| : Απίτιση από τηνAlright greek culture Αυτή η απολιταρχία του Σουλτάνου Αυδούλ Χαμίτ θα δημιουργήσει διάφορες κοινωνικές ζυμώσεις και την διάθεση για αλλαγή. Έτσι, λοιπόν, οι νεό-Τουρκοι, ένα κίνημα εξυχρονιστικό στην αρχή, θα αμφισβητήσει την απόλυτη κυριαρχία του Σουλτάνου, με την επανάσταση τον Ιούλιο του 1908 θα ζητήσει την επαναφορά του Συντάγματος και ουσιαστικά θα θέσει τις βάσεις για την νέα εθνική Τουρκία που θα δημιουργηθεί στην πορεία. Αρχικά, στο κίνημα αυτό των νεο-Τούρκων, στην Ένωση και Πρόοδο, έχουμε δύο παρατάξεις, δύο ιδεολογίες. Από τη μια, στην οποία υγείται ο Αχμέ Τριζά, υπάρχει μια εθνικιστική αντίληψη για τους κατοίκους και για το μέλλον της αυτοκρατορίας, όπου ουσιαστικά θεωρεί ότι πλέον η αυτοκρατορία πρέπει να περάσει σε ένα έθνος κράτος με μοναδική πίστη την μουσουλμανική και οι Τούρκοι θα είναι ο λαός που θα την κατοικεί την νέα Τουρκία. Από την άλλη μερικά υπάρχουν και οι Φιλελεύθεροι, με προεξάρχοντα τον πρίγκιπα Σαμπαϊντίν, οι οποίοι πιστεύουν ότι είναι δυνατή μια συνύπαρξη των μουσουλμάνων Τούρκων με τους υπόλοιπους λαούς της αυτοκρατορίας. Μια ειρηνική συνύπαρξη, η οποία θα είναι εφεκτή στη μετάβαση αυτής της περιόδου. Εδώ ουσιαστικά θα επικρατήσουν οι εθνικιστές, νεότουρκοι, βέβαια επηρεασμένοι από εθνικιστικά κηρύγματα λογίων όπως ο Ζιάγιο Κάλπ, ο Ιουσούφ Αξουρά και άλλοι, οι οποίοι θα τονίσουν τον Τουρκικό εθνικισμό. Όλη αυτή η ομάδα των εθνικιστών νεότουρκων θα είναι θεασώτες ιδεολογιών όπως ο κοινωνικός δαρβηνισμός, ότι δηλαδή ουσιαστικά ένα κυρίαρχο, ένα δυνατό έθνος ή μια δυνατή κοινωνική ομάδα, εθνική ομάδα μπορεί να κυριαρχήσει στην άλλη εξοντώνοντάς την και έτσι λοιπόν δημιουργούνται οι συνθήκες εκείνες που θα οδηγήσουν στη γενοκτονία. Σε συνέδριο που πραγματοποιούν στη Θεσσαλονίκη το 1911, τον Οκτώμβριο του 1911, αυτές οι ιδεολογίες ουσιαστικά θα αμορφωποιηθούν και θα αποκρυσταλωθούν με το σύνθημα που θα επικρατήσει «Η Τουρκία ανήκει στους Τούρκους». Καταλαβαίνει λοιπόν κανείς ότι από αυτό το σημείο και μετά δεν μπορεί να υπάρξει συνήπαρξη Χριστιανών και Μουσουλμάνων. Μια μερίδα των Τούρκων Μουσουλμάνων έχει αποφασίσει ότι η Τουρκία θα είναι ένα κράτος μελλοντικά το οποίο θα αποτελείται μόνο από Μουσουλμάνους Τούρκους. Διάφορα άλλα γεγονότα στην πορεία θα ριζοσπαστικοποιήσουν τον εθνικισμό αυτόν, όπως είναι για παράδειγμα η βαλκανική πόλεμη, η απώλεια των ευρωπαϊκών κτίσεων της Οθωμανικής Αφεκρατορίας συναιπία των πολέμων αυτών, η προσφυγοποίηση των Μουσουλμάνων Βαλκάνιων οι οποίοι ζούσανε στις χώρες αυτές, οι οποίοι θα προσφυγοποιηθούν και θα κατακλείσουν κατά χιλιάδες τα νεπικράτια της Οθωμανικής Αφεκρατορίας δυναμώνοντας έτσι την αίσθηση ότι οι Χριστιανοί είναι αυτοί που προκαλούν όλα τα δυνάσια στην Αφεκρατορία. Έτσι λοιπόν σταδιακά η επιτελική ομάδα των νεοτούρκων, η Τριανδρεία των Ταλάτ, Εμβέρ και Τζεμάλ, οι οποίοι από το 1913 ασκούν ουσιαστική εξουσία θα σχεδιάσουν την αλλαγή της σύνθεσης της Αφεκρατορίας και μέσα από εθνολογικούς χάρτες που ετοιμάζουν το καλοκαίρι του 1913 και 1914 θα καταγράψουν τη σύνθεση των πληθυσμών. Αυτό θα τους βοηθήσει να δώσουν έναν πιο τεχνικό επιστημονικό τρόπο στην εξόντωση των χριστιανικών κοινωντήτων γιατί ουσιαστικά θα προσπαθήσουν να μεταφέρουν τους χριστιανικούς πληθυσμούς σε περιοχές όπου το κυρίαρχο στοιχείο είναι το μουσουλμανικό και οι χριστιανοί θα αποτελούν ένα πολύ μικρό ποσοστό, 2% του συντολικού πληθυσμού ή 5% του συντολικού πληθυσμού προκειμένου να αφομοιωθούν. Αυτήν την διαπίστοση την οποίαν πρόσφατα ο Φουά του Ντάρ ανέδειξε από τα Οθωμανικά αρχεία, την βλέπουμε ότι πράγματι είναι γεγονός στο πραγματολογικό υλικό που μας έχει παραδοθεί από διάφορες μαρτυρίες. Για παράδειγμα ο διδάσκαλος Κυνηγόπουλος φτιάχνει μια έκθεση το 1919 στην οποία λέει ότι οι γυναίκες οι οποίες έχουνε μείνει πίσω οι Ελληνίδες πραγματικά διασκορπίζονται στα μουσουλμανικά χωριά, ούτως ώστε να μην είναι πάνω από 5 ή 10 ψυχές σε κάθε χωριό για να μπορέσουν εύκολα να εκτουρκισθούν. Αυτή βέβαια είναι η τύχη των ανθρώπων που επιζούν, διότι από το 1914 έχουμε μια εκστρατεία διωγμών και σφαγών. Κυρίως αρχίζει από την Ανατολική Θράκη και την Δυτική Μικρά Ασία, αλλά ουσιαστικά μετά το ξέσπασμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου αρχίζει πια συστηματικά να οργανώνεται η εκκαθάριση των χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ιδιαίτερα δε μετά την γενοκτονία των Αρμενίων που πραγματοποιείται από τον Απρίλιο του 1915 και εξής, η στόχευση των νεοτούρκων είναι η εξόντωση των Ελλήνων χριστιανών του πόντου. Έτσι λοιπόν από το 1916, από το φθινόπωρο του 1916 μέχρι και την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1917 πραγματοποιούνται συστηματικές σφαγές των Ελλήνων από τις περιοχές του πόντου. Εδώ θα πρέπει να δούμε και τους πρωταγωνιστές αυτής της ιστορίας, διότι η γενοκτονία είναι ένα έγκλημα που θέλει μελέτη, έχει συγκεκριμένους ανθρώπους οι οποίοι το σκέφτονται, το οργανώνουν αλλά και το πραγματοποιούν. Έτσι λοιπόν έχουμε την οργάνωση του εγκλήματος αυτού από την ηγεσία των νεοτούρκων, έχουμε τον διπλό μηχανισμό που ανέδειξε όταν έραξαν, ο οποίος είναι ουσιαστικά ότι η νεότουρκη, η επίσημη εξουσία των νεοτούρκων δεν φαίνεται να πραγματοποιεί τις σφαγές αυτές, διότι στα τηλεγραφήματα που στέλνει δεν μιλάει ανοιχτά για σφαγές, υπάρχει όμως παράλληλα ένας διπλός μηχανισμός η λειτουργία της μυστικής οργάνωσης της τεσκυλάτη μαξουσά η οποία με προφορικές οδηγίες πραγματοποιεί τις σφαγές των χριστιανών, πετύχεται στα χωριά, καίει, λεηλατεί, βιάζει και καταστρέφει τα χριστιανικά χωριά και ο διοικητής αυτής της μυστικής οργάνωσης της τεσκυλάτη μαξουσά ο Μπαχαϊτίν Σεκύρ ο οποίος είναι ο υπεύθυνος της γενοκτονίας των Αρμενίων στο Ερζερού αφού τελειώνει με την εξόντωση των Αρμενίων το 1915 μετακινείται το 1916 στην περιοχή του Πόντου. Εκεί λοιπόν βλέπουμε ότι από τη στιγμή που ο Μπαχαϊτίν Σεκύρ μεταφέρεται στον Πόντο η κλιμάκωση των σφαγών και των διώξεων είναι πολύ έντονη. Ουσιαστικά δηλαδή συνδέουμε τα πρόσωπα, το πρόσωπο του Μπαχαϊτίν Σεκύρ με την γενοκτονία στην περιοχή του Πόντου για τις σφαγές του 1916-1917. Αυτό που έχει σημασία να υποθεί είναι ότι οι Τούρκοι πολλές φορές λένε ότι η διωγμή των ανθρώπων προς το εσωτερικό, οι μακρές πορείες θανάτου που οδήγησαν στον εκτοπισμό και στο θάνατο του χριστιανικού πληθυσμού έγινε για στρατιωτικούς λόγους. Διότι θεωρούσαν ότι έπρεπε να απομακρυνθεί 30-50 χιλιόμετρα προς το εσωτερικό από το Μπαράλιο Πόντο ο χριστιανικός πληθυσμός προκειμένου να μην συνεργαστεί με κάποιον σημαχικό στρατό ο οποίος πιθανώς θα αποβιβάζονταν ή με τους Ρώσους οι οποίοι προελάβαναν από το Ανατολικό μέτωπο. Εκείνο όμως που πρέπει να σημειωθεί και μάλιστα το υπογραμμίζουνε κυρίως ο αυστριακός και ο γερμανός διπλωμάτης, ο Βάγγενχάιμ και ο Κβιατόφσκι, βέβαια και οι υπόλοιποι διπλωμάτες των σημαχικών δυνάμεων είναι ότι ακόμη και αν δεχτούμε πως οι εκτοπισμοί αυτοί προς το εσωτερικό έγιναν για στρατιωτικούς λόγους, ποια είναι η αιτία, ποιος είναι ο στρατιωτικός λόγος για τον οποίο εκτοπίζονται οι γυναίκες, παιδιά και γέροι, γιατί μπορεί κανείς να καταλάβει ότι θα εκτοπίσουν τον άρανα πληθυσμό προκειμένου να μην συνεργαστεί και να μην πολεμήσει τους Τούρκους. Αλλά ποιος είναι ο λόγος που εκτοπίζονται οι γυναίκες και τα παιδιά. Ο λόγος από τις μελέτες των γενοκτονιών γνωρίζουμε ότι είναι επειδή ακριβώς ήταν γενοκτονία, διότι σε μια γενοκτονία δεν αρκεί να σκοτώσει τους μαχητές ή τον άρανα πληθυσμό, αλλά πρέπει να πλήξει στην κοινότητα να διαρρίξει τον δεσμό και τη συνέχεια που θα έχει η κοινότητα αυτή, σκοτώνοντας τις γυναίκες και τα παιδιά. Οι Έλληνες προσπάθησαν να αντιδράσουν σε αυτήν την σφαγή και τους εκτοπισμούς, δημιουργώντας αντάρτικα σώματα. Τα αντάρτικα σώματα τα οποία δημιουργήθηκαν μετά τις σφαγές, δημιουργήθηκαν για να προστατεύσουν ουσιαστικά τον άμαχο πληθυσμό. Βέβαια, όπως είναι γνωστό και από άλλες περιπτώσεις γενοκτονίας, τέτοιες ενέργειες, δημιουργία δηλαδή προσπάθειας σωτηρίας και αντίστασης, το μόνο που καταφέρνουν είναι συνήθως να επιτείνουν τις σφαγές και τον τρόπο με τον οποίο να γίνουν δηλαδή πιο επιθετικοί οι φίτες, όπως και έγινε στην περίπτωση του Πόντου. Αυτό που πρέπει επίσης να σημειώσουμε είναι ο ρόλος των Γερμανών στην περίπτωση της γενοκτονίας. Οι Γερμανοί είχαν ήδη εισέλθει στην αυτοκρατορία με μια σειρά από εμπορικές συμφωνίες, η περίφημη ρύση Drak nach Osten, δηλαδή το άνοιγμα προς την Ανατολή, και με μια σειρά από στρατιωτικούς ακολούθους είχαν συμβάλει στην αναδιοργάνωση και στην οργάνωση του Οθωμανικού στρατού. Από τις πολύ σημαντικές προσωπικότητες για τον Οθωμανικό στρατό είναι ο στρατηγός von Golds και στη περίπτωση που μας ενδιαφέρει ο λήμαν von Sanders, ο οποίος αυτός εισηγείται το μέτρο του εκτοπισμού στο εσωτερικό των Χριστιανών. Το μέτρο αυτό το οποίο οδήγησε στην καταστροφή του χριστιανικού πληθυσμού, διότι όπως είπαμε δεν πραγματοποιήθηκε ούτε για στρατιωτικούς λόγους αλλά ούτε και για να σώσει τους πληθυσμούς αυτούς, οδήγησε στην εξαφάνιση του χριστιανικού πληθυσμού, ήταν ένα Auschwitz εν ρωή, όπως λέει ο Πολυχρόνης Ενεπεκίδης, ο ιστορικός της Βιέννης, διότι οι εκτοπισμένοι δεν οδηγούνταν για να φτάσουν σε ένα Auschwitz όπου θα εξοντώνονταν αλλά η ίδια υπορία ήταν η υπορία εξόντωσης, ήταν δηλαδή ένα Auschwitz η ίδια υπορία. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία να τονιστεί διότι οι νεότορκοι καταφέρνουν δύο πράγματα, από τη μια να εξοντώσουν το στοχευμένο πληθυσμό και από την άλλη να αρνηθούν τις κατηγορίες της εξόντωσης, διότι κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί μια σφαγή που πραγματοποιείται με μαχαίρια και όπλα αλλά μπορεί να αρνηθεί μια καταστροφή μιας ομάδας η οποία πραγματοποιείται από τα κερικά φαινόμενα ή από την απουσία τροφής και αυτό έκαναν οι Τούρκοι και κάνουν ακόμη λέγοντας ότι οι θάνατοι που προκλήθηκαν από τις πορείες στο εσωτερικό δεν προκλήθηκαν αισκεμένα αλλά προκλήθηκαν από τις άσχημες καιρικές συνθήκες και από την έλλειψη φαγητού και νερού. Βέβαια γνωρίζουμε ότι σκόπιμα οι Τούρκοι ξεκινούσαν τις πορείες αυτές την περίοδο του χειμώνα. Με τη λήξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και την νίκη της Ελλάδος στην πλευρά των Συμμάχων η Οθωμανική Αυτοκρατορία βρίσκεται σε δυσχερή θέση. Ουσιαστικά με την επιβολή των συμμαχικών δυνάμεων αναγκάζεται να πραγματοποιήσει κάποια δικαστήρια στα οποία θα δικάσει τους πρωτέτους της διανοκτονίας. Ουσιαστικά δηλαδή πραγματοποιούνται μια κεντρική δίκη στην Κωνσταντινούπολη και διάφορες περιφερειακές δίκες όπου εκεί δικάζονται οι πρωταγωνιστές, οι νεότεροι και εκείνοι οι οποίοι διέπραξαν εγκλήματα. Αυτό είναι μια πολύ σημαντική πηγή που παίρνουμε από τις ανταποκρίσεις των εφημερίδων που κάλυπταν τις δίκες αυτές, διότι από τιμιά έχουμε την αποδοχή των Οθωμανών για την ευθύνη για τα εγκλήματα που διαπράχτηκαν, αλλά και μας δίνουν αρκετό υλικό προκειμένου να δούμε τα πρόσωπα τα οποία έπαιξαν ρόλο σε αυτήν την γενοκτονία. Βέβαια, οι Οθωμανοί πραγματοποίησαν τα δικαστήρια αυτά προκειμένου να δείξουν στις μεγάλες δυνάμεις ότι οι ίδιοι δεν είχαν σχέση με τις ακρότητες αυτές, αλλά οι νεοτουρκοί, μια άλλη πολιτική δύναμη, ήταν αυτή η οποία τις διέπραξε και τους δικάζει προκειμένου να αλλειώσει τις αξιώσεις των συμμαχικών δυνάμεων, να απομειώσει τις αποζημιώσεις τις μεταπολεμικές. Βέβαια, οι περισσότεροι από τους πρωταγωνιστές έχουν διαφύγει με τη βοήθεια της Γερμανίας στο εξωτερικό και έτσι ουσιαστικά κάποιοι φυλακίζονται στη Μάλτα, αλλά θα αποφυλακισθούν και αυτοί και ουσιαστικά όλα αυτά τα εγκλήματα που πραγματοποιήθηκαν την περίοδο αυτή, όλες αυτές οι περιουσίες που κλάπηκαν, ουσιαστικά θα μείνουν ατιμόρητα. Την περίοδο αυτή, μετά την λήξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, θα σταλεί από τις συμμαχικές δυνάμεις και από τον Σουλτάνο, ο Μουσταφά Κεμάλ, ο οποίος είναι ένας αξιωματικός που έχει διακριθεί στη μάχη της Καλύπωλης, νεότουρκος και ο ίδιος, και θα σταλεί στις ανατολικές επαρχίες, στις επαρχίες του Πόντου, προκειμένου να βάλει μία τάξη στο μεταπολεμικό χάος που έχει δημιουργηθεί και να σταματήσει τις σφαγές που εξακολουθούν να πραγματοποιούν οι άτακτες ομάδες στους χριστιανικούς πληθυσμούς. Ο Μουσταφά Κεμάλ θα ανεξαρτητοποιηθεί και ουσιαστικά αντί να σταματήσει τις σφαγές αυτές θα ενδύνει το πρόγραμμα της γενοκτονίας. Δέκα μέρες μετά την άφιξή του στην Σαμσούντα, στις 19 Μαίου του 1919, θα συναντηθεί με τον κύριο σφαγέα του ποντιακού ελληνισμού, τον Πάλος Μαν, στη χάβζα του Πόντου και ουσιαστικά θα τον συγχαρεί για το εθνικό έργο που πραγματοποίησε, δηλαδή τη σφαγή των χριστιανών, θα ενισχύσει το τάγμα του και θα του δώσει απεριόριστη εξουσία για να συνεχίσει το καταστροφικό του έργο. Ο Μουσταφά Κεμάλ ουσιαστικά θα συσπειρώσει γύρω του ό,τι απέμεινε από τους Νεότρκους και με τα εθνικά συμβόλια που θα δημιουργήσει με τους εθνικιστές Τούρκους ουσιαστικά θα περάσει σε μια δεύτερη φάση γενοκτονίας των χριστιανικών πληθυσμών, κυρίως των Ελλήνων αυτήν την περίοδο, εκαθαρίζοντας ουσιαστικά μία για πάντα την Οθωμανική Αυτοκρατορία, την πάλεποτε Οθωμανική Αυτοκρατορία από τα χριστιανικά στοιχεία. Οι διωγμοί την περίοδο του Κεμάλ είναι ιδιαίτερα σκληροί, το 1921 και 1922 θα πραγματοποιηθούν εκτεταμένες σφαγές, οι πορείες προς το εσωτερικό που δεν είναι τίποτα άλλο από πορείες θανάτου, είναι δηλαδή ένας τρόπος εκτέλεσης, θα ενταθούν και αυτές και ενδεικτικό ότι δεν επιθυμούν να επιστρέψουν οι πληθυσμοί αυτοί οι οποίοι εκτοπίζονται προς το εσωτερικό πίσω στις αισθείες τους, αν δεχτούμε δηλαδή ότι το μέτρο αυτό ήταν πρόσκαιρο λόγω του πολέμου ή λόγω των συνθηκών, βλέπουμε ότι ουσιαστικά οι νεότεροι αλλά και οι κεμαλικοί δεν επιθυμούν να επιστρέψουν οι χριστιανοί φυσικά, ο σκοπός είναι η εκδίωξη και η εξολόθρευσή τους, αυτό φαίνεται από για παράδειγμα τον εκτοπισμό των Ελλήνων της Κερασούντας, όπου δύο εβδομάδες αφότου φεύγουν από τα σπίτια τους και εκτοπίζονται στο εσωτερικό, εγκαθίστανται Μουσουλμάνοι πρόσφυγες από τα Βαλκάνια. Έτσι λοιπόν καταφέρνουν με αυτόν τον τρόπο δύο πράγματα, από τη μια να εξολοθρεύσουν τους χριστιανούς και από την άλλη να λύσουν και ένα μεγάλο πρόβλημα που έχει δημιουργηθεί με την προσφυγοποίηση των Μουσουλμάνων που είναι η εγκατάσταση τους στα σπίτια των χριστιανών. Άρα λοιπόν αν υπήρχε πρόνοια να επιστρέψουν αυτοί οι πληθυσμοί, τα σπίτια δεν θα τα καταλάμβαναν Μουσουλμανικοί πληθυσμοί. Άρα λοιπόν δεν υπήρχε διάθεση να επιστρέψουν αυτοί οι πληθυσμοί στις αισθείες τους. Επίσης αυτό που είναι σημαντικό να σημειώσουμε είναι ότι ο Κεμάλ κατάφερε να συνάψει συμμαχίες με τους Γάλλους και τους Ιταλούς αλλά ουσιαστικά να λάβει βοήθεια από τους Μπολσεβίκους, θεωρώντας οι Μπολσεβίκοι ότι και ο Κεμάλ είναι επαναστάτης και ουσιαστικά ότι συγκρούεται με τις μεγάλες δυνάμεις και την αστική πλουτοκρατία. Αυτό του έδωσε μεγάλη δύναμη να μπορέσει να συσπηρώσει τις ομάδες του, τις άτακτες ομάδες αλλά και τον τακτικό στρατό, να τον εξοπλήσει καλύτερα και να εξοντώσει ουσιαστικά τους Έλληνες. Την ίδια περίοδο στην Ελλάδα έχουμε τον εθνικό διχασμό. Υπάρχει μια μεγάλη διάσταση απόψεων για τη θέση των Μποντίων ουσιαστικά στη νέα διαμορφούμενη κατάσταση. Ο Βενιζέλλος παραδέχεται ότι δεν έχει καλή πληροφόρηση για τον Πόντο μέχρι που πηγαίνει. Ο Χρήσανθος Τραπεζούντος στο Παρίσι και τον ενημερώνει σχετικά αλλά βέβαια τα πράγματα έχουν πάρει πια την τροπή. Είναι πολύ αργά όταν αντιλαμβάνεται ότι πρέπει να ενισχύσει μια ένοπλη σύγκρουση στον Πόντο, να ενισχύσει τα αντάρτικα σώματα. Είναι πλέον πολύ αργά, ο Κεμάλ έχει ισχυροποιηθεί, έχει συνάψει συμφωνίες με τις μεγάλες δυνάμεις και ουσιαστικά με την κατάρρευση του μικρασατικού μετόπου οι Χριστιανοί του Πόντου εγκαταλείπονται στην τύχη τους και σφαγιάζονται μέχρι να συναυθεί η συνθήκη της ανταλλαγής και να περάσουν στην Ελλάδα πλέον ως πρόσφυγες όσοι κατάφεραν να επιζήσουν από τη γενοκτονία. Τραγικά γεγονότα της περίοδου 1913-14 μέχρι και το 1922-23 είχαν ως αποτέλεσμα βέβαια και την προσφυγοποίηση του πληθυσμού από τον ιστορικό Πόντο. Ήδη γνωρίζουμε ότι πάντοτε κάθε φορά μετά από έναν ρωστο-τουρκικό πόλεμο υπάρχουν μετακινήσεις πληθυσμών προς την τσαρική Ρωσία. Αυτό συνέβη και με την απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων στα τέλη του 17-18 από τα εδάφη του ιστορικού Πόντου και μαζί με την αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων φεύγει με το φόβο αντιπίνων και διώξεων ένας μεγάλος αριθμός Ελλήνων προς την Ότια Ρωσία και την περιοχή της υπερκαυκασίας, δηλαδή σημερινή Γεωργία, Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν. Κυρίως όμως στην περιοχή της Γεωργίας, στην οποία έτσι κι αλλιώς υπάρχουν εγκαταστάσεις ήδη στη διάρκεια του 19ου αιώνα. Αυτή η πληθυσμή δεν θα μπορέσουν, και οι πληθυσμοί ήδη εγκατεστημένοι, αλλά και τα κύματα αυτά τα προσφυγικά προς τον Κάφκασο θα βρεθούν στη δίνη ενός εμφυλίου μέσα στην Ρωσία μεταξύ πυρών των λαών του Καφκάσου, κυρίως των μεγαλύτερων και διεκδικούντων εθνική κυριαρχία και ανεξαρτησία, όπως οι Αρμενοί, οι Γεωργιανοί και οι Αζέροι, και μέσα σε αυτή τη δίνη κάποιοι θα αναζητήσουν διέξοδο το πλοίο της σωτηρίας προς τον ελλαδικό χώρο. Στο μεταξύ έχουν προηγηθεί βέβαια και οι προσπάθειες για τη δημιουργία της ανεξάρτητης δημοκρατίας του πόντου, του πόντου αρμενικού στη συνέχεια κράτους που κι αυτό να βαγεί. Υπάρχει το ενδιαφέρον της Ελλάδας για τους πληθυσμούς αυτούς. Απός τέλον, υπάρχουν οι γνωστές αποστολές του Καζατζάκη, του Κουτσοδημήτρη, των Πολεμαρχάκη και Σταυριδάκη που προσπαθούν να δουν το τι θα απογίνει ο πληθυσμός εκεί, σε ποιες συνθήκες ζει, αλλά και τις δυνατότητες μεταφοράς αυτού του πληθυσμού στον ελλαδικό χώρο. Πραγματικά, Καυκάσοι, στην περιοχή κυρίως του Κάρς, είναι άνθρωποι οι οποίοι έχουν, έτσι κι αλλιώς, ανταποκριθεί από μόνοι τους εθελοντικά σε κάθε κάλεσμα, σε κάθε ανάγκη του εθνικού κέντρου σε περιόδους ανάγκης, όπως είναι η βαλκανική πόλεμη. Έχουν έρθει ως εθελοντές να πολεμήσουν, γνωρίζουν τα εδάφη της Μακεδονίας, κάνουν κάποιες προσπάθειες να έρθουν από ορισμένα χωριά να εγκατασταθούν, ήδη από το 14-15, δεν δοκιμούν αυτές οι προσπάθειες, επιστρέφουν στις αισθείες τους και κάποια στιγμή, λόγω αυτών των συνθηκών, στην περίοδο 19-21, τελικά θα υποχρεωθούν από το Βατούμο, όπου συγκεντρώνονται χιλιάδες, κάποιοι από τις κακουχίες θα πεθάνουν ήδη περιμένοντας το πλοίο της σωτηρίας, κάποιοι άλλοι στη διαδρομή. Ωστόσο, θα υπάρξουν αυτά τα πρώτα κύματα της προσφυγικής εγκατάστασης στον Ελλαδικό χώρο. Είναι γνωστά και τα δύστηχα που διεκτραγωδούν τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης των καρσλίδων που έρχονται στην Αρετσού, μπαίνουν σε καραντίνα, προσπαθούν να επιβιώσουν τις πρώτες ημέρες της εγκατάστασής τους, χάνονται πάρα πολύ και στους χώρους της υποδοχής, μέχρι να καταφέρουν σιγά σιγά να ορθοποδήσουν είτε στην ίδια την καλαμαριά, είτε βέβαια αναζητώντας σε άλλους οικισμούς στον μακεδονικό χώρο, κυρίως το απάνεμο λιμάνι, όπως είναι σε περιοχές του Κυλκής, στην Φλόρινα, μεγάλες δηλαδή συμπαγής εγκαταστάσεις καρσλίδων. Τα προσφυγικά κύματα βέβαια θα είναι μεγάλα μετά το 1922, όταν πια ολοκληρώνεται και η δεύτερη φάση του γενοκτονικού σχεδίου από τον Μουσταφά Κεμάλ. Και από το 1922, το 1923 και με την ανταλλαγή έρχονται πρόσφυγες σε όλο τον ελλαδικό χώρο με τα πλοία της φυγής, είτε στους μήλους του Αγίου Γεωργίου στον Πειραιά και μένοντας στην Αττική και διαχειόμενοι στις γύρω περιοχές ή στο γύρο σε προάστια των Αθηνών, είτε βέβαια σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό στην Μακεδονία, μια σκέψη που έτσι κι αλλιώς υπήρχε από τα προηγούμενα χρόνια για τον εξελινισμό της περιοχής της Μακεδονίας. Έτσι λοιπόν εγκαθίστανται μετά το 1922 κατά χιλιάδες και οι Έλληνες του πόντου μεταξύ των άλλων προσφύγων, όχι μόνο στη Θεσσαλονίκη αλλά και σε όλους τους νομούς της κεντρικής κυρίως και δυτικής Μακεδονίας, αλλά και στην Ανατολική Μακεδονία, με δύσκολες συνθήκες. Προσπαθούν να ξεκινήσουν ξανά τη ζωή τους από την αρχή, να ασχοληθούν με αγροτικές καλλιέργειες που γνωρίζουν ήδη από τις αισθίες τους. Κατεξοχή είναι η ασχολία, η καλλιέργεια του καπνού στα καπνοχόραφα της Μακεδονίας για πολλά χρόνια, μέχρι τον εξαστισμό της Ελλάδας με τη δεκαετία του 50, του 60 και αργότερα. Η συμβολή των προσφύγων έχει μελετηθεί και έχει αναδειχθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό στη βιβλιογραφία και οι παιδεία που φέρουν από τις αισθίες τους και ακόμα οι μουσικές και φυσικά η οικονομική δινότητά τους στο να βοηθήσουν συνολικά μαζί με το γηγενές στοιχείο με το οποίο βέβαια υπήρξαν προβλήματα στο να μεριμνήσουν όλοι για την πρόοδο της χώρας. |
