέφτομαι δεν είπαμε αυτό και δεν είπαμε εκείνο και δεν είπαμε και το άλλο. Δίνουμε τροφή για σκέψη να ψάξει και ο καθένας για τον εαυτό του. Μην τα περιμένει το λέτε. Και τα σημειώνετε για επόμενες εκπομπές. Να δείξουμε το άλλο θέμα. Θέλω εγώ όταν σας πήρα τηλέφωνο που τα έφερε λίγο έτσι και ο Θεός θα πω εγώ να έρθείτε στην εκπομπή. Πώς σας είπα στο τηλέφωνο θέλω να φιερώσουμε την εκπομπή αυτή στην Ευδαιμονία και μου λέτε εγώ έχω κάνει προσέγγιση δηλαδή εσείς στο πώς η φιλοσοφία η αρχαιοελληνική η δικιά μας έχει επ την ψυχοθεραπεία σήμερα είναι η αρχαία ελληνική φιλοσοφία στην πράξη. Η σκέψη είναι κοινής εν ενεργία δηλαδή οι πατέρες είχαν ψυχολογίας ψυχοθεραπεία για την ψυχολογία ενώ γενικώς ιατρική αλλά η γενεκολογία είναι μια ειδικότητα η ψυχοθεραπεία είναι μια ειδικότητα ο απλός κόσμος νομίζει ότι η ψυχοθεραπεία είναι η ψυχολογία ότι ο ψυχολόγος σπουδάει ψυχοθεραπεία ο ψυχοθερεπευτής πρέπει να είναι ψυχολόγος η ψυχία του σε κάποιες σ πάνω στην συμπεριφορά των οργανισμών. Μπορεί να είναι ακόμα και το μικροβίον τη συμπεριφορά μπορείς και τα μικρόβιο και συμπεριφορά. Τώρα δεν μπορούμε να αναλύσουμε αυτό αλλά το καταλαβαίνουμε και τα ζώα έχουν συμπεριφορά γι' αυτό μελετάμε τα ποντίκια για να καταλάβουμε τους ανθρώπους το θέμα μερικοί σου λένε μα τι σκέφτουν τα ζώα με εμάς. Κάποιοι ξεχνάται ότι είμαστε και εμείς ζώα και ότι ισχύει για οποιοδήποτε ζώο ότι σκοτώνει το κουνούπι σκοτώνει και εμάς, είναι θέμα δόσεις. Γι' αυτό και πρέπει να έχουμε τα παράθρα ανοιχτά όταν έχουμε βάλει αντικουνουπικά και να μην υπάρχει και μωρό στην αίθουσα. Αλλά δυστυχώς βιολογία δεν κάναμε, π.χ. τώρα έχουμε τόσο θέμα και συζητήσεις τα τελευταία χρόνια για τον κορωνοϊό. Πόσοι άνοιξαν το ίντερνετ, που είναι η κυκλοπέα του σήμερα, να διαβάζουν τι είναι η κορωνοϊτή, τι είναι η ικαταρχή, είναι ζωντανό, είναι πεθαμένο, τι είναι αυτό το πράγμα. Στη βιολογία γενικά θεωρούν ότι είναι κάτι ζωντανό εν εξελίξει, οι πιο πολλοί όμως θεωρούν και είμαι μετά αυτόν, παρότι δεν είμαι βιολόγος, ότι είναι μια χημική ένωση, που δεν είναι κάτι ζωντανό. Μπορεί να γίνει κάποτε ζωντανό, αλλά μπορεί να μην γίνει. Ενώ ήταν ένα τεράστιο θέμα φιλοσοφικό, πώς απ' την ανόργανη ύλη περνάμε στην οργανική, φυσικά κάποιοι ενοχλούνται, γιατί ο θρύσκος που νόμιζε ότι είναι ο Θεός και είπε γεννηθεί το βουάβ και έψαξε τον Αδάμ και την Εύα, ενώ είναι εντελώς λάθος αυτό. Πρώτα υπήρξε η Εύα, μετά υπήρξε ο Αδάμ. Ας το πούμε και αυτό και να σοκάρουμε και λίγο, ότι ο άντρας όταν του αφαιρέσει τα γενικά του όργανα, δηλαδή αφαιρέσει τις ορμόνες αντρικές, εξαιτήσεται κάτι που θυμίζει γυναίκα. Φεύγουν τα γένια, αλλάζει φωνή, γυναικομαστία, αυτό που λέμε ευνούχος. Η γυναίκα όταν της αφαιρέσει τα γενικά όργανα και υπάρχουν ένα σωρότρι γύρω μας, γύρω στα 50 που σε κάνει αφαίρεση γενικών οργάνων μήτρα Δηλαδή, πλάκα πλάκα, ο Αδάμ βγήκε από την Εύα, έχει εύα από τον Αδάμ. Να γελάς και να κλαις. Αλλά αυτά δεν τα τονίζουμε, γιατί σοκάρουν. Ας μην αναφερθούμε στο θρησκευτικό, γιατί και στην Ελλάδα είναι λίγο, θέλω να πω, ευαίσθητο θέμα, πιστεύει ο κόσμος. Αυτός είναι η αναγέννηση εκείνης επιστρέφοντας στην Ελλάδα, αλλά δεν έγινε στην Ελλάδα. Η αναγέννηση ήταν η επιστροφή στον ελληνικό κόσμο, αλλά εκτός Ελλάδος. Εμείς είχαμε και τους Τούρκους εδώ. Την κατάρα της Ασίας. Έχουμε περάσει πολύ δύσκολα σε χώρα. Διάβασα ένα βιβλίο του Ματθαίου Γιωσαφάτ που αποβίωσε το καλοκαίρι και είχε πει ότι το πώς είναι οι άνθρωποι, η ελληνική κοινωνία διαστρομένη και ως εκτός του ποιοι πολιτικοί που μας αντανακλούν. Γιατί στην Ελλάδα έχουμε και μεγάλη διαφθορά που πάντα περνάει απαρατήρητη, αλλά τέλος πάντων, είχε εξηγήσει ότι έχει παίξει πάρα πολύ μεγάλο ρόλο το εθνικό μας κάρμα, αν μπορούμε να το πούμε έτσι, ότι έχουμε περάσει σαν έθνος. Δηλαδή όταν έχεις περάσει, σωστά, μα υπάρχει, όταν έχεις περάσει Τουρκοκρατία και έχεις περάσει και κατοχή πόσα χρόνια, δημιουργείς ένας τεριμένο λαός, δηλαδή δημιουργούνται προβλήματα και στην εθνική ταυτότητα, δεν είναι έτσι. Υπάρχουν τρεις ελληνικές λέξεις που όλοι καταλαβαίνουν πού προέρχονται. Baksis, Rusvet, Rahat. Από κει γίναν όλα αυτά. Τρεις τουρκικές λέξεις. Δεν θα πω τίποτα άλλο. Baksis, Rusvet, Rahat. Τα πάω όλα. Αυτά πήραν από τους Τούρκους. Αλλά για 800 χρόνια. Τα 500 είναι μπουρδες. Για κάποιες περιοχές της Ελλάδος. Κάποιες άλλες λέμε Τουρκία. Αντί να πούμε Μικρά Ασία, λέμε Τουρκία. Και με τα θέματα τα οποία έχουν προκύπτει και τώρα. Γιατί πάντα ήτανε κλωστοκοτάδες και παραμένουν. Ας μην το αναπτύξουμε το θέμα αυτό. Ας γυρίσουμε στα ελληνικά. Μιλήσαμε για τον επίκουρο προηγούμενος και θα ήθελα να προτείνω σ' αυτούς που μας ακούνε και σ' αυτούς που θα μας ακούσουν να διαβάσουν τους αρχαίους συγγραφείς. Όταν ξεκίνησα και εγώ να διαβάζω αρχαία ελληνική φιλοσοφία κτλ. ξεκίνησα με μεταφράσεις και εμάς τις καθαράβησα. Δεν καταράβηνα λέξεις. Ευτυχώς σπούδασα στη Γαλλία και ευτυχώς έμαθα στη Γαλλία να καταλαβαίνω τα ελληνικά. Γιατί οι μεταφράσεις ήταν σωστές. Και όταν γύρισα είχα διαβάσει επίκτητο σαν μέρος των σπουδών μου, επειδή θεωρείται σαν τους πατέρες σύγχρονης ψυχοθεραπείας, Σοκράτης επίκτητος επίκουρος. Επίκουρος στην επιστολή προσμενικαία υπεριευτυχίας που μιλάει ακριβώς για το τι συνιστά την ευτυχία. Επίκουρος. Ένα από τα ελάχιστα έργα που μου σωθεί. Δίνει τον καλύτερο ορισμό της ψυχοθεραπείας. Δεν υπάρχει τελειότερος. Και όλοι αυτοί που σήμερα, αλλά ξεκίνησα από την αρχή, λέω ότι την ευτυχία δεν την δημιουργούν οι απολαύσεις παιδών και γυναικών εννοεί τον έρωτα. Ούτε όσα έχει μια πολυτελής τράπεζα. Αλλά ο νύφων λογισμός, η νηφάλια σκέψη δηλαδή, όταν σετίες εξερευνών πάσης αιρέσεως και φυγής, εξερευνά δηλαδή η νηφάλια σκέψη τις σετίες των προαιρέσεων, των προτιμήσεων και των αποστροφών, τι μου αρέσει και τι δεν μου αρέσει, και τα δόξα σεξελάβνων και που διώχνει τις δοξασίες, τις πεπιθύσεις, τις γνώμεις, τις απόψεις, εξαιτίας πλύστος της ψυχάς καταλαμβάνει θόρυβος. Δεν υπάρχει τελειότερος ορισμός. Είναι ο τελειότερος που υπάρχει. Δεν θα δεις σύγγραμμα για την γνωσιακή ψυχοθεραπεία, ας πούμε, που να μην ξεκινάει με τον επίκτητο. Ούτε τα πράγματα τα ράτια άνθρωπον, αλλά τα περίπτωπραγμάτων δόγματα. Δηλαδή, δεν τα πράγματα τα οποία τα ράζουν τους ανθρώπους, αλλά οι δοξασίες, οι απόψεις, οι γνώμεις που σχηματίζουμε για τα πράγματα. Και όλοι ξέρουμε ότι αν δούμε ένα στυλιάρι, ένα ξύλο χωμένο, αυτοί ταινές, δηλαδή από το κοντάρι, από τη σημαία, το βάλουμε στο νερό, φαίεται σπασμένο. Φαίνεται, δεν είναι. Τι μας είπαν οι αρχαίοι, ότι το ποτήρι το οποίο άλλοι το λένε μισογεμάτο, οι άλλοι το λένε μισοάδιο, οι μισοφιστές, που έχουμε μάθει να τους μισούμε, ήτανε κακοί. Όχι, ήτανε οι λαμπρότεροι των επιστημών και των φιλοσόφων. Οι σοφιστές μας είπανε ότι τα πράγματα έχουν να κάνουν την οπτική γωνία από τα κοιτάς. Πάντα θα είναι μισογεμάτο το ποτήρι, πάντα μπορεί να είναι μισοάδιο. Και εγώ, αν κοιτάξω τη δική μου προσωπική ζωή, αν κοιτάξω αυτό που κοιτάω, καμιά φορά μέσα στο μετρό βλέπω τα πρόσωπα των ανθρώπων, τη δυστυχία ζωγραφισμένη και λέω, Θεέ μου, τι τυχερός που είμαι εκεί με αυτός που είμαι. Γιατί ακριβώς? Γιατί ξέρω να μην δημιουργώ προβλήματα μόνο μου στον εαυτό μου. Γιατί ελέγχω τα μυαλά μου, ελέγχω τη σκέψη μου. Έχουν γίνει οι άνθρωποι, το μυαλό τους, εχθρός του εαυτού τους. Ο εχθρός είναι μέσα μας. Ακριβώς. Γιατί? Γιατί δεν ξέρουμε τι είναι οι σκέψεις και τι ασκήσεις να κρατήσουμε. Αλλά ξεκρήσα από την αρχή. Είπα ότι η σύγχρονη ψυχοθεραπεία σε όλες τις συμμορφές, με τον ένα τον άλλο τρόπο, είναι διάδοχος της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας. Με ποιον τρόπο? Υπάρχουν δύο μεγάλα ρεύματα και σήμερα. Τα ψυχαναλυτικά ρεύματα και τα γνωσιακά συμπεριφοριστικά. Τα ψυχαναλυτικά, Φρόιντ και οι επίγονοι, Γιούγκ, Άντλερ, Ράιχ, κτλ. Ο Γουίνικοτ. Παρ' όλες τις ιδιαίτερες διαφορές. Ο Γουίνικοτ, τον διαβάζω πρόσφατα. Αυτή δεν είναι από τους πρώπους, είναι από τους δεύτερους. Είναι δεύτεροκλασσάτη, δεν είναι από τους πρωτοκλασσάτους. Ελπίζω ότι κάποιος γράφει. Έχει πιο ωραία πράγματα και ο Γουίνικοτ. Με λίγα λόγια, ο Φρόιντ χρησιμοποίησε την αρχαία ελληνική μυθολογία για να εκφράσει αυτά που είχε παρατηρήσει στους ασθενείς του. Που ήταν κυρίως μια δουλειά στο ασυνείδητο. Πράγματα τα οποία δεν γνωρίζουμε αλλά που λειτουργούν. Είχαν γράψει αρχαία για το ασυνείδητο. Με τον όρο ασυνείδητο όχι. Αλλά με άλλους τρόπους αν αφίβολα. Δεν ανακαλύψαμε τίποτα. Είπατε και στις προηγουμένες. Λίγο πολύ, ό,τι λέμε και δεν λέμε, το είχαν πει καλύτερα οι Έλληνες, όπως λέει και ο Νίτσι. Δεν μπορώ να βρω κανένα τομέα που να μου τα είχαν πει ήδη οι Έλληνες καλύτερα από ό,τι λέμε εμείς σήμερα. Εγώ ο ίδιος διάβασα τον Κέλσος. Ο Κέλσος είχε πάρει όνομα λατινικό, αλλά ήταν Έλληνας. Είδε του 1ου αιώνα μου τα Χριστόν. Είχε γράψει ένα κείμενο κατά Χριστιανών, εκείνης η εποχή τους Χριστιανούς, τα υπέρ και τα κατά. Φυσικά το κάψανε χριστιανή, αλλά διεσώθη. Τώρα ας μην μπούμε σε λεπτομέρες. Κυκλοφορεί. Ο Κέλσος. Ορθός Λόγος. Τι λέει για τη γλώσσα των πτυνών και τη γλώσσα των μελισσών και των εντόμων, των μυρμηγκιών. Αν τα ξέραν οι καθηγητές μου στο πανεπιστήμιο που διδάσκανε εθολογία, ήταν βιολόγοι και κάνανε την ψυχολογία των ζώων, δηλαδή πώς επικοινώνουν τα μυρμύγκια μεταξύ τους, τα κοινάνε τις κεραίες, οι μέλισσες, γιατί επικοινώνουν, έχουν γλώσσα και ξαναδικά περίπλοκοι και έχουν πολιτισμό σχεδόν σαν το δικό μας, μήπως σε πολλούς τομείς καλύτερο. Τα μυρμύγκια έχουν ακόμα και γελάδες και τις αρμαίουν, που είναι εκείνα τα κόκκινα με τις πασκαλίτσες. Δηλαδή δεν έχουμε ιδέα πόσο εξεργεμένους πολιτισμούς έχουν τα μυρμύγκια ή οι μέλισσες. Οι αρχαίοι χωρίς τα μηχανήματα που έχουμε σήμερα, τις κάμερες που βάζουμε μέσα στη μηκοφωλιά και βλέπουμε τι γίνεται, τα γνώριζαν. Και λέω, Θεέ μου, αν τα ξέραν οι καθηγητές, θα είχαν πέσει τα σύννεφα. Νομίζω ότι τα ανακαλύψαν τα δεκαετία του 70 και του 80 με τις σύγχρονες τεχνολογίες και τα ξέραν οι πρόγονοι. Πώς? Ήταν η επαφή τους με διαισθητική πραγματικότητα, δηλαδή επειδή είχαν επαφή με τη φύση... Υπάρχει και κάτι άλλο. Σκάνω μια παρέθεση εδώ. Οι γυμναστικοί. Οι Έλληνες είναι αλήθεια ότι γυμναζόντουσαν όλοι. Πριν είχαν ειδικές τάξεις πολεμιστών, ήταν όλοι πολεμιστές. Πρώτα γίνανε οπλίτες, μετά γίνανε πολίτες. Δεν ξέρω αν με εννοείτε. Πολίτης χωρίς όπλα, δε. Αλλά με όπλα, μια χαρά πολίτης είσαι. Αλλά πρώτα γίνανε οπλίτες, μετά γίνανε πολίτες. Υπάρχει πολλούς και διαφόρους λόγους που δεν είναι τη στιγμή που θα αναλύψουμε. Είναι ξεκάθαρα σημαντικό να μάθουμε και την ιστορική εξέλιξη των πραγμάτων. Υπάρχει ένα άλλο καταπληκτικό σύγγραμμα, το οποίο χρησιμοποίησα και εγώ στη διαλέξη μου, από την αρχαία ελληνική φιλοσοφία στη σύγχρονη ψυχοδραπεία. Το είχε γράψει ένας Έλληνας, μου διαφέρετε με το όνομά του δεν θυμηθώ όμως, και το οποίο το είχε χαρίσει, το είχε περάσει κατευθείαν στο ίντερνετ, δεν μου έρχεται τώρα, αλλά όσοι θέλουν μπορούν να μου γράψουν να τους το ανακοινώσω. Το είχε χαρίσει στους Έλληνες. Είχε μπραβευθεί από την Ακαδημία Πιστημών στην Σοβιετική Ένωση, γιατί ήταν πόντιος και πρώην σοβιετικός πολίτης, ήρθε και πέθανε στην Ελλάδα. Για το πέρασμα από την ελληνική φιλοσοφία, από το μύθο στο λόγο, αυτό σημαίνει ο τίτλος. Από τη μυθολογία στη λογική. Και περνάει όλα τα ελληνικά φιλοσοφικά ρεύματα, και σαν πρώην σοβιετικός κάνει και ανάγκες των κοινωνικών δομών. Τι οδήγησε τους Έλληνες να ξεφύγουν από τη θρησκεία και το μύθο, τις μυθολογικές εξηγήσεις, τι έγινε, ο ήλιος. Α, ο Φαέθρανας πάει 9 βότα στον ορανό, πήρε το άρμο του πατέρα του κτλ. Τι έκανε ο Βίας, ναι, άρπαξε την ωραία την κοπέλα και την Ευρώπη και την πάει βόλτα. Και να βρούμε φυσικές εξηγήσεις στα φυσικά φαινόμενα. Γιατί η γέννηση της φιλοσοφίας έχει να κάνει και με το άνθισμα, το μπουμπούκιασμα. Ποιος ήταν αυτός, λοιπόν, στη Μικρά Ασία που σήματι λέμε Τουρκία. Από εκεί ξεκινάει η φιλοσοφία. Φυσικές εξηγήσεις στα φυσικά φαινόμενα. Αυτό κάνει τον ελληνικό πολιτισμό μοναδικό παγκοσμίως. Και οι Κινέζοι είχανε πολιτισμό, και οι Ινδοί είχανε πολιτισμό, είχανε φιλοσοφικές θεωρίες, αλλά όχι με την έννοια που είναι ο φίλος της σοφίας. Όχι με την έννοια του να ανακαλύψω εγώ, χρησιμοποιώντας, το δικό μου λόγο. Ξέρουμε τις αρχαίες ελληνικά λόγους, σημαίνει και τα λόγια, η ομιλία, αλλά κυρίως η σκέψη που βρίσκεται από πίσω. Δηλαδή τα λόγια είναι η σκιά της σκέψης του νου. Και εμείς σκέψουμε λόγια ενώ με το λόγο, τη συζήτηση. Λέω ότι ο φιλόσοφος δεν είναι ούτε ο σοφός που είναι το τέλος της κλίμακας, ούτε αυτός ο οποίος δεν έχει ιδέα, είναι αυτός ο οποίος κινείται από την άγνοια στη γνώση, είναι ο φίλος της σοφίας. Τυρίται και το μέτρο έτσι, γιατί οι αρχαίοι είχανε πολύ έντονη την έννοια του μέτρου, το πάση χρήμαση μέτρων άνθρωπος. Τα έχουμε χάσει αυτά. Και την αναζήτηση της χρυσής τομής. Μπράβο, που είναι εξειδικευμένη για τον κάθε άνθρωπο. Εμείς λέμε με δεξιός ή με αριστερός πολιτικά και το θεωρούμε φυσιολογικό. Δεν τρεπόμαστε. Ο αρχαίος έτσι δεν θα τρεπόταν. Θα αναζητούσε το μέτρο. Όχι κεντρός, ούτε δεξιός, ούτε αριστερός. Πλήρως φάσματος. Κάποια φορά μου λένε, τι είσαι δεξιός, αριστερός, να μην το πω οχι ιδέα όπως το λέω, γιατί δεν θα επιτρέπετε, αφού έχω και δεξι χέρι, έχω και αριστερό. Αλλά μια καρδιά. Και οι δεξοί και οι αριστεροί θα πρέπει να τρέπονται. Οι δεξοί γιατί είναι δεξοί. Άρα έχουν παράλυτο το αριστερό μέρος. Οι αριστεροί γιατί έχουν το δεξιό παράλυτο. Ολόκληρος, παιδιά, μπορεί να είμαστε. Παρ' όλα αυτά βλέπουμε ότι και στην αρχαία Ελλάδα είχαν, πώς να το πω, είχαν κακή κατάληξη σπουδαίοι φιλόσοδοι, δηλαδή ο Σοκράτης πήχη. Άρα από τότε ενηπίρχε αυτό που και σήμερα υπάρχει. Ο Σοκράτης το σκοτώσαν όγι αυτά που έλεγε, αλλά γιατί είχε ξεφτυλίσει πολλούς τις συζητήσεις. Σοκράτης δεν μπορεί να επάξει ευτυχία αν δεν είσαι πλούσιος. Ο Σοκράτης δεν έπαιρνε στον κόπο να κάνει αυτή τη συζήτηση, έκανε αλλιώτικη. Τι είναι η ευτυχία? Το εκμαίευε. Πέρα αυτό, είναι πιο προχωρημένο η εκμαίευσης. Ξεκίνεται μια ερώτηση, τι είναι η ευτυχία. Α, ή τι είναι ο πλούτος. Άφωνους τους άφηνε. Ποιος είναι πραγματικά πλούσιος, ούτως που έχει λιγά αγαθά, ότως που έχει ψυχικά αγαθά, ούτως που έχει πολλά ή αυτός που θέλει λίγα. Μα τα ξαναβείτε, δεν το κατάλαβα καλά. Και επειδή έχει ξεφτυλίσει πολλούς επιφανείς Αθηναίους, απλές ερωτήσεις. Τι είναι η ευτυχία. Εμείς σήμερα χρησιμοποιούμε τη λέξη ευτυχία αντί για ευδαιμονία. Και ευτυχία σημαίνει καλή τύχη, εφ και τύχη. Όπως λέμε, εύριστος, δύσκριστος. You stress, eftress, καλό stress, distress, κακό stress, ελληνολατινικά είναι αυτά. Δυστυχώς, όπως λέμε, εφριθμός, καλός ρυθμός. Δυστυχώς, κάναμε χρόνια αρχαία και δεν ξέρουμε ούτε τα φτυχιώδη. Το θέμα λοιπόν για μας, η ευτυχία, έχουμε μόνο μια λεξούλα που σημαίνει καλή τύχη, καλό τύχος. Λες και είναι κάτι άσκητο από μας. Η τύχη είναι κάτι που δεν το ελέγχουμε. Για τους Έλληνες, τους Αρχαίους και πολλούς άλλους Ελληνοσόφους, και Ινδούς και Κινέζους, η ευτυχία είναι κάτι που το κατασκευάζεις. Και μιλάμε για ευδαιμονία, για μακαριότητα. Μια λέξη που οι περισσότεροι δεν την γνωρίζουν. Νομίζουν ότι ο Μακάριος είναι ο Μακάριος σε λόγο της Κύπρου. Δηλαδή είναι ένα όνομα τίτλος τιμής για θρησκευόμενα άτομα, για επιφανήση της εκκλησίας. Ο Μακάριος είναι ένα άνθρωπος ο οποίος είναι σε μια κατάσταση Ιρβάνα, τα λέγαμε σήμερα. Στην Βουδιστική Ορολογία, ή Σαμάντι στην Ιδιστική. Είναι μια κατάσταση ευτυχίας που πηγάζει από μέσα του και δεν έχει να κάνει με τα εξωτερικά συμβάντα. Αυτά είναι τα αγαθά που λέγει ο Πλάτωνας ότι είναι ανεξάρτητα σε χώρο και χρόνο. Για να φτάσουμε τόσο μακριά, πρέπει να διαβάσουμε και τους αρχαίους κατευθείαν. Επίκτητο και επίκουρο. Γιατί ο Σωκράτης υπάρχει μέσα τον Πλάτωνα που τον διαστρεβλώνει, τον κάνει λίγο πλατωνικό ο Σωκράτης. Ο Σωκράτης έλεγε εν είδε ότι δεν είδα, ένα ξέρω τίποτα δεν ξέρω. Αυτό πραγματικά συνοψίζει για μένα είναι το καλύτερο απόφθεγμα παγκοσμίως. Σίγουρα ο Σωκράτης έξερε πολλά, αλλά δεν το χρησιμοποιήσε τυχαία αυτό το όνομα. Αυτό το απόφθεγμα είναι βάση ζωής για τον άνθρωπο και θεωρώ ότι αν το ακολουθήσει και το... Εγώ το σκέφτομαι κάθε μέρα αυτό το απόφθεγμα. Σοβαρά σας το λέω αυτό το πράγμα. Πρέπει να κάνουμε πολλές εκπομπές για να δούμε τι εννοούσε ο Σωκράτης και να έχουμε κι άλλους καλεσμένους. Γιατί κρύβει μέσα και η αυτογνωσία όσο λέει και ένα πράγμα ξέρω ότι δεν ξέρω τίποτα. Κρύβει μέσα αυτός όμως να κρύβει όλη τη γνώση. Ακριβώς. Αλλά τι εννοούσε ο Σωκράτης. Ο Σωκράτης το έχει εξηγήσει. Πήγε κάποτε ένας φιλαράκος στο Καραμίδι πως το λέγανε στους δελφούς και ρώτησε... ότι είμαι ο πιο σοφός άνθρωπος στον κόσμο. Και του λέω ο Σωκράτης. Εφαρνώς οι ιερείς τους δελφούς ξέρανε πολλά. Συν το γεγονός ότι έβγαινε κάποια οσμία από τη γη, έβγαινε κάποιο αέριο. Ξέρουμε σήμερα τι ήταν. Δεν ξέρω αν έκανε καμιά σύνθεση με τη Δάφνη. Αλλά ήταν κάποιο αέριο που το λέμε το αέριο του Γέλιντο. Ο δοντίατρης, σαν μέθοδο για να μας ναρκώσουν ελαφρά και επειδή γελάς και όλας, θεωρείται κάτι σαν ελαφρύ ναρκωτικό. Έγινε σεισμός όμως, έπαψε αυτή η ανάδυση του αέριου και τελείωσαν και οι χρησιμοί τους δελφούς. Για να ξέρουμε τι έγινε. Σήμερα το ξέρουμε. Πριν μερικές δεκαετίες δεν το γνωρίζαμε. Τι ακριβώς γινότανε στους δελφούς. Ο Μολόκο, την πρώτη φορά το ακούω αυτό. Το ξέρουμε σήμερα. Και αυτό λέμε ότι η γνώση έρχεται από τη σύνθεση των επιστημών. Ένας γεωλόγος με έναν αρχαιολόγο που δουλεύουν στους δελφούς και συζητήθηκαν για τι δουλειά κάνει ο καθένας και μετά έκαναν αναλύσεις στα υπολήματα που έχουνε μείνει στους δελφούς και βρήκανε τι ήταν η ουσία που κρυβόταν από πίσω. Γι' αυτό και οι επιστήμες. Το λέει και ο Πλάτωνας. Να μιλάμε για τον Πλάτωνα. Δηλαδή καλό είναι να μερίζουμε την πραγματικότητα για να μπορέσουμε να τη μελετήσουμε γιατί είναι εξαιρετικά, περίπλοκη. Αλλά πρέπει να τα ξαναενώνουμε με τα όλα αυτά τα κομμάτια των επιστημών για να ξαναβούμε πάλι τη φιλοσοφία. Ο φίλος της σοφίας, σοφός είναι μόνο ο Θεός λέγανε οι πρόγραμμοι. Ό,τι κι αν σημαίνει αυτό. Η ολόθητα. Ο επίκτητος λέει ο Θεός είναι η φύση. Και η φύση είναι ο Θεός. Τέλος. Ο Θεός είναι ο λόγος. Η λογική. Επίκουρος, επίκτητος, διαφέρουν στις θεωρίες. Διαφέρουν. Και τρογόντουσαν και μεταξύ τους. Μάλλον όχι οι ίδιοι. Οι φιλόσοφοι δεν παλέγμα μεταξύ τους. Φαντάζετε τον Βούδα με τον Χριστό να δέρνονται. Όμως οι οπαδοί τους δέρνονται. Και τότε κάναν το ίδιο. Γι' αυτό και επίκτητος πολλές φορές έλεγε ας υπακούσετε στα διατάματα του επικούρου και τα ξαζητάμε. Γίνεται πρώτα πραγματικά επικούριστες, επικούριοι, μαθητές του επίκουρου και ξαζητάμε για το θέμα. Ο επίκουρος γενικά είναι γνωστός ως ιδονιστής. Ιδονή. Όχι η ιδονή του πορνο... και τα λοιπά και τα λοιπά. Το λέει ο επίκουρος. Όταν μιλάμε για ιδονές, ότι η ιδονή είναι η αρχή και το τέλος της ανθρώπινης ζωής, μιλάμε, πως έλεγε, τον ασό των ιδονάς. Αλλά το μήτε αλγήν κατά σώμα, μήψε πονάει, αναλγητικό που λέμε το κορμί σου, μήτε ταράσσεσαι κατά ψυχήν. Ούτε να ταράζεσαι ψυχικά, ούτε να πονάει το κορμί σου. Αυτός είναι ο ιδονή. Μια κατάσταση γαλήνης κεραιμίας. Ενώ επίκτητος, τον πήραν και οι χριστιανοί και στις οδηγίες του από τη δασκαλία του ένας μαθητής του είχε πάρει σημειώσεις. Ο Φλάβελς Αριανός, και αυτός είχε πάρει λατινικό όνομα, ήταν Έλληνας. Το Αριανός έμεινε βέβαια από το Άρισ, έτσι, και είχε πάρει σημειώσεις, όπως παίρνουμε διαλέξεις, σημειώσει μια διάλεξη. Έχει πέντε βιβλία, ας πούμε, οι διαλέξεις. Αν το ψάξουν αυτοί που μας ακούν, θα τα βρουν. Η σύνοψη όλων αυτών είναι το εχειρίδιον, το εχειρίδιον του επίκτητο. Είχαν πάρει το εχειρίδιον στα πρώτα χριστιανικά μοναστήρια επειδή φαίνονταν πολύ ασκητικός ο επίκτητος. Αν έρχεται μια πιατέλα με φαγητά, περίμενε. Να περάσει από όλους και μετά πάρε και εσύ με διακριτικότητα. Αν μαζί θα δεν πάρεις και καθόλου, ακόμα καλύτερα. Όσο αφορά όμως το πώς χειριζόμαστε το μυαλό μας και την πράξη, συμφωνούσαν και οι δύο. Και πρέπει να θυμίσουμε ότι η ελληνική φιλοσοφία είχε τρία πόδια, ήταν τρύποδας. Η μία ήταν η φυσική, αυτό που λέμε σήμερα φυσικές επιστήμες, από βιολογία μέχρι κοσμολογία. Η άλλη ήταν η ψυχολογία, η λογική, που αφορούσε τον τρόπο σκέψεις. Και η άλλη ήταν η ηθική, ήταν η εφαρμογή, αυτό που λέμε εμείς τρόπος ζωής, mode vie, mode vivendi και τα σκεκτικά. Δηλαδή είχαμε τις φυσικές επιστήμες, να μάθουμε πώς είναι ο κόσμος φυαγμένος, είχαμε τη λογική, πώς πρέπει να σκεφτούμε και τέλος είχαμε την εφαρμογή όλων αυτών στην καθημερινή ζωή. Να λέγαμε η ηθική, δεν είμαστε μόνο ηθικός άνθρωπος, μη ξέρω, παρθένας που ντρέπεται για το κορμί της, δεν είμαστε αυτήν την ηθική. Είμαστε το τρόπο ζωής, τα ήθη και τα έθιμα. Γιατί ακόμα και η λέξη αμαρτία, δεν σήμερα στην αρχαιότητα αυτό που σημαίνει σήμερα, πρώτοι χριστιανοί το χρησιμοποίησαν τη λέξη αμαρτία, δεν έχει σημασία ότι έχω κάνει κάτι ανήθικο που θεωρούμε σήμερα, παρέβηκα κάποια εντολή, δεν έχει σημασία ότι έχω κάνει κάτι ανήθικο που θεωρούμε σήμερα, παρέβηκα κάποια εντολή, δεν έχει σημασία ότι έχω κάνει κάτι ανήθικο που θεωρούμε σήμερα, παρέβηκα κάποια εντολή, δεν έχει σημασία ότι έχω κάνει κάτι ανήθικο που θε του να ξέρω πολλά. Ο σοφός είναι ο πολύξερος. Υπάρχουν ένα σωρό πολύξεροι ηλίθιοι, κατά κυριολεξία ηλίθιοι. Υπάρχουν και κάποιοι άνθρωποι που είναι βλάβες γενετικές, ένας από αυτούς είναι καθηγητής σε νομές πολιτείες σε τρεις επιστήμες, φυσική, χημία, μαθηματικά. Ξέρει τουλάχιστον τρεις σημείς φιλιάδες βιβλία απ' έξω, μέχρι εκεί που είναι η τελεία, αλλά σε κάποια άλλα πράγματα είναι καθυτερημένος, δεν μπορεί να βάλει τη ζώνη του αν τη βγάλει του άλλου, που χωρίζονται και έχουν γέφυρες τα ενών τα δύο εμισφαίρια, έχουμε δύο εμισφαίρια, το δεξί και το αριστερό, σε αυτό είναι ενωμένα. Του δίνει κάποιες παραπάνω ικανότητες, όπως την καταπληκτική μάθηση, δηλαδή την υπογραφική μνήμη, κοιτάει κάτι και το έχει μάθει, το καταγράφει το μυαλό του λες και είναι φωτογραφία, αλλά δεν μπορεί να βγάλει τα παπούτσια του ξέρω εγώ. Δεν ξέρω να πεις σε μια κοπέλα τι ωραία μου είναι τα μάτια σου σήμερα, ξέρω εγώ μου αρέσει το χαμαγελώσεις, δεν ξέρω αν βλέπεις τάρι, δηλαδή τα στιγειόδι. Τα έχετε ακούσει πιθανώς τον όρο αυτισμός, σε αυτήν τη σακούλα που λέγεται αυτισμός, βάζουμε μέσα πανέξυπνα άτομα. Ελληνική λέξη που μάλιστα παντού έτσι λέει, πανκοσμίως είναι ο όρος αουτισμός, δηλαδή η Ελλάδα έχει δώσει τόση ορολογία πια, τα έχουμε πει εδώ, εκατομμύρια φορές έχουμε κάνει δακτορικό. Η μόνη ακριβής γλώσσα είναι η ελληνική, η αρχαία ελληνική, όταν λέγανε ελληνικά νομοταρχία έτσι όπως και οι Γάλλοι που σπούδασαν, όταν λέγανε ελληνικά νομοταρχία, όταν λέγανε τα νέα ελληνικά λέγανε νέα ελληνικά, όταν λέγανε Έλληνες όταν λέγανε Αρχα η μόνη ακριβής γλώσσα, σκέφτετε, εμείς λέμε έρωτας, η Άγγλια είναι love, love, love, άνθρα μου και σεξ. Υπάρχει και το έρος στα Αγγλικά, το έχω δει. Ελληνική λέξη, και τα άνθρωποι ξέρουν, οι μορφωμένοι ξέρουν τι σημαίνει, αμόρφοι δεν ξέρουν, εμείς θα πούμε αγάπη, θα πούμε φιλία, θα πούμε στοργή, θα πούμε έρωτας, τέσσερις λεξούλες κατευθείαν και φιλία στα αρχαία ελληνικά σημαίνει φιλό, αγαπώ, είμαι φίλος κάποιου, αλλά όμως από το ασπάζομαι. Εμείς λέμε φιλό, δεν έχει το ίδιο νόημα. Εμείς έχουμε τέσσερις λέξεις, οι αγγλωσσάξους έχουν μία. Και αν είναι μορφωμένοι, ξέρουν και κάποια άλλη. Κάτι πήραμε από τα λατινικά, γιατί τα αφήρεις τα λατινικά και τα ελληνικά από τα αγγλικά, είναι μια γλώσσα για το βοσχόνι. Για να είμαστε έτσι λυκρίνοι, θα λέμε τα πράγματα από το νοματέγκρι. Το κακό δεν ισχύει και για εμάς αυτό. Που δεν ξέρει αρχαία ελληνικά, δεν καταλαβαίνει το μήτρα, το μητέρα. Δημήτρη, Γημήτρη, η μητέρα της Γης. Τις προάλλες. Μίλαγα με μία, νομίζω ήμουνα σε ένα μαγαζί με μία πολίτρια. Και κάτι σχολιάζαμε και της λέω, εντάξει, δεν με πειράζει αυτό, είναι ίσονος σημασίας. Και μου λέει τι εννοείται. Και της λέω ότι δεν με πειράζει, ξέρω από αυτό το προϊόν, δεν έχει αυτό, γιατί δεν έχει σημασία. Δεν ήξερε το ίσονος, που είναι από το ί, τον ί, τον ίσονος. Αν είχαν κάνει αρχαία. Ήταν ελληνίδα Τι ρε παιδί μου, αυτά είναι η γλώσσα μας, ότι ό,τι επαγγέλμα και να κάνεις, δεν υποτιμά με προφανώς κανένα επάγγελμα. Αλλά αν δυκαταλαβαίνεις τη γλώσσα σου, η γλώσσα, δεν είναι θέμα επαγγέλματος. Είναι εκτιμήνων όλων των πολιτών. Έτσι δεν είναι. Αν δεν έχεις λέξεις, δεν έχεις και σκέψεις. Εάν είσαι φτωχός σε λέξεις, δεν είναι φτωχός και σε σκέψεις. Όταν μαθαίνεις μια ξένη γλώσσα και δεν ξέρεις καλά τη δική σου, μαθαίνεις καλά και την ξέρεις. Όταν δεν ξέρεις καλά τη δική σου, δεν μπορεί να μάθεις ότι την ξέρεις. Οι Έλληνες πήγαν στη Γερμανία το 50, ας πούμε, και είχαν ένα λεξιλόγιο, 350 λέξεων, ούτε γερμανικά μάθανε ποτέ. Μου έλεγε μια φίλη μου γαλλή, τώρα είχα μάθει εξαιρετικά καλά γαλλικά, λέει μίλα σαν διεπωμένο βιβλίο. Λέω, εκτιμή μου και γαμάρι μου. Είσαι γαλλοτραφής από τι κατάλαβα. Δεν χρήσω να πω στη λαϊκή. Λέγανε bouquin οι Γάλλοι για να πουν βιβλίο στην καθημερινή. Εγώ έλεγα livre, που είναι το βιβλίο. Λέγανε, να πουν enfant που είναι το παιδί, λέγανε γαμά. Η λαϊκή γλώσσα. Εγώ χρησιμοποίησα ότι η γλώσσα είναι επίσημη. Γιατί και στα ελληνικά έκανα κάτι ανάλογο. Παρότι τώρα στα ελληνικά μου φύνω, γιατί δεν διαβάζω πια. Διαβάζω ελάχιστα πράγματα στα ελληνικά. Τα πιο πολλά θέλω και δεν κάνω στα γαλλικά, είναι στα αγγλικά. Γιατί μας αρέσει, μας αρέσει. Αγγλικά μιλάν και οι Κινέζοι και εξωγήρινοι. Τα ελληνικά τα έχουμε αφήσει να παραγμάσουν. Τα μαθαίνει μόνο η αριστοκρατία. Και λέγαμε προηγούμενα, τι πάει άσκημα με τους Έλληνες. Δεν έχουμε αριστοκρατία. Αυτό πάει άσκημα. Δεν ξέρω να μιλήσουν ελληνικά. Έχω γίνει γραφική να το λέω, τόσο δεν θέλω και να το ξαναπώ. Νιώθω κι εγώ ίδια γραφική, αλλά έτσι είναι. Μπορώ να σας κάνω μια πολύ ψαγμένη ερώτηση αυτή τη στιγμή που μου ήρθε στο μυαλό. Είπατε πριν ότι οι δύο βασικές σχολές της ψυχολογίας είναι η γνωσιακή, αν το συγκράτησα καλά, συμπεριφορική και μετά η ψυχανάλυση. Που είναι όντως του Φρόιντ και όλα αυτά. Και είπατε ότι η αρχιολυνική φιλοσοφία μάλλον έτσι ταιριάζει καλύτερα με την κλασική ψυχανάλυση. Ποια είναι η διαφορά της αυτής της ψυχολογίαςς? Δεν έχουν ελληνική προέλευση. Η ψυχανάλυση βασίστηκε στην ελληνική μυθολογία, γιατί ασχολείται με το ασυνείδητο. Με το Άρισι Μπουρτσι και Λουλάς, Λουλάς και Άρισι Μπουρτσι, να το πω έτσι, τουρκο... Δηλαδή, με αυτό που είναι συγκεχημένο μέσα μας. Το ασυνείδητο έχει πολλές ώψεις. Κάποιος που δεν έχει σπουδάσει βιοιατρικές επιστήμες, δεν ξέρει πώς δουλεύει το στωμάχι του. Το στωμάχι του μου ξέρει να δουλεύει. Δεν ξέρει πώς δουλεύει. Το μάτω μου ξέρει να δουλεύει. Δεν ξέρει πώς κάνει η παιδιά. Το σώμα του ξέρει να τα κάνει όμως. Δεν ξέρει πώς σκέφτεται. Ο εγκέφαλος του ξέρει να σκέφτεται. Και τώρα πάμε στο όνειρο. Όπως έλεγε ο Νίτσε, το όνειρο είναι η πηγή της μεταφυσικής. Άρα είναι μια παρεξηγημένη λέξη, μεταφυσική. Δεν υπήρχε στα αρχαία Ελληνικά η λέξη μεταφυσική. Δεν έχει τη σημασία που έχει σήμερα. Δεν υπήρχε μεταφυσική για τους Έλληνες. Απλά επειδή αυτός που εξέδωσε τα εβιβλία του Αριστοτέλη, πρώτα εξέδωσε τα φυσικά και μετά τα μεγάλα φυσικά, δηλαδή τα φιλοσοφικά, το μεταφυσική τείνει να σημαίνει μεταφυσική. Με τη σημασία που έχει πάρει σήμερα που είναι παντελώς εσβαλμένη. Ο Νίτσε λοιπόν τι έλεγε, το όνειρο είναι η ρίζα της μεταφυσικής. Γιατί? Γιατί κοιμάσαι και ονειρεύεις. Και όταν σου έχει φάει το παιδί η αρκούδα, ξυπνάς και έβλεπες το όνειρο όσο το παιδί σου λέει μπαμπά σου αγαπώ. Ξυπνάς και λες πού το παιδί μου. Δεν υπάρχει. Ποια είναι η πραγματικότητα. Αυτό που είπα προηγούμενα που ονειρευόμουνα ή αυτό που βλέπω τώρα. Οι θρησκείες και όλα τα παραλυπώμενα, ο άλλος κόσμος, οι άλλες πραγματικότητες, θα πεθάνεις και θα υπάρχει ο παράδεισος και όλα αυτά πράγματα, έχουν να κάνουνε καταρχήν με το όνειρο. Αν δεν υπήρχε το όνειρο, δεν πιστεύουμε σε τίποτα από αυτά. Θα πέθαιναν και θα τελείωναν. Αν είναι αλήθεια ή ψέμα, ποιος ξέρει. Ο Φρόγκ δεν είχε πει ότι είναι η βασιλική οδός προς το ασυνείδητο. Θέλω να πω ότι και τα όνειρα έχουν πολύ μεγάλη σημασία. Νομίζω ότι η επιστήμη της ψυχολογίας τους δίνει πολύ σημασία. Η επιστήμη δεν είναι κάτι ενιαίο. Είναι σαν την πολιτική. Υπάρχουν δεξιέρι, στερή, κέντρο. Πάρχουν πολλές προσεγγίσεις από την κατάλληλα. Και παράδειγμα ότι αυτή η εγκανοποίηση είναι αμαρτία, όχι μόνο αμαρτία, αλλά και πάθανε μαλάκι σε εγκεφάλου. Εξού και η λέξη στα ελληνικά, από το μαλακός επειδή μαλακώνει ο εγκέφαλος, μπουρδευε βέβαια και παραμύθια. Σήμερα είναι η πρώτη αγωγή για τα σεξουαλικά προβλήματα. Δεν μπορεί να αυτό εγκανοποιηθεί. Δεν μπορεί να εγκανοποιηθεί και με άλλο. Σήμερα κάνουμε μαθήματα και σεμινάρια. Μαζεύω τις δέκα κυρίες, οι οποίες είναι ψυχρές. Μην πούμε για αυτά τα θέματα καλύτερα. Εντάξει, γιατί είναι και πανεπιστημιακή εκπομπή. Και κάνουν άσκηση, δηλαδή, με τον θεραπευτή τους. Άσκηση. Και αποκινούμαστε. Ας το αφήσουμε αυτό. Πάμε πάλι στη νοσιακή. Τι διαφορά έχει με την ψυχ δημιουργία της αρχιότητας. Και αυτά που φοράω σήμερα, όσο και να μου αρέσουν τα ρουχαλάκια μου, όσο και να είναι κουμψά, αύριο θα βάλω άλλα. Είτε για θα φταρούν, είτε για θα βρεθούν καλύτερα. Αυτή είναι η διαφορά της επιστήμης από όλα τα άλλα συστήματα. Θρησκευτικά και της ψευδοεπιστήμης. Αστρολογία. Η αστρολογία δεν έχει αλλάξει από την αρχιότητα μέχρι σήμερα. Αν διαβάζεις ένα σύγγραμμα ιατρικής από το 40 μέχρι τώρα, δεν υπάρχει τίποτα κοινό. Ακόμα και στην ιστορία, που τα ιστορικά ιότητα δεν αλλάζουν, οι μέθοδοι διερεύνησης όμως των ιστορικών γεγονότων αλλάζουν. Και κάθε μέρα βγαίνουν καινούργια δεδομένα. Αν δεις ποια ήταν η αστρολογία ή η αστρονομία κάποτε είναι το ίδιο πράγμα πριν πενήντα χρόνια και πια είναι σήμερα, χάος. Κάθε μέρα βγαίνουν καινούργια πράγματα. Και ακούς για την αστρονομία και νομίζεις ότι ακούς για μεταφυσική, για παραμύδια. Απλά κάποιοι τα καπηλεύονται και βασίζονται στην αμορφωσιά που διέπει ορισμένους ανθρώπους και τα συγγειώνουν με μαγεία. Δεν ξέρω. Ακριβώς όπως το είπατε. Περιμένω την ευκαιρία να ακούσω μια διατύπωση, ξέρω εγώ, στη φυσική, ξέρω εγώ, κφαντική φυσική. Ωραίο αυτό, αρπάνε. Ούτε καταλαβαίνω τι σημαίνει, ούτε που θε προέκυψε, ούτε ποιο είναι το περιεχόμενό του. Δεν βλέπω ποιο πού το σκατεύει. Είναι η κφαντική ψυχολογία. Τι είναι αυτό ρε. Θέλω να πω τώρα ο άλλος που ρίχνει ταταρό. Δεν έχει καμία σχέση με την αστρονομία που είχαν οι αρχαίοι Έλληνες. Από οίτως καμία. Αυτές οι σημαντικές ήταν προεπιστημονικές μέθοδοι για να καθυσυχάσουμε τον εαυτό μας. Αν και να ξαγρήσεις το θέμα του ονείρου, γιατί είναι τεραστίας σημασίας. Η ψυχανάριση έχει φτάσει κάπου. Εγώ είμαι συγκριτικός, δηλαδή προσπαθώ στη ζωή μου και σαν επιστήμονας και σαν άνθρωπος να αναζητώ την χρυσή τομή. Λέω αναζητώ, όχι βρίσκω. Η χρυσή τομή είναι σαν τη σοφία. Την κυνηγάς, αλλά όσο καν την αρπάζεις και είναι λίγο πιο πέρα. Είναι σαν να κυνηγάς το ουράνιο τόξο. Μόλις στάει στο μουνό, κάνεις έτσι, αλλά... Υπάρχει και ένα ρητό που λέει ότι δεν διαφέρει η αναζήτηση από την έβρεση. Βρίσκεις και μετά έρχεται η νέα αναζήτηση. Είναι συνεχές αυτή η διαδικασία, το προτσέας που λέει μία άλλη. Είναι το γιγγιάνκ των κυνέδρων, ας πούμε. Μέσα στο μαύρο υπάρχει μία άσπρη κυλίδα. Μέσα στο άπρο υπάρχει μία μαύρη κυλίδα, που σημαίνει ότι τα πιο μαύρα μεσάλιχτα έχουν αρχίσει ήδη το ξημέρωμα. Τα ξέραν αυτά οι προγόνες. Οι λαμπρότεροι εννοώ. Αποτέλευμα, λοιπόν, είναι το όνειρο, όπως λέει και ο Νίσερ, είναι η ρίζα της μεταφυσικής. Είναι η ρίζα της μεταφυσικής. Αλλά τι δείχνει, τι δηλώνει... Το όνειρο παίζει ξανατικά σημαντικό ρόλο σε πάρα πολλά πράγματα, να καταρχεί στη μνήμη. Γιατί το reset, να το πω έτσι, με την εγκλέζικη ιερολογία. Ξαναρχίζουμε από την αρχή. Εάν δεν γίνει αυτή η διαδικασία, διώξουμε το πρώτο τετράωρο του οχτάωρο του ύπνου, σβήνουμε πάλι σαν αμνείς άχρηστας. Το δεύτερο τετράωρο γράφουμε. Τα ξέρουμε σήμερα αυτά, επιστημονική έρευνα για το όνειρο. Είναι περισσότερο κοντά στη ψυχοφυσιολογία σήμερα, δηλαδή στις βιοεπιστήμες, σημαίνει cognitive sciences, ή βιολογικές βάσεις συμπεριφοράς. Οι ρίζες μεταξύ βιολογίας και ψυχολογίας. Γιατί ξεχνάμε ότι η ψυχολογία είναι μια βιολογική επιστήμη. Αυτό που βλέπεις στην τηλεόραση, η εικόνα, από πίσω έχει τρατζίστρο, έχει πυκνοτές, έχει ακτινοβολίες. Αν μας σπάσει την τηλεόραση, δεν θα βρει στους ανθρωπάκια μας να μιλάνε. Αυτά όμως συνηπάρχουν. Το θέμα λοιπόν είναι ότι το όνειρο τι μας δείχνει το ασυνείδητο. Όλο αυτό το ανακάτωμα από εντυπώσεις που βγαίνει σαν όνειρο και διαμορφώνει μια εικόνα. Χωρίς να μπαίνουμε τώρα στο αν έχουν δίκιο οι ψυχαναληπτές, αν έχουν δίκιο οι άλλοι. Εγώ πιστεύω ότι και οι δύο έχουν δίκιο σε κάποιο σημείο. Και πρέπει να κάνουμε την ένωση. Πάλι το μέτρο, ναι. Ακριβώς. Δεν μπορώ να πω ότι οι δεξιοι έχουν άδικο. Σε πολλά πράγματα έχουν δίκιο. Δεν μπορώ να πω ότι οι αριστεροί έχουν άδικο. Σε πολλά πράγματα έχουν δίκιο. Η σύζευξη. Πρέπει να βρούμε τη χρυσή τομή ακριβώς. Το μέτρον του Άριστον. Έτσι θα το λέγατε το κόμμα αυτά. Μέτρον. Ακριβώς νομίζω ότι είναι το μέτρο που μετράς. Και λέει πανμέτρον Άριστον που δεν σημαίνει τίποτα στα Ελληνικά. Είναι μέτρον Άριστον. Τέλος. Οι μεσότητες που λέει ο Αριστοτέλης. Όλοι οι Έλληνες θα το λέγαν. Μέτρον. Πόσο ωραίο αυτό που έχει πει για τη μεσότητα. Αν ο κόσμος τα ξέρε όλα αυτά και τα διάβαζε και τα προωθούσε έστω λίγο το Υπουργείο Παιδείας, που δεν κάνει μαθήματα φιλοσοφίας στα σχολεία, ενώ θα έπρεπε. Γίνονται λίγα πράγματα. Και λυγώντας τα νάκλες. Έτσι δεν είναι. Έχω άδικο. Ποιος τη θέλει αυτή η φιλοσοφία. Ο φιλόσοφος δεν είναι κομφορμηστής. Είναι αντίκομφορμηστής. Όταν λέμε φιλοσοφία, δεν λέμε δάσκαλο της φιλοσοφίας. Πως ο φιλόσοφος δεν ήταν δάσκαλο της φιλοσοφίας με την έννοια του καθηγητή που διδάσει την ιστορία των ιδεών. Άλλο είμαι μόδος και φτιάχνω ρούχα και άλλο δείχνω τη μόδα πως πέρασα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Είναι άλλη δουλειά. Άλλο φυσικός, άλλο καθηγητής φυσικής στο σχολείο. Και όπως μου έλεγε και ο μαθηματικός μου κάποτε, να είναι καλά άνθρωπος, θελπίζω να ζει, έλεγε εγώ σπούδασα για να γίνω μαθηματικός, δεν σπούδασα για να γίνω καθηγητής στο γυμνάσο. Περισσότερα φανταζόμαστε μαθηματικό, δεν φανταζόμαστε κάποιον να δουλεύει για τη ΝΑΣΑ. Φανταζόμαστε κάποιον που κάνει διδασκαλία μαθηματικών, αχρύς των μαθηματικών, γιατί αν το πει δεν έγινε ως την ανάγκη να μάθει μαθηματικά, τα συγκεκριμένα που του χρειάζονται, του είναι παντελώς άχρηστα. Θα ήταν καλύτερο να μάθει πως θα ρίξει το κομμενάκι από εμένα. Το αγόρι το κορίτσι. Πώς θα πω στη Σούλα τι ωραία που είσαι και πώς στη Σούλα θα πει θα με περάσει για εύκολη να του πω ότι θέλω να περάσουμε τη νύχτα μαζί. Αυτά τα προβλήματα έχουν τα παιδιά στα 14, στα 15, στα 17. Όταν σου πω να του κάνεις τριτοβάδι με σεξισώσεις και δεν ξέρω τι άλλο, δεν του ενδιαφέρει. Πρέπει κατ' αρχή να του ξεκινείς την περίεργεια. Αυτή είναι η βάση παιδαγωγικής. Άγω το παιδίς με του κοινάω την περίεργεια. Πολλοί λέμε ότι η βάση της μάθησης είναι η επανάληψη, λάθος, την υπηρέτρια. Πώς λέει και η Δίκτωρα Σουγκώ, η νοημοσύνη είναι η σύζυγος, η φαντασία είναι η ιερωμένη και η μνήμη είναι η υπηρέτρια. Τα απεθασμάσια. Η περίεργεια είναι αυτή που ξυπνάει την επιθυμία για γνώση. Να σας πω κάτι. Δεν έχουνε τα παιδιά πλέον επιθυμία για γνώση. Εδώ το βλέπεις. Τώρα, αντάξει, και εγώ δεν θέλω να τα λέω αυτά σε δημόσιο λόγο, αλλά ακούμε για φαινόμενα μέχρι στιγμένων εργασιών. Τέλος πάντων, βλέπουμε ότι ο άλλος, ο καθένας, προσπαθεί να αποφύγει τη γνώση, τη θεωρεί βαρύδι. Πρέπει, πώς μπορούμε να ξεγυρίσουμε στον αγαπάμε, δηλαδή να σας το πω διαφορετικά. Το σχολείο δεν κάνει τίποτα για να μάθεις φιλοσοφία, παρόλα αυτά μένει στο εγάλαιο. Ξέρεις ότι εδώ πέρα ήταν ο Πλάτωνας παραδίπλα, ήταν η Ακαδημία Πλάτωνος. Ψάξε και μόνο σου πέντε πράγματα, δηλαδή πρέπει έστω και μόνοι μας τελικά. Σας είπα ότι με τον κορωνοϊό θα μπορούσαμε να μπείσουμε στο ίντερνετ να ψάξουμε τι είναι η ί. Είδατε ποιος, πώς το κάναν. Εγώ θα είχα γράψει βιβλίο ολόκληρο για τους ίους. Μάιψα φωτογραφίες, υλικά, τι είναι η κορωνοϊό για τους Λεμαλιού, για τους Λεμαλιού, για τους Λεμαλιού. Διάβασα βιολογία, είχα και καιρό. Λέω οι καλύτεροι μου να ξεκουραστώ τώρα. Πάρα δεν δούλευα και εξ αποστάσεως. Πόσοι το κάναν. Όταν του λέγαν το ΑΙΦΤΑΝ, ήταν πολύ έξυπνος, έκανε, όχι και τόσο, αν κάτι με γαρατηρίζει είναι διακόρυστη περιέργεια. Πολύ κλητή ολύγη εκλέκτη. Δεν έλεγε ψέματα. Ακριβώς έτσι. Την περιέργεια πρέπει να ξυπνήσουμε στα παιδιά και σε όλο τον κόσμο. Και την αναζήτηση των αποδείξεων. Αυτή είναι η Αποστήμη. Να δίνεις αποδείξεις. Πιστεύω ότι νίποτα δεν υπάρχουν αποδείξεις. Και η επιστήμη μας λέει ότι αυτές οι αποδείξεις είναι κατάλληλες για τη θεωρία της σημερινής. Μια αντιλήψη πραγματικότητας που δεν είναι πλήρης, είναι επιμέωση. Μετά από χίλια χρόνια, φανταστείτε, λέω καμιά φορά σπελάτες μου και με κοιτάνε με το σαμανοικτό. Υπήρχαν τα αεροπλάνα τα διαστημόπλια πριν τα ανακαλύψουμε. Κάποιοι λένε ναι, κάποιοι λένε όχι. Οι πιο πολλοί λένε όχι. Όμως υπήρχαν. Κάτσε ρε φίλε θα μου πεις. Υπήρχε το αεροπλάνο πριν τα ανακαλύψουμε το αεροπλάνο. Υπήρχε η δυνατότητα να φτιάξουμε πείραμα. Να φτιάξουμε αεροσκάφρο, να φτιάξουμε τίποτε. Μηχάνη που ξυρίζει, που πλένει τα ρούχα. Χάρη στις λευκές συσκευές, κουζίνες απέλευε ότι κάνει οι γυναίκες. Έχει ένα βγάλος ειδικός που μελετάται φαινόμενα τα ενεργειακά, λέει δεν είμαστε καλύτεροι από τους προγόνους μας αν δεν έχουμε δούλους γιατί δεν συμφέρει. Έχουμε δούλους, αλλά είναι οι μηχανές. Ο καθένας από εμάς έχει 600 δούλους, 300 με 600 δούλους την ημέρα. Την κυνηγιστική μηχανή, αυτός που έφτιαξε το φόρεμα, αυτός που έφτιαξε το ρολόι, αυτός που έφτιαξε το χαρτί που χρησιμοποιείς, το σκυλό, κάποτε έφτιαχαν οι ίδιοι οι άνθρωποι. Έχουμε δούλους, αλλά είναι οι μηχανές. Κοστίζουν ευθύνοτερα και κάνουν καλύτερη δουλειά. Οι άνθρωποι δεν είναι πια συμφέροντες για δούλοι. Δεν γίναμε καλύτεροι, λέει η κύρη. Παραμένουμε οι ίδιοι που ήταν οι προγονείς μας. Απλώς δεν μας χρειάζονται π αφού δεν έχει την πολιτιστική, να το πω έτσι, γιατί όχι. Έχει παίξει πάρα πολύ αρνητικό ρόλο και αυτό το πράγμα με την τεχνολογία. Και θα σας πω εδώ μία παρένθεση. Βλέπω ότι τελευταία γίνεται μια τεράστια προσπάθεια προώθησης και εισδοχής της και στα εκπαιδευτικά συστήματα. Πολλοί λένε ότι θα βοηθήσει πολύ. Εγώ το ακούω αυτό και φρήτο και λέω, Παναγία μου, θα αντικαταστήσουν το δάσκαλο τα μηχανήματα. Και ποιος ξέρει τι συνέπειστα έχει αυτό το πράγμα. Αλλά ακόμα και στην ψυχολογία. Κάπου διάβαζα ένα άρθρο, γιατί μόνιμο έτσι μπαίνω και διαβάζω πράγματα, ότι θα υπάρκουν ηλεκτρονικά ρομπότ που θα μιλάει ένα παιδάκι από απόσταση και θα γίνει μια χαρά, ας πούμε. Τα στέμ, δεν ξέρω και πώς τα λένε, δεν το πω, έχουμε τεχνολογία. Όλα αυτά βοηθάνε, κάνουν ζημιά. Αν είναι υπηρέτες βοηθάνε, αν γίνουν κύριοι δεν βοηθάνε. Η τεχνολογία δεν βλάπτει, εξαρτάται πώς τη χρησιμοποιείς. Το θέμα είναι το εύκολο ποιο είναι να πάρουμε τα μαξά και να πάμε 200 μέτρα παρακάτω. Κι όχι να περπατήσουμε. Όταν ήμουν παιδί περνάμε μπροστά από το δρόμο στο χωριό μου, οι αγρότες, δεν είχαν βγει ακόμα τα τραχτέρ, τα καρδούρια, τα άλογα, πολλές φορές με τα πόδια, το κασμά στην πλάτη. Ξέρω και κατεβαίναν δύο ώρες δρόμο για να πάνε στο χωράφι, δουλεύαν 12 ώρες, ανεβαίναν ξανά ανηφόρατο τι φορά, φορτωμένοι σαν τα καρδούρια με ξύλα και δεν ξέρω τι άλλο, γυναίκες και άντρες και επέστρεφαν. Ποιος μπορεί να το κάνει σήμερα αυτό. Ο Λεωνίδας που λέμε τόση για τον Λεωνίδα, ήταν 67-68 χρονών στους θερμοπύλες. Δεν φανταστείτε κάνα γεράγο με μία μάκα μέχρι εκεί. Ήτανε σαμουράι. Έχετε δει κάνα σαμουράι 20 χρονών. Όχι. 55-60-65 και δάσκαλοι του καράτε ήτανε 80 χρονών. Αλλά μπορούσαν μέσα σε μερικά λεπτορολίπτα να πετάξουν κάτω 4-5 νέους ατλητές. Γιατί? Τέχνη. Και γυμναζόντουσαν. Σε μία εκπομπή που αξίζω να αναφέρομαι, στο Ελλάδα Έχεις Ταλέντο, ας πούμε, εφανίζεται κάποια στιγμή κάποιος κύριος με το όνομα Ομυρίδης, το μικρό το θυμάμαι. Στο Ελλάδα Έχεις Ταλέντο, όταν το ψάξεις το βρεις. Δημήτρης Ομυρίδης, νομίζω. Είχαμε το ίδιο όνομα. Πάντως Ομυρίδης το έπειθεν. Το θυμάμαι. 74 ετών. Είχε ένα κορμί ο άνθρωπος, τριαντάρι γυμνασμένο. Γιατί τα κατάφερε αυτός. Γιατί συνέχι την υγεία. Μετά τα 40, πριν να έχεις συνεχίσει κανείς να γυμνάζεται, την υγεία. Μετά τα 40 χρειάζομαι στη γυμναιστική. Και αν γυμνάσεις μετά τα 40-45, θα έχεις και κέρδος την ομορφιά. Εμείς τα ξεχάσαμε όλα αυτά τα πράγματα. Και βάζει 10 κιλά μπουναμά στα μούτρα και νομίζω ότι είναι ωραία ή κάνει ανόρθως, ξέρω, με μποτοξ και ξέρω εγώ με διάφορα υγεία και να μου το κορμίσει ποια κατάσταση είναι. Η καρδιά σου σε ποια κατάσταση είναι, το στομάχι σου σε ποια κα Φοβεύως νους η γυναιζοματική, αλλά υπάρχει κάτι άλλο που ξέρουμε τώρα. Ότι η γυμναστική, πέρα ότι έχει αντικαταθλητική επίδραση ισχυρότερη από τα φάρμακα, Αλήθεια, για πείτε, γιατί... Η γυμναστική προκαλεί ορμονικές εκκρίσεις. Αυτές οι ορμονικές εκκρίσεις μας κάνουν πιο νέους, τέλος. Ό,τι χρησιμοποιείς, λειτουργεί. Ό,τι απαύσετο το χρησιμοποιείς, πεθαίνει. Γιατί, σας είπα πριν ξεκινήσατε... Ένα πράγμα θα σας πω. Αν το ποδαράκι σας το στραμπουλήξεις και το βάλεσες στο γύψο, μετά από μια εβδομάδα έχει μείνει το μισό. Δεν το χρησιμοποιείς, έχει μείνει το μισό. Το μεγαλύτερο πρόβλημα στα γαλαξιακά ταξίδια είναι ότι συγκρίνονται το κρομμί μας. Παρ' ό,τι γυμνάζονται τουλάχιστον 2 ώρες την ημέρα με βάρη οι αστροναύτες, όταν γυρνούν στη Γη, έχουν γεράσει τουλάχιστον κατά 10 χρόνια. Από τους τελευταίους που πήγαν στους ερυφόρους εκτός της Γης, είχαν κρατήσει τώρα ένα δίδυμο οι Αμερικάνοι πίσω και ο άλλος δίδυμο στάθηκε στο διάστημα. Όταν γύρισε, και είναι τώρα πριν μερικούς μήνες, 10 χρόνια γυρασμένος, παππούς σε σχέση με τον αδερφό, το βλέπετε στη φωτογραφία, γιατί δεν γυρνάζεται. Στην αβαρήτητα, στην έλλειψη βαρήτητας, το κορμό μας δεν λειτουργεί και παραχμάζει. Είμαστε φτιαγμένοι για κάποιο περιβάλλον. Η αγέφαλα μας είναι ένα όργανο δράσης, ούτε κάνει σκέψη για τη σκέψη. Σκέψη για τη δράση. Αυτά που σκεφτόμαστε πάντα κάνουν κάτι. Όταν βλέπεις τον Βούδα στη θάση, ξέρω εγώ, του Βούδα, κάνει κάτι, δεν κάθεται ακίνητος. Το μυαλό του δουλεύει, η προσοχή του έχει γίνει ατσάλιμια. Τον τρυπάς με ένα κατσαβίδι και δεν το καταλαβαίνει. Γιατί, γιατί η προσοχή του είναι αλλού. Δεν υπάρχει κανείς να το δει. Σε να παίζει τηλεόραστα δεν υπάρχει θεατής. Ακόμα κι αν μοιάζει ότι είναι ένα άγαλμα στη θάση βαθέας αυτοσυγκέντρωσης, στην πραγματικότητα, αυτό που οι αρχαίοι Έλληνες έκστασαν, και σήμερα το ξέρουμε σαν τον ραγωτικό την έκσταση. Ούτε το έκστακο, μίστη μου. Το γένο έξυπνο είναι αυτό μου. Είχαμε τέσσερα είδη έκσταση στην αρχαία Ελλάδα. Ποιητική, ερωτική, μαντική, θρησκευτική, χρησιευτική έκσταση. Απίστευα τι είναι η έκσταση. Το έκσταζει. Τι σημαίνει η λέξη, ρε φίλε. Πολλές φορές, ιδιαίτερα όταν έχω σε θεραπεία άτομα τα οποία είναι θρησκευόμενα, προσπαθώ να τους παρέσω τη ψυχοθεραπεία, τη χριστιανική ορδόδοξη. Ξεκινάω λοιπόν μετανοώ και προσεύγω. Λέω, ξέρεις η μέρα είναι η προσευχή. Με κοιτάω σαν χαζί. Ε, προσευχή. Τώρα παρακαλάς το Θεό. Θα το να παρακαλάς το Θεό, λέω. Και η παράκληση τι σημαίνει. Το ίδιο είναι. Λέω, no. Όλα έχουν μια απόχρωση νοηματική διαφορετική. Άλλο ευχαριστώ, άλλο παρακαλώ, άλλο ετούμε, άλλο προς εύχομαι και επίτευση λέω προς εύχομαι για να διακρίνουν τα δύο συνθετικά. Το προς και το εύχομαι. Ούτε επικοινωνία του ανθρώπου του Θεού, αυτό είναι γενικόλεγκες μούρδες χωρίς κανένα πρακτικό περιεχόμενο. Σεξηγώ τι σημαίνει στρέφω το μυαλό μου προς εκείνο το οποίο εύχομαι να μου συμβεί. Προς εύχομαι στα ελληνικά σημαίνει απλούστατα. Ο Γάλλος δεν μπορεί να το ξέρει αυτό αν δεν ξέρει ελληνικά, ο Γάλλος δεν μπορεί να το ξέρει, ο Ιταλός δεν μπορεί να το ξέρει γιατί η γλώσσα του είναι αλλιώτικη. Και δεν περιέχει αυτά τα νοήματα που περιέχει η ελληνική γλώσσα. Γι' αυτό και πολύ καλά κάνουν οι Αμερικάνοι θέλουν να μάθουνε ελληνικά για να καταλάβουν τα Ευαγγέλια. Γιατί αν δεν ξέρεις ελληνικά δεν καταλαβαίνεις. Ούτε τη λέξη προσεύχομαι δεν καταλαβαίνεις. Νομίζω ότι το παρακαλώ, όχι ρε φίλε, αλλά προσεύχομαι. Προσεύχομαι στρέφω το μυαλό μου προς εκείνο το οποίο εύχομαι μία τεχνική που τη λέμε θετική σκέψη, τη λέμε ρεαλιστική σκέψη. Η ρεαλιστική σκέψη είναι η αντικειμενικότητα. Σαν να το κάνεις και απεικόνιση ουσιαστικά. Άλλο κόλπο αυτό. Ναι, γιατί περιέχει και τέτοιες τεχνικές. Να φανταστήσω ότι είσαι με τον Ιησούκ και τα λέτε ας πούμε. Πώς νιώθεις, το ίδιο είναι. Όχι, αυτές είναι πολύ ισχυρές τεχνικές. Έχουν αποτέλεσμα στο να βλητιωθεί η καθημερινότητά μας. Φυσικά και έχουν. Αν για παράδειγμα δεν είσαι καλή οδηγός και σκέψεις κάθε μέρα ότι έχεις πάρει τον παραβείο στην οδήγηση, με τον Ιαβέρη ξέρω εγώ να οδηγιάσεις σε αγώνες δρόμου, σε βοηθά να γίνεις καλύτερη. Όταν σκεφτόμαστε δυσάρεστα πράγματα, ο εγκέφαλός μας παράγει σκέψεις ανάλογες με αυτά που σκεφτόμαστε. Είναι σαν να κλαδέψεις το δέντρο. Άμα το κλαδέψεις το στραβά, θα πάει στραβά. Άμα το κλαδέψεις πως σαν bonsai, θα γίνει bonsai. Όλοι πρέπει να κλαδέψουμε τον εαυτό μας. Όταν εγώ τώρα προσέχω εσάς, δεν μπορώ να σκέφτομαι μήπως έχει έρθει κάποια σπελάση και χτυπάει το κουδόνι τώρα στο γραφείο μου. Αν σκεφτώ αυτό, αυτό μάτα το μυαλό μου είναι αλλού. Πάει εκεί. Έχω χάσει επαφή με την πραγματικότητα. Και είναι εδώ και τώρα. Γι' αυτό ο έλεγχος του νου και στον χριστιανισμό, γιατί είπατε το προσέχω με, αλλά είναι και το μετανό. Μετανοέα μετανό. Ο κόσμος νομίζει ότι είναι να κάνεις μετάνοιες, όπως έκανε η γιαγιά μου. Δηλαδή εγώ είναι η εκκλησία, σαν να μου κατεβαίνω. Όχι! Μετανοέα μετανό, προνοέα προνοώ, μετανοέα μετανό. Αλλάζουν τρόπους σκέψεις. Στην ψυχοθεραπεία το λέμε αναδόμες προσωπικότες, με τις γνωσιακές. Γιατί έλεγα ότι οι γνωσιακές έχουν να κάνουν μια ελληνική φιλοσοφία, την ελληνική λογική ήθελα να πω. Ενώ οι ψυχαναλυτικές έχουν να κάνουν με την ελληνική μυθολογία, ακριβώς η διασχωρία με το ασυνείδητο. Ενώ η σύγχρονη ψυχοθεραπεία, που είναι και πιο ελεγχόμενη, έχει να κάνει με την ελληνική λογική. Άρα δεν έχει κάνει με το ασυνείδητο, έχει κάνει με το συνειδητό. Όλοι καταλαβαίνουμε, όταν γίνει ένας σεισμός, ότι κοιτάμε και τι υπάρχει από κάτω από το έδαφος. Δεν μπορεί να κοιτάμε τα κτίρια μόνο απ' έξω, μπορεί να κοιτάμε και από κάτω. Οπότε και εδώ χρειάζεται μια σύνθεση. Αλλά το ασχολητήσεις με το ασυνείδητο είναι πολύ πιο δύσκολο και χρειάζεται μια εκπαίδευση πολύ πιο σοβαρή. Και κυρίως είναι δύσκολο να ελέγξεις αν αυτός που κάθε και τώρα έχει παρέμβαση λέει, αν ξέρει τι του γίνεται ή αν δεν ξέρει. Για αυτό και το σωστό είναι να ξεκινάμε από το εδώ και τώρα από τη λογική. Να μαθαίνουμε να έχουμε τα μυαλά μας συνειδητά, αυτό που λέγανε οι χριστιανοί, έλεγχος των λογισμών. Γι' αυτό λέγονται ασκητές. Δεν πάνε στα μοναστήρια για να γίνουν καλόγεροι. Τι πάει να πει καλόγεροι, καλός γέρος, τι σημαίνει αυτό. Μπορεί να είναι 20 χρονών άλλος. Ασκητές είναι. Γιατί ασκούνται, πέρα από να ψέλνουν, γιατί το ψαλτήρι είναι μέθοδος, δεν είναι ο σκοπός. Σκοπός είναι η ανοσημη θεότητα. Και έχει οι ψυχοθεραπευτικές τεχνικές. Άλλη διάλευση που θα πάει πολύ γυρογότημα στο πανεπιστήμιο. Όταν παρουσίασα την ορθόδοξη παράδοση, την εσωτερική παράδοση εννοώ, την καλογερήθηκε αν το πω έτσι, την ασκητική παράδοση, ως ψυχοθεραπεία γνωσιακού τύπου. Και εξηγούσα, έχει τέσσερα φτάδια ο χριστιανιμός. Τα επίσημα της επίσημης εκκλησίας, δεν μιλάει γι' αυτά στην εκκλησία. Κατήχηση, κάθαρση, μάλλ γιατί έχουν ελπίσει το κυρελέησο. Έχουν εμίσει το κυρελέησο. Την προσευχή δεν κλωρίζουν. Έχει μπει η διαφθόρα. Ξέρω εγώ που χρησιμοποιώ συχνά τη λέξη διαφθόρα. Πέρα από αυτό. Υπάρχει ότι έχουν εχάσει το περιεχόμενο των νοημάτων. Αν εξηγήσω στον κόσμο τι σημαίνει προσεύχομαι με την πραγματική, αιτιμολογική σημασία. Ο Χρυσούλης δεν έλεγε εις αμαρτωλός και πήγε και προσευχή στον Θεό. Ας γίνει ως επίστεψας. Κατά την πίστη μόνη γεννηθεί το αιμίν. Δηλαδή τι έλεγε αυτά που πιστεύετε, αυτά θα γίνουν πραγματικότητα. Γιατί αν πιστεύεις ότι θα κάνεις γυναστική φτιάξεις σώμα, θα το φτιάξεις, έστω και μετά πέντε χρόνια γεννητικής. Αν λες εε τώρα εγώ μεγάλωσα, δεν μπορώ, τα γονείδια μου δεν είναι τα κατάλληλα, δεν θα κάνεις τίποτα, δεν θα βελτιωθείς. Στο ένα λεπτό που μας απομένει, θέλω να δώσετε συμβουλές, πώς έτσι να κλείσουμε αισιόδοξα πέντε συμβουλές, ας πούμε, να πάνε καλύτερα τα πράγματα. Ακόμα κι αν δεν πιστεύουμε τις αισιόδοξες σκέψεις μας, αν τις σκεφτούμε μία εβδομάδα, ένα μήνα, ένα χρόνο, θα γίνουν η πραγματικότητά μας. Άρα πρέπει να μάθουμε να ελέγχουμε το μυαλά μας. Η προσευχή δεν είναι μόνο κάτι που κάνει κάποιος που είναι φρίσκος και ο εντελώς άθρυσκος μπορεί να προσεύχεται με την αιτιμολογική σημασία. Δεν περιμένω από κανέναν ανώτερο όν, απλά φαντάζομαι κάτι που θέλω να συμβεί και ο εγκέφαλός μου αρχίζει και παράγει ιδέες και δυνατότες για να το εφαρμώσει. Και σκεφτείτε, αν υπάρχει κάτι μαγικό στην ύπαρξη, είναι αυτό που είπα προηγουμένως. Ότι το διαστημόπλιο, που δεν ξέρει τι θα έχουμε να καλύψουμε μετά από 2.000 χρόνια, μετά από ένα κατομμύριο χρόνια, υπάρχει ήδη σαν δυνατότητα. Τι να αναζητάμε αυτή τη δυνατότητα. Ψάχνουμε να δούμε τι θα μπορούσαμε να φτιάξουμε σήμερα το καταπληκτικό που υπάρχει σήμερα εν δυνάμι. Γιατί και η καλόγρια δεν είναι στήρα. Καθαρά καρπερί είναι. Αποφάσισε να μην κάνει παιδιά. Δεν ξεδάζω αν είναι σωστό ή λάθος, όμως είναι μια γυναίκα όπως όλες οι άλλες. Καρπερί. Αλλά αποφασίσει να μην αξιοποιήσει τις δυνατότητες της. Θυμώσετε κάτι που λέγε ο Χριστός σχετικά με τα τάλαρα, που κάποιοι τα κρύψαν στη γη, κάποιοι τα καλλιεργήψανε, κάποιοι τα επενδύσσανε. Είναι δυνατότητα που έχουμε όλοι. Όλοι έχουμε ικανότητες. Μπορεί να μην έχουμε τις ίδιες και κυρίως να μην τις ξέρουμε. Άραθος είναι καλός στη μαγειρική, άραθος είναι καλός στη δημόσια σχέση, άραθος είναι καλός στο διάβασμα, άραθος είναι καλός στη μουσική. Όλοι είμαστε καλοί σε κάτι. Αλλά αν δεν το αναζητήσουμε, και εδώ μπαίνει και η παιδαγωγική στο σχολείο, να σου βρει που είσαι καλός και να μπορέσαι να το αναπτύξεις. Όλοι έχουμε κρυμμένες δυνατότητες. Μπορεί ποτέ να μην βγουν στο φως. Ας πούμε και μια κουβέντα ακόμα για το νέο έτος. Πολλοί ξεκινάμε το νέο έτος και κάνουμε ένα σωρό ευχές και ξεκινάμε κάτι μετά από να μην το έχουμε παρατήσει. Υπάρχει έναν μυστικό για πονέδες, το KAIZEL. Τι σημαίνει αυτό, είναι ο νόμος του νέου φλεπτού. Μια τεχνική εξαιρετικά ισχυρή. Σε ένα λεπτό πήδε το γυναστικό. Κάνε ένα λεπτό γυμναστική και μπορείς να σήκω από πάνω και χωροπίδα. Σφίξε το ένα σχέρι επάνω στο άλλο. Ένα λεπτό, ένα λεπτό. Αν του πω στον πελάτη που να κάνει μισή ώρα χαλάρωση, δεν πρόλαβα. Αν του πω ένα λεπτό μην πεις δεν πρόλαβα, τα λεπτό προλαβαίνουν όλοι. Το ένα θα γίνει τί, τα δέκα θα γίνουν πέντε, τα πέντε θα γίνουν δέκα, τα δέκα θα γίνουν μισή ώρα και πάει λεγοντάς. Αυτή είναι η τεχνική, το μεγάλο μυστικό. Ο νόμος του ενός λεπτού. Αυτό αν εφαρμόσουμε θα κάνουμε θαύματα. Και μετά πρέπει να ζητήσουμε ευοίθεια από αυτός που μπορεί να μας τη δώσει. Δεν είναι κακό να είσαι ευοίθεια κανείς. Κλείνουμε έτσι. Ήτανε μαζί μας ο κύριος Δημήτρης Παπαθανασίου. Ήτανε τεράστια η χαρά που ήρθατε μέχρι εδώ. Και για μένα. Πραγματικά σας ευχαριστώ πάρα πολύ και ήταν άμεση η θετική σας ανταπόκριση. Στάνομαι πολύ τυχερή για τη σημερινή εκπομπή. Νομίζω ότι τα είπατε, όπως δεν τα λένε πολλοί άνθρωποι. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ θερμά. Εγώ σε ευχαριστώ που μου δώσατε τη δυνατότητα να τα πω. Να είστε καλά. Ευχόμαστε και σε όλους εσάς καλά Χριστούγεννα και θα τα πούμε με το νέο έτος. Γεια σας. |
