| : [♪ Μουσική Ονομάζομαι Δήμητρα Καρατζογιάννη και είμαι δασκάλα. Σήμερα θα κάνουμε μαζί ένα μάθημα που γνωρίζω ότι σας δυσκολεύει λιγάκι. Ο τίτλος του είναι Πάθη Φωνηέντον. Όχι, όχι, δεν θέλω να φοβάστε από τον τίτλο. Θα σας το πω λίγο πιο απλά και για τα πιο μικρά παιδάκια. Απόστροφος. Πιο εύκολο τώρα, ε! Πάμε να ξεκινήσουμε. Γλώσσα λοιπόν. Στο λόγο μας, πολλές φορές για να πούμε με συντομία κάποιες λέξεις, κόβουμε κάποια γραμματάκια. Έτσι τα λόγια μας ακούγονται πιο ωραία. Όταν μιλάμε, απλά κόβουμε το γραμματάκι. Όταν όμως γράφουμε, πρέπει να το δείξουμε κάπως. Για αυτό το λόγο υπάρχει ένα σημαδάκι. Ποιο είναι αυτό? Τώρα θα σας το δείξω εγώ. Βέβαια, η απόστροφος. Το βλέπετε, σας θυμίζει κάτι? Εμφανισιακά, είναι ίδιο βασικά, δεν μοιάζει με το κόμμα. Έχει όμως μια πολύ σημαντική διαφορά. Η απόστροφος πετάει στη γραμμούλα μας, δεν ακουμπάει όπως και το κόμμα. Και τι κάνει, τρώει γραμματάκια. Η απόστροφος λοιπόν μπαίνει στη θέση του γράμματος που φεύγει. Για να δούμε ένα παράδειγμα. Θα σας βάλω κάποια αερόστατα. Όταν ήμουν μικρή μου άρεσαν και εμένα πολύ τα αερόστατα. Για πάμε να τα δούμε. Τι γράφει εδώ? Τα αερόστατα. Πολύ σθόρυβος, πολλά! Κάτι πρέπει να διώξουμε για να ακούγεται πιο όμορφο στο αυτάκι μας. Διώχνουμε το πρώτο α από το τ, στη θέση του βάζουμε την απόστροφο και γράφει τώρα τα αερόστατα. Πιο ωραία δεν ακούγεται. Το γραμματάκι, παιδιά, που φεύγει είναι πάντα φωνήεν. Γι' αυτό λέμε πάθη φωνήεντων. Γιατί κάτι παθαίνουν τα φωνήεντα. Εμείς εδώ θα μάθουμε τρία πάθη που έχουν ονομασίες. Πάμε να δούμε ποια είναι. Είναι η έκθληψη, η αφαίρεση και η αποκοπή. Θα πούμε σιγά σιγά λίγα λόγια για το καθένα να τα καταλάβατε και να μπορούμε να τα ξεχωρίζουμε. Θα ξεκινήσουμε πρώτα με την έκθληψη. Όταν μία λέξη τελειώνει σε φωνήεν και η επόμενη λέξη αρχίζει από φωνήεν, φεύγει το τελικό φωνήεν της πρώτης λέξης. Δηλαδή, να το πω λίγο πιο απλά. Έχουμε μία λεξούλα που τελειώνει σε φωνήεν. Το τελευταίο της γράμμα είναι φωνήεν. Ακολουθεί μία άλλη λέξη που αρχίζει από φωνήεν, θα φύγει το φωνήεν, το τελευταίο της πρώτης λέξης. Και λέμε ότι η λέξη αυτή παθαίνει έκθληψη. Να δούμε λίγα παραδείγματα. Τα άλογα. Πολλά α εδώ. Κάτι πρέπει να διώξουμε, έτσι. Θα φύγει το άλφα από το τά και θα γράψει τα άλογα. Εδώ βλέπουμε ότι και τα δύο γραμματάκια που είναι το τελευταίο της πρώτης λέξης και το πρώτο της δεύτερης λέξης είναι το ίδιο. Το ποιο γραμματάκι θα φύγει είναι θέμα εξάσκησης. Όμως θα σας πω ένα μυστικό. Τις περισσότερες φορές όταν είναι το ίδιο το γραμματάκι, το τελευταίο της πρώτης λέξης με το πρώτο της δεύτερης, συνήθως, το ξαναλέω έτσι, συνήθως φεύγει από την πιο μικρή λεξούλα. Εντάξει. Πάμε να δούμε το επόμενο. Θα αρχίσω. Πάλι εδώ πρέπει να διώξω από το ένα άλφα. Θα βάλω στη θέση την απόστροφο και θα διαβάσω θα αρχίσω. Από όλες θα φύγει, πρέπει να διώξουμε ένα ό μικρό. Θα βάλουμε στη θέση την απόστροφο και θα διαβάστη από όλες. Από έξω. Τι λέμε, όταν είναι διαφορετικό το γράμμα, προσπαθώ να το πω, να το ακούσω. Είναι σωστό αυτό που ακούω. Αν θέλω, αν θα βιώξω το ε, θα διαβάσω από όξω. Άμα θα βιώξω το ό μικρό, θα διαβάσω απ' έξω. Ποιο λέμε πιο πολύ, ποιο είναι το σωστό. Απ' έξω φεύγει το ό μικρό. Το άλλο, ποιο να διώξω εδώ, τι λέμε τόλο ή τάλο. Τάλο βέβαια είναι το σωστό, θα φύγει το ό μικρό στη θέση του, θα βάλω την απόστροφο και θα διαβάσω τάλο. Αυτά ήταν τα παραδείγματα για την έκκληψη. Ας δούμε τώρα τι γίνεται με την αφαίρεση. Όταν μια λέξη τελειώνει σε φωνήεν και η επόμενη αρχίζει από φωνήεν, φεύγει το φωνήεν, το αρχικό της δεύτερης λέξης. Και λέμε ότι η λέξη αυτή παθαίνει αφαίρεση. Δηλαδή έχω μια λέξη που τελειώνει σε φωνήεν. Μια επόμενη που αρχίζει από φωνήεν και φεύγει από τη δεύτερη λέξη, το φωνήεν. Να δούμε και εδώ μερικά παραδείγματάκια. Θα έρθω. Εδώ, τι θα φύγει, τι λέμε, θα'ρθω ή θα'ρθω. Θα'ρθω είναι το σωστό. Έτσι θα λέτε για να μπορείτε να καταλάβετε ποιο φωνήεν θα διώξετε και θα μπει στη θέση του η Απόστροφος. Θα'ρθω λοιπόν. Να ήμουν, νήμουν ή να μούν. Να μούν, φεύγει το η στη θέση του η Απόστροφος και διαβάζουμε να μούν. Το έφερε, νομίζω ότι είναι προφανές, το βρίσκουμε αμέσως, είναι το φερε, φεύγει το έψιλον στη θέση του η Απόστροφος και διαβάζουμε το φερε. Επόμενο παράδειγμα, μου είπε, μήπε ή μούπε. Μούπε είναι το σωστό, φεύγει το ει και στη θέση του βάζουμε την Απόστροφο και διαβάζουμε μούπε. Και τέλος, πού είσαι, τι λέμε ρε παιδιά, πείσαι ή πούσαι. Πούσαι λέμε, φεύγει πάλι το ει στη θέση του μπαίνει Απόστροφος και διαβάζουμε πούσαι. Να δούμε τι συμβαίνει όμως στην αποκοπή. Στην αποκοπή, όταν μία λέξη τελειώνει σε φωνήεν και η επόμενη αρχίζει από σύμφωνο, φεύγει το τελικό φωνήεν της πρώτης λέξης. Προσοχή να μην μπερδευτείτε. Στην έκθληψη, έχουμε μία λέξη που τελειώνει σε φωνήεν και αρχίζει η επόμενη από φωνήεν. Το ίδιο και στην αφαίρεση. Στην αποκοπή, όμως, έχουμε μία λέξη που τελειώνει σε φωνήεν και η επόμενη αρχίζει από σύμφωνο. Και φυσικά θα φύγει το φωνήεν, γιατί είπαμε ότι είναι πάθη φωνηέντων, τα φωνήεν τα παθαίνουν, όχι τα σύμφωνα. Οπότε, λέμε ότι η λέξη αυτή παθαίνει από κοπή. Για να δούμε μερικά παραδείγματα και εδώ. Από το. Πώς το λέμε πιο σύντομα. Φεύγει το όμικρον και λέμε απ' το. Κόψε το. Φεύγει το έψιλον και λέμε κόψ' το. Φέρε το. Πιο σύντομα δεν το λέμε. Φέρ' το. Πάρε τα. Φεύγει το έψιλον, μπαίνει απόστροφο στη θέση και διαβάζουμε πάρτα. Και τέλος. Διώξε τον. Συντομότερα λέμε διώξτον. Απόστροφο στη θέση του έψιλον και διαβάζουμε διώξτον. Αυτά για τα πάθο φωνήεντων. Όμως τι συμβαίνει με κάποιες άλλες λεξούλες. Τι συμβαίνει με τη λεξούλα μέσα και με τη λεξούλα και. Η λεξούλα και όταν παθαίνει έκθληψη, δηλαδή όταν ακολουθεί λέξη που αρχίζει από φωνήεν, παθαίνει έκθληψη και γράφεται κη. Κη όμως χωρίς απόστροφο. Για να δούμε δυο παραδειγματάκια. Και όταν φεύγει το κε γράφεται κη, χωρίς απόστροφο και διαβάζουμε κιόταν. Κι εγώ. Το κε θα γίνει κη, αφού το έψιλον είναι φωνήεν στο εγώ και διαβάζουμε κι εγώ. Κι άλλο ένα τελευταίο. Τρία ήταν τελικά τα παραδειγματάκια. Και αύριο θα φύγει το κε, στη θέση του θα μπει το κη, που παθαίνει έκθληψη λοιπόν το κε, και διαβάζουμε κι αύριο. Για να δούμε και τη λεξούλα μέσα. Η λεξούλα μέσα άλλοτε παθαίνει έκθληψη και άλλοτε παθαίνει αποκοπή. Όταν παθαίνει έκθληψη, δηλαδή όταν ακολουθεί λέξη η οποία ξεκινάει από φωνήεν, γράφεται μες με απόστροφο. Δηλαδή μέσα από, θα γράψουμε μες από. Όταν όμως παθαίνει αποκοπή, δηλαδή όταν ακολουθεί λέξη που αρχίζει από σύμφωνο, γράφεται μες με σίγμα τελικό και χωρίς το όνο, έτσι μονοσύλλαβη λέξη το μες. Πάμε να δούμε το παράδειγμα μέσα στο. Θα γραφτεί μες στο. Αυτά ήταν λοιπόν τα πάθη φωνήεντων. Πάμε να κάνουμε τώρα λίγη εξάσκηση στον πίνακα. Στην ακρούλα θα σας γράψω ποια είναι τα πάθη φωνήεντων και τι συμβαίνει στην κάθε περίπτωση, για να μας βοηθούν. Πάθη φωνήεντων είπαμε. Είναι, είπαμε, η έκθληψη, η αφαίρεση και η αποκοπή. Τι συμβαίνει είπαμε στην κάθε περίπτωση, στην έκθληψη, η πρώτη λεξούλα τελειώνει σε φωνήεν, η δεύτερη αρχίζει από φωνήεν, φωνήεν και φωνήεν λοιπόν, και φεύγει το φωνήεν της πρώτης λέξης. Και στη θέση του μπαίνει απόστροφος. Στην αφαίρεση έχουμε, η πρώτη λεξούλα τελειώνει σε φωνήεν, η δεύτερη αρχίζει και αυτή από φωνήεν και φεύγει το φωνήεν της δεύτερης λέξης, με συγχωρείτε, και στη θέση του μπαίνει η απόστροφος. Ενώ στην αποκοπή έχουμε πρώτη λεξούλα που τελειώνει σε φωνήεν, δεύτερη λεξούλα αρχίζει από σύμφωνο και φεύγει το φωνήεν, το τελευταίο, της πρώτης λέξης, και στη θέση του μπαίνει απόστροφος. Έτσι θα τα έχουμε δίπλα να τα βλέπουμε να μας βοηθούν. Λοιπόν, ξεκινάμε με τα παραδείγματά μας. Δείξε τους. Τι γίνεται εδώ πέρα. Τελειώνει σε φωνήεν, αρχίζει από σύμφωνο. Τι θα πάθει εδώ η λεξούλα, φωνήεν, σύμφωνο, από κοπή, έτσι. Θα γράψουμε εδώ πέρα πώς θα γίνει, τι θα φύγει. Θα φύγει το έψιλον στη θέση του θα μπει απόστροφος και θα διαβάσουμε δείξε τους. Είπαμε ότι παθαίνει από κοπή. Επόμενο παράδειγμα με αυτό. Τελειώνει σε φωνήεν, αρχίζει από φωνήεν. Ποιο θα φύγει, θα το πω να το ακούσω για να καταλάβω ποιο είναι αυτό που λέμε και χρησιμοποιούμε. Άμα φύγει το ε θα διαβάσω με αυτό. Αν φύγει το α θα διαβάσω με το. Νομίζω ότι το με αυτό είναι το σωστό, έτσι. Φεύγει το έψιλον και στη θέση του μπαίνει απόστροφος. Τι παθαίνει όταν φεύγει το φωνήεν της πρώτης λέξης. Έξλυψη, πολύ σωστή. Το είχα. Τίχα ή τόχα. Τόχα, μπράβο σας, θα φύγει το ει. Θα βάλουμε απόστροφο στη θέση του. Και φεύγει το πρώτο φωνήεν της δεύτερης λέξης. Οπότε παθαίνει αφαίρεση. Σε ευχαριστώ. Εδώ λέμε σε ευχαριστώ. Και τα δύο έψιλον, έτσι, θα το διώξουμε από την πιο μικρή λεξούλα. Είπαμε αυτό είναι θέμα εξάσκησης. Αλλά συνήθως διώχνουμε από τη μικρή λεξούλα. Σε ευχαριστώ. Οπότε, αφού φεύγει από την πρώτη λεξούλα, τι έχει πάθει η πρώτη λεξούλα, έκφληψη. Λύσετα. Εδώ, όταν βλέπουμε δεύτερη λέξη με σύμφωνο, ξέρουμε αμέσως τι γίνεται από κοπή. Οπότε φεύγει το φωνήεν το τελευταίο και γράφουμε λίστα. Δηλαδή, είπαμε, από κοπή. Να αρχίσω. Να αρχίσω. Θα το διώξουμε από την πιο μικρή λεξούλα μας. Θα έχουμε, αφού είναι στην πρώτη λέξη, έκφληψη. Άλλο ένα παραδειγματάκι. Μάλλον θα κάνουμε ακόμα δύο, έτσι. Και άλλο. Εδώ έχουμε τη λεξούλα και. Τι είπαμε ότι παθαίνει η λεξούλα και όταν ακολουθεί λεξούλα που αρχίζει από φωνήεν. Παθαίνει, είπαμε, έκφληψη και γράφεται κι χωρίς απόστροφο. Δηλαδή θα γίνει κι άλλο. Και να κάνουμε και ένα παραδειγματάκι με το μέσα που είπαμε. Ας πούμε μέσα στην τάξη. Όπως βρισκόμαστε κι εδώ. Εδώ ακολουθεί σύμφωνο. Οπότε το μέσα στην συγκεκριμένη περίπτωση θα πάθει από κοπή. Δηλαδή θα φύγει το άλφα. Τι είπαμε όμως όταν παθαίνει από κοπή ότι γίνεται το μέσα. Το γράφουμε μες με σίγμα τελικό και χωρίς τόνο. Μες στην τάξη. Και είπαμε κι εδώ από κοπή. Και εδώ πέρα ξεχάσαμε να γράψουμε ότι το κε παθαίνει έκθληψη. Αυτά ήταν τα παραδείγματά μας. Ας κάνουμε τώρα μια ανακεφαλαίωση. Απόστροφος να δούμε τι μάθαμε. Τα μάθαμε καλά. Απόστροφος είπαμε ότι είναι το σημαδάκι που τρώει φωνήεν. Τα μπαίνει στη θέση των φωνηέντων, έτσι. Και είπαμε πάθη φωνήεντων τα ονομάζουμε γιατί κάτι παθαίνει το φωνήεν. Και είναι τρία είπαμε. Είναι η έκθληψη, η αφαίρεση και η αποκοπή. Στον πίνακα να το δούμε. Έκθληψη, τελειώνει φωνήεν, αρχίζει φωνήεν, φεύγει το φωνήεν. Το τελευταίο της πρώτης λέξης. Αφαίρεση. Τελειώνει φωνήεν η πρώτη λέξη. Αρχίζει φωνήεν η δεύτερη λέξη. Φεύγει το φωνήεν της δεύτερης λέξης και μπαίνει απόστροφος. Αποκοπή. Τελειώνει με φωνήεν η πρώτη λέξη. Αρχίζει με σύμφωνο η δεύτερη λέξη. Φεύγει το φωνήεν της πρώτης λέξης. Αποκοπή. Αυτά για σήμερα παιδιά μου. Πιστεύω ότι τα μάθατε τέλεια. Σας ευχαριστώ πολύ που ήσασταν μαζί μας. Καλή συνέχεια σε ό,τι κι αν κάνετε! Γεια σας! |
