| : Ο ναός του Αγίου Νικολάου είναι άρρυκτα δεμένος με την ιστορία και την εξέλιξη της Κοζάνης και ο Άγιος, τον οποίο είναι αφιερωμένος, θεωρείται ο πραγματικός προστάτης των κατοίκων της, που τον αποκαλούν με σεβασμό και τριφερότητα, ο παππούς Άγιος Νικολάς. Όλοι οι Άγιοι της Εκκλησίας έχουν αυτή την τριφερότητα απέναντι στους ανθρώπους και ιδιαίτερα όταν οι άνθρωποι δοκιμάζονται. Και δοκιμάζονται οι άνθρωποι όχι μόνο από τις ασθένειες και από άλλα προσωπικά τους προβλήματα και βάσανα, αλλά έχουν και εθνικές διαστάσεις αυτές οι σχέσεις των Αγίων, όπως είναι ο Άγιος Νικόλος Κοζάνης. Ο Άγιος Νικόλος λέγεται παππούς και είναι ο παππούς της Κοζάνης, όχι μόνο γιατί εκείνα τα δύσκολα χρόνια στάθηκε κοντά στους Κοζανίτες και τους ενδυνάμωνε στον αγώνα τους για την απόκτηση κάποτε της ελευθερίας, γιατί το Χριστός Ανέστη εδώ στον Άγιο Νικόλαο από τους Κοζανίτες εκείνη της εποχής της προ της απελευθερώσεως της πόλης το 1912, έχουν αυτή την έννοια, το Χριστός Ανέστη να αναστεί κάποια στιγμή και το έθνος, να αποκτήσουν την πολυπόθητη ελευθερία τους, διότι μπορεί μεν η Κοζάνη να μην ήταν τόσο δεσμευμένη από την παρουσία Τούρκων εδώ, διότι ήταν όλοι στα Καραγιάνια και έξω από την πόλη της Κοζάνης, δεν υπήρχε Τούρκος εδώ μες στην Κοζάνη, αλλά οι Τουρκικοί κατακτηταί και η Τουρκική κατάκτηση ήταν διάχειτη στους ανθρώπους αφού δεν είχαν την ελευθερία τους. Ο Στράτος Σιλιαδέλης, σε δικό του κείμενο για τον Άγιο Νικόλαο, στο περιοδικό Ελλημιακά, Δεκέμβριος 1997, τεύχος 38-39, γράφει «Ο Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Νικολάου Κοζάνης, με το ιστορικό επιβλητικό του κοδονοστάσιο, έμπλημα της πόλης και των απανταχού Κοζανητών, αποτελεί το προέχον κέντρο λατρείας και το σπουδαιότερο ιστορικό και εθνικό μνημείο της πόλης σήμερα. Ένα μνημείο παραδοσιακής μεταβυζαντινής αρχιτεκτονικής και αγιογραφίας, με περίφημα ξυλόγλυπτα μέρη, τέμπλο, άμβωνα, δεσποτικό θρόνο και περίτεχνα φορητά διακοσμουτικά στοιχεία. Το εξωτερικό του ναού, τρίκλητη βασιλική καμαροσκέπαστη με δύρυχτη στέγη, σε επίπεδο χαμηλότερο του εδάφους, για να μην προκαλεί κατά την τουρκοκρατία, δεν εντυπωσιάζει. Όμως το εσωτερικό του προκαλεί πραγματικό δβαίος και κατάνυξη. Σαν κληρικός 45 χρόνια τώρα που διακονώ το ναό έχω να μαρτυρήσω πλήθος ανθρώπων, οι οποίοι περνάνε από το πρωί μέχρι το βράδυ από τον ιερό ναό και όχι μόνο να χαιρετήσουν την εικόνα του Αγίου Νικολάου, αλλά να πάρουν αυτό που λέμε την προσμονή, τι θέλει ο καθένας. Δηλαδή έχω δει ανθρώπους οι οποίοι επαγγελματικά να μην πάνε πολύ καλά σε περιόδους κρίσεων και να μου λένε ότι πέρασε από τον παππού να τον παρακαλέσω να δώσει την ευλογία του να πάνε καλύτερα τα πράγματα στην αγορά. Γνώρισα ανθρώπους οι οποίοι σήμερα είναι πανεπιστήμονες και ζουν αλαχού της Κοζάνης, Θεσσαλονίκη και σε άλλα μεγάλα κέντρα και περνούν από εδώ γιατί έχουν συνδυάσει τα παιδικά τους χρόνια είτε με τον ιερό χώρο του Αγίου βήματος είτε με τα ψαλτήρια της πόλεως και να περνάνε να αισθάνονται την ανάγκη να στείλουν κάτι για τον παππού γιατί στις δύσκολες στιγμές που πέρασαν στη ζωή τους απευθύνθηκαν και πήραν απάντηση από τον παππού ότι ξέρεις θα σε βοηθήσω είμαι κοντά σου μην φοβάσαι. Στον παππού Άη Νικόλα αναφέρεται και το κείμενο της σκέτης Ιλιοπούλου που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ελειμιακά δύο πραγματικές ιστορίες της παλιάς Κοζάνης ο παππούς Άη Νικόλας Δεκέμβριος του 2002 τεύχος 49 με το οποίο περιγράφει ένα πραγματικό γεγονός όπως σημειώνει που της διηγήθηκε η Τούλα Κέλου. Ένα γεγονός που συνέβη επί τουρκοκρατίας ένα χειμωνιάτικο βράδυ όταν παρουσιάστηκε στον Τούρκο φρουρό της πόλης ένας γέροντας με άσπρη γενιάδα λέγοντάς του πως εκείνος είναι ο πραγματικός φρουρός της πόλης. Ο Τούρκος τρομαγμένος απευθύνθηκε στον Δημήτρη Χαϊδόπουλο που μαζί με τη μητέρα του Χαρίκλια τον οδήγησαν στο ναό του Αγίου Νικολάου μπροστά στην εικόνα του Αγίου. Μόλις τον είδε ο Τούρκος αναφώνησε «Νάτος, Νάτος αυτός είναι», ομολογώντας πως του είχε παρουσιαστεί ο ίδιος ο Άγιος και αποφάσισε να προσφέρει ένα γιουμιλάδι για τις καντήλες και να γίνει χριστιανός. Το εσωτερικό του ναού προκαλεί πράγματι δέος και κατάνυξη και περιλαμβάνει 660 αγιογραφίες από τις οποίες 451 είναι του ναού και οι 209 των τρούλων του, όπως αναφέρει στο βιβλίο του «Ειερός Καθεδρικός Ναός Αγίου Νικολάου, ιστορία, εικόνες, σκημίλια» ο φιλόλογος Αθανάσιος Καραμάρκος που εκδόθηκε από το εκκλησιαστικό συμβούλιο. Η πρώτη εκκλησία του Αγίου Νικολάου κατασκευάστηκε το 1664 με την πρωτοβουλία και τη φροντίδα του μεγαλοπρούχοντα Χαρισίου Τράντα, γιου του Ιωάννη Τράντα και ανακαινίστηκε εκ βάθων το 1721. Τη χρονιά εκείνη εκδόθηκε φυρμάνι για την επιδιόρθωση των τείχων του Ναού που έπαθε από σεισμό, όπως δήλωσαν οι Κοζανίτες, προκειμένου να πετύχουν την ανακέννηση και επέκταση του Ναού, έτσι ώστε να καλύπτει τις νέες ανάγκες της πόλης που είχε πια μεγαλώσει. Έτσι, αντί οι εργασίες να περιοριστούν στην επιδιόρθωση των τείχων, προχώρησαν πολύ πιο πέρα και έγινε εκ βάθων ανακέννηση του Ναού. Η πρώτη μερομηνία αναφέρεται στον Τράντα, τον Ελικίστη. Αυτός από το οχτένη της Κοζάνης είχε στη Ρωσία έναν αξιωματικό του ρωσικού στρατού, αδερφό του πατέρα του. Πήγε, γερονούσε την τεράστια περιουσία και ερχόμενος στην Κοζάνη να γίνει πρόκοντας, πέρασε από την Κωνσταντινούπουλη και πήρε δύο φιρμάνια. Το πρώτο φιρμάνι αναφέρονταν στον Ναού που επρόκειτο να χτιστεί το όνομα του Αγίου Νικολάου. Το δεύτερο φιρμάνι γινόταν οι Κοζάνοι μαλλικανές, δηλαδή υπό την υποπτία και βοήθεια της εγκάστοτες του κλανομήτρος. Τι έλεγε αυτό το φιρμάνι? Πρώτον, απαωρέωσαν τους Τούρκους να κονακίζουν, δηλαδή ερχόταν οι Τούρκοι το πρωί, ψώνιζαν, έπιναν, το βράδυ με το σήμαντο για τον ευσπερινό έπρεπε να φύγουν. Δεύτερον, όταν επόμενος δεν έπιασε η Λευκοτιμή, έπιναν να το ξυπεταλώσουν το άλογα στον δρέπανο και να το πεταλώσουν στον βατερό, οπότε παρέκαπταν την Κοζάνη για να μην κάνουν αυτή τη φασάλεια. Τρίτον, φορολογία λιγότερη. Έκτιστηκε λοιπόν αυτός ο ναός, τρία μέτρα, για να μην το βλέπουν και οι Τούρκοι και λένε γιατί τους αφήσαμε αυτό το ναό. Ήταν τρία μέτρα πράγματα κάτω από την επιφάνεια του δεδάφου. Κτίστηκε λοιπόν το 1664, αλλά ο πληθυσμός της Κοζάνης από χωριό έγινε κομπόπουλη και μετά πόλη. Μεγάλωσε και ως εκ τούτου έχουμε το 1721 την ανακαίνηση εκ Βάχρο. Υπάρχει η κτητορική επιγραφή που γράφει επιλέξει πότε έγινε, ποιοι ζωγράφισαν το ναό. Υπάρχουν δυο αδέρφια από τα Γιάννινα, Νικόλαος και Θεόδωρος εκ Σιονίνων. Οι Τούροι είναι 11 στο βόρειο, νότιο και ιερό. Τέσσερα στο βόρειο Κλήτρος, τέσσερα στο νότιο, τρεις στο ιερό και υπάρχει και στο κέντρο μια κυλινδρική αψίδα μεγάλη. Η μικυλινδρική αψίδα. Σε κάθε Τούρο υπάρχει ένα κεντρικό πρόσωπο. Γύρω του είναι η ζωή του. Όλη η ζωή είναι σε 8 γεωγραφίες που υπάρχουν ολόκληρα. Με προεδρικό διάταγμα του 1926 ανακηρύχτηκε προέχων ιστορικών και αρχαιολογικών μνημείων διατηρητέων και με το βασιλικό διάταγμα της 9ης Απριλίου 1953 ο Άγιος Νικόλαος αναγνωρίστηκε ως πολυούχος και προστάτης της Κοζάνης και η μνήμη του γιορτάζεται την 6η Δεκεμβρίου. Ο ναός του Αγίου Νικολάου εκτός από σημαντικό αρχαιολογικό μνημείο και τόπος λατρείας είναι πάντα και ένα καθημερινό σημείο αναφοράς για πολλούς Κοζανίτες. Παρά και τις μεγάλες κρίσεις εδώ και περίπου μια πενταετία που μας έχουν κατακλήσει έρχονται οι παλαιοί, θα έλεγα οι Κοζανίτες αυτοί καθεαυτού, Κοζανίτες έμποροι οι οποίοι θα ανάψουν το κεράκι τους για να μην τους αναφέρω ονοματικά γιατί μπορεί να παραλείψω κάποιον έρχονται, ανάβουν το κεράκι τους, περνάνε μέσα, αν έρθουν λίγο πιο αργά θα ζητήσουν να πάρουν και το αντίδωρο και θα πάνε στην εργασία τους και υπάρχουν και άλλοι που έρχονται χαράματα γιατί ίσως είναι η εργασία τους αυτής της φύσεως εξήμιση ώρα θα τους δείτε έξω να παρκάρουν όπου βρουν και να έρχονται να ανάψουν το κεράκι τους, να παρακαλέσουν το Θεό να ευχαριστήσουν το Θεό και να πάνε στην εργασία τους, όποια και είναι αυτή η εργασία τους. Είναι χαρακτηριστικό, εγώ δεν ξέρω αν υπάρχει κάπου αλλού αυτή η αναφορά στον προστάτη Άγιο της Πόλεως τους, οι άνθρωποι να καταφεύγουν με αυτόν τον τρόπο προ της εισόδου τους στο κατάστημά τους να περάσουν να πάρουν την ευλογία του Αγίου και μετά να πάνε και να ευχηθούν όπως λένε καλές δουλειές και εμείς τους αντευχόμαστε πάντοτε και καλές δουλειές. Η εμφάνιση του παππού ΑΕΝΙ ΚΟΛΑ στον Τούρκο ΦΡΟΡΩ δεν είναι και η μόνη που αναφέρει η ΚΕΤΙ ΛΙΟΠΟΛΟΙ στο κείμενό της, αφού πιο κάτω σημειώνει. Είναι γνωστό πως στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, στην πόλη της Κοζάνης, τζαμί δε χτίστηκε. Όπως ομολογούσαν οι ίδιοι οι Τούρκοι σύμφωνα με τη μαρτυρία του Χαϊδόπουλου, όταν το συνεργείο που κουβαλούσε τα υλικά από άλλη πόλη για να χτίσουν το τζαμί πλησίαζε τα κύλα, μια βαριά καταχνιά τους κέπαζε και τους ανάγκαζε να γυρίσουν πίσω. Στα δύσκολα χρόνια της κατοχής ο Άγιος δεν επέτρεψε στους Γερμανούς να καταστρέψουν την πόλη, αλλά και πρόσφατα στο μεγάλο σεισμό το Μάιο του 1995 δεν υπήρξε ούτε ένα ανθρώπινο θύμα. Λέγεται μάλιστα και το εξής χαρακτηριστικό για τις μέρες εκείνες. Για να πειράξει έναν παλιό Κοζανίτη κάποιος άπιστος του λέει ειρωνικά «Που ήταν ο Άγιος Νικόλαος όταν έγινε ο σεισμός να βοηθήσει τις εκκλησιές να μην πέσουν ή να μην πάθουν ρογμές» και ο απλοϊκός γέροντας με τη βαθιά πίστη του απαντά. Έτρεχε για να σώσει τους ανθρώπους. |
