| Διάλεξη 5: Τι έχουμε δει, παιδιά, μέχρι στιγμής, θυμάστε, αν πείτε δεν θυμάστε εσείς, θα θυμόμαστε εμείς. Τι έχουμε δει, έχουμε δει, έχουμε δει σχεδόν ολόκληρο το υπόδειγμα των Hexer και όλων. Σχεδόν, γιατί συζητήσαμε επίσης και την αλγευρική εκδοχή, έτσι δεν είναι, του θεωρήματος των Stolper και Samuelson. Από ό,τι θυμάμαι, δεν συζητήσαμε την διαγραμματική εξήγηση του θεωρήματος, ανάδειξη του θεωρήματος, και επίσης δεν συζητήσαμε και το θεώρημα του Rybczynski. Σωστό και αυτό, έτσι δεν είναι. Λοιπόν, για να τα δούμε όλα αυτά θα ξαναχρησιμοποιήσουμε, και θα είναι και μια καλή ευκαιρία να κάνουμε μια μικρή επανάληψη, θα ξαναχρησιμοποιήσουμε, μήπως μπορείς, επειδή είσαι τελευταία, να ανοίξεις και τα άλλα φώτα, γιατί... Ναι, άστο, άστο, άστο, άστο. Θα χρησιμοποιήσουμε ξανά αυτό το γνωστό μας πλέον διαγραμματικό εργαλείο, με τις καμπύλες ίσης παραγωγής ίσης αξίας, έτσι. Και θέλω σε αυτό επάνω να δούμε, καταρχήν, να θυμηθούμε λίγο την λογική του θεωρήματος των Στόλπερ και Σάμιλσον, και μετά να πάμε και στο θεώρημα του Rybczynski. Λοιπόν, πολύ σύντομα, μια και τα γνωρίζετε, κεφάλαιο, εργασία, και έχουμε τα δύο προϊόντα, το ένα προϊόν είναι έντασης κεφαλαίου, έτσι, είναι, αν θυμάμαι καλά, τα τρόφιμα, ok, και το άλλο προϊόν είναι έντασης εργασίας, τα υφάσματα. Και επίσης, επιπρόσθετα, τι έχουμε, έχουμε την ανάγκη για να παράγονται και τα δύο προϊόντα, να υπάρχει κοινή εφαπτόμενη, δηλαδή, οι τιμές των προϊόντων και των συντελεστών παραγωγής, να διασφαλίζουν ότι οι ίδιες αξίες παράγονται με το ίδιο κόστος σε όλες τις παραγωγές, έτσι ώστε να μην υπάρχει λόγος μετακίνησης των συντελεστών παραγωγής από τη μία παραγωγή στην άλλη, να υπάρχει, δηλαδή, ισορροπία με αυτή την έννοια στην αγορά. Και αυτό το απεικονίζουμε εδώ πέρα με αυτήν την κοινή εφαπτόμενη, να έχει και λίγο περίεργη, η οποία προσδιορίζει τον λόγο των τιμών των συντελεστών παραγωγής, η κλήση της, και η οποία επίσης στα σημεία στα οποία εφάπτεται με τις δύο καμπύλες ισοπαραγωγής, προκύπτουν οι πορείες επέκτασης των δύο παραγωγών, οι οποίες πορείες επέκτασης 0Τ, 0Υ, προσδιορίζουν τον λεγόμενο κόνο διαφοροποίησης, κόνο of diversification, δηλαδή προσδιορίζουν την περιοχή, το εύρος των εντάσεων χρήσης κεφαλαίου ως προς εργασία, με τις οποίες πρέπει να παράγονται τα δύο ή περισσότερα προϊόντα, ώστε να παράγονται και τα δύο, ώστε να διαφοροποιείται η παραγωγή μεταξύ των δύο, ώστε να παράγονται και τα δύο προϊόντα, έξω και κόνο of diversification, κόνο διαφοροποίησης. Δηλαδή με άλλα λόγια, θυμάστε είχαμε πει ότι κάπου εδώ μέσα θα πρέπει να είναι μια ευθεία η κλήση της οποίας είναι ο λόγος K-L της οικονομίας, η σχετική αυθονία της οικονομίας κεφαλαίου προς εργασία, όπου βεβαίως αντιθέτως αυτή η κλήση είναι το K-L για τα τρόφιμα, δηλαδή είναι ο λόγος με τον οποίο παράγονται, ο λόγος κεφαλαίου προς εργασία με τον οποίο παράγονται τα τρόφιμα και αυτή η κλήση, τέλος πάντων, η K-L των υφασμάτων. Τα είδαμε και αλγευρικά αυτά γιατί ισχύουν και τα λοιπά. Τώρα, και θυμάστε ότι είχαμε πει πως αν για παράδειγμα έχουμε μετανάστευση, έχουμε ισροή μετανάστευσης και αυξηθεί το L, αν αυξηθεί το L, θυμάστε τι λέγαμε θα συμβεί, η αύξηση του L θα έχει ως αποτέλεσμα την μετακίνηση προς τα πάνω αυτής της κλήσης και επειδή θα μετακινηθεί προς τα πάνω αυτή η κλήση, μάλλον ανεξάρτα αν θα μετακινηθεί ή όχι, επειδή έχουμε αύξηση της ισροής μετανάστευσης, τι έχουμε, έχουμε περισσότερη εργασία. Η περισσότερη εργασία θα προκαλέσει καταρχήν μίωση της αξίας της εργασίας, θα πέσει η αξία της εργασίας. Δηλαδή οι ευθείες του ίσου κόστους θα τύνουν να προσαρμοστούν ως έξις, θα γίνουν πιο οριζόντιες. Εντάξει. Και επειδή θα γίνουν οι ευθείες αυτές πιο οριζόντιες, πλέον θα είναι πιο δόκιμη η παραγωγή του υφάσματος. Γιατί θα μπορούμε με χαμηλότερο κόστος να παράγουμε την ίδια αξία σε υφάσματα. Άρα κάποιοι θα κλείνουν τα τρόφιμα και θα έρχονται να ενισχύσουν τα υφάσματα, την παραγωγή τους. Και καθώς θα συμβαίνει αυτό θα έχουμε υπερπροσφορά των υφασμάτων, που σημαίνει η τιμή των υφασμάτων θα πέσει. Έτσι δεν είναι. Συγγνώμη. Ναι, θα πέσει. Και τι θα κάνει εάν πέσει η τιμή των υφασμάτων αυτή η καμπύλη. Θα μετατοπιστεί αναλόγως, θυμάστε, προς τα έξω και αντιστρόφως μετά επίσης και το ίδιο θα συμβεί για τα τρόφιμα. Θα έχουμε εκεί υπερβάλλουσα ζήτηση τροφίμα και θα έχουν κλείσει εργοστάσια τροφίμων. Θα αυξηθεί η τιμή τους. Άρα θα μετατοπιστεί προς τα μέσα η καμπύλη αυτή. Ενώ αυτή θα πάει προς τα έξω και δείτε τι συμβαίνει. Δείτε τι συμβαίνει με το που υπάρχει αυτή λοιπόν η μετακίνηση αρχικά. Δείτε πως όλο το σχήμα προσαρμόζεται να ακολουθεί σε αυτή τη μετακίνηση. Οι μεν ευθείες ίσου κόστους γίνονται πιο οριζόντιας. Το βλέπετε? Αυξάνει η κλήση αυτής της ευθείας που θεωρούμε ότι δείχνει η κλήση της τη σχετική αυθονία σε κεφάλαιο και την ίδια στιγμή όλο το σχήμα την ακολουθεί. Και αντιστρόφως αν γίνεται το ανάποδο. Γιατί? Γιατί ακριβώς είχαμε πει ήδη από την προηγούμενη φορά είναι σαν αυτό να είναι ένας μοχλός που κινεί όλη την υπόλοιπη οικονομική ισορροπία. Είμαστε αυτά. Αν παίξετε με αυτό το σχήμα πολλές τέτοιες εκδοχές θα διαπιστώσετε το ίδιο πράγμα κάθε φορά. Κάντας τα αντίστοιχα λογικά βήματα κάτι τέτοιο θα μπορούσα να σας ρωτήσω. Ωραία. Στο υπόδειγμα του... Συγγνώμη, στο θεόρημα των Stolper και Samuelsson λέμε κάτι διαφορετικό. Λέμε τι θα συμβεί εάν αυξηθεί, εάν αυξηθεί η τιμή ενός προϊόντος ή αν αλλάξει η τιμή προϊόντος ενός προϊόντος τι θα συμβεί με τις αμοιβές των συντελεστών παραγωγής. Αυτό δεν λέει το θεόρημα των Stolper και Samuelsson. Για να δούμε λοιπόν πώς μπορώ να το πεκρύσω με αυτό εδώ πέρα, σε αυτήν την μορφή. Αφού θυμηθήκαμε το εργαλείο μας, ελάτε πολύ σύντομα να κάνουμε αυτήν την άσκηση. L, K και έχουμε ξανά τα γνωστά, υφάσματα, τρόφιμα και οι κοινή εφαπτόμενοι τους. Σε ισορροπία λοιπόν, η αγορά, η εσωτερική, εδώ έχουμε το W προς R και υπάρχουν οι τιμές των προϊόντων, οι συγκεκριμένες που κρύβονται μέσα από την συγκεκριμένη χωροθέτηση της καμπύλης ισοπαραγωγής της αξίας. Τώρα, ας υποθέσουμε λοιπόν ένα άλλο εξογενέσοκ. Για χύψη λόγους αυξάνει η τιμή ενός προϊόντος, έστω των υφασμάτων, έστω ότι αυξάνει η ζήτηση. Αυξήθηκε της αύξησης της ζήτησης για υφάσματα. Οι κατανοτικές προτιμήσεις προσαρμόστηκαν προς τα υφάσματα. Οι άνθρωποι θέλουν να αντιθούν περισσότερο, έχουν περισσότερο ανάγκη από υφάσματα από ότι αποτρώφουμε, έτσι. Και τι θα μπορούσε αυτό να σημαίνει, θα μπορούσε να σημαίνει ότι λόγω της αύξης της ζήτησης για υφάσματα τι θα αυξηθεί η τιμή των υφασμάτων. Εάν αυξηθεί η τιμή των υφασμάτων τι θα αλλάξει σε αυτό το σχήμα, συναδεύσεις και συνάδελφοι. Μπράβο. Θα μπορούσε, ναι. Έτσι, μ' αρέσει αυτό το άνθρωπο, αυτή η προσέγγιση. Ωραία, λοιπόν, έχετε προς τα κάτω η καμπύλη των υφασμάτων. Πολύ ωραία. Τώρα, προσέξτε. Μετά από αυτή την εξέλιξη, οι συγκεκριμένες τιμές των συντελεστών παραγωγής δεν προσδιορίζουν ισορροπία στην δομή της παραγωγής. Γιατί? Γιατί με αυτές τις τιμές, δηλαδή με αυτής της κλίσεως της ευθείας ίσου κόσθους, θα μπορούσαμε, αν θέλαμε να παράξουμε τρόφιμα, παραμένουμε εδώ πέρα πάνω, την ίδια αξία, έτσι, τροφή μόνο, 100 ευρώ. Αν θέλω, όμως, να παράξουμε 100 ευρώ αξίας υφάσματα, επειδή αυξήθηκε η τιμή τους, θα μπορούμε να το κάνουμε, να, εδώ είναι η παράλη, εδώ πέρα. Που σημαίνει ότι θα μπορούμε με χαμηλότερο κόστος να παράξουμε την ίδια αξία, ανταλλακτική αξία, σε υφάσματα, λόγω του ότι αυξήθηκε η τιμή, τα έχουμε πει αυτά. Τι θα γίνει, λοιπόν, κατά κοινή ομολογία όλων μας, αφού το αντιλαμβανόμαστε, θα σειρέουν πλέον η παραγωγή των τροφήμων στον κλάδο των υφασμάτων. Οι πρώτοι πιο έξυπνοι από τους παραγωγούς των τροφήμων, οι πιο λιγότερο βιώσιμοι, θα κλείσουν τα εργοστάσια τους και θα πάνε στην παραγωγή των υφασμάτων, όπου εκεί υπάρχουν υπερκέρδοι. Και μόλις αυτό συμβεί, το πρώτο θα είναι μια μερική διόρθωση αυτού του πράγματος. Δηλαδή, θα εξισορροπηθεί αυτή η αρχική εξέλιξη, θα έχουμε αύξηση της τιμής των τροφήμων και μίωση της τιμής των υφασμάτων. Αυξήθηκε η τιμή των υφασμάτων, αυξήθηκε η τιμή των υφασμάτων, είναι μεγαλύτερη από το επίπεδο που ήταν, θα προσαρμοστούν προς τα πάνω λίγο οι τιμές των τροφήμων και προς τα κάτω οι τιμές των υφασμάτων για να ξαναρθούν σε μια σχετική ισορροπία. Την ίδια στιγμή, όμως, ενώ όσο γίνεται αυτή η διαδικασία εξισορόπησης, προσαρμογής, συμβαίνει και το εξής. Όταν κλείνουν εργοστάσια τροφήμων, απελευθερώνεται σχετικά περισσότερο κεφάλαιο από ότι χρειάζεται για να παραχθεί ύφασμα. Ενώ απελευθερώνεται την ίδια στιγμή σχετικά λιγότερη εργασία από ότι χρειάζεται για να παραχθεί το ύφασμα. Άρα, με αυτή τη μετατόπιση των συντελεστών παραγωγής από τα τρόφιμα εδώ, εκτός από αυτό, προκαλείται ταυτόχρονα και κάτι άλλο που οδηγεί προς τη νέα κατάσταση της ισορροπίας, προκαλείται ταυτόχρονα και κάτι άλλο. Κάτι άλλο προκαλείται υπερπροσφορά κεφαλαίου και υπερβολική ζήτηση εργασίας. Άρα, το R φθύνει και το W αυξάνει. Που σημαίνει ότι πλέον οι ευθείες ίσου κόστους πώς προσαρμόζονται. Βλέπετε τώρα πώς, δείτε, θέλω να σας γίνει βίωμα η λογική του υποδείγματος των ΥΧΑ που είπαμε είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα, ένα πάρα πολύ ενδεικτικό παράδειγμα, περίπτωση της όμορφης λογικής των νεοκλασικών θεωρητικών. Όλα δουλεύουν ρολόι, προσαρμόζονται έτσι σαν ένας μηχανισμός καλοδουλεμένος πάντα από μόνα τους στη διαδικασία της νέας ισορροπίας. Είδατε, κάτι συνέβη με την συμπεριφορά των καταναλωτών. Υπάρχει μια πρώτη εξέλιξη, αυτή γεννά ταυτόχρονα δύο προσαρμογές στην ίδια κατεύθυνση, ποια κατεύθυνση του να ξαναεπάρχει μια κοινή εφαπτωμένη. Ποιες είναι αυτές οι δύο προσαρμογές, οι δύο προσαρμογές είναι οι εξής, πρώτον ότι ενώ αυξήθηκε η τιμή του υφάσματος, στην πορεία, λόγω της μεταφοράς συντελεστών παραογής από τα τρόφιμα στεφάσματα, ξαναεπανέρχονται λίγο οι τιμές στον προηγούμενο συνδυασμό τους και επίσης, στην ίδια στιγμή, απελευθερώνονται πολύ περισσότερο από ό,τι χρειαζόμαστε κεφάλαιο και πολύ λιγότερο από ό,τι χρειαζόμαστε εργασία, άρα αυξάνει η τιμή της εργασίας, μειώνει το κεφαλαίο, άρα έρχεται και γίνεται πιο κάθετη η ευθεία ίσου κόστος. Αυτά τα δύο μαζί, τι έχουν ως τελικό αποτέλεσμα μια νέα κατάσταση ισορροπίας, δηλαδή ένα νέο συνδυασμό τιμών συντελεστών παραγωγής και τιμών προϊόντων, ο οποίος διασφαλίζει ότι παράγονται και τα δύο προϊόντα και επιπλέον διασφαλίζει ότι δεν υπάρχουν υπερκέρδοι σε κανένα από τα δύο προϊόντα και επιπλέον διασφαλίζει ότι έχουμε πλήρη απασχόληση και κάλυψη όλων των κατανοτικών απαιτήσεων. Αυτή, δεν το έκανα, δηλαδή έχουμε αρχικά το εξής, πάει προς τα κάτω αυτό, μετά αρχίζουν και προσαρμόζονται προς τα πάνω ξανά, οι καμπύλοι αυτοί, προς τα κάτω των τροφήμων, αλλά την ίδια στιγμή που αυτοί προσαρμόζονται γυρνάει και γίνεται πιο κάθετη και η ευθεία ίσου κόστος, μέχρι σ' ό,τι να ξανασυναντηθούν. Εντάξει, ok. Θα κινηθεί, θα κινηθεί, όσο προλάβει. Εντάξει, λοιπόν. Δείτε, πες το. Ναι, ναι. Εδώ, στιγμή που, αυτό είναι όλο αποτέλεσμα της άρξης της ζήτησης. Μπορούμε να πούμε πάλι ότι έχουμε υπερποσφορά σε ένα προϊόνι... Έχουμε, το αρχικό είναι αυτό, ότι αυξάνει η ζήτηση. Ναι, ναι, ναι, ναι. Αυξάνει η ζήτηση εδώ. Έχουμε, καταρχήν, υπερβάλουσα ζήτηση για τα υφάσματα. Αυξάνει η τιμή τους. Προσαρμόζονται... Ήταν η τιμή τους 10, έγινε 20. Αρχίζουν τώρα, επειδή έγινε η τιμή τους 20, προσαρμόζονται οι παραγωγοί. Κλείνουν το τρόφιμα, ανοίγουν οι φάσματα. Άρα, τώρα προκαλείται υπερβάλουσα προσφορά στα υφάσματα, υπερβάλουσα ζήτηση στα τρόφιμα. Γιατί ίσως μπερδεύουμε, συνάδελφε, τη ζήτηση με τη ζητούμενη ποσότητα. Ίσως γι' αυτό δεν το καταλαβαίνουμε. Στην αρχή, αυτό που αυξάνει είναι η ζήτηση. Η ζήτηση, αυξήθηκε, με τις δεδομένες τιμές, δημιουργεί υπερβάλουσα ζήτηση. Άλλο η ζήτηση, άλλο η περίπτωση της υπερβάλουσα ζήτηση, δηλαδή η περίπτωση όπου έχουμε μεγαλύτερη ζητούμενη ποσότητα από την προσφερόμενη. Δείτε το. Κλασικές, κλασικοί διαχωρισμοί που πρέπει να τους ξέρουμε. Η ζήτηση, η προσφορά. Ωραία. Και εδώ είναι η ισορροπία. Και λέμε, αυξήθηκε η ζήτηση. Νάτη. Η συμπεριφορά δηλαδή των καταναλωτών ως προς αυτό το προϊόν ενισχύθηκε, το ζητάν περισσότερο για όλες τις τιμές. Με αυτήν την τιμή, λόγω της αύξης της ζήτησης, δημιουργείται λόγω της αύξης της ζήτησης τι? Υπερβάλουσα ζήτηση. Δηλαδή η ζητούμενη ποσότητα τώρα είναι μεγαλύτερα από την προσφορόμενη. Άρα τι θα κάνει η τιμή? Θα πάει εδώ. Ωραία, ισορροπία. Νάτη, αυξήθηκε η τιμή. Όμως, λόγω του ότι αυξήθηκε η τιμή, είπαμε θα κλείσουν εργοστάσια τροφίμων, θα ανοίξουν εργοστάσια εφασμάτων. Αφού θα ανοίξουν εργοστάσια εφασμάτων, τι θα πάθει, ποιος τώρα, εδώ, προσφορά, τι θα πάθει, αυξηθεί. Νάτη. Και αφού θα αυξηθεί, εδώ τώρα, με αυτή την τιμή, έχουμε τι. Μπράβο. Και τι θα κάνει η τιμή, θα πέσει. Μέχρι που, θα δείξει. Την ίδια στιγμή που γίνεται αυτή η προσαρμονιστική διαδικασία, γίνεται και η άλλη από την αγορά των συντελεστών παραγωγής. Ok. Εντάξει. Δεν προλαβαίνει να είναι εξ ολοκλήρου η ίδια. Δηλαδή, δεν θα έρθουμε ποτέ στην ίδια κατάσταση, γιατί η γενεσιουργός αρχική, επειδή είναι η αύξηση της προσφοράς, της ζήτησης, συγγνώμη, των καταναλωτών, αυτό δεν αλλάζει. Μπορεί όμως να προσαρμοστεί προς τα κάτω, έτσι, αναλόγως του πόσο πολύ και πόσο γρήγορα θα αντιδράσουν οι παραγωγοί, και αναλόγως επίσης του πόσο διαφορετικές είναι οι δύο παραγωγές. Παίζει και αυτόν τον ρόλο. Εάν θεωρήσετε υπόθεση ότι οι δύο παραγωγές ήταν ίδιες. Οι δύο παραγωγές ήταν ίδιες, ως προς την τεχνολογία. Δηλαδή παρέγανε με τον ίδιο τρόπο. Και απλώς αυξάνει η τιμή των υφασμάτων. Θα έχουμε πάλι το ίδιο φαινόμονο. Από τα τρόφιμα θα πάνε στα υφάσματα. Τι δεν θα έχουμε αυτό. Αυτή τη μετακίνηση αυτή δεν θα έχουμε. Την αλλαγή των τιμών των συντελεστών παραγωγής. Γιατί κλείνει ένα εργοστάσιο υφάσματος, ανοίγει ένα υφασμάτο για την προσφορά και τη ζήτηση των συντελεστών παραγωγής, δεν έχει καμία επίπτωση. Αν παράγονται με τον ίδιο τρόπο. Κατανοηθώ. Αν αυξηθεί η τιμή του ρεύματος... Εγώ δεν έχω τιμή ρεύματος εδώ. Αν αυξηθεί θα μπορούς να με ρωτήσεις όμως η τιμή του κεφαλαίου. Γιατί να αυξηθεί η τιμή του κεφαλαίου. Γιατί το ρέμα μου είναι αρκετό. Γιατί να αυξηθεί η τιμή του ρέματος. Όχι, θέλω να μου δώσεις... Δεν... Ξέρεις γιατί σ' το ρωτάω. Για να καταστροφήσω λοιπόν. Α, μπράβο, τώρα. Γιατί εσύ μου λες... Δεν μου δίνεις κάτι να πιάσω από την αρχή για να ξεκινήσω. Μου δίνεις ένα από τα συμπτώματα. Εντάξει. Αν, ας πούμε, πεις... Καταστράφηκαν οι πλουτοπαραγωγικοί, οι πηγές ενέργειας της χώρας. Κάτω έμιση. Και αυξήθηκε η αξία, η τιμή της ενέργειας. Ωραία. Και έστω ότι εδώ δεν έχουμε κεφάλαιο και εργασία, εδώ έχουμε ενέργεια και εργασία. Και το άρδεν η τιμή του κεφαλαίου είναι η τιμή της ενέργειας. Τι θα γίνει? Θα γίνει το θα πάμε στην προηγούμενη συζήτηση. Ποια ήταν η προηγούμενη συζήτηση που είχαμε? Εάν αυξηθεί το L ή αν μειωθεί το L. Αν αυξηθεί το K ή αν μειωθεί το K. Εκεί θα πας. Αν αυξηθεί δηλαδή εντυάστηται τόση ενέργεια, θα έχουμε... Αν μειωθεί μάλιστα η ενέργεια, θα έχουμε αύξητης τιμής του R, που σημαίνει πλέον θα είναι... Αύξητης τιμής του R θα πάει πιο οριζόντια η ευθεία. Θα είναι πιο φθινό, μάλλον θα παράγω την ίδια αξία με λιγότερα χρήματα στα τρόφιμα που θέλουν πιο πολλή ενέργεια. Εσείς λέτε να αυξηθεί η τιμή της ενέργειας. Ωραία, θα γίνει πιο κάθετη τότε η ευθεία ίσου κόστους. Εντάξει, ok. Γι' αυτό σου λέω, ψάξε να δεις την αρχική αιτία, για να σε βοηθήσει να δεις τι θα συζητήσεις. Τώρα, αυτήν τη συζήτηση την κάναμε για να σας δείξω ότι αυτό το οποίο λένε Stolper και Samuelson, αλιευρικά όπως το είδαμε, προκύπτει εδώ διαγραμματικά. Δηλαδή, δείτε για όποιον λόγο και είχαμε αύξηση της τιμής των υφασμάτων. Και τι προκλήθηκε εν τέλει? Αυτό μετριάστηκε, μοιράστηκε στα δύο. Τι προκλήθηκε? Προκλήθηκε μίωση της τιμής του συντελεστή παραγωγής που δεν χρησιμοποιείται εντατικά στην παραγωγή αυτή. Αυτό δεν είναι η Stolper και η Samuelson. Και από την άλλη προκλήθηκε αύξηση της τιμής του συντελεστή παραγωγής που χρησιμοποιείται σχετικά εντατικότερα στην παραγωγή αυτή. Εν τη αυτή περιπτώση, οι αλλαγές στις τιμές των προϊόντων επηρεάζουν δυσανάλογα και διαφορετικά τις τιμές των συντελεστών παραγωγής. Όχι μόνο στην ονομαστική τους αξία αλλά και στην πραγματική τους αξία. Αν είμαι εργαζόμενος θα κερδίζω όποτε αυξάνει η τιμή του προϊόντος στο οποίο την παραγωγή συμμετέχω εντατικότερα ή όποτε μικραίνει η τιμή του προϊόντος στο οποίο την παραγωγή συμμετέχω όχι τόσο εντατικά. Το ανάποδο για το κεφάλαιο. Στο εμπόριο λοιπόν, όταν μια χώρα ανοίγει στο διεθνές εμπόριο, θυμάστε όπου είχαμε ξεκινήσει τη συζήτησή μας. Έχουν διαφορετικές σχετικές τιμές αφτάρκειας οι δύο χώρες. Γιατί έχουν διαφορετικές σχετικές τιμές αφτάρκειας, για ποιο λόγο, στο Ρικάρντο για ποιο λόγο έχουν διαφορετικές σχετικές τιμές αφτάρκειας, γιατί οι χώρες διαφέρουν ως προς τι, όχι, η έκταση, η διαφορά ως προς το μέγεθός τους επηρεάζει το πόσο θα καρποθούν από τα πρόσθετα οφέλη του εμπορίου. Αλλά γιατί διαφέρουν οι σχετικές τιμές των προϊόντων στο Ρικάρντο, στο Ρικάρντο, γιατί έχουμε διαφορετικές τεχνολογίες, θυμάστε τα α είναι διαφορετικά, η παραγωγικότητα της εργασίας είναι διαφορετική στις δύο χώρες και αυτή γεννά τις διαφορετικές τιμές αφτάρκειας, τις σχετικές τιμές αφτάρκειας. Στους δέ χεξερ και όλοι λέμε όχι, αυτά είναι ίδια, τα α είναι ίδια, θυμάστε το σύστημα δύο εξώσεων με δύο αγνώσεων που είχαμε, τα α είναι ίδια. Τότε τι είναι αυτό που γεννά, σας θυμίζω το έχουμε πει, εξ αρχής τις διαφορές στις σχετικές τιμές των προϊόντων μεταξύ διαφορετικών χωρών, οι διαφορές στην σχετική αφθονία των συντελεστών παραγωγής. Και το γεγονός συνάμουμαι ότι τα προϊόντα παράγονται με διαφορετική τεχνολογία. Άρα απ' τη στιγμή που όταν είμαστε με κλειστά τα σύνορα και έχουμε μια α τιμή του υφάσματος και ανοίξουν τα σύνορα και διαπιστώσουμε εμείς ότι αυτή η τιμή του υφάσματος που μέχρι πρώτη νοση είχαμε πέφτει, εμείς τι θα κάνουμε, θα κλείσουμε κάποια εργοστάσια διφασμάτων, θα ανοίξουμε κάποια εργοστάσια τροφίμων και από αυτά θα εξάγουμε για να εισάγουμε το φθηνό υφάσμα. Ωραία, και τι σημαίνει αυτό για τους κατοίκους μας, θα σου πω πρώτο, όλη η χώρα θα κερδίσει, όλη η χώρα θα κερδίσει, για τους κατοίκους μας τι σημαίνει, κάποιοι θα κερδίσουν, κάποιοι θα χάσουν. Αφού αυτό το οποίο προκαλείται είναι η μείωση της τιμής του υφάσματος, ποιοι θα χάσουν? Όχι, όχι οι παραγωγοί υφάσματος γενικά, δεν έχουμε παραγούς υφάσματος και παραγούς τροφίμων, έχουμε εργαζομένους και κεφαλαιούχους. Εργασίας. Μπράβο. Θα κερδίσουν οι κεφαλαιούχοι. Βεβαίως, σύμφωνα με αυτή τη θεώρηση, το κέρδος των κεφαλαιούχων θα είναι μεγαλύτερο από το χάσιμο των εργαζομένων. Ναι, αλλά δεν είναι τόσο εύκολο να κάνεις αναδιαινεμητική πολιτική. Πάντως, αυτές θα είναι οι επιπτώσεις, σύμφωνα με τους Hexer και όλοι. Ωραία. Τα είδαμε και αλγευρικά, τα είδαμε και διαγραμματικά. Έχει να ενδιαφέρον το θεώρημα του Ρυμπζής και το οποίο θα δούμε ακριβώς αμέσως τώρα. Κυρίως η αξιοποίηση του μετά έχει να ενδιαφέρον, αλλά ας το δούμε το ίδιο. Θυμάστε, στην συζήτηση τώρα μόλις που κάναμε, λέγαμε, αν αυξηθεί η εργασία, πώς μπορεί να αυξηθεί η εργασία σε μια χώρα, μετανάστευση, αύξηση των γεννήσεων, αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης, ωραία, και διάφορες άλλες τεχνικοί ή φυσικοί τρόποι. Αύξηση του ποσοστού συμμετοχής στην αγορά εργασίας και τα λοιπά. Αύξαν λοιπόν, η διαθέσιμη εργασία, η προσφερόμενη εργασία. Τι θα προκληθεί, λέγαμε, θα προκληθεί αφενός μίωση της τιμής της εργασίας. Ωραία. Και επειδή θα προκληθεί η μίωση της τιμής εργασίας, θα προκληθεί μετά επίσης και μεταφορά, τα υφάσματα θα γίνουν πιο προστοδοφόρα, πιο κερδοφόρα. Είστε λέγαμε. Και επειδή θα γίνουν τα υφάσματα πιο κερδοφόρα, θα μεταφερθούν συντελεστές παραγωγής από τα υφάσματα προς τα υφάσματα. Η προσφορά των τροφίμων θα πέσει και η προσφορά των υφασμάτων θα αυξηθεί. Και επειδή θα γίνει αυτό, θα έχει μια άλλη επιπτωσία, θα υπάρχει η τιμή των τροφίμων θα αυξηθεί και η τιμή των υφασμάτων θα μειωθεί. Και επειδή θα γίνει αυτό, θα έχουμε μετά μια προσαρμογή σε μια νέα συνθήκη ισορροπίας, σε μια νέα κατάσταση ισορροπίας, όπου θα είναι λόγω της αρχικής αύξησης του L, πιο οριζόντιες οι ευθείες ίσου κόστους, συγγνώμη, πιο κάθετες οι ευθείες ίσου κόστους και θα μεταφερθούν προς τα έξω οι καμπύλες των υφασμάτων, προς τα μέσα οι καμπύλες των τροφίμων. Αυτά όλα στην αφτάρκεια. Ο μηχανισμός αυτός όμως, αυτό διαπιστώνει ο Ρυμπζίσκη, όταν έχουμε μια χώρα ανοικτή στο εμπόριο, δεν λειτουργεί. Αυτός ο μηχανισμός δεν λειτουργεί. Α, τον κύριο. Δεν λειτουργεί αυτός ο μηχανισμός. Γιατί δεν λειτουργεί αυτός ο μηχανισμός? Γιατί πλέον σε μια ανοικτή χώρα, οι τιμές των προϊόντων δεν διαμορφώνονται από την εγχώρια αγορά, αλλά διαμορφώνονται από τη διεθνή αγορά. Άρα, ειδικότερα μάλιστα λοιπόν, όταν έχουμε μια μικρή χώρα, μια μικρή χώρα, οι τιμές αυτές δεν θα αλλάξουν. Ελάτε να το δούμε τώρα διαγραμματικά. Τι σημαίνει αυτό. Σαν ελαφρός έγγιος έγινε η γραμμή μας, οπότε θα την ξανακάνουμε, έτσι, K.L. Φοβάμαι ότι δεν φαίνονται γρήγορα αυτά που γράφουμε, εντάξει. Λοιπόν, και ξανάμανά τα γνωστά μέχρι να κουριστούμε, τελευταία φορά σας που θα κάνουμε αυτό το σχήμα, εδώ εσείς. Ίσως να το κάνετε και άλλες φορές στη ζωή σας. Θα σας το εύχομαι κατ' ανάγκη. Τέλος πάντων, λοιπόν, τώρα. Εγώ δεν έχω κουραστεί γι' αυτό. Να, ορίστε, το κακολόγησα και δεν μας βγήκε σωστό. Τέλος πάντων, ωραία, θα το βάλουμε έτσι. Και αυτή είναι η κατάσταση όπου παράγονται και τα δύο προϊόντα, όλα είναι όμορφα και ωραία, η χώρα είναι πλέον ανοιχτή. Η χώρα είναι πλέον ανοιχτή. Αυτός είναι ο κόνος διαφοροποίησης. Λέμε, σας θυμίζω, ότι εάν ήμασαν σε αφτάρχεια, αυξάνει το L. Να το δείξω και το L. Το K προς L είναι σε αυτήν την κλήση. Και αν αυξηθεί το L, αν πάει προς τα δώ, δηλαδή αυτή η ευθεία, λέγαμε όλα αυτά που κουβεντιάσαμε πιο μπροστά. Για πάμε να ξαναδούμε όσο συμβαίνει στην ανοιχτή χώρα, που δεν ισχύει αυτός ο μηχανισμός. Λέτε, το πρώτο που θα συμβεί θα είναι να πέσει η τιμή της εργασίας. Το δέχουμε. Πολύ ωραία. Πάλι μιλάμε για αύξηση της εργασίας. Ναι, ναι, ναι. Πάλι μιλάμε για αύξηση της εργασίας. Το παίρνουμε αυτό το πράγμα εδώ, αλλά θέλω να σας δείξω γιατί δεν ισχύει στην ανοιχτή χώρα. Για να πιάσουμε όλο αυτό το συλλογισμό. Πέφτει η τιμή της εργασίας. Δηλαδή πλέον η νέα ευθεία ίσου κόστους θα είναι πιο οριζόντια. Εντάξει. Δείτε συναδελφοί τι λέτε. Μόλις γίνει αυτή η πιο οριζόντια, λέγαμε, θα είναι πιο προσοδοφόρο το να παράξω υφάσματα. Έτσι δεν λέγαμε. Και γι' αυτό θα κλείσουν τα τρόφιμα, θα ανοίξουν τα υφάσματα. Και γι' αυτό λέγατε θα αυξηθεί η τιμή των τροφίμων. Θα πάει αυτή προς τα κάτω, δηλαδή η μπλε θα ακολουθήσει την αρχική αλλαγή. Και θα αυξηθεί και θα μειωθεί η τιμή των υφασμάτων, θα πάει αυτή προς τα πάνω. Αυτό όμως δεν συμβαίνει σε μια ανοικτή μικρή οικονομία. Γιατί? Γιατί όσο και να μεταβληθούν οι προσφορές των προϊόντων μας, δεν επηρεάζουν την ισορροπία των αγορών, καθώς πλέον οι τιμές δεν διαμορφώνονται στη δική μας εσωτερική αγορά, αλλά διαμορφώνονται στην ξένη αγορά, στην μεγάλη μάλλον διεθνή αγορά. Και αν εμείς είμαστε μια μικρή χώρα, αυτές οι προσαρμογές των προσφορών των προϊόντων μας, δεν θα επηρεάσουν τις τιμές. Θα επηρεάσθει η τιμή του κρασιού, εάν σε μια περιοχή της χώρας μας υπάρξει καταστροφή στο κρασί ή μεγάλη δυνατότητα παραγωγής στο κρασί. Όχι, γιατί είναι μικρή η συνησφορά αυτής της προσφερόμενης ποσότητας στο σύνολο. Άρα σε μια μικρή χώρα όπως και να αλλάξουν οι σχετικές προσφορές των συντελεστών παραγωγής της, σε μια μικρή χώρα όταν αλλάζουν οι σχετικές προσφορές όπως προς τα πάνω, προς τα κάτω, το K αυξάνει το L… Α, το έκανα ανάποδα εδώ. Τι είπαμε, αύξηση του L. Ναι, δεν πειράζει. Ας υποθέσουμε ότι λέμε λοιπόν για μείωση του L. Όπως και να αλλάξουν οι προσφορές δεν θα προσαρμοστεί. Δεν θα προσαρμοστεί καθόλου η τιμή των προϊόντων. Και αφού δεν θα προσαρμοστεί η τιμή των προϊόντων αυτή η αρχική αλλαγή που θα συντελεστεί, σωστά το είχα, στις τιμές των συντελεστών παραγωγής θα μείνει χωρίς ακόλουθο. Τι θα περιμέναμε να δούμε φυσιολογικά, είπαμε, να αυξηθεί η τιμή της εργασίας, να πέσει η τιμή των υφασμάτων, να πάει προς τα πάνω δηλαδή αυτή, να αυξηθεί η τιμή των τροφίμων και να έχουν μια νέα κατάσταση ισορροπίας. Δεν θα συμβεί. Γιατί, ναι, θα μειωθεί η τιμή των εργαζομένων, η μισθή, αλλά δεν θα συμβεί όλο το επόλοιπο. Γιατί ακόμη και αν προσαρμοστούν οι προσφορές των προϊόντων δεν θα αλλάξουν οι τιμές. Εδώ σπάει. Αυτό δεν ισχύει. Και αφού δεν θα αλλάξουν οι τιμές, παραμένουμε με πρόβλημα. Γιατί έχουμε υπερπρόσφορα, κεφαλαίο υπερβάλλουσα ζήτης εργασίας, θα ξαναγυρίσουνε οι μισθοί εκεί πέρα που ήτανε. Με άλλα λόγια, όσο και να αλλάξει η σχετική προσφορά μου, ελπίζω να το βλέπετε, όσο και να αλλάξει η σχετική προσφορά των συντελεστών παραγωγής μου, δεν επηρεάζει αυτό τις τιμές των προϊόντων. Και αφού δεν επηρεάζει τις τιμές των προϊόντων, δεν επηρεάζει και τις τιμές των συντελεστών παραγωγής. Αυτό είναι το συμπέρασμα του Ρυμψίνσκη. Ο Ρυμψίνσκη λέει με άλλα λόγια ότι σε μία μικρή, ανοιχτή οικονομία, σημαντικό το μικρή, αν δεν είναι μικρή δεν ισχύει ο λεωλογισμός. Σε μία μικρή, ανοιχτή οικονομία, μετριασμένες αυξήσεις, αλλαγές μάλλον της σχετικής αυθονίας των συντελεστών παραγωγής, δεν επηρεάζουν ούτε τις τιμές των προϊόντων και ως εκ τούτου ούτε και τις τιμές των συντελεστών παραγωγής. Σε μία μικρή, ανοιχτή οικονομία, αυξηθεί η προσφορά της εργασίας λογικά και όχι υπερβολικά, δεν θα αλλάξει η τιμή της εργασίας. Η τιμή της εργασίας και η τιμή του κεφαλαίου προσδιορίζεται από τις διεθνείς τιμές των προϊόντων και αφού οι διεθνείς τιμές των προϊόντων δεν επηρεάζονται από εμάς, ό,τι και να κάνει η δικιά μου σχετική προσφορά ή σχετική αυθονία συντελεστών παραγωγής, δεν έχει καμία επιπτώση. Αυτό λέει ο Ρυμπζίνσκι. Βέβαια, στο συμπεράσμα του υπάρχουν δύο λέξεις που δείχνουν τα όρια του συμπεράσματος του. Είναι μερικό το συμπεράσμα, η ισχύς του συμπεράσματος είναι μερική του θεωρήματος. Πρώτον λέει μικρή οικονομία. Εάν η οικονομία δεν είναι μικρή, τότε θα ισχύει και αυτή εδώ η συναγωγή εδώ πέρα που κάνουμε. Θα ισχύει, γιατί συνάγουμε από αυτό το σκεπτικό ότι είναι θα αλλάξουν και οι τιμές. Αφού είναι μεγάλη η οικονομία και επηρεάζει τις τιμές, λέγε. Ποια είναι η θεωρήματος που κάνει το W? Δες, έχουμε μίωση του W. Σωστή ερώτηση, πολύ σωστή του συναδέλφου. Το αφήσαμε αυτόν καινό. Μίωση του W. Αυξήθηκε το L, αυτό πάει προς τα κάτω. Πάει προς τα κάτω. Και αφού αυξήθηκε το L, το W μικραίνει και γίνονται πιο οριζόντιες οι ευθείες ίσου κόσπους. Και αφού γίνονται πιο οριζόντιες, το ίδιο σχήμα κάνουμε εκεί, έχουμε αυτό το συνδυασμό και οι ευθείες ίσου κόσπους πλέον είναι έτσι. Ωραία. Και άρα, εδώ συναντώ πρώτη φορά τα εφάσματα, εδώ συναντώ τα τρόφιμα. Σύμφωνοι. Και τι γίνεται τώρα. Είπαμε αφού παράγω πιο φθηνά τα εφάσματα θα κλείνουν τρόφιμα και θα πάνε να παράξουν εφάσματα. Και είπαμε επειδή θα γίνεται αυτό, η τιμή των εφασμάτων, σας λέω πρώτα τι φανταζόμασταν μέχρι τιμής θα γίνεται. Η τιμή των τροφίμων θα αυξηθεί, άρα αυτό προς τα κάτω, η τιμή των εφασμάτων θα μειωθεί, άρα αυτό προς τα πάνω. Και θα αρθούνε και θα ισορροπήσουν με την πιο οριζόντια ευθεία ίσου κόστους. Άρα σε σύγκριση με την προγρήμη κατάσταση θα έχουμε μια ισορροπία που το W θα έχει πέσει. Ωραία. Λέω συνάδελφος, γιατί να ξανανέβει το W. Εάν δεν συμβεί αυτό. Εάν δεν συμβεί αυτό. Εάν δεν προσαρμοστούν αυτά αντιστοίχως, οι καμπύλες ισοπαραγωγής. Με το που κλείνει κάθε εργοστάσιο, θα έχουμε μόνο την αντίρροπη δύναμη στην αρχική. Με το που κλείνει κάθε εργοστάσιο τροφίμων, θυμηθεί τι γίνεται, απελευθερώνεται πιο πολύ κεφάλαιο από ό,τι εργασία σε σχέση με αυτό που... Άρα, τι θα συμβεί, θα αυξάνει σχετικά η ζήτηση εργασίας, για να έρθει να συναντήσει την αύξηση της προσφοράς εργασίας και θα μειώνεται η ζήτηση κεφαλαίου. Δηλαδή, με άλλα λόγια, ενώ αρχικά το W έπεσε, ελλείψη της συμπληρωματικής αυτής αλλαγής των καμπυλών ισοπαραγωγής, το W εδώ θα ξανανέβει και το R θα πέσει. Άρα, ο λόγος αυτός θα ξαναεπανέλθει σε τέτοια επίπεδα. Δηλαδή, δεν το βοηθάν οι τιμές των προϊόντων να αλλάξει. Είναι ενδεικτικό τι λέω. Εάν βοηθούσαν οι τιμές των προϊόντων, εάν παίζαν μαζί οι τιμές των προϊόντων, εάν προσαρμόζονταν και αυτές, τότε αυτή η αρχική οριζοντιοποίηση της ευθείας ίσου κόσους θα ακολουθούνταν από την προσαρμογή των τιμών των προϊόντων και θα είχαν μια ισορροπία πιο οριζόντια, ας το πω έτσι, από ότι αυτή. Όταν αλλοκολουθούν οι τιμές των προϊόντων όμως, αυτή η αρχική αύξηση της εργασίας δεν μεταφράζεται στο τέλος σε μίωση της τιμής της εργασίας, μειώθηκε θα ξανά αυξηθεί. Παρά σε τι μεταφράζεται, πώς απορροφάται αυτό το πράγμα? Μόνο από την προσαρμογή της παραγωγής προς όφελος του υφάσματος. Ξεχάστε ό,τι σας έχω πει περίεργα και περίπλοκα. Ξεχάστε, πριν το ρωτήσεις. Θα το ρωτήσεις μετά. Ξεχάστε. Σκεφτείτε μόνο λογικά. Σε μια χώρα όπως αυτές περιγράφουμε, όπου έχουμε μετανάστευση, έρχονται μετανάστες και προσφέρουν την εργασία τους. Πώς θα καταφέρουμε να απασχολήσουμε αυτούς τους μετανάστες? Πώς θα καταφέρουμε αυτήν την αύξηση της προσφοράς εργασίας να την εσωματώσουμε? Με δύο τρόπους. Μόνο σε αυτούς τους περιοριστικούς όρους. Το παράδειγμα είναι εντελώς θεωρητικό. Δεν λειτουργεί προφανώς η μετανάστευση και δεν είναι οι επιπτώσεις αυτές που συζητούν πολύ ακριή κύκλη. Ας μην πούμε μετανάστευση, αυξάνουν οι γεννήσεις, αυξάνει η προσφορά εργασίας. Πώς μπορούμε να την απορροφήσουμε? Με δύο τρόπους. Ο πρώτος είναι να πέσουν οι μισθοί. Θα πέσουν οι μισθοί, θα απασχολούν οι εργοδότες περισσότερος. Ο δεύτερος τρόπος είναι να παράξουμε περισσότερο από το προϊόν που είναι έντασης εργασίας και λιγότερο από το άλλο προϊόν. Δεν έχουμε άλλον τρόπο για να απορροφήσουμε την πρόσθετη εργασία. Δεν έχουμε άλλον τρόπο. Ο ένας είναι, θα πέσει η τιμή της εργασίας και όλοι σε υφάσματα, σε τρόφιμα, σε υπολογιστές, σε τόρνους, ό,τι κι αν παράγουν, θα απασχολούν περισσότερη εργασία. Ο δεύτερος είναι, θα πάψουν να παράγουνε ηλεκτρονικούς υπολογιστές και θα αρχίσουν να παράγουν τόρνους. Μηχανήματα που απαιτούν πιο πολύ εργασία. Με αυτούς τους δύο τρόπους, όταν όμως είμαστε σε μία ανοικτή μικρή οικονομία, ο πρώτος τρόπος που ανέφερα εξουδετερώνεται. Δεν μπορεί να παίξει ο τρόπος της μείωσης της τιμής της εργασίας. Γιατί? Γιατί η μείωση της τιμής της εργασίας δεν μπορεί να παρουσιαστεί μόνο σε μια χώρα. Δεν γίνεται, αν είναι ανοικτή, αν είναι ενταγμένη μέσα σε μία τέλεια λειτουργούσα διεθνή αγορά και αν είναι μικρή. Και δεν μπορεί να λειτουργήσει για τον λόγο που περιγράφουμε εδώ πέρα. Τότε μένει λοιπόν ένας τρόπος, γιατί δεν μπορούμε να τους σκοτώσουμε τους εργαζομένους που αυξήθηκαν, ένας τρόπος με να τους απορροφήσουμε. Ποιον? Ποιος? Να αυξήσουμε την παραγωγή ποιού? Μπράβο, έναντι του άλλου. Όχι γενικά την παραγωγή, αν αυξήσεις γενικά την παραγωγή θα αυξήσεις τη ζήτηση εργασίας, θα αυξήσεις και τη ζήτηση κεφαλαίου. Εσύ έχεις μόνο πρόσθετη εργασία. Αυτήν θες την πρόσθετη εργασία να απορροφήσεις. Δεν μπορεί να μειωθούν οι μισθί σου, γιατί οι μισθί σου καθορίζονται από το διεθνές γύγνεσθε. Άρα τι σου μένει μόνο, πώς σου μένει μόνο να προσαρμοστεί η οικονομία με τις δικές της δυναμικές, με τους δικούς τους ευτερικούς κανόνες, μόνο ο άλλος τρόπος προσαρμογής της μετατροπής της παραγωγής της σε πιο έντασης εργασίας. Λέγε και μετά λέγε η συνάδελφος. Θα φτάσουμε πάλι δηλαδή στον αρχικό λόγο που θα μπορούσαμε να μιλήσουμε. Μπράβο. Μπορεί να έχουμε διαφορετικό τράπεζο και διαφορετικό αρχικό τράπεζο. Μπορεί αυτό, ναι, μπορεί. Μάλλον ούτε αυτό μπορεί. Γιατί, όπως έχουμε δει, οι μισθί προσδιορίζονται επακριβώς, όχι μόνο ο λόγος τους, επακριβώς από το σύστημα δύο εξισώσεων δύο αγνώσεων που διαμορφώνεται από τις συνθήκες του μηδενικού κέρδους. Ότι η τιμή είναι ίση με α επί W, α L επί W, συν α και η επί R. Από εκεί προσδιορίζονται, όχι μόνο ο λόγος επακριβώς, και οι δύο τιμές επακριβώς. Και προσδιορίζονται από τις τιμές. Οι οποίες τιμές προσδιορίζονται από η διεθνή αγορά. Δεν θα αλλάξει εν τέλει. Μπράβο, δεν θα αλλάξει. Ανταυτού θα γίνει το εξής. Θα υπάρχει μια μεγάλη μεταφορά παραγωγικής δυναμικής από τον τομέα της έντασης κεφαλαίου στον τομέα της έντασης εργασίας, για να απορροφηθεί αυτή προς την εργασία. Αυτό λέει το θεόρημα του Λιμψινσκ. Σε μια μικρή οικονομία, πρώτον το είπαμε γιατί μικρή, όταν έχουμε μετριασμένες αλλαγές της αφθονίας των συντελεστών παραγωγής, δεν επηρεάζονται οι τιμές των συντελεστών παραγωγής, γιατί δεν επηρεάζονται και οι τιμές των προϊόντων και επηρεάζονται μόνο, αυτό δεν το είπαμε πιο μπροστά, οι προσφορές, επηρεάζονται μόνο μάλλον η δομή της παραγωγής προς όφελος του προϊόντος ή των προϊόντων που χρησιμοποιούν εντατικότερα τον συντελεστή παραγωγής που αυξήθηκε ή το ανάποδο ανμειωθεί. Η δεύτερη λεξούλα που δημιουργεί όρια στο θεόρημα του Ρυμψήνσκι είναι το μετριασμένη αλλαγή. Θα γίνω λίγο τί μπακάλις. Όχι ως προς την ευγενή τάξη των μεταπολητών και των εμπόρων, αλλά ως προς τον τρόπο με τον οποίο θα σας πείσω για τη σημασία του μετριασμένη. Δείτε, έχω μια χώρα που έχει τα εξής χαρακτηριστικά. Παράγει τα τρόφιμα χρησιμοποιώντας δύο μονάδες κεφαλαίου και μία μονάδα εργασίας. Αυτό είναι το K προς L των τροφίμων. Και τα υφάσματα τα παράγει χρησιμοποιώντας μία μονάδα κεφαλαίου και μία μονάδα εργασίας. Αυτό είναι το K προς L των υφασμάτων. Και αυτή η χώρα έχει δύο χιλιάδες εργαζομένους, συγγνώμη κεφάλαιο, δύο χιλιάδες μονάδες και εργαζομένους έχει 1.500. Δύο δυαενάμιση πόσο κάνει, ένα και ένα και τρίτο νομίζω, ναι. Αυτή η χώρα μπορεί να παράξει και τα δύο, για να έχει πλήρια απασχόληση. Μπορεί να παράξει, πρέπει να παράξει και τα δύο, όχι μπορεί, πρέπει να παράξει και τα δύο. Τώρα δείτε, σε αυτήν την χώρα έχω μια αύξηση του K. Πόσο? Το K αυξάνει και γίνεται δυόμιση. Και άρα είναι δυόμιση δυαενάμιση. Δηλαδή, να, έχω αυτήν εδώ την κίνηση. Πήγε προς τα πάνω τώρα, αυτή η ευθεία, αλλά δεν ξεπέρασε αυτό το όριο. Το βλέπετε, δεν είναι μεγαλύτερο του δύο. Ωραία, το δυόμιση δυαενάμιση δεν είναι μεγαλύτερο του δύο. Μην παρακολουθείτε. Μπορεί αυτή η χώρα να παράξει και τα δύο προϊόντα, μπορεί βέβαια, να παράξει και τα δύο προϊόντα για να έχει πλήρια απασχόληση. Αυτό είναι πάντα το ζητούμενο. Ωραία. Τώρα, έστω το κεφάλαιο αυξάνει και περιτέρω. Και γίνεται τρία, τρεις χιλιάδες δηλαδή. Και παραμένουν 1.500 εργαζόμενοι. Δηλαδή, ο Λόγος και η Procell πόσο έγινε ακριβώς όσο είναι η σχέση χρήσης κεφαλαίου στο προϊόν έντασης κεφαλαίου. Έγινε πόσο? Δύο. Αυτή η χώρα για να έχει πλήρια απασχόληση, ποια προϊόντα θα παράγει? Για να έχει πλήρια απασχόληση μόνο, θέλω να πει. Μόνο τρόφιμα, μόνο. Δεν μπορεί να παράγει ούτε μία μονάδα από τα εφάσματα, εάν δεν αλλάξουν οι τιμές. Ωραία. Μόνο τρόφιμα, έτσι δεν το καταλαβαίνετε, γιατί μόνο με τα τρόφιμα καταφέρνεις να αξιοποιήσεις όλο το κεφάλαιό σου για τους εργαζομένους που έχεις. Δεν μπορεί να παράγει ούτε μία μονάδα από τα εφάσματα, εάν δεν αλλάξουν οι τιμές. Ναι, μπορεί να παράγει ούτε μία μονάδα από τα εφάσματα. Αν παίξετε με τα νούμερα το δείτε. Τώρα δείτε. Έστω η χώρα έχει περιτέρω αύξηση του κεφαλαίου. Και γίνεται αυτό τέσσερα. Τέσσερις χιλιάδες, χιλιαπεντακόσια. Τώρα, πώς θα μπορούσει η χώρα να έχει πλήρη απασχόληση. Δείτε τι έγινε. Αυτή η ευθεία, η κλήση της, έγινε τέτοια που πλέον αυτή η ευθεία βγήκε έξω από τον κόνο διαφοροποίησης. Βγήκε απ' έξω. Όχι, δεν πήγε καν στο έργο. Βγήκε απ' έξω. Μπορεί να γίνει. Στην Αφτάρκια δεν θα μπορούσε ποτέ να γίνει. Γιατί? Γιατί στην Αφτάρκια, θυμάστε, μόλις αυτή η ευθεία άλλαζε, και λίγο να άλλαζε, προσαρμόζονταν όλο το σύστημα για να την περιέχει πάντα μέσα. Γίνομαι σχηματικός, εντάξει. Τώρα όμως, που έσπασαν οι δεσμοί αυτού του πράγματος με το υπόλοιπο σχήμα, δηλαδή που έπαψαν οι τιμές των προϊόντων μας, εάν είμαστε μικρή χώρα, να επηρεάζονται από τις σχετικές αυθονίες των συντελεστών παραγωγής, μπορεί η ευθεία αυτή να βγει έξω από τα όρια του κόνου διαφοροποίησης. Τον κόνο διαφοροποίησης πλέον τον καθορίζουν οι διεθνώς ορισμένες τιμές, όχι εγχωρίως. Μπορεί λοιπόν να βγει απ' έξω. Εάν βγει απ' έξω, έγινε τόσο πολύ, αυξήθηκε το κεφάλαιο και είναι τέσσερα προς ενάμιση. Είναι μεγαλύτερο από δύο προς ένα. Πώς μπορώ εγώ να απασχολήσω όλο μου το κεφάλαιο, είναι δυνατόν. Καταρχήν, σίγουρα τι δεν μπορώ να παράγω, οι φάσματα. Δεύτερον, αν παράγω τρόφιμα μπορώ να τα απασχολήσω, όχι αν παράγω με αυτόν τον συνδυασμό. Όμως η χώρα πλέον θα έχει βγει έξω από τον κόνο, δεν θα διαφοροποιεί την παραγωγή της, θα παράγει μόνο τρόφιμα και επειδή θα παράγει μόνο τρόφιμα, μπορεί από εδώ που παρίγαγε τρόφιμα να έρθει και να παράγει τρόφιμα εδώ. Για να το πράξει αυτό, τι θα πρέπει να αλλάξει στη χώρα, να αλλάξει η ευθεία ίσου κόστους ηκλίση της. Και θα μου πείτε μαγιά μισό λεπτό, εσύ τόση ώρα μας έλεγες ότι σε μία μικρή οικονομία που μετέχει στη διεθνία αγορά και καθορίζονται οι τιμές των προϊόντων από αλλού και άρα από τις τιμές των προϊόντων καθορίζονται και οι τιμές των συντελεστών παραγωγής από αλλού, δεν μπορεί να αλλάξουν οι τιμές των συντελεστών παραγωγής. Προσέξτε όμως την ιδιαιτερότητα αυτής της περίπτωσης. Ο διάολος λένε οι αγγλοσάξινες που κρύβεται στις λεπτομέρειες. Δείτε το διάολο. Όσο παρίγαμε στην χώρα μας και τα δύο προϊόντα, δηλαδή όσο είμαστε ανοικτή οικονομία, έτσι ξαναλέω, και αυτός ο κόνος διαφοροποίησης διαμορφώνεται από τη διεθνή αγορά. Και εμείς παίζουμε εδώ πέρα μέσα με αυξομοιώσεις του K προσελγιά χειψηλόγους. Παράγουμε και τα δύο προϊόντα, εξάγουμε λίγο περισσότερο από το ένα, εισάγουμε λίγο λιγότερο από το άλλο και προσαρμοζόμαστε κάθε φορά, έτσι. Όσο λοιπόν παράγουμε και τα δύο προϊόντα, για μας ισχύουν οι εξής δύο ισότητες εξισώσης μηδενικών κερδών. Πε ύψιλον είναι ίσο αλφα l επί w συν αλφα k επί r, αλφα l ύψιλον αλφα k ύψιλον, και πι τε είναι ίσο αλφα l τε επί w συν αλφα l, συγγνώμη, k τε επί r. Και λέμε, προσέξτε τι λέγαμε, όσο παράγονται αυτά τα δύο προϊόντα, έχουμε ένα σύστημα δύο εξισώσεων με δύο αγνώστους. Ποιοι είναι οι άγνωστοι συνάδελφοι, το w και το r, ένα σύστημα δύο εξισώσεων με δύο αγνώστους. Και εμείς παίζουμε εδώ πέρα μέσα, ό,τι και να κάνει αυτό το k προ cell, αλλάζει κάτι σε αυτό το σύστημα, όχι, γιατί οι τιμές έρχονται απέξω των προϊόντων, άρα το σύστημα με είναι το ίδιο. Όσο και να κινείται αυτή εδώ η ευθεία μας πάνω κάτω, αλλάζει τίποτα στο σύστημα, όχι. Αλλάζουν οι λύσεις του συστήματος, αλλάζουν οι τιμές για τις οποίες λύνεται αυτό το σύστημα, το w και το r, όχι. Όμως, εάν βγεις έξω από τον κόνο, τι παράγεις, είπαμε, μόνο. Εντάξει, προφανώς. Αν βγεις από πάνω, παράγεις μόνο τρόφιμα. Τώρα, έχω να αλλάξει παράμετρο, όχι. Τι έχετε όμως, πλέον δεν έχετε δύο εξισώσεις, σε εσάς πλέον δουλεύει μόνο μία εξίστοση στο ειδικό της αγοράς σας. Σας παράγεται μόνο τρόφιμα. Τα τρόφιμα, λοιπόν, είναι μία εξίσωση με δύο αγνώστους. Οι συνδυασμοί w και r είναι άπειροι που τη λύνουν. Δεν έχετε πρόβλημα εδώ. Εδώ μπορεί να διαφοροποιηθεί ο μισθός σας και η αμοιβή του κεφαλαίου, μόλις βγείτε έξω από τον κόνο. Μόλις, δηλαδή, εξειδικευτείτε απόλυτα, πλήρως, σε ένα προϊόν. Αμέσως, αυτό που σας περιόριζε, αυτό που δεν άφηνε, το λέω σχηματικά, ξαναλέω, δεν είναι απόλυτο σωστό, αυτό που δεν άφηνε τις τιμές των συντελεστών σας να προσαρμοσθούν, η ύπαρξη δηλαδή των δύο εξισώσεων δύο αγνώστων, γίνατε πλέον μία. Πάβει άλλη. Δεν υφίσταται. Δεν παράγεται η φάσματα στην οικονομία σας. Και έτσι, λοιπόν, εσείς τώρα πλέον, παρά το γεγονός ότι η τιμή των τροφίμων πάλι δεν άλλαξε, αλλά έχοντας μόνο μία πλέον εξίσωση μηδενικού κέρδους που πρέπει να επαληθεύσετε, να επαληθευτεί μέσα στη λογία της οικονομίας, μπορεί να αλλάξει. Μπορούν να αλλάξουν οι τιμές αυτές. Μπορεί να αυξηθεί. Τι έγινε εδώ? Πήγαμε προς τα επάνω. Δηλαδή, αυξήθηκε η τιμή του κεφαλαίου. Συγγνώμη, μειώθηκε η τιμή του κεφαλαίου, λάθος μου. Μειώθηκε η τιμή του κεφαλαίου. Δηλαδή, δείτε, σε μία οικονομία που αυξήθηκε τόσο πολύ το κεφάλαιο σαν ποσότητα, ώστε να την πετάξει έξω από τον κόνο διαφοροποίησης, αυτή η οικονομία αφενός πρέπει να παράξει μόνο τρόφιμα για να απασχωρήσει όλο το κεφάλαιο και μάλιστα πρέπει να παράξει τρόφιμα με σχετικά μεγαλύτερη έντασης κεφαλαίου από ό,τι κάνει όλος ο υπόλοιπος κόσμος. Πρέπει δηλαδή το κεφάλαιο της να πέσει τιμή του, να πέσει τιμή του σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο. Μόνο αυτή η χώρα θα παράξει τρόφιμα εδώ πέρα πάνω. Μόνο οι χώρες που βρίσκονται έξω από τον κόνο εξειδικεύονται πλήρως, μόνο σε αυτές τις χώρες αλλαγές στις σχετικές αυθονίες των συντελεστών παραγωγής, ναι, επηρεάζουν και τις τιμές των συντελεστών παραγωγής. Αλλά μόνο σε αυτές. Αυτές όμως οι χώρες είναι εξαιρέσεις. Γιατί είναι εξαιρέσεις, γιατί αν ήταν ο κανόνας τότε απλώς ο κόνος θα ήταν μεγαλύτερος. Ο κόνος διαμορφώνεται από τις διεθνείς τιμές προϊόντων και συντελεστών παραγωγής, αφού είναι σύστημα δύο εξώσεων διαγνώσεων. Ο κόνος διαμορφώνεται από τις διεθνείς τιμές. Εάν ο κόνος αυτός ανταποκρίνεται σε πέντε χώρες και όλοι οι υπόλοιπες είναι 25 από πάνω και 50 από κάτω, δεν είναι αυτός ο κόνος. Δεν θα είναι αυτές οι σχετικές τιμές της διεθνής αγοράς. Όποιες κινούνται μέσα στο πλαίσιο του κόνου διαφοροποίησης, που διαμορφώνεται από τις τιμές των προϊόντων της διεθνής αγοράς, παράγουν και από τα δύο προϊόντα και έχουν τις ίδιες τιμές των προϊόντων, δηλαδή όλοι έχουν αυτές οι δυσκολίες για όλους, αλλά έχουν και τις ίδιες, μεταξύ τους, τιμές συντελεστών παραγωγής. Οι χώρες που βγαίνουν έξω από τον κόνο έχουν άλλες τιμές συντελεστών παραγωγής και παράγουν μόνο ένα προϊόν, ή το λες πάντων εξειδικεύουν την παραγωγή τους. Ωραία. Οι χώρες οι οποίες είναι έξω από τον κόνο είπαμε είναι η εξαίρεση. Γιατί αν ήταν ο κανόνας, εάν δηλαδή οι περισσότερες ήταν εδώ από κάτω, τότε ο κόνος δεν θα ήταν αυτός, τότε οι τιμές των προϊόντων που καθορίζουν τις θέσεις αυτές δεν θα ήταν οι συγκεκριμένες. Γιατί, να σας το πω απλά, αν όλες οι χώρες... Πείτε, δείτε το αλλιώς μάλλον. Έχουμε εμπόριο μόνο μεταξύ των χωρών του ΟΣΑ. Υπόθεση. Οι ανεπτυγμένες χώρες, που έχουν σχετικά... Υπόθεση όλα αυτά, έτσι, δεν ανταπογνώσουν την πραγματικότητα σου, να είναι και καλά. Υπόθεση εργασίας, για να συνεχίσουμε εδώ ξανά, παράδειγμα. Χώρες ΟΣΑ που έχουν σχετικά μία ισόρροπη αυθονία μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας. Διαμορφώνουν τιμές τροφίμων και υφασμάτων που καθορίζουν αυτόν τον κόνο. Και κάποια στιγμή, τσουπ, μπαίνουνε στην συμφωνία για το διεθνές εμπόριο και τις μειώσεις των δασμών και των προστατευτικών μέτρων και τα λοιπά, μπαίνουν και όλες οι χώρες του τρίτου κόσμου, οι οποίες τι χαρακτηριστικό έχουν, ότι έχουν ιδιαίτερα μεγάλη προσφορά, τι πράγματος, εργασίας έστω. Αυτόν, λοιπόν, το κάπα προς Έλληνα από εδώ πέρα κάτω. Αυτές οι χώρες, έστω είναι δύο μόνο στην αρχή, τι θα κάνουνε, τι θα παράγουνε, μόνο υφάσματα. Δεν μας πειράζει, οι υπόλοιπες του, όσο είναι 105, αυτές είναι μόνο δύο, θα παράγουν μόνο υφάσματα. Εντάξει, δεν αλλάζει και τίποτα. Μπαίνουν και άλλες, 10 μόνο υφάσματα, 20 μόνο υφάσματα, 50 μόνο υφάσματα. Τι γίνεται στην παγκόσμια αγορά, τι γίνεται στην παγκόσμια αγορά, μπράβο. Δεν είναι μια χώρα, είναι 50 πλέον, που επηρεάζουν την παγκόσμια προσφορά υφάσματος. Άρα τι θα κάνει τη μήτρη υφάσματος, θα πέσει. Πού θα πάει το ε, πάνω. Όταν πάει το ε πάνω, τι θα κάνει ο κόνος, θα τη συμπεριλάβει, θα γύρει προς τα κάτω. Αυτή είναι η μηχανική, η μηχανική του υποδείγματος και είναι ακριβώς η μηχανική του υποδείγματος, γιατί είναι μηχανική η λογική της νεοκλασικής θεωρίας. Εσείως τελειώσαμε με το υπόδειγμα των Hexer και όλων. Εμένα, όλη η προσπάθειά μου σε αυτό το σκέλος της παράδοσης, ήταν να αποκτήσετε έτσι μια πιο εκτονέσο αντίληψη του ποιά είναι η βαθύτερη λογική αυτών των υποδειγμάτων. Η ιδιαίτερη παιδαγωγική τους αξία είναι αυτή, ότι σας δίνουν τη δυνατότητα να δείτε, να αντιληφθείτε τη λογική της νεοκλασικής θεωρίας, της νεοκλασικής θεώρησης μάλλον. Όπου θα την επαναλάβουμε, ορίζει συστήματα που περιγράφουν τη λειτουργία της αγοράς στη βάση συγκεκριμένων κανόνων, τα οποία συστήματα έχουν την τάση από μόνα τους έτσι ως ένας καλοδουλεμμένος μηχανισμός να οδηγούνται πάντα όπως και να τα γυρίσεις, έτσι σαν τη γάτα όπως και να την πετάξεις στα θιόρθια, ωραία, να οδηγούνται πάντα σε μια κατάσταση όπου κάποια στιγμή θα ισορροπίζουν και όχι μόνο αυτό. Το δεύτερο είναι το εκπληκτικό ότι αυτή η κατάσταση ακριβώς όπως η γάτα δεν θα σκοτωθεί είναι η βέρτιστη δυνατή, όχι μόνο θα ισορροπήσει η γάτα αλλά θα ισορροπήσει το κεφάλι, θα ισορροπήσει οι στεκόμενοι, είναι η βέρτιστη δυνατή, η ισορροπία που προκαλείται από μόνη της λόγω της λειτουργίας αυτών των νόμων της αγοράς που οδηγούν προς τα εκεί είναι η βέρτιστη δυνατή. Για την κοινωνία, για την οικονομία. Λοιπόν, την επόμενη φορά θα ξεκινήσουμε να ζητάμε τα υποδείγματα ατελούς αναγωνισμού, τα οποία αρχίζουν και προσωμιάζουν προς πιο ετερόδοξες προσεγγίσεις χωρίς να είναι κατά ανάγκη προσεγγίσεις που ακολουθούν την πολύ διαφορετική. Κάναμε κάποιες αναφορές στην αρχή μαρξιστική, ας πούμε, προσέγγιση, έτσι, στην ανάλυση των νόμων της οικονομικής εξέλιξης του καπιταλιστικού συστήματος. Αλλά είναι συστήματα, είναι μοντέλα, υποδείγματα, τα οποία αναιρούν αρκετές από τις σταθερές υποθέσεις της ιδεολογικού χαρακτήρα υποθέσεις, που προσδιορίζουν αυτό το οποίο συζητάμε μέχρι τώρα και ως αποτέλεσμα θα δείτε έχουν μεν ισορροπίες, δεν είναι ότι δεν ρέπουν σε ισορροπία, αλλά ισορροπίες δεν είναι κατανάγκυνοι ή βέλτιστες δυνατές και επίσης μπορεί να οδηγούνται και σε καταστάσεις όπου έχουμε χαωτικές αλλαγές στο οικονομικό, ο οποίος οδηγήνεστε και όχι εξισορροπητικές. Θα τα δούμε την επόμενη φορά, έχει ενδιαφέρον, από την επόμενη φορά θα ξεκινήσουμε. Λοιπόν, πριν πάμε όμως στην επόμενη φορά, θέλω να δούμε ένα υπόδειγμα που έχει μια σημασία, πατάει στη λογική του υποδείγματος τον Χέξερ Κιόλιν, αλλά όμως είναι ένα πολύ έξυπνο υπόδειγμα που δείχνει πως αλλάζοντας μία λειτουργική, όχι ιδεολογική υπόθεση, μπορούμε να έχουμε πολύ διαφορετικά αποτελέσματα. Είναι το υπόδειγμα του Δίρντροφ. Άλλαν, νομίζω, αν δεν με… όχι, ο Άλλαν είναι ο Άλλαν Γούντ, μπορεί να κάνω λάθος. Ο Δίρντροφ είναι από τους πολύ σημαντικούς θεωρητικούς στη διεθνική οικονομική ανάλυση. Ένα ευκαιρία, όταν ήμουν περίπου στη δική μου ηλικία, να τον παρακολουθήσω νέο ακόμα σε μια εισήγηση του στην Αυστρία, στο Πανεπιστήμιο του Λίντζ, όπου παρουσίασε μεταξύ άλλων αυτό το οποίο θα δούμε τώρα. Ποιο είναι το πρόβλημα στο οποίο προσπάθησε με αυτήν την συμβολή του ο Δίρντροφ να απαντήσει. Στο υπόδειγμα των Χέξερ και Όλιν υπάρχει ένα συμπέρασμα το οποίο δεν συνάδει με την πραγματικότητα. Ποιο είναι αυτό το αποτέλεσμα, το συμπέρασμα? Είναι το γεγονός ότι έχουμε την τάση προς την εξίσωση των τιμών των συντελεστών παραγωγής και των τιμών των προϊόντων, των συνθηκών δηλαδή διαβίωσης. Γιατί άμα εξοσθούν παντού όλες οι τιμές προϊόντων και όλες οι τιμές συντελεστών παραγωγής, όλοι ζούμε την ίδια χαρισάμενη ή λιγότερο ευχάριστη ζωή. Έχει λοιπόν αναδεικνύει την τάση το υπόδειμμα των Έξερ και Όλιν να προκύψει μια υπό μία έννοια σύγκληση, όχι με δυναμικούς όρους, με στατικούς όρους, σύγκληση των διαφορών μεταξύ των οικονομιών. Βέβαια όμως από την άλλη στην πραγματικότητα έχουμε έναν κόσμο ο οποίος διέπεται από διεισμούς και επίσης από περισσότερες διαφοροποίησεις. Αλλά τουλάχιστον από διεισμούς έχουμε τον κόσμο του Βορρά και του Νότου, των δυτικών οικονομιών και των οικονομιών του τρίτου κόσμου. Βέβαια από την άλλη έχουμε φαινόμενα χωρών οι οποίες έχουν καταφέρει να μεταπηδήσουν από μία κατηγορία στην άλλη και τούμπαλιν όμως και ανάποδα. Έτσι έχουμε έναν διεισμό, δεν έχουμε ίσως αυστηρά όρια αυτής της διοικής μορφής δομής του κόσμου, αλλά όμως από την άλλη υπάρχει ένας διαχωρισμός που είναι ευδιάκριτος. Δεν υπάρχει τόσο ευδιάκριτη τάση συνολικά εξίσωσης όλων των τιμών παντού. Αυτόν τον διεισμό προσπάθησε να τον δείξει με όρους πώς μπορεί να προκύψει με όρους του υποδείγματος τον Χέξερ Κιόλιν ο Τίρντορφ. Και για να τον δείξει έκανε μια πολύ απλή ανεπέστητη αλλαγή σε όλο το υπόδειγμα. Το υπόδειγμα των Χέξερ Κιόλιν, αυτό σας το έχω πει κάποια στιγμή, έχει μια ιδιαίτερα σημαντική λειτουργική υπόθεση. Η λειτουργική του υπόθεση είναι ότι το N ίσο με το M. Το πλήθος των προϊόντων είναι ίσο με το πλήθος των συντελεστών παραγωγής. Στην μορφή που το έχουμε εμείς συζητήσει αυτά είναι πόσο. Αυτά είναι δύο προϊόντα, δύο συντελεστές παραγωγής. Δεν πειράζει, μπορεί να είναι και 102, και 2000, αλλά αρκεί να είναι ίσα το πλήθος των προϊόντων με το πλήθος των συντελεστών παραγωγής. Γιατί, γιατί αν δεν είναι ίσα, δεν πάει περίπατο η τετραγωνική διάσταση του συστήματος των εξισώσεων μόνοις πριν λίγο είπαμε. Αυτή είναι μια πολύ σημαντική λειτουργική υπόθεση. Εάν είναι N, δηλαδή το πλήθος των προϊόντων μεγαλύτερο του M, τότε το σύστημα πολύ πιθανόν να μην έχει λύση. Αν οι εξισώσεις είναι περισσότερες των αγνώστων. Εάν οι εξισώσεις είναι λιγότερες των αγνώστων, όπως είμαστε στο τέλος και συζητούσαμε την περίπτωση μιας χώρας που παράγει ένα προϊόντι, έχει δύο συντελεστές παραγωγής, έχει μία εξίσωση και δύο αγνώστους. Εάν οι εξίσωσεις είναι λιγότερες των αγνώστων, έχουμε λύσεις, αλλά απλά είναι πολλές. Ωραία. Εσύ δεν είσαι συνάλφε. Ε, ναι, στο φοντιστήριο δεν το βλέπετε αντίστοιχα πράγματα. Ο Τίρντορφ λοιπόν παίζει με αυτό το πράγμα και κάνει, συζητά την περίπτωση, περίπτωση όπου έχουμε τρεις, τρία προϊόντα και δύο συντελεστές παραγωγής. Αυτό το πολύ απλό κάνει. Και δείτε τώρα πώς καθορίζει το σύστημα του. Θα χρειαστούμε το γνωστό πλέον διάγραμμα με τις καμπύλες, ισοπαραγωγήσεις, αξίας και τα λοιπά. Τώρα είναι μετρήσεις όμως τις καμπύλες, εγώ δεν είχα δεύτερα. Ε, πραγματικά, η τελευταία πράγμα το κάνουμε. Λοιπόν, ωραία. Λοιπόν, έχουμε τρεις καμπύλες, ισοπαραγωγήσεις, αξίας για τα τρία προϊόντα. Έχουμε το προϊόν Χρήστος, μπράβο, Χ. Το προϊόν Ψηλός, προσέξτε, Ψη. Και το προϊόν Ζαρωδιάδης, δηλαδή Ζ. Οκ. Ερώτημα τώρα. Και γιατί τα έβαλες σε αυτήν τη σειρά? Πάντως, πώς έλεγες ότι θα τα βάλω? Θα μπορούσες αυτό το ψι να το βάλεις λίγο πιο πάνω, να, κάπου εδώ ας πούμε. Όχι, εσείς μην το κάνετε, εγώ θα το κάνω, εσείς μην το κάνετε. Εσείς μην το κάνετε. Θα μπορούν να το βάλω κάπου εδώ. Αποδεικνύει ο Dierdorf ότι μια τέτοια, ένας τέτοιος συνδυασμός των τριών προϊόντων καταρχήν τα τρία προϊόντα της ΕΤ, πώς θα τα χαρακτηρίζετε, υπάρχει ένα που είναι έντασης κεφαλαίου, υπάρχει ένα ενδιάμεσο και ένα που είναι έντασης εργασίας. Λέει, αυτός ο συνδυασμός δείχνει, δεν είναι εφικτός. Γιατί? Γιατί αν έχουμε αυτόν τον συνδυασμό, τότε θα υπάρχει πιθανόν μια κοινή εφαπτόμενη μεταξύ των X και Z, η οποία θα σημαίνει ότι τα προϊόντα X και Z παράγονται με το ίδιο κόστος. Θα λέω πολύ σύντομα τώρα, για να μην μείνουμε... Αποδεικνύεται, το δείχνει, γιατί δεν είναι εφικτός, να το πούμε λίγα λόγια. Και αυτή η κοινή εφαπτόμενη θα σημαίνει ότι το προϊόν ψη που θα είναι εκεί πέρα πάνω δεν θα παράγεται. Και επειδή δεν θα παράγεται, θα υπάρχει υπερβάλλουσα ζήτηση, θα αυξάνει λοιπόν η τιμή του και θα έρθει προς τα κάτω. Θα ήταν τυχαία η περίπτωση όπου και τα τρία προϊόντα έρχονται και εφάπτονται με μία κοινή εφαπτόμενη. Αυτό δεν συμβαίνει εδώ. Αλλά πάντως δεν μπορεί να είναι πάνω από την κοινή εφαπτόμενη των X και Z το ψη, το προϊόν ψη. Λέει, το να είναι και τα τρία πάνω σε μία κοινή εφαπτόμενη είναι υπερήπτωση. Μπορεί όμως το ψη να είναι κάτω από την κοινή εφαπτόμενη των X και Z. Ερώτημα, μα τότε δεν θα συνέμενε ότι θα παράγονταν μόνο το ψη και όχι το X και Z. Αυτά είναι τα προβλήματα εδώ που δεν έχουμε τετραγωνική διάσταση, λέει απαντάει ο Τίρδοφ. Εάν έχουμε αυτόν τον συνδυασμό με το ψη κάτω από την νοητή κοινή εφαπτόμενη των X και Z, τότε μπορούμε να φανταστούμε την εξής λύση. Το αποδεικνύει πως αυτό μπορεί να ισχύει και ότι είναι και ο κανόνας. Την λύση, ξεχάσετε αυτό λοιπόν εδώ μπροστά, των δύο κοινών εφαπτωμένων ή αλλιώς την λύση των δύο κόνων διαφοροποίησης. Μια κοινή εφαπτόμενη μεταξύ X και Ψ, μία κοινή εφαπτόμενη μεταξύ Ψ και Ζ. Για να δούμε τα σημεία τους. Εδώ το ένα, εδώ το άλλο, εδώ το τρίτο και εδώ το τέταρτο. Ας ενώσουμε πρώτα τα σημεία της κοινής εφαπτόμενης μεταξύ X και Z. Αυτός είναι ο κόνος διαφοροποίησης του Βορρά, θα δούμε γιατί. Και ας ενώσουμε και τα σημεία με την αρχή των αξώνων, τα σημεία όπου εφάπτεται η δεύτερη κοινή εφαπτόμενη μεταξύ Ψ και Ζ, προϊόντων Ψ και Ζ. Αυτός είναι ο κόνος διαφοροποίησης του Νότου. Και τώρα δείτε τι λέει. Λέει ότι σε αυτή την περίπτωση που αποδείχνει γιατί είναι πολύ εύλογη και τα λοιπά και πολύ πιθανή, λέει ότι σε αυτή την περίπτωση διαμορφώνονται δύο κόνοι διαφοροποίησης, διαμορφώνονται δύο βασικές κατηγορίες χρόνων. Για να τις δούμε μαζί. Οι μία είναι οι κατηγορίες των χωρών του Βορρά που έχουν σχετίες με τις άλλες μεγάλη προσφορά κεφαλαίου. Αυτές έχουν έναν κόνο διαφοροποίησης μεταξύ όμως των πολύκεφαλαιακών και των λιγότερων κεφαλαιακών των ενδιάμεσων προϊόντων του Χ και του Ψ. Διαφοροποιούν την παραγωγή τους μεταξύ Χ και Ψ. Παράγουν αεροπλάνα και τρόφιμα. Οι άλλοι είναι οι χώρες του Νότου, οι οποίες διαμορφώνουν αυτόν τον κόνο διαφοροποίησης, έχουν μεταξύ τους μία ομοιότητα ως προς την αυθονία όμως, μεγάλη αυθονία σε εργασία. Και αυτές κατανέμουν την παραγωγή τους μεταξύ τροφίμων και υφασμάτων. Έχουμε και ενδιάμεσες κατηγορίες των χωρών που δεν ανήκουν στον κανόνα είτε του Βουρά είτε του Νότου. Και για να δούμε ποιες είναι αυτές. Είδα τι όμορφα, αν που μου περιγράφει το διεισμό του κόσμου τώρα. Λέει, ποιες είναι οι πιθανές εκδοχές χωρών. Είναι οι χώρες North-North, οι χώρες που έχουν πολύ, ας ονοματίσω λιγάκι αυτές τις ευθείες. Αυτή η πρώτη ευθεία είναι η όμικρον Χ. Αυτή είναι η όμικρον Ψ1. Αυτή είναι η όμικρον Ψ2. Και αυτή είναι η όμικρον Ζ. Έχουμε χώρες καταρχήν πολύ βόρειες. Οι πολύ βόρειες χώρες ένα χαρακτηριστικό έχουν. Ποιο είναι το χαρακτηριστικό τους? Οι σχετικοί τους αυθονεία σε κεφάλαιο αυτών των χωρών είναι μεγαλύτεροι από την ένταση χρήσης κεφαλαίου, όμικρο Χ. Είναι οι χώρες που είναι έξω και πάνω από τον κόνο του βορρά, εδώ. Βλέπετε? Αυτό είναι το χαρακτηριστικό τους. Τι ισχύει σε αυτές τις χώρες, τι παράγουνε? Παράγουν μόνο Χ. Μπράβο. Και προφανώς τι εξάγουν? Τι εξάγουν? Εξάγουν Χ, εισάγουνε Ζ και Ψ. Τι μπορούμε να πούμε επίσης για τον λόγο, προσέξτε. Α, να ορίσουμε εδώ δύο λόγους. Αυτός εδώ είναι ο λόγος W προς R που ισχύει στις χώρες του νότου. Αυτός είναι ο λόγος W προς R που ισχύει στις χώρες του βορρά. Μπορούμε επίσης να πούμε για αυτές τις χώρες, για τις υπερβόρειες χώρες, ότι το W προς R τους, η σχετική αμοιβή της εργασίας είναι μεγαλύτερη από την σχετική αμοιβή της εργασίας των βόρειων χωρών. Καλά, για τις νότισσες το συζητάμε. Γιατί δείτε, αυτές είναι κάπου εδώ πέρα. Θυμάστε τι λέγαμε την προηγούμενη φορά, την προηγούμενη ώρα. Είναι κάπου εδώ πέρα, αναγκάζονται να παράξουν μόνο H για να έχουν πλήρια απασχόληση του κεφαλαίου τους και μάλιστα με ιδιαίτερη ένταση κεφαλαίου, δηλαδή αυξάνει η αξία της εργασίας. Περισσότερο από τις H στις χώρες του βορρά. Άλλη κατηγορία χωρών είναι οι χώρες του βορρά, απλώς, όχι οι υπερβόρειες. Που βρίσκονται μέσα στον κόνο διαφοροποίησης του βορρά. Αυτές, το K προς L τους είναι μεταξύ K προς L ομικρον X και K προς L ομικρον ψ 1. Μεταξύ αυτών βρίσκεται το K προς L τους. Η σχετική αυθονία κεφαλαίου είναι κάπου μεταξύ αυτών των δύο ορίων. Σε κλήσεις μιλάω. Τι παράγουν? Τι παράγουν? Μπράβο. H και Ψ. Τι εισάγουν σίγουρα? Εισάγουν σίγουρα Z. Όσο πιο κοντά είναι προς τα κάτω, τόσο πιο πιθανό είναι να εισάγουν και N από τις χώρες του βορρά. Όσο πιο κοντά είναι προς τα πάνω, τόσο πιο πιθανό είναι να εισάγουν και ψ. Είτε από χώρες εδώ πέρα μέσα είτε από πουδήποτε άλλο από τον κόσμο. Αλλά σίγουρα εισάγουν Z. Η σχετική αντίβη της εργασίας τους πώς είναι για αυτές τις χώρες που είναι εδώ πέρα μέσα, είναι συγκεκριμένη η αξία της εργασίας. Αυτός ο λόγος. Για αυτές τις χώρες που είναι εδώ μέσα έχουν σίγουρα αυτήν την σχετική αμοιβή της εργασίας ως προς το κεφάλαιο. Πάμε παρακάτω. Ποιά άλλη κατηγορία είναι οι τραβεστή χώρες, αυτές που δεν ξέρουν τι είναι. North-South. Αυτές είναι οι χώρες εδώ στο μετέχμιο. Εκτός των δύο κόνων μεταξύ των δύο κόνων. Αυτές έχουν μία, η σχετική τους, η σχετική αυθονία σε κεφάλαιο είναι μεταξύ ομικροψή ένα και ομικροψή δύο. Ποιά προϊόντα παράγουν αυτές οι χώρες. Μόνο ψή. Και πού βρίσκονται οι αμοιβές τους, οι αμοιβές της εργασίας. Μεταξύ των αμοιβών της εργασίας του Βορρά. North-South και του Νότου. Που θα δούμε μετά. Αυτές δεν έχουν ενιαία μεταξύ τους, τιμή της εργασίας. Ωραία. Πάμε στις επόμενες. Οι χώρες του Νότου. Που είναι διαμορφώνουν ένα μπλοκ. Το μπλοκ που χαρακτηρίζει, προσδιορίζει τον κόνο διαφοροποίησης του Νότου. Αυτές έχουν μία σχετική αυθονία σε κεφάλαιο, χαμηλότερη προφανώς, η οποία είναι μεταξύ του k προς l όμικρον Ψ2 και του k προς l όμικρον Ζ. Έτσι, εδώ μέσα. Αυτές παράγουν ποια προϊόντα? Ψ και Ζ. Και η αμοιβή της εργασίας τους είναι πόση? Για όλες αυτές τις χώρες είναι W προς Rs. Και η τελευταία κατηγορία είναι οι πολύ υποανάπτυξη, για να είμαστε υποανάπτυκτες, χώρες, έτσι, οι οποίες έχουν μια ιδιαίτερα μεγάλη προσφορά εργασίας, έλλειψη κεφάλαιου λέω αλλιώς, δηλαδή έχουνε χαμηλότερο k προς l από το k προς l των υπολύπων νότιων χωρών. Έχουν ακόμα λιγότερο κεφάλαιο και από κίνες. Αυτές τι παράγουνε μόνο Ζ, μόνο υφάσματα. Και για αυτές η αμοιβή της εργασίας είναι ακόμη μικρότερη και από την αμοιβή της εργασίας στις χώρες του νότου. Βλέπετε, λοιπόν, αυτό σαν περιγραφή της δομής. Έχετε πολύ πιο κοντά στην πραγματικότητα, έτσι τουλάχιστον, υπό μια έννοια. Ή αν μήτι άλλο είναι μια πολύ διαφορετική προσέγγιση των διαμορφόμενων ισορροπιών στην σταδιακά ενωποιημένη, ενωποιούμενη αγορά, διεθνή αγορά, έτσι. Και απλώς το μόνο το οποίο χρησιμοποιήσαμε ήταν, εντάξει έχει μέσα από πίσω πολύ συζήτηση, τώρα εμείς το είδαμε πολύ συνοπτικά, αλλά η όλη διαφορά εκεί στο σημείο κίνησης είναι ότι έχουμε κατά έναν περισσότερα προϊόντα για να σπάσει, να γίνει εφικτή αυτή η δυτή ισορροπία στην διεθνή αγορά. Καλημέρα, εγγυάζομαι στο ΚΕΛΙΠΡΟΣΕΣ, το τελευταίο βιβλίο μας, το SS. Ναι. Δεν πρέπει να πάρουμε ομικροζήτα. Α, ναι, βέβαια. Ναι, ναι, σωστό, βεβαίως. Εδώ είναι ομικροζήτα, σωστό. Άλλο. Εσείς εκεί. Πού θα εντάσατε την Ελλάδα? Συγδειοζήτα. Πού, εδώ? Μακάρι, κάτω. Όχι, δεν είμαστε πιο κάτω. Ξέρεις, το πρόβλημα δεν είναι... Εντάξει, προφανώς το πρόβλημα είναι ένα. Το πρόβλημα είναι αν είσαι στις αναπτυσσόμενες ή στις υπανάπτυκτες περιοχές του πλανήτου, οπότε πρέπει να κάνεις βήματα προς τα μπρος. Αλλά ένα δεύτερο πρόβλημα που ιδίως αντιμετωπίζει η χώρα είναι το γεγονός ότι έχει έλλειψη προς ανατολισμού. Θα έλεγα ότι η Ελλάδα είναι μάλλον κάπου εδώ. Και αυτό είναι προβληματικό ως προστή. Μπορεί η εργασία μας να είναι καλύτερα αμοιβόμενη από ότι, ας πούμε, των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης ή υψηλότερη αμοιβή της εργασίας μας σχετικά, έτσι, από ότι, ας πούμε, στην Ινδία ή στην Κίνα. Αλλά, και ειδικότερα πολύ δεν υψηλότερη από το Μπαγκλαντές και στην Ιγυρία, αλλά όμως έχει έλλειψη προς ανατολισμού. Είναι δύσκολο να βρει το ρόλο της. Δεν έχει φθηνή η εργασία. Δεν μπορεί να πτήξει εντάσεις εργασίας. Μιλάω με όρους βέβαια ξεπερασμένους. Θα το δούμε αυτά στα επόμενα. Δεν είναι πλέον αυτό που δημιουργεί τη διαφορά στην διεθνή αγορά. Δεν είναι πλέον το κεφάλαιο ως προσεργασία. Επιτρέψω μια παρένθεση, θα τα δούμε μετά στην πορεία αυτά. Γιατί, γιατί το κεφάλαιο πλέον δεν έχει χωρική ταυτότητα. Είναι σαν τον αέρα. Υπάρχει χώρα που έχει πολύ αέρα ή χώρα που έχει λίγο αέρα. Όχι. Εκτός από τα υψηλά και οι χαμηλά πραγματικά, υπάρχει. Αλλά τέλος πάντων, τι θέλω να πω. Δεν είναι κάτι σταθερό. Δεν μπορείς ας πούμε να πεις, περνάς στα σύνορα, εδώ στην Βουλγαρία ας πούμε έχει λιγότερο αέρα, οπότε στην Ελλάδα γίνεται αυτό. Μπορείς να πεις όμως ότι έχει λιγότερο κεφάλαιο. Ούτε αυτό μπορείς να πεις πλέον. Για το κεφάλαιο έχει αποκτήσει δυνατότητα να κινείται με μεγάλη ταχύτητα, με τεράστια ταχύτητα διαχωρικά. Άρα δεν νοείται τι θα πούμε. Έχει μια χώρα αυθονίας στο κεφάλαιο. Άμα δεν έχει θα αποκτήσει. Είναι άλλο θέλω να πω, θα σου δώσω το λόγο. Είναι άλλα τα χαρακτηριστικά πλέον γύρω από τα οποία στείλονται οι σχετικές αυθονίες και διαφορές. Εντάξει, ένα αυτό. Πάντως, ας δεχθούμε χάρη υπόθεσης εργασίας αυτό το πράγμα, θα λέγαμε λοιπόν ότι η Ελλάδα δεν έχει ούτε τα καθαρά χαρακτηριστικά πάνω στο οποίο μπορεί να πατήσει για να ακολουθήσει μια ανάπτυξη τύπου Ινδίας, ούτε όμως και τα χαρακτηριστικά για να πατήσει και να έχει μια ανάπτυξη τύπου Αυστρίας. Αυτό είναι ίσως ένα από τα βασικά προβλήματα της χώρας. Διαχρονικά όχι μόνο σήμερα, και σήμερα με τα προβλήματα τα υπόλοιπα τα διαφορτικά. Η έλλειψη προς ανατολισμού, λέγε. Οι υπηρεσίες εκτάσσουν από εκεί πάντα. Οι υπηρεσίες είναι από προϊόν. Δεν είναι συντελεστής παραγωγής. Γι' αυτό παραγωγούν οι υπηρεσίες. Οι υπηρεσίες εκτάσσουν από προϊόν. Ναι, σκέφτεσαι με άλλους όρους όμως, έτσι. Εντάξει, εσύ θες, θα μπορούσαμε να κάνουμε το εξίστο. Θα μπορούσαμε να φανταστούμε κάτι που είναι λίγο πιο κοντά σε αυτό που πας να πεις. Θα ξεκινήσουμε όμως αλλιώς. Θα λέγαμε, ο ένας είναι συντελεστής παραγωγής είναι η ανηδίκευτη εργασία. Ο άλλος είναι η εξειδικευμένη εργασία. Ή μπορείς να πεις, η εργασία με δεξιότητες, το ανθρώπινο κεφάλαιο, το άλλο είναι απλά το ανθρώπινο δυναμικό. Ή θα μπορούσες να πεις, στο έναν άξο να έχουμε την τεχνογνωσία, για να καταλήξεις σε τέτοιες διαφοροποιήσεις προϊόνων ως προς την χρήση, όπου εκεί θα έχει νόημα να πεις υπηρεσίες, τάδε και τα λοιπά. Αυτά τα λέω γιατί μπορούμε να το συνδυάσουμε λίγο και με αυτά που ακούγατε στην προηγούμενη φορά που σας έφερα, όχι με το ζόρι, με το δικό σας απίθμενο ενδιαφέρον να παρακολουθήσετε έτσι εκείνη την συζήτηση που είχαμε. Γιατί? Γιατί ακριβώς το βασικό, εν τέλει, επειδή καλό είναι να τραβήξουμε και τις γραμμές σύνδεσης όλων αυτών που συζητάμε, με δυο-τρία χειροπιαστά θέμα, θα το κάνουμε περισσότερο στη συνέχεια. Αλλά και από τώρα ήδη, γιατί όλη αυτή η ταλαιπόρια, έτσι, να εξορρογώ τα συγκεκριτικά πληνακτήματα ή σχετικές αυθονίες, γιατί έχει μια σημασία να καταλάβουμε τι πρέπει να αναζητήσουμε για να ορίσουμε τον ρόλο που μπορεί μία κοινωνία να παίξει στην διεθνή κοινότητα. Ακριβώς όπως το κάθε άτομο, ο κάθε ένας από εμάς πρέπει να ψάξει, να βρει τι είναι αυτό που καθορίζει τον ρόλο που αυτό το άτομο μπορεί να παίξει στην κοινωνία. Έτσι, θα μπορούσε να είναι ένα πολύ καλό πλεϊμέικηρο συνάλφος εκεί πέρα κάτω, εντάξει, κινητικός, ταχύτατος, ωραία, shooting guard και power forward. Δεν μπορεί να είναι ανάποδα ή μπορεί και να είναι, εντάξει, αλλά τέλος πάντων... Γιατί το λέω αυτό. Έτσι ακριβώς όπως λοιπόν πρέπει να αναγνωρίσουμε τα στοιχεία που μας δίνουν κάποια συγκριτικά πνευκτήματα ως άτομα, έτσι στην κατεύθυνση του καταμερισμού της εργασίας, αντιστοίχως στην κατεύθυνση του διεθνή διαπεριφερειακού καταμερισμού της εργασίας, έχει σημασία. Βοηθά αν καταλάβουμε ποια είναι τα στοιχεία που μπορούν να διαμορφώσουν, να καθορίσουν, που αν τα βρούμε θα ξέρουμε ποιος είναι ο ρόλος μας. Το ύψος, το βάρος, η σχετική αφθονία σε κεφάλαιο, η σχετική αφθονία σε γνώση, οι άλλα οριζόντια χαρακτηριστικά και στην προηγούμενη εβδομάδα συζητήσαμε έτσι για τα στοιχεία που μπορεί να προσδιορίσουν τα χαρακτηριστικά της χώρας. Και να το κλείνουμε ας πούμε, κατά τη γνώμη τα χαρακτηριστικά της χώρας έχουν να κάνουν με κάτι το οποίο την ίδια στιγμή είναι και μειονέκτημα της χώρας. Ποιο είναι το μειονέκτημα της χώρας που μπορεί να είναι και το πλεονέκτημά της ταυτόχρονα, άμα το αναπτύξουμε κατάλληλα. Το μειονέκτημα παύλα από πλεονέκτημα είναι το χαρακτηριστικό ότι η χώρα είναι μικρή, μικρής έκτασης, όχι μικρής σημασίας, μικρής έκτασης. Και επειδή είναι μικρής έκτασης και επειδή μάλιστα όχι απλά είναι μικρής έκτασης, αλλά έχει μεγάλη ανωμορφολογία, κοινωνική, πολιτισμική, γεωμορφολογική, κλιματολογική, ό,τι θέλετε, δεν μπορεί να αναπτύξει οικονομίες κλίμακος. Και όχι μόνο δεν μπορεί, δεν πρέπει να αναπτύξει οικονομίες κλίμακος. Λέγαμε την πρώην εβδομάδα, αν έχεις ένα έφορο, μικρό κάμπο, έφορο, με πολλά νερά, με πολλές ανωμορφολογίες, με πολλά ιδέτερα χαρακτηριστικά σε κάθε γωνιά του, δεν θα το σπείρεις, ας πούμε, όλο σιτάρι. Δεν έχει νόημα να κάνεις μια παραγωγή που θα μπορέσεις ολιστική, που θα προσπαθήσεις μέσα. Αυτό αφορά και τις υπηρεσίες και την παραγωγή και την αταποίηση. Δεν θα κάνεις μια ολιστική ανάπτυξη που θα εφαρμόσεις παντού ένα πρότυπο, διασφαλίζοντας έτσι τις οικονομίες κλίμακος φθινό προϊόν. Γιατί και να το κάνεις, πάλι δεν θα είναι φθινό το προϊόν σου. Όλη η Ελλάδα να παράγει σιτάρι είναι όσο περίπου 2-3 μεγάλες εκμεταλλεύσεις στη Ρωσία. Άρα, αφού αυτό δεν μπορείς να το κάνεις, και άμα το κάνεις θα καταστρέψεις αυτό που έχεις, αξιοποιείς αυτό που έχεις. Και το συγκριτικό πλανήτημα της χώρας είναι εκεί. Είναι στο γεγονός ότι έχει διαφοροποίηση, έχει συμπυκνώνει σε μια μικρή γωνιά του πλανήτη, μεγάλες διαφοροποίησεις, ποιοτικές διαφοροποίησεις. Από το ένα χωριό στο άλλο δεν συνεννοούνται. Έχουν άλλα δυσιδαιμονικά πρότυπα. Έχουν άλλες εθνολογικές ταυτότητες. Δεν συνεννοούνται, χαριτολογώντας το λέω. Έχουν άλλες τοπολαλιές. Έχουν άλλα παραγωγικά πρότυπα. Το κλίμα διαφοροποιείται. Τα γεωμορφωλογικά στοιχεία, οι παραδόσεις, όλα αυτά, το παρελθόν του χώρου και οι διάφορες συνθήκες του, όλα αυτά, αυτό το πράγμα που συμπυκνώνεται εδώ, δημιουργεί ένα έφορο χωράφι για ανάπτυξη ποιοτικών παραγωγών και εξειδικευμένων παραγωγών. Όχι μεγάλης κλίμακας και χαμηλού κόστος. Αυτό βεβαίως έχει μεγάλη σημασία και για την άσκηση αναπτυξιακής πολιτικής, γιατί με την έννοια αυτή ποιος ο λόγος δηλαδή να πουληθεί σε έναν προς εκμετάλλευση το ελληνικό. Πέρα απ' το αν πρέπει να πουληθεί, όχι δεν συζητά αυτό, γιατί να γίνει μία εκμετάλλευση. Γιατί να υπάρχουν μεγάλα εξειοδοχειακά συγκροτήματα και οικονομίες κλίμακας στον τουρισμό. Αυτό θέλει ο χαρακτήρας της τουριχιστικής ανάπτυξης χώρας. Γιατί να προσπαθήσουμε να πανηγυρίζουμε για την αύξηση των ισροών από το εξωτερικό, γιατί ο ιστορικός τουρισμός έχει υποστεί τεράστιο πλήγμα από το εξωτερικό. Μεγάλη αύξηση ισροών από το εξωτερικό τουριστών. Πολύ ωραία. Σαφώς είναι ένα θετικό στοιχείο. Ναι, αλλά όταν όλη η Κίνα έχει κατακλήσει την Σαντορίνη, κερδίζει η Σαντορίνη από αυτό. Δεν έχω πρόβλημα με τους Κινέζους τουρίστες, προφανώς έτσι, ούτε με τους Κινέζους. Θα σου πω γιατί. Γιατί δεν θα βρουν δωμάτιο να πάνε να κατακλήσουν αυτοί που θα ξοδεύουνε δέκα φορές όσο ένας Κινέζος τουρίστες. Γιατί αλλιώνει το χαρακτήρα της. Γιατί αν αυτή η περιοχή θα μπορούσε να πουλήσει, λέω, ένα καλοκαιρινό υπερπολιτελές θέρετρο που θα αναδείξει κάποια στοιχεία, να έρθουν και Κινέζοι, να έρθουν και Ταϊβανέζοι, να έρθουν και Έλληνες και όποιοι θέλουν. Αλλά είναι άλλης μορφής ανάπτυξης της περιοχής. Θα το θέλουν να αφήνουν. Όχι. Δεν αφήνουν το ίδιο. Δεν αφήνουν το ίδιο. Δεν αφήνουν το ίδιο. Όχι. Αυτό βεβαιώνεται. Το ότι θα έχουν πιο πολλοί σχόλους του τουρισμού, αλλά δεν θα έχουν εύκολα. Γιατί όλοι πάμε σε ένα ξενοδόχο, γιατί είναι όλα φλούσοι. Ρωτήστε τους επαγγελματίες, όχι μόνο τους ξενοδόχους, ένας φίλος, πολύ καλός φωτογράφος από τη Σαλονίκη, έφυγε να κάνει το ατελέτου στην Σαντορίνη. Και πήγαινε θεσπέ σε δουλειά του, έτσι γιατί πλέον δεν έχει όμως δουλειά. Θα μου πείτε τι έγινε. Αλλά δείτε τη συνολική επίπτωση. Δεν είναι το ζήτημα μόνο... Το λάθος είναι η βραχυχρόνια στόχευση στα μοντέλα ανάπτυξης που εφαρμόζουμε. Τώρα να ρθούν πολλοί, δεν είναι αυτό. Το θέμα είναι να ρθούν πολλοί διαχρονικά και να ρθούν αυτοί που ταιριάζουν με τα χαρακτηριστικά της περιοχής. Έτσι, όχι αυτοί που θα θέλαμε να πούμε κάτι άλλο. Και επειδή είναι πιο εύκολος στόχος να αλλειώσουμε τα χαρακτηριστικά της περιοχής... Επιμέναμε στον τουρισμό, δεν είμαι και ειδικός, αλλά νομίζω ότι αντιλαμβάνετε το επιχείρημα που θέλουμε να δώσω, έτσι. Αντιστήκως στην αγροτική παραγωγή, αντί να πάμε σε παραγωγές εξειδικευμένης ποιότητας, πηγαίναμε όλα αυτά τα χρόνια σε παραγωγές μαζικής διαδικασίας. Το λάδι μας το εξάγουμε σε βιτεία. Είναι διεθνής παραλογισμός αυτό το πράγμα, να εξάγεται το ελληνικό λάδι σε βιτεία τη στιγμή που αυτοί που το εισάγουν, το χρησιμοποιούν σαν πρώτη ύλη για να ενισχύσουν αρωματικά τα δικά τους τα ελαιόλαδα. Και εσύ το εξάγεις σε βιτεία, δηλαδή μιλάμε σε τέτοια μικρά μπουκαλάκια, που θα πάρεις και την ανάλογη δεκαπλάσια επειραξία. Μπορούμε. Μπορούμε να επηρεάσουμε τη συμπεριφορά, μπορούμε να τον ενημερώσουμε, μπορούμε να του δώσουμε κεφάλαιο να κάνει μεταποίηση, μπορούμε να του πούμε ε, εξάγοντας το βιτείο θα κερδίσεις εκατό. Εάν κάνεις μια μονάδα μεταποίησης συνετεριζόμενος με άλλους 10 γύρω, 3 γύρω, θα μπορέσεις να εισπράξεις 1.000. Μπορούμε. Ή τέλος πάντων ενδεικτικά, ενδεικτικά, ενδεικτικά, έτσι. Θα μπορούσες να απαγορέσεις και μεταφοράς σε βιτεία. Ναι, μπορείς. Εδώ βέβαια μπαίνουμε σε άλλο θέμα συζήτησης. Είναι καλύτερο να παρεμβαίνει η πολιτική μπράφα, απαγορευτικά, με τέτοιες διαδικάσεις, ή είναι καλύτερο να παρεμβαίνει με κίνητρα, έτσι. Πολλές φορές χρειάζεται και το ένα, πολλές και το άλλο. Συναδέλφου, θα ξέρεις τι γίνεται. Έχουμε υπερεκτιμήσει το επιχειρήν. Το έχουμε υπερεκτιμημένο, έτσι. Εάν τα ξέραν όλα επιχειρηματίες, γιατί έφτασε η χώρα εδώ, γιατί είναι κακή η πολιτική. Σωστό. Είναι και αυτό. Πρόγραμμα είναι μόνο αυτό. Θες να είναι μόνο αυτό. Όχι, όχι, όχι. Δεν ξέρω, όλη η κέντρα είναι φυσιολογικά να μη ξέρουν, γιατί, εν τη άλλη την περιπτώση, η αγορά δεν είναι τέλεια, έτσι. Όσο κι αν θα θέλαμε ή θα θέλανε να είναι έτσι. Λοιπόν, ωραία. Και με αυτά και άλλα, τελειώσαμε για σήμερα. |
