| : Παραδοσιακά θέματα, τα οποία παραδοσιακά θεωρούνται συγκρουσιακά. Τι ανοίγουμε συγκρουσιακά ως θέματα? Είναι τα θέματα τα οποία συνήθως προκαλούν εντάσεις. Για να σας ευχαριστούμε πολύ, ευχαριστούμε όλους εσάς που μας ευχαριστούσατε. Ευχαριστούμε όλους εσάς που μας ευχαριστούσατε. Ευχαριστούμε όλους εσάς που μας ευχαριστούσατε. Ευχαριστούμε όλους εσάς που μας ευχαριστούσατε. Αρθρογραφώ από το 2008 και έχω ασχοληθεί με διάφορα θέματα τα οποία παραδοσιακά θεωρούνται συγκρουσιακά. Δηλαδή με το που αναφέρουμε κάτι που έχει να κάνει με τη θρησκεία μας, από κάτω θα έχουμε πάρα πολλά σχόλια τα οποία συνήθως θα διαφωνούνε με ό,τι και αν έχουμε πει. Αυτό από την πλευρά δηλαδή των δημοσιογράφων. Περιέργως πως όμως τα πιο υβριστικά και προσβλητικά σχόλια που έχω λάβει, και έχω λάβει αλήθεια είναι αρκετά μέσα σε αυτά τα δέκα χρόνια, δεν ήταν για κανένα από αυτά τα θέματα. Τα πιο επιθετικά σχόλια τα έχω λάβει όσες φορές έχω γράψει για τη γυναίκα, για τα αυτά που μάλλον ονομάζουμε ως γυναικεία ζητήματα. Για να σας δώσω ορισμένα παραδείγματα, η θέση της γυναίκας στην Ελλάδα και τον κόσμο, είναι ένα θέμα με το οποίο έχω ασχοληθεί. Τα στερεότυπα τα οποία επικρατούν για το γυναικείο φύλο, αλλά και το τι ορίζουμε ως σεξουαλική παρενόχληση, το οποίο είναι ένα σχετικά πρόσφατο θέμα. Θυμάμαι χαρακτηριστικά το τελευταίο άρθρο που έγραψα για τη σεξουαλική παρενόχληση, την ώρα που το έστελνα στον αρχισυντάκτη μου. Ξέρετε, όταν γράφουμε ένα θέμα, ένα κείμενο, έχουμε κάποιο αίσθημα απέναντι στο τι έχουμε κάνει. Δηλαδή, αυτή τη φορά καλά τα είπα, αυτή τη φορά δεν τα είπα και τόσο καλά. Στο συγκεκριμένο κείμενο το αίσθημα που είχα είναι ότι δεν είπα κάτι καινούργιο. Δηλαδή, αυτά που έγραψα την ώρα που το έστελνα λέω, δέξει, αυτό είναι ένα σχετικά mainstream άρθρο, δεν έχω προσθέσει κάτι στη συζήτηση, αλλά ok, ας βάλω κι εγώ μια ψηφίδα στον όλον διάλογο. Οπότε, μπορείτε να φανταστείτε την έκπληξή μου, όταν ενώ νόμιζα ότι έχω πει τα αυτονόητα, δέχτηκα ένα μήνυμα το οποίο μου ευχότανε σίριως λιθάνατο. Οπότε, εκείνη τη στιγμή διαπίστωσα ότι αυτά που θεωρώ εγώ ως αυτονόητα, απλά δεν είναι αυτονόητα. Ή για να το πω καλύτερα, αυτά που θεωρούμε εμείς ως αυτονόητα είναι αποκλειστικά και μόνη η προσωπική μας άποψη. Ποια είναι εδώ η παγίδα? Θεωρούμε ότι είναι η άποψη όλων, επειδή συνήθως ο μικρός και περιορισμένος στενός μας κύκλος, αυτό που ονομάζω ως μικρό κόσμο, έχει πάνω κάτω τις ίδιες απόψεις. Οπότε, όταν πιένουμε με τους φίλους μας και τους γνωστούς μας και συμφωνούμε σε γενικές γραμμές πάνω σε αυτά που συζητάμε, θεωρούμε ότι και ο υπόλοιπος κόσμος επίσης συμφωνεί. Ποιος είναι ο περιορισμένος μας κύκλος, μπορείτε πάνω κάτω να το καταλάβετε, αυτοί με τους οποίους συναναστρεφτείτε πιο συχνά και πιο πυκνά. Αν το καλοσκεφτούμε, λοιπόν, το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μας, το ζούμε σε έναν μικρό κόσμο. Αυτό τουλάχιστον ισχύει στην πραγματική ζωή. Τι συμβαίνει τώρα στην ψηφιακή ζωή, εδώ είναι η παγίδα. Στην ψηφιακή ζωή θεωρούμε ότι δεν ζούμε σε έναν μικρό κόσμο, έχουμε εξαρρώγο 3.000 φίλους στο Facebook, αυτό δεν το λες μικρό κόσμο σωστά. Η αλήθεια είναι όπως δεν είναι ακριβώς έτσι. Σκεφτείτε λίγο εσείς πώς χρησιμοποιείτε τα social media, θέλετε να διαβάζετε ειδήσεις οι οποίες δεν σας αφορούν καθόλου, όχι. Θέλετε να βλέπετε στο timeline σας ανθρώπους που οι απόψεις τους έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τις δικές σας, δομικά και συστηματικά. Φαντάζομαι πως όχι. Επίσης γνωρίζουμε βέβαια ότι ό,τι εμείς γράφουμε δυνητικά μπορούν να το δουν απειροί άνθρωποι. Ελάτε όμως από την άλλη πλευρά, μάλλον δεν είναι και τόσο απειροί οι άνθρωποι που τα βλέπουν, μάλλον ανήκουν και αυτοί στο δικό τους μικρό κόσμο. Αυτό όμως που αλλάζει στην πραγματικότητα είναι το μέγεθος αυτού του μικρό κόσμου, όπως και τα όριά του. Ας μιλήσουμε λίγο για τον τρελό του χωριού, ας κάνουμε μία μικρή παρένθεση, θα κάνουμε άλλες δύο, σας προειδοποιώ. Ο τρελός του χωριού, γιατί τον λέμε τρελός του χωριού, ο τρελός του χωριού είναι τρελός επειδή αυτά που λέει είναι απλά τρελά, κανείς δεν συμφωνεί μαζί του, είναι σχετικά απομονωμένος και έχει την ονομασία από τους υπολοίπους φυσικά ως ο τρελός του χωριού. Στα social media ο τρελός του χωριού τι μπορεί να κάνει, να συνδεθεί με τους τρελούς των άλλων χωριών, μπορεί να κάνει site, θα τους τρελάνουμε.gr, μπορεί να κάνει facebook, μπορεί ακόμα και να κάνει κόμμα, το κόμμα των πανταχού τρελών. Τα social media λοιπόν μπορούν να λειτουργήσουν τόσο ως μορφές αυτοοργάνωσης, όσο και ως μέσα κινητοποίησης ανθρώπων που μοιράζονται την ανάγκη να δράσουν από κοινού, που μοιράζονται δηλαδή κάποια κοινά χαρακτηριστικά, είτε το αντιλαμβάνονται είτε όχι. Μπορεί δηλαδή η ονομασία που υιοθετούν, η τρελή του χωριού, να μην είναι αυτό που τους χαρακτηρίζει για τους υπόλοιπους, αλλά αυτοί οι ίδιοι να αυτοπροσδιορίζονται έτσι. Ας αφήσουμε λίγο τα θεωρητικά παραδείγματα και πάμε σε λίγο κάτι πιο πρακτικά και ιστορικό που φαντάζομαι ότι το θυμάστε. Το 2008 τότε έχουμε τη δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου και έχουμε ένα τεράστιο κίνημα σε όλη την Ελλάδα. Αυτό το κίνημα ή μάλλον ας πάμε από την αρχή, από την πράξη της δολοφονίας, η πράξη της δολοφονίας πρέπει να σας πω ότι έγινε γνωστή πρώτα μέσα στα social media και μετά στα παραδοσιακά μέσα τα οποία είχαν και όλες υποτιμήσει την είδηση της δολοφονίας. Στο Facebook έχουμε πάρα πολλά groups τόσο ελληνικά όσο και ξένα, έχουμε πάρα πολλά blogs, έχουμε στο YouTube αναφορές, έχουμε αρκετά άρθρα τα οποία ουσιαστικά την κατάφεραν. Προσέλκισαν και ξεσήκωσαν έναν κόσμο όποιος παραδοσιακά δεν κινητοποιείται, ένας κόσμος όποιος παραδοσιακά, να το πω πολύ απλά, δεν κατεβαίνει στο δρόμο. Το κίνημα λοιπόν του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου που δημιουργήθηκε με την δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου είναι το πρώτο παράδειγμα που έχουμε όπου τα social media λειτουργούνε ως μία μορφή μαζικής αυτοοργάνωσης. Πάμε λίγο στο 2012, πάμε λίγο στην Τουρκία και στο Gezi Park, δεν ξέρω πόσοι από εσάς το γνωρίζετε, αλλά το 2012 με αφορμή το Gezi Park, το οποίο ο Gezi Park είχε ως προοπτική να καταταφυστεί και στην θέση του να χτιστεί ένα μολ. Οπότε έχουμε κάποιους οικολόγους οι οποίοι πηγαίνουν και κατασκηνώνουν στο Gezi Park λέγοντας ότι προσπαθούμε να διασώσουμε το πάρκο λίγο πράσινο στην πόλη και τα γνωστά γνωστά. Τι γίνεται τώρα αυτό αυτή η δύση θα περνούσε στα ψηλά μπορείτε να το φανταστείτε τα θέματα οικολογίας συνήθως περνάνε στα ψηλά. Όταν όμως η αστυνομία η οποία πήγε να αποθύσει αυτούς τους διαδηλωτές τους οικολόγους κάνοντας χρήση υπέρμετρης βίας ρίχνοντας εξαιρετικά πολλά δακρυγόνα δημιουργήθηκαν κάποιες σκηνές οι οποίες αποτυπώθηκαν φωτογραφικά και διαδόθηκαν στο social media. Όσο αποτέλεσμα τι έχουμε έχουμε μια τεράστια αντικρατική εξέγερση ενάντια στον Ερντογάν δέκα χιλιάδες διαδηλωτές στην Τουρκία τα μάτια όλου του πλανήτη στην Κωνσταντινούπολη και ουσιαστικά έχουμε ένα ακόμα κίνημα το οποίο δημιουργήθηκε μέσα από τα social media. Γυρνώντας λίγο στα γυναικεία ζητήματα θέλω να κάνω τη δεύτερη από τις τρεις παρενθέσεις που σας υποσχέθηκα. Εδώ έχω να σας φορουσιάσω τη δυναμική του MeToo. Πώς τώρα εγώ η ίδια έχω πέσει στην παγίδα αυτών που σας λέω. Όταν ξεκίνησα την παρουσίαση είπα θα μιλήσω για το κίνημα του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, για το Gezi Park και για το MeToo θεωρώντας δεδομένο και αυτονόητο ότι όλοι εσείς γνωρίζετε τι λέω. Όταν άρχισα όμως να συζητάω με κόσμο και να λέω ότι να στην παρουσίασή μου στο TEDx θα μιλήσω για αυτό εκείνο και το άλλο, στο MeToo είδα στα μάτια ορισμένων συνομιλητών μου ένα κενό το οποίο στην αρχή δεν με παρεξένοψε καθόλου. Στη συνέχεια όμως κατάλαβα ότι πολλούς κόσμος δεν γνωρίζει τι είναι το MeToo και τότε κατάλαβα ότι εγώ ίδια που στέκομαι εδώ πέρα και σας μιλάω για τα αυτονόητα και μιλάω για μικρόκοσμο έχω εγκλωβιστεί στον δικό μου μικρόκοσμο. Λοιπόν, το MeToo για να προχωρήσουμε. Το MeToo είναι ένα hashtag το οποίο διαδόθηκε μέσα από τα social media και οι γυναίκες που το χρησιμοποίησαν στην αρχή μέσα από ορισμένες stars και προσωπικότητες του Hollywood και στη συνέχεια ο υπόλοιπος κόσμος, αυτές οι γυναίκες βάζοντας αυτό το hashtag λένε ότι έχουν ενδεχθεί και οι ίδιες σεξουαλική παρενόχληση. Όπως καταλαβαίνετε λοιπόν μιλάμε επίσης για ένα κίνημα το οποίο δημιουργήθηκε μέσα από τα social media. Η διαφορετικότητα βέβαια του MeToo είναι ότι δεν μιλάμε για κίνημα, μιλάμε περισσότερο για πρωτοβουλία νόμου, δεν κατεβήκαμε στους δρόμους, το δημιουργήσαμε μέσα από τα social media. Ο λόγος που εγώ θεωρούσα αυτό νόητο ότι εσείς το γνωρίζετε ποιος είναι, ότι έχω επιλέξει στον δικό μου μικρόκοσμο να λαμβάνω τέτοια πληροφόρηση και η όλη συζήτηση των γυναικείων ζητημάτων δεν είναι κάτι καινούριο, δεν είναι κάτι το οποίο δημιουργήθηκε πριν τρεις μήνες όταν δημιουργήθηκε το MeToo, είναι κάτι το οποίο προϋπήρχε. Εσείς αντίστοιχα μπορεί να λαμβάνετε ενημέρωση για θέματα τα οποία αντίστοιχα σας αφορούν, τα οποία εγώ αγνώ. Αυτά μπορεί να είναι θέματα τεχνολογίας, για startups, μπορεί να είναι η καλλιέργεια απέστροφος, μπορεί να είναι ο κορυάτικος κινηματογράφος, δεν ξέρω τι μπορεί να είναι. Sky is the limit, ξέρετε τι λένε, περιορέξειος. Πάνω κάτω όμως οι τακτικές και το πώς εξατομικεύουμε την πληροφόρηση που λαμβάνουμε είναι το ίδιο. Τρίτη και τελευταία παρένθεση, η παρελθοντολαγνία. Μια από τις αγαπημένες μου λέξεις και σε έννοια και στο πώς εκφράζεται παρόλο που ακόμα με δυσκολεύει. Η παρελθοντολαγνία λοιπόν τι είναι, όταν λέμε ότι όλα αυτά τα οποία σας παρουσίασα δεν είναι τίποτα, δεν είναι αυτοεπανάσταση, δεν είναι αυτακινήματα, γιατί παλαιόλα γινότανε καλύτερα. Παλαιά, πότε παλαιά, όταν δεν είχαμε facebook, όταν δεν είχαμε κινητά, όταν ο κόσμος δεν ήταν κολλημένο σε μία εικόνα, σε μία οθόνη μάλλον, αλλά έπαιζε στις σαλάνες. Τα έχετε ακούσει όλα αυτά σωστά, παλιά ήταν όλα καλύτερα. Λοιπόν, κοιτάξτε τι γίνεται με το παλιά, ήταν όλα καλύτερα, εκτός του ότι παλιά δεν ήταν όλα καλύτερα, εκτός από αυτό υπάρχει μια τάση εξορεϊσμού του παρελθόντος. Τι θέλω να πω, για όλα αυτά που σας είπα πριν, ποια είναι η κυρίαρχη έκφραση, η κυρίαρχη έκφραση είναι ότι όλα αυτά είναι οι επαναστάτες του πληκτρολογίου. Δεν ξέρω να σας παραπέμπει κάπου, εμένα με παραπέμπει, με παραπέμπει στους επαναστάτες χωρίς αιτία, δηλαδή στους διαδηλωτές της δεκαετίας του 60 και του 70, άρα έχουμε την τάση όπως αυτοί είχαν κατηγορηθεί ως επαναστάτες χωρίς αιτία, η δική μου γενιά κατηγορείται ως επαναστάτες του πληκτρολογίου. Μαντέψτε τι, το 2050 κάποιος τα λέει παλιά, το 2018 ήταν όλα καλύτερα. Ας κάνουμε λοιπόν όλοι μια νοερή υπόσχεση, εγώ την κάνω, ότι το 2050 δεν θα λέμε παλιά ήταν όλα καλύτερα, δεν θα πέσουμε και εμείς σε αυτήν την παγίδα. Ας επιστρέψουμε όμως στον μικρό κόσμο ή στα κινήματα, στις συλλογικές ουσιαστικά δράσεις τις οποίες ξεκινήσαμε νωρίτερα να αναπτύσσουμε. Αυτό που πρέπει να έχουμε είναι στο μυαλό μας το εξής, ότι δεν δημιουργούνται από τη μία μέρα στην άλλη, γενικότερα τίποτα δεν συμβαίνει από τη μία μέρα στην άλλη. Τα αίτια, οι δομές, όλα αυτά υπήρχαν. Μπορεί να φαίνονται απρογραμμάτιστα, μπορεί να υπάρχει πάντα μία σπίθα, αυτή η σπίθα μπορεί να είναι μία δολοφονία να είναι κάτι τόσο τραγικό, μπορεί να είναι απλά ένα πάρκο, μπορεί να είναι μία στάρ που θα βγει και θα πει δέχτηκα σεξουαλική παρενόχληση. Η δομή όμως και η οργάνωση προϋπάρχει. Αυτό τι σημαίνει ότι έχουμε ήδη επιλέξει έναν μικρό κόσμο στον οποίο ανήκουμε και αυτοί οι μικροκοσμοί, πολύ πολύ μικροί και διαφορετικοί μικροκοσμοί κάποια στιγμή ενώνονται, γιατί μπορεί μεταξύ τους να έχουν διαφορές και διαφωνίες, αλλά βαθιά μέσα τους υπάρχει κάτι κοινό, υπάρχει κάτι κοινό που συνδέει αυτές τις συνειδήσεις. Τώρα, ποια είναι η μαγεία σε αυτό? Στο ότι δεν υπάρχει μονοπόλιο, τι θέλω να σας πω. Σκεφτείτε λίγο μια μητέρα η οποία πριν 50-30 μάλλον χρόνια δεν ήθελε να εμβολιάσει το παιδί της, επειδή είχε μια θεωρητική υποψία ότι τα εμβόλια είναι κάτι κακό. Πόσο εύκολο ήταν η Άραγη για αυτήν να μην το εμβολιάσει. Έχει να κάνει με το ποιο ήταν γύρω της. Εάν όλη γύρω της εμβολίας ήταν τα παιδιά τους, θα ήταν πολύ δύσκολο πρακτικά και ψυχολογικά το να πάρει μια απόφαση η οποία θα έρχεται σε πλήρη αντίστοιξη με τον κοινωνικό της περίγυρο. Στα social media όμως μπορεί πολύ απλά να μπει σε ένα group, εκεί να λάβει τις πρακτικές συμβουλές γιατί να μην εμβολιάσει το παιδί της, δηλαδή πώς να ξεγελάσει το σχολείο του, να το πούμε πιο απλά, αλλά και την ψυχολογική υποστήριξη ότι αυτό που κάνει για κάποιον παράλογο κατεμάς λόγο λογικό για αυτήν είναι σωστό και αυτό είναι και το πιο επικίνδυνο, αυτή η ψυχολογική υποστήριξη. Ο μηχανισμός δηλαδή του κάθε μικρόκοσμου, ανεξάρτητα από το αν εμείς συμφωνούμε ή όχι, είναι ο ίδιος. Ας θεούμε λίγο μερικά άλλα παραδείγματα. Μπορεί ο ίδιος μηχανισμός να ενεργοποιηθεί για μια οικογένεια προσφύγων που ψάχνει να βρει στέγη, μπορεί να είναι για τους εργαζόμενους που η εργοδοσία τους τους ζήτησε να επιστρέψουν το δώρο των Χριστουγέννων, μπορεί να είναι για μια κοπέλα η οποία στη Θεσσαλονίκη δέχθηκε παρενόχληση από έναν υποτιθέμενο παπάστο λεωφορείο, δεν ξέρω αν το έχετε ακούσει αυτό. Σε όλα αυτά τα παραδείγματα που σας λέω, τα social media λειτούργησαν σαν ένα δείχτη, σαν ένα δείχτη προστασίας. Ο μηχανισμός δηλαδή παραμένει ίδιος, ανεξάρτητα από τον σκοπό. Οπότε τι γίνεται? Πρέπει εμείς οι ίδιοι, ο καθένας από εμάς προσωπικά, να απαντήσουμε στο ερώτημα ποιος είναι ο δικός του μικρόκοσμος. Δηλαδή εμείς που στεκόμαστε, εμείς με ποιους επιλέγουμε να είμαστε, ποια είναι τα όρια του δικού μας μικρόκοσμου. Νομίζουμε όμως κι αν αποκτήσουμε ξεκάθαρη απάντηση στο εγώ που βρίσκομαι, εγώ που θέλω να ανήκω και γιατί ανήκω εκεί, υπάρχει ο εξής προβληματισμός. Θεωρούμε δικαίωμά μας από τη στιγμή που είμαστε σε ένα μικρό κόσμο, να παραμένουμε προστατευμένοι, μάλλον, από τιδήποτε άλλο συμβαίνει έξω από αυτόν. Θεωρούμε δικαίωμά μας να είμαστε απομακρυσμένοι από τις απόψεις που μας ενοχλούν. Αυτός ένα σημείο είναι δικαιολογημένο, ειδικά όσον αφορά άπειλες και προσβλητικά σχόλια, αλλά παρόλα αυτά πρέπει να βρούμε μια ισορροπία στο τι συμβαίνει εκεί έξω. Στο κατά πόσο θα δεχόμαστε μια πληροφόρηση, ακόμα κι αν δεν συμφωνούμε, ακόμα κι αν δεν μας αρέσει. Ένας αμερικανός δυρυζοσπάστης του 18ου αιώνα έλεγε ότι είναι δικαίωμα του κάθε πολίτη το να συμμετέχει, το να λαμβάνει την πληροφόρηση με την οποία διαφωνεί. Και το εξηγούσε ως εξής, ότι μόνο τότε μπορούμε να είμαστε σίγουροι, ξέρωτας μια διαφορετική άποψη, γιατί παραμένουμε στη δική μας. Και είναι και βέβαια ο μόνος τρόπος για να αλλάξουμε απόψεις. Διακόσια χρόνια μετά εξακολουθούμε να αναζητούμε μια ισορροπία ανάμεσα στο δικαίωμά μας να μην απειλούμαστε και στην υποχρέωσή μας να ξέρουμε τι συμβαίνει εκεί έξω, ακόμα κι αν αυτό μας φαντάζει απειλητικό. Θέλω να κλείσω με τους στίχους ενός Τουρκουπίτη, του Ναζίμ Χικμέτ, ο οποίος στο πείμμα του μικρό κόσμος έχει πει το εξής. Για μένα το λοιπόν, το πιο εκπληκτικό, πιο επιβλητικό, πιο μυστηριακό και πιο μεγάλο, είναι ένας άνθρωπος που το βοδίζουν να βαδίζει, είναι ένας άνθρωπος που τον αλυσοδένουν. Νομίζω ότι στους στίχους αυτούς, από μια εποχή που δεν υπήρχε κανένα μεσοκοινωνικής δικτύωσης, βρίσκεται η απάντηση στο ερώτημά μας. Το αίτημα της ελευθερίας της σκέψης, της δράσης του καθενώματος είναι ταυτόχρονα κάτι πολύ μικρό και κάτι ταυτόχρονα πολύ μεγάλο. Ας θέσουμε λοιπόν τους δικούς μας μικρόκοσμους στην υπηρεσία αυτής της υπόθεσης. Τι εννοώ, ας αποδεσμευτούμε από τα στερεότυπα, το σεξισμό, το μισογενισμό, το ρατσισμό, το συντηρητισμό γενικότερα, ας χειραφετηθούμε από τους κατανάγκασμους και το σημαντικότερο, και ευθερώσουμε τη σκέψη μας από τα περιοριστικά όρια, ανεξάρτητα από το αν μας κληροδοτήθηκαν, ή αν ακόμα χειρότερα, εμείς οι ίδιοι τα θέσαμε. Σας ευχαριστώ πολύ. |
