| : Το σημερινό θέμα του Ρώτα το χαμόγελο έχει να κάνει με το διαζύγιο. Δυστυχώς μια συνθήκη που μπαίνει όλο ένα και συχνότερα στα ελληνικά σπίτια, στις ελληνικές οικογένειες και οι γονείς καλούνται να λήξουν τον αγαμωβείο τους και έχουν και μια έννοια. Το πώς θα το πω στο παιδί μου. Κάτι το οποίο θα αναπτύξουμε και στο σημερινό μας θέμα. Η αφορμή γι' αυτή την κουβέντα, γι' αυτή τη συζήτηση και γι' αυτή την εκπομπή ήταν, αποτέλεσε η κλήση ενός πατέρα στην εθνική τηλεφωνική γραμμή SOS 1056 ο οποίος μετά από 20 χρόνια αγαμουβείου αποφάσισε από κοινού με τη γυναίκα του ότι θα σταματήσουν το γάμο τους, έχοντας όμως 3 παιδιά έχουν και την ανησυχία για το πώς τα παιδιά θα το δεχθούν αυτό το γεγονός και πώς οι ίδιοι μπορούν να διευκολύνουν την ανακοίνωση αυτή. Πολύ σωστά και μέσω αυτής τις κλήσης βλέπουμε και πώς μετράει η έγγρια του πατέρα. Εκτός λοιπόν από αυτό που έχουμε συνήθως στο νου μας ότι η μαμά ανησυχεί για τέτοιου είδους θέματα, βλέπουμε ότι και ο πατέρας είναι ενεργό μέλος στην οικογένεια και τον αποσχολούν τέτοιου είδους ζητήματα. Πάντα ήτανε, απλά στη σύγχρονη κοινωνία είναι και ορατό πλέον και ότι ο πατέρας έχει έναν πολύ ενεργό ρόλο στην ανατροφή των παιδιών του. Τα τελευταία λοιπόν χρόνια παρατηρούμε μεταβολή στη δομή της οικογένειας καθώς παρατηρείται επίσης ραγδαία άξιση στα ποσοστά των διαζυγίων. Βεβαίως οι μονογρονικές οικογένειες δεν αποτελούν κοινωνικό στίγμα ή παθολογία, όμως όταν στη δομή της οικογένειας υπάρχουν και παιδιά θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερος προσεκτικοί για το χειρισμό της απόφασης του διαζυγίου. Γι' αυτό λοιπόν θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί τόσο στη λήψη αυτής της απόφασης αλλά μετέπειτα και στον τρόπο με τον οποίο θα το διαχειριστούμε. Γιατί αυτό, γιατί θέλουμε να αποφύγουμε από την πλευρά των παιδιών παρερμηνίες, παρεξηγήσεις ή και έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις. Ακριβώς. Άρα το πιο συχνό ερώτημα όπως και το ερώτημα του πατέρα είναι πώς θα το πω στο παιδί μου. Ακούσατε ήδη τη συνάδελφα να λέει συχνά ότι να είμαστε προσεκτικοί στη λήψη της απόφασης. Αυτό είναι και το πρώτο βήμα, η πρώτη συμβουλή που θα σας δώσουμε. Επειδή οι εντάσεις και οι καυγάδες μπορεί να είναι συχνοί, επειδή μέσα στην καθημερινότητα, μέσα στα προβλήματα μπορεί να ακούστηκε η λέξη χωρίζουμε, η ανακοίνωση θα πρέπει να γίνει όταν πραγματικά έχει ληφθεί αυτή η απόφαση και η κατάσταση είναι μη αναστρέψημη. Μετά λοιπόν τη λήψη της απόφασης, θα πρέπει οι γονείς από κοινού να συνενοηθούν, να μιλήσουν στα παιδιά, να τους εξηγήσουν ότι χωρίζουνε, ότι δεν θα ζουνε πια μαζί. Θα πρέπει όλο αυτό να γίνει σε ένα κλίμα ασφάλειας και εμπιστοσύνης, να εκφράσετε τη δική σας απογοήτευση. Κανένας δεν παντρεύεται για να χωρίσει, ούτε εσείς το ξέρατε. Αυτό προέκυψε. Είναι όμως μια συνθήκη που αφορά αποκλειστικά τη μαμά και τον μπαμπά. Θα πρέπει στα παιδιά να καταστεί σαφές ότι το ανδρόγυνο σταματάει να υπάρχει. Όχι η οικογένεια. Η μαμά παραμένει μαμά, ο μπαμπάς παραμένει μπαμπάς. Τα συναισθήματα δεν αλλάζουν, δεν αλλιώνονται και τα παιδιά θα πρέπει να το ξέρουν αυτό. Παραμένουν γονείς λοιπόν. Ακριβώς, παραμένουν γονείς. Τίποτα δεν αλλάζει όσον αφορά το γονεϊκό τους ρόλο. Ένα δεύτερο επίπεδο έχει να κάνει με την απενοχοποίηση των παιδιών. Ξέρουμε όλοι ότι η σκέψη των παιδιών είναι στη βάση της ενοχική. Εγώ φταίω, εγώ δεν ήμουν καλοπαιδί, κάτι εγώ δεν έκανα καλά. Σε όλες τις συνθήκες προσπαθούν να βρουν το δικό τους στέξιμο, το δικό τους με ίδιο ευθύνης. Είναι η κατάλληλη στιγμή όμως να τους εξηγήσουν ότι εκείνα δεν έχουν να κάνουν με τη λείψη αυτής της απόφασης. Ότι εκείνα δεν φταίνεσαι τίποτα, γιατί είναι μια απόφαση που αποκλειστικά και μόνο πάρθηκε από τη μαμά και του μπαμπά αντίστοιχα. Τώρα, σε ένα δεύτερο επίπεδο είναι... Ωραία, θα τα πω αυτά στα παιδί μου. Τι άλλο μπορώ να κάνω? Απλά η ανακοίνωση από μόνη της αρκεί για να διευκολύνω το παιδί μου σε αυτή την κατάσταση. Η αλήθεια είναι πως δεν αρκεί και χρειάζονται να λυθούν και κάποια πρακτικά ζητήματα, όσον αφορά στην απόφαση αυτή. Θα πρέπει, λοιπόν, να ενημερώσουν τα παιδιά με ποιον γονέα τελικά θα μείνουν, πού θα μείνουν, πού και πότε μπορούν να βλέπουν τον γονέα τον οποίος τελικά αποφασίστηκε ότι θα φύγει από το σπίτι. Τέτοιου είδους, λοιπόν, πρακτικά ζητήματα είναι πολύ σημαντικό να αποσαφενιστούν στα παιδιά. Επειδή, ούτως ή άλλως όμως, το διαζύγιο αποτελεί μια απότομη συνήθως μεταβολή, είναι πολύ σημαντικό να είμαστε προσεκτικοί για να διατηρήσουμε ένα σταθερό πλαίσιο χωρίς ιδιαίτερες μεταβολές στα παιδιά. Και το λέμε αυτό, ένα σταθερό πλαίσιο, γιατί από μόνο του το διαζύγιο αποτελεί μεταβολή στην οικογένεια. Έτσι, λοιπόν, τα παιδιά συχνά μπορεί να βιώνουν ανασφάλεια, μπορεί να αισθάνονται απογοήτευση, αλλά και να έχουν μία αίσθηση απώλειας ελέγχου, γιατί η μέχρι τότε ζωή τους αλλάζει έτσι όπως την ήξεραν. Εκτός, λοιπόν, όμως, από την ανακοίνωση που θα γίνει στα ίδια τα παιδιά, και εφόσον συμπονηθούν τα επόμενα βήματα, είναι πολύ σημαντικό να ενημερώσουμε και τα άλλα σημαντικά πρόσωπα. Τα άλλα σημαντικά πρόσωπα και είναι πολύ σημαντικό που το θέτεις. Γιατί είναι σημαντικό που το θέτεις, γιατί πολλές φορές αποσιωπάται ο ρόλος τους, υποτιμάται ο ρόλος τους και νομίζουμε ότι είναι κάτι που αφορά τη μαμά και τον μπαμπά, χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη και τον υπόλοιπο περίγυρο του παιδιού, ο οποίος μπορεί να είναι διευκολυντικός ή επιβαρυντικός, ανάλογα με τη στάση των γονέων και την ανακοίνωση σε αυτά τα πρόσωπα. Πολύ σωστά. Ποια, λοιπόν, είναι αυτά τα σημαντικά πρόσωπα, είναι οι στενοί συγγενείς, είναι οι δάσκαλοι, οι καθηγητές των παιδιών και γιατί πρέπει να ενημερωθούν. Είναι πολύ σπουδαίος ο ρόλος τους, από πολλές απόψεις. Από τη μία πλευρά, λοιπόν, θα πρέπει να είναι ενήμεροι οι στενοί συγγενείς, αλλά και οι εκπαιδευτικοί, για να μπορέσουν να παρατηρήσουν τυχόν συναισθηματικές διακυμάνσεις ή μεταβολές στη διάθεση του παιδιού ή ακόμα και στην επιδοσή του, αν μιλάμε για το σχολείο. Και έτσι ακριβώς, να τροφοδοτήσουν και τους γονείς με πληροφορίες για την ομαλή διαπαιδαγώγηση των παιδιών, δηλαδή να παρατηρούν το παιδί στο σχολείο, να παρατηρούν το παιδί σε άλλες συνθήκες από αυτές που οι ίδιοι μπορούν, οι γονείς εννοώ, και να μπορέσουν να βοηθήσουν και να στηρίξουν και να υποστηρίξουν το παιδί τους. Όλα αυτά βέβαια που συζητάμε αυτή τη στιγμή, σε ένα πλαίσιο κανονικότητας ακόμα και στο χωρισμό. Δηλαδή σε ένα πλαίσιο που η μαμά και ο μπαμπάς πολύ ήρεμα αποφασίζουν ότι θα χωρίσουν, συνεργάζονται για την ανακοίνωση στο παιδί και γενικότερα για όλα τα θέματα, σε ένα πλαίσιο συνεργασίας. Σκέφτομαι όμως ότι πολλοί από αυτούς που μας ακούνε, πολλές από αυτές που μας ακούνε, σκέφτονται τι συμβαίνει όταν ο ένας από τους δύο γονείς δεν είναι συνεργάσιμος. Θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς. Δεν είναι εύκολα τα πράγματα και ούτε μπορούμε σε ένα πλαίσιο 10-15 συμβουλών να σας πούμε πώς θα αλλάξουμε, θα τροποποιήσουμε την απόφαση ενός γονέα, τη στάση ενός γονέα, ο οποίος ή η οποία μπορεί να μην έχει σαν επίκεντρο το παιδί, αλλά το θυμό του για το χωρισμό, την απογοήτευσή του και διάφορα άλλα συναισθήματα μακριά από το παιδί. Συναισθήματα όμως που τον εμποδίζουν ή την εμποδίζουν να αντιληφθεί την παρουσία του παιδιού. Το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι το εξής, και στους δύο γονείς, ότι σας είπα και στην αρχή, ο μπαμπάς παραμένει μπαμπάς, η μαμά παραμένει μαμά, αυτό δεν αλλάζει, ό,τι και να πείτε, ό,τι και να κάνετε. Είναι καλό τα παιδιά να μην δέχονται, να μην είναι αποδέκτες σκληρής κριτικής από τον έναν γονέα προς τον άλλον. Είναι καλό να φιλτράρουμε τι έχουμε να πούμε στα παιδιά, άλλωστε η κριτική δεν θα εξυπηρετήσει σε τίποτα και μάλιστα η εμπειρία δείχνει ότι ο γονέας που καταφέρνει να αποστασιοποιηθεί από την κριτική, σε βάθος χρόνου γίνεται αρεστός από το παιδί, δηλαδή το παιδί εκτιμάει ότι αυτός ο άνθρωπος δεν κατηγορήσε ποτέ τη μαμά μου, αυτή η γυναίκα δεν κατηγορήσε ποτέ τον μπαμπά μου, είναι κάτι το οποίο τα παιδιά το εκτιμούν. Άρα σε αυτή τη συνθήκη πάντα να θυμόμαστε ότι η ψυχική υγεία των παιδιών, απέναντι στο χωρισμό, είναι και με το πώς θα χρηστούμε τον άλλον γονέα. Έτσι ακριβώς. Και μια ερώτηση που τήθετε λοιπόν μια που μιλήσαμε για την ψυχική υγεία είναι αν το διαζύγει από μόνο του σαν συνθήκη είναι τραυματική για ένα παιδί, αν επηρεάζει αν βλάπτεται η ψυχική υγεία. Η αλήθεια είναι ότι μπορεί να επηρεάσει την ψυχική υγεία και μην σας τρομάζει η λέξη εννοούμε τη διάθεσή του, εννοούμε την έκφραση του συναισθήματος του. Έτσι λοιπόν κάποιες αντιδράσεις που μπορεί να περιμένουμε σε τέτοιες περιπτώσεις είναι η άρνηση, όχι ο μπαμπάς δεν έχει φύγει μόνιμα από το σπίτι, κάποια στιγμή θα επιστρέψει, δυσκολεύονται λοιπόν να πιστέψουν ότι πρόκειται για μόνιμη κατάσταση και έτσι το αρνούνται. Είναι ο θυμός, μπορεί τα παιδιά να γίνουν επιθετικά είτε προς τους ίδιους τους γονείς είτε προς τα αδέρφια τους ή προς τους συνομιλήκους τους στο σχολείο, ακόμα και στους δασκάλους. Ένα άλλο συνέστημα που μπορεί να προκύψει είναι η ενοχή. Ένα πολύ ισχυρό συνέστημα και δεν μπορεί να φύγει εύκολα γιατί τα παιδιά μπορεί να θεωρούν ότι τα ίδια φταίνε για αυτό που συμβαίνει, για το διαζύγιο και αυτό μπορεί να ενισχυθεί από τους τσακωμούς που μπορεί να βλέπουν τα παιδιά στο σπίτι που έχουν ως επίκεντρο τη διαχείριση των παιδιών μεταξύ τους. Θυμηθείτε την απονοχοποίηση που είπαμε και στην αρχή ότι είναι πάρα πολύ σημαντικό, είναι ένα βασικό συνέστημα που θα πρέπει τα παιδιά να διαχειριστούν. Μία άλλη αντίδραση είναι η παλινδρόμηση. Να επιστρέφουν δηλαδή τα παιδιά σε προηγούμενο στάδιο της ανάπτυξής τους και της λειτουργικότητάς τους, όπως για παράδειγμα η νυχτερινή ενούρηση. Τέλος, μπορεί να υπάρχει και ανασφάλεια στα παιδιά, δηλαδή να κρέμονται συνεχώς από τους γιονείς, να θέλουν να είναι μαζί τους, να δυσκολεύονται να πιστέψουν ότι θα πρέπει να αποχωριστούν κάποιον από τους δύο και έτσι λοιπόν να αγατζώνονται με τον γονέα που συνήθως μπορεί να παραμένει μαζί τους στο σπίτι. Γενικά φαίνεται ότι τα παιδιά, οι έρευνες δείχνουν ότι τα παιδιά μετά από δύο χρόνια προσαρμόζονται και αποδέχονται την έννοια του διαζυγίου. Αυτό θα πρέπει να το θυμάστε ότι θέλουμε και ένα χρόνο προσαρμογής σε αυτή τη νέα συνθήκη. Οι παράγοντες που θα διευκολύνουν την προσαρμογή των παιδιών, την προσαρμογή στην νέα πραγματικότητα είναι πάρα πολύ. Είναι η ίδια η φύση και οι κανόνες της οικογένειας, είναι η ιδιοσυγκρασία του παιδιού αλλά πάρα πάρα πολύ σημαντικό ρόλο παίζει και η ανακοίνωση. Η αρχή, η εκκίνηση αυτού του χωρισμού για τα παιδιά, το πώς τα παιδιά θα λάβουν υπόψιν τους, θα ενημερωθούν την έννοια του χωρισμού. Μια που είναι ένα πολύ ιδιαίτερο θέμα και δεν μπορούμε σίγουρα να καλύψουμε όλα τα δεδομένα, η εθνική τηλεφωνική γραμμή για τα παιδιά SOS156 είναι πάντα δίπλα σας, είναι εκεί, κοινωνική λειτουργή και ψυχολόγοι να σας ακούσουν, επιστημονικά προσανατολισμένοι σε θέματα παιδιών, να μοιραστούν τις ανησυχίες σας και μαζί να βρούμε την καλύτερη λύση για τα παιδιά. |
