| Συμπτώματα της ασθένειας, αίτιο-παθογόνο, καταπολέμηση: Η άλλη σημαντική σύψη ξύλου που θα δούμε στο αμπέλι όπως και στα δέντρα είναι η ευτυπίωση, η οποία οφείλεται σε έναν ασκομίκητα. Η ευτυπίωση του αμπέλιου είναι μια ασθένεια παρεξηγημένη. Σε πολλές χώρες άργησε να γίνει γνωστό ότι είναι μια ξεχωριστή ασθένεια από κάποιες όπως η φόνοψη ή η ίσκα. Δηλαδή τα συμπτώματα της ευτυπίωσης πολλές φορές αποδίδονταν σε άλλες ασθένειες όπως είναι η φόνοψη κυρίως και η ίσκα. Τη φόνοψη θα τη δούμε αργότερα, θα τη δούμε λίγο αργότερα. Είναι μια ασθένεια των κλιματίδων. Την ίσκα μόλις την είδαμε. Θα θέλα να σας δώσω ορισμένα στοιχεία για την ευτυπίωση για να καταλάβετε γιατί εμφανίζεται σε κάποιες περιοχές και σε κάποιους ξενιστές συγκεκριμένες θέσεις. Η ασθένεια αυτή, παιδιά σας παρακαλώ, η ησυχία. Το πανεπιστημιακό. Το πανεπιστημιακό, αλλά είπαμε ότι κάνεις σπασαρία. Την προηγούμενη φορά δεν έκανες, τώρα ξαναθυμίζεις τον παλιό σου εαυτό σήμερα. Λοιπόν, πρώτο περιγράφηκε στην Βερικοκιά στην Αυστραλία και την είχαν ονομάσει αιούτυπα Αρμενία και κιόλας. Αρμενία και από την Βερικοκιά. Το 1931, λοιπόν, πρώτο περιγράφηκε. Το 1957, είπαν, είναι σαπρόφυτο στο αμπέλι, το βρήκαν πάνω σε αμπέλι, είπαν ότι είναι σαπρόφυτο και θεώρησαν ότι συγκεντελεί στην επέκταση της ασθένειας της Βερικοκιάς. Ότι δηλαδή αναπτύστησαν σαπρόφυτο στο αμπέλι και από εκεί πολλαπλασιάζονται τα μολύσματα και με αυτόν τον τρόπο έχουν περισσότερα μολύσματα για να ασθενεί στην Βερικοκιά. Το 1962, αναφέρθηκε στην Αμερική. Το 1964 στην Ευρώπη, το 1973 στην Αφρική και το 1975 βρέθηκε στην Ελλάδα ταυτόχρονα και σε Βερικοκιά και σε αμπέλι. Το 1978, όμως, επιβεβαιώθηκε η παθογόνος του ικανότητα στο αμπέλι. Όλα αυτά που λέει ο σαπρόφυτο, παθογόνος ικανότητα, τα καταλαβαίνετε. Ποιος δεν τα καταλαβαίνει. Βρε καλώς τον Αντώνη. Και μια φορά θα σε δούμε στην αρχή του εξαμμένου μια στη μέση και άλλη μια στο τέλος. Έτσι ε. Τρίληζα. Ωραία, τι είναι το σαπρόφυτο. Ποιος ξέρει να μας πει. Νίκο. Ωραία, είναι ένας οργανισμός ο οποίος τρέφεται από νεκρή οργανική ύλη. Αντάξει. Παθογόνο είναι αυτό το οποίο έχει τη δυνατότητα να εισβάλλει στους ιστούς του φυτού και να προκαλέσει μια ασθένεια. Δευτερογενές παθογόνο ή παράστατο αδυναμίας, όπως είπαμε και πριν στην προηγούμενη ώρα, είναι κάποιο παθογόνο το οποίο όμως δεν είναι αρκετά δυνατό έτσι ώστε να κάνει αυτό την πρώτη τη ζημιά. Άρα περιμένει κάποιο άλλο ισχυρότερο παθογόνο να ξεκινήσει μια σύψη για να μπορέσει και αυτό να πάει εκεί να αναπτυχθεί και να τραφεί και εκείνο. Εντάξει. Άρα λοιπόν, ενώ το θεωρούσαμε σα πρόφυτο αρχικά στο Αμπέλη, τελικά αποδείχτηκε ότι πράγματι είναι παθογόνος το Αμπέλη. Και παρατηρώντας ότι έχει αναφερθεί σε πάρα πολλά είδη, το βιβλίο σας λέει περισσότερα από 80 είδη, τα οποία όμως είναι πάντοτε δίπλα στο Αμπέλη. Από εκεί ξεκινάει. Θεωρούμε ότι το Αμπέλη είναι πανκόσμιο ο αρχικός ξενιστής από τον οποίον ξεκίνησε αυτό το παθογόνο και δημιούργησε παθότυπους για να προσβάλει και όλα τα υπόλοιπα είδη. Γιατί προσβάλλει πολλά. Δεν προσβάλλει μόνο Βερικοκιάκη Αμπέλη που αναφέρουμε εδώ πέρα, αλλά παράδειγμα στη χώρα μας έχει αναφερθεί σε καρυβιά, φιστικιά, μυγδαλιά, λεμονιά, σε ελιά. Είναι χαρακτηριστικό στη Χαλκιτική να το βρίσκεις δίπλα στις ελιές οι οποίες βρίσκονται δίπλα σε Αμπέλια. Ποια είναι τα συμπτώματα? Τα συμπτώματα της ευθυπίωσης θα πάμε να τα ψάξουμε μετά την έκπτυξη των οφθαλμών και πριν από την ταχεία ανάπτυξη των κλιματίδων. Ξέρετε την άνοιξη που βουτιάζει το Αμπέλη και ξαφλικά με ραγδαίους ρυθμούς ασχίζει και βλασταίνει. Πριν από την ταχεία ανάπτυξη των κλιματίδων θα πρέπει να πάμε και να παρατηρήσουμε τα συμπτώματα και τα συμπτώματα θα εμφανιστούν. Επειδή είναι μια σύψη ξύλου δεν είναι ασθενές ολόκληρο το πρέμνο, όλοι βραχίονες, κάποιοι θα είναι, κάποιοι δεν θα είναι. Βλέπετε εδώ πέρα λοιπόν αυτό το πρέμνο από τη μία μεριά έχει βλαστήσει κανονικά. Από την άλλη όμως βλέπετε ότι έχουμε μία καθυστέρηση, έχουμε πιο καχεκτική βλάστηση, μικρότερα μισογονάτια, μικροφυλλία και μία γενικότερη καχεξία. Νίκο και Γιάννη μουρμουρίζε. Μια άλλη ωραία εικόνα είναι αυτή. Βλέπετε ότι το μισό είναι υγιές από εδώ στα αριστερά, ενώ από τα δεξιά βλέπετε ότι κάτι δεν πάει καλά. Λίγο αργότερα, όταν οι παρακείμενες κλιματίδες θα αναπτυχθούν κανονικά, θα σκεπάσουν τα σημεία εκείνα του αμπελίου που έχουν αυτή την καχεκτική ανάπτυξη. Γι' αυτό λέμε ότι θα αντιληφθούμε τα συμπτώματα της ευτυπίωσης νωρίς, πριν φουντώσει το αμπέλι και τα υγιή καλύψουν τα ασθενή μέρη. Οπότε πλέον δεν θα βλέπουμε αυτή την καχεξία. Τι άλλο μπορούμε να δούμε. Μπορούμε να δούμε στίγματα στα φύλλα, εδώ τα βλέπετε σαν καψαλισμένα στις άκρες. Μπορεί να έχουμε κυλιδώσεις στο φύλλομα με κυτρίνισμα σε διάφορους τόνους. Μπορεί να έχουμε νεκρώσεις, παραμορφώσεις. Κοιτάξτε αυτό εδώ. Έχει μια κλιματίδα η οποία είναι υγιής και το υπόλοιπο είναι σε πολύ άσχημη κατάσταση. Εδώ βλέπετε την ξύρανση των ανθέων και επίσης έχουμε μικροκαρπία και αυτά τα σταφυλάκια μπορεί να ξεραθούνε. Επίσης μπορούμε να έχουμε και ανθόρια αρκετά νωρίς. Ορίστε. Δεν σε κατάλαβα. Ναι, ανθόρια είναι η πτώση των ανθέων. Για να πούμε όμως ότι είναι πτυπίωση, πρέπει να ψάξουμε στο ξύλο. Εντάξει, πρέπει να ψάξουμε για ειδικά παθονομονικά συντώματα. Εδώ βλέπετε μία τομμή σε ξύλο. Τι παρατηρούμε σε σχέση με την προηγούμενη που δείξαμε. Ξεκινάει πρώτα από όλα από μία παλιά τομμή κλαδέματος. Από εκεί έχει γίνει η εισβόλη του παθογόνου και μετά προχωράει σαν σφήνα μέσα στο υγιές. Το υγιές είναι το λευκό, ενώ το ξερό, το άρρωστο, είναι καστανό. Βλέπουμε λοιπόν καστανό μεταχρωματισμό. Και μια σημαντικότητα τη διαφορά από την ίσκα είναι ότι το ξύλο αυτό το καστανό δεν είναι εύτριπτο. Είναι συνεκτικό, βαρύ και δεν αποσαθρούνται. Είναι μια πολύ χαρακτηριστική διαφορά από την ίσκα. Άρα μπορούμε να καταλάβουμε αν έχουμε ίσκα ή αυτοίπιωση. Βερονίκη είπαμε, πες μου Βερονίκη. Δεν υπάρχει ασθένεια στα νεαρά και τα ίσκα που έχουμε. Πώς θα καταλάβουμε αν έχουμε ίσκα ή αυτοίπιωση στα νεαρά. Ωραία. Και αυτή η ασθένεια δεν εμφανίζεται στα νεαρά. Εμφανίζεται και αυτή σε μεγαλύτερα, όπως και η ίσκα. Όχι βέβαια σε γυρασμένα πέρα από τα 12 χρόνια, εδώ πέρα εμφανίζεται πέρα από τα 7. Επίσης αυτό που είπαμε προηγουμένως είναι ότι από εκείνες τις καστανές, τις γραμμούλες της ίσκας και στην παρακμή των νεαρών αμπελώνων μπορεί να βρούμε και ούτυπα λάτα. Δηλαδή μπορεί και να υπάρχει. Το άλλο που ήθελα να σας πω είναι ότι πάρα πολλές φορές μπορεί να βρούμε και ίσκα και αυτοίπιωση μαζί. Τώρα αν θέλουμε συγκεκριμένο να ξέρουμε αν είναι αυτοίπιωση ή αν είναι θεοακρεμμόνιου που προκαλεί την παρακμή των νεαρών αμπελώνων θα πάμε σε ένα εργαστήριο να κάνουμε απομονώσεις. Εντάξει. Ένα πολύ χαρακτηριστικό σύμπτωμα είναι αν θα κάνουμε εργαρσίες τομέες να βρούμε καστανούς κυκλικούς τομείς. Κυκλικός τομέας τι είναι? Είναι το κομμάτι ενός κύκλου. Αυτό εδώ λέγεται κυκλικός τομέας. Είναι πολύ χαρακτηριστικό λοιπόν της ευτυπίωσης, να δούμε καστανούς κυκλικούς τομείς. Και φυσικά πάλι εδώ πέρα το ξύλο δεν θα είναι ευτρυπτό, δεν θα μπορούμε με το νύχι μας να το ξύσουμε, αλλά θα είναι βαρύ και συνεκτικό. Το παθογόνο έτειο είναι ένας ασκομίκητας. Την επόμενη φορά που θα μιλήσουμε για τη σύψης ξύλου των δέντρων, θα μιλήσουμε για αυτές τις διαφορές των σύψεων μεταξύ ασκομικήτων και βασιδιωμηκήτων. Γενικά οι βασιδιωμίκητες κάνουν το ξύλο μας ελαφρύ και ευτρυπτό, ενώ οι ασκομίκητες, που είναι κυρίως αυτός, το αφήνουν βαρύ και συνεκτικό. Είναι λοιπόν ένας ασκομίκητας, ο Εούτυπα Λάτα με συνώνυμο το Εούτυπα Αρμενίακε, επειδή είπαμε ότι τον είχαν ονομάσει Εούτυπα Αρμενίακε γιατί είχε πρωτοεμφανιστεί σε Βερικοκιά. Και αυτός ο ασκομίκητας σχηματίζει στο νεκρό ξύλο πυκνίδια και περιθύκια. Τι είναι τα πυκνίδια και τι είναι τα περιθύκια, ποιος ξέρει να μας πει. Τα πυκνίδια τα έχουμε πει πολλές φορές. Είναι καρποφορίες αγενούς μορφής. Δηλαδή δεν χρειάζεται σύζευξη για να παραχθεί από το μικύλιο ένα πυκνίδιο. Γεννιέται απλά από το μικύλιο κάποια στιγμή και περιέχει σπόρια. Τα περιθύκια τι είναι? Περιέχουν ασκούς με ασκοσπόρια. Άρα είναι καρποφορίες αγενείς. Θα πρέπει να υπάρχει σύζευξη μεταξύ αντίθετων φύλων του μίκητα για να έχουμε παραγωγή περιθυκίων. Τα περιθύκια λοιπόν όπου ακούτε το δεύτερο σημαντικό θήκιο, δηλαδή περιθύκιο, κλειστωθήκιο, αποθήκιο, ανήκουν σε ασκομίκητες και περιέχουν ασκούς με ασκοσπόρια. Υπάρχουν ασκομίκητες που δεν δημιουργούν κλειστές τέτοιες αγενείς καρποφορίες. Τα ίδια δημιουργούν κλειστωθήκια. Αλλά υπάρχουν και άλλοι ασκομίκητες οι οποίοι δημιουργούν τους ασκούς τους πάνω σε γωνιμός τρόμα και όχι μέσα σε μια τέτοια καρποφορία. Θα δούμε κάποιον τέτοιο μήτη τα αργότερα στο εξάμινο. Έχουμε λοιπόν εδώ πέρα πυκνίδια και περιθύκια. Μέχρι τώρα όπου έχετε ακούσει πυκνίδια είχαν πολύ μεγάλη επιδημιολογική σημασία. Βλέπω κορυφοξύρα. Τώρα όμως δεν έχουν καμία σημασία. Τα πυκνίδια δεν γνωρίζουμε ποια είναι η σημασία τους. Την επιδημιολογία της ασθένειας παίρνεται να παίζουν ρόλο τα περιθύκια, τα οποία απελευθερώνουν ασκοσπόρια και τα απελευθερώνουν κατά οκτάδες. Δηλαδή φεύγουν από το περιθύκιο 8-8. Αυτό τους δίνει με καλύτερη πιθανότητα να πέσουν πάνω σε μια πληγή. Επειδή είναι περισσότερα. Επίσης, θα το πω αυτό στην επιδημιολογία μετά, το οποίο ήθελα να πω τώρα, για να σχηματιστούν αυτά τα περιθύκια, απαιτούνται βροχουπτώσεις. Δηλαδή χρειάζεται βροχή. Και δημιουργούνται πάνω σε νεκρό ξύλο. Άρα λοιπόν όταν κόβουμε τα ξυρά και τα αφήνουμε εκεί στην άκρη, μετά από 2-3 χρόνια, ή μετά από 5 χρόνια, όπως λένε κάποιες εργασίες, αρχίζουν και εμφανίζονται τα περιθύκια. Και από εκεί, απελευθερώνονται με τη βοήθεια της βροχής τα μολύσματα και μολύνουν από τις πληγές. Η απελευθέρωση των ασκοσπορίων, επειδή είπαμε ότι χρειάζεται βροχή, καταλαβαίνετε ποια περίοδο γίνεται. Θα γίνεται μέσα στο χειμώνα και έχει ένα μέγιστο την περίοδο Ιανουαρίου-Απριγίου. Τι συμβαίνει εκείνη την εποχή και ίσως και νωρίτερα. Εμείς έχουμε απελευθέρωση ασκοσπορίων από τότε που ξεκινάει η βροχή. Έτσι ξεκινάνε οι βροχές. Οι βροχές μπορούν να ξεκινήσουν νωρίτερα, από τον Οκτώβριο. Αυτή την περίοδο, ίσως και από Δεκέμβριο. Δεκέμβριο με Μάρτιο το αργότερο σε κάποιες περιοχές. Τι κάνουμε στο Αμπέλη? Κλαδεύουμε. Άρα διευκολύνουμε το παθογόνο. Σύμφωνα λοιπόν με το βιολογικό κύκλο του παθογόνου, πάμε και εμείς. Οπότε του ανοίγουμε πληγές για να μπορέσει να κάνει τη μόλινση. Και μάλιστα όσο πιο μεγάλες είναι πληγές, τόσο πιο μεγάλη πιθανότητα έχουν να μολυνθούν. Έχουν μεγαλύτερη επιφάνεια. Γι' αυτό τον λόγο δεν βρίσκουμε ευθυπίωση σε πολύ νεαρά. Γιατί οι πληγές τους είναι πολύ μικρές. Τα σκοσπόρια λοιπόν μεταφέρονται με τον άνεμο και μολύνουν από πού, τυπικά από πληγές κλαδέματος. Αυτές είναι οι οπές εισόδου της ευθυπίωσης, οι πληγές του κλαδέματος. Από το Δεκέμβριο που γίνεται το κλαδέμα σε κάποιες περιοχές μέχρι την άνοιξη. Σε κάποιες περιοχές αγροτικές, επειδή έχουν, για παράδειγμα, ελιές μέσα στο χειμώνα, αργούν να κλαδέψουν. Κλαδεύουν πιο αργά, λίγο πριν απ' τα έξω του αμπέλιου. Σε εκείνες τις περιοχές έχουν λιγότερη ευθυπίωση. Και όσο πλησιάζει η εποχή της δακρύριας, όταν θα αρχίσουν δηλαδή να κυκλοφορούν η χημή του αμπέλιου, αυτό γίνεται λιγότερο ευάλωτο. Είναι πάρα πολύ ευάλωτο το αμπέλιο όταν είναι σελίθαργο, όταν δεν κινούνται καθόλου η χημή. Αν θα πάμε λοιπόν εκείνη την εποχή και κλαδέψουμε, έχουμε και βροχές, έχουμε και μολύσματα, τότε έχουμε μεγαλύτερη ένταση της ασθένειας, πιο πολλές προσβολές. Το να αργήσουμε να κλαδέψουμε θα είναι πρόβλημα? Δεν νομίζω. Σε περιοχές που γίνεται το κλάδημα αργότερα, η αφτυπίωση είναι λιγότερη. Αυτό είναι γεγονός. Τώρα, αν θα συνδυώ παγετός, θα πρέπει να τα συνδυάζουμε στην περιοχή μας. Θα πρέπει να κάνουμε αυτό το οποίο, ας πούμε, ταιριάζει περισσότερο σε εμάς. Αν είμαστε αναγκασμένοι να κάνουμε νωρίτερα το κλάδημα, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τις πληγές και να πάμε να απολυμάνουμε. Αλλά είναι περιοχές που δεν αντιμετωπίζουν αυτό το πρόβλημα, οπότε θα προτιμήσουν να κάνουν το κλάδημα αργότερα. Κάθε φορά τέτοιες συνθήκες στην καλλιέργεια, παιδιά, δεν μπορείτε να βρείτε. Θα πρέπει να ζυγίζετε τα υπέρ και τα κατά και να παίρνετε αποφάσεις. Εντάξει? Εδώ είναι ένα σχήμα, το οποίο μας δίνει τον κύκλο της ασθένειας. Όταν θέλουμε να ερμηνεύσουμε τον κύκλο μιας ασθένειας, θα ξεκινήσουμε από εκεί που γίνεται η διαχείμαση. Εδώ λοιπόν έχουμε το νεκρό τοξίλο, στο οποίο δημιουργούνται τα περιθήκια, έτσι όπως τα έχει εδώ πέρα μοιάζουν με πυκνίδια. Περιέχουν όμως ασκούς, το δείχνει εδώ πέρα με ασκοσπόρια, τα οποία είναι οχτώ μέσα στον ασκό και απελευθερώνονται. Δεν τα δείχνει ενωμένα, αλλά οι μελέτες λένε ότι φεύγουν πολλά μαζί κατά οχτάδες. Μπορεί να φύγουν βέβαια και λιγότερα, αλλά όταν φύγουν κατά οχτάδες είναι πολύ πιο δυνατό το μόλισμα. Και έρχονται εδώ στις πρέσκες πληγές, εδώ βλαστάνουν, μολύνουν. Αυτό είναι ένα έλκος που θα δημιουργηθεί και το οποίο θα εμφανιστεί αργότερα σε αυτό εδώ το σημείο που υπήρχε εκείνη η πληγή που μολύνθηκε και βλέπετε από αυτή την πλευρά που έχουμε το έλκος δημιουργείται αυτή η κατάσταση στην αντίστοιχη κλιματίδα του αμπελιού. Εδώ δηλαδή έχουμε μειωμένη ανάπτυξη, καθιεκτική ανάπτυξη σε σχέση με την άλλη πλευρά όπου δεν έχει φτάσει ακόμα η σύψη στο ξύλο. Τα νεαρά πρέμυνα για τους λόγους που εξηγήσαμε είναι λιγότερο ευαίσθητα στις μολύνσεις. Τα συμπτώματα δηλαδή η καθιεξία στην ανάπτυξη θα εμφανιστεί 2-3 χρόνια μετά τη μολύνση για να έχουν μια πρόοδο της σύψης μέσα στους εσωτερικούς ιστούς έτσι ώστε να δούμε το αποτέλεσμα της ζημιάς και το πλήραιο σύνδρομο της ασθένειας διαρκεί 7 με 12 χρόνια. Δηλαδή από τη στιγμή που θα δούμε τα συμπτώματα μέσα σε 7-12 χρόνια θα νεκρωθεί το πρέμυνο. Η αντιμετώπιση προσπαθούμε να καθυστερήσουμε το κλάδεμα όσο το δυνατόν μπορούμε και να το πάμε κοντά στην περίοδο της δακρύριας. Αφαιρούμε τα προσβεβημένα και τα καταστρέφουμε με φωτιά. Πολλές φορές αυτό δεν είναι βέβαια τόσο εύκολο γιατί θα χαλάσουμε τη διαμόρφωση του πρέμυνου. Θα του αφαιρέσουμε ένα πολύ μεγάλο μέρος. Ένα κομμάτι όμως του πρέμυνου το οποίο δεν είναι παραγωγικό είναι καλύτερα να αφαιρείτε. Παιδιά δεν μου αρέσει καθόλου αυτό να προσπαθώ με τη φωνή μου να σβήσω τις φωνές κάποιοι που ακούγονται από πίσω. Γιατί καθόσαστε? Φύγετε έξω να τα πείτε με μια χαρά, ούτε εμένα ούτε θα με ενοχλήσει. Αφαιρούμε λοιπόν τα προσβεβημένα και τα καταστρέφουμε με φωτιά. Γιατί ο λόγος πρέπει να τα καταστρέψουμε? Γιατί αν τα αφήσουμε εκεί πέρα θα βγουνε πάνω στα νεκρά περιθήκια τα οποία θα δώσουνε μόλισμα. Συνίσταται να κάνουμε επάλιψη των τομών του κλαδέματος και ψεκάζουμε με μυκητοκτόλο την ώρα που κλαδεύουμε. |
