| : και αμέσως πηγαίνουμε, προχωράμε στην τελευταία μας ομιλίτρια, την κυρία Κάλπο Γλυκαλοτεράκη, με το θέμα «Ο Μαρτίνος, Λούτιρος και ο Γάνος». Θα ευχαριστώ και εγώ με τη σειρά μου, την πρόσκληση αυτή από τις Βερίσκου και Κατζατίνα. Κατά το λόγο της Κοινής Διαθήκης είναι ιδιαίτερα διαινή, διαινέσθεται σε θεσσαλονικαίωνα. 13 Ιουνίου 1525. «Ο άνθρωπος και η γυναίκα που εκείνη την ημέρα, στην πόλη της Βιτεμβέργκης έδινε τους γαμίλιους όπλους, προσθάντας τε όχι στους λίγους μάτιρες, ανθίπουλο είναι αν μπορούσαν να σανταστούν ότι το γεγονός της Ένωσης και της μετέπειτα κοινής πορείας τους αυτό καθε αυτό. Οι διαγραφίες που το κατέστησαν δυνατά, όπως και η ιδεολογική τους σημασία εντός του τότε κοινωνικού και πνευματικού περιβάλλοντος, θα αποτελούσαν αντικείμενο έρευνας και ποικίλων ερμηνευτικών προτάσεων πέντε αιώνες αργότερα, όπως και σήμερα το βράδυ. Το βέβαιο είναι ότι τόσο ο Άντες, ο Ματίνος Λούθηνος, όσο και η γυναίκα, η Κατερίνα Φουνπόρα, γνώρισαν καλά ότι ο γραμμός τους δεν ήταν κάτι το συμμιλισμένο, ούτε ιστορικές συνθήκες, το θρησκευτικό αλλά και πολιτιστικό πλαίσιο ευείωνα για την Ένωση. Εκείνος έγιος ήδη ενός ρύγματος στους κόλπους της ισταγωλικής εκκλησίας, όπως ακούσαμε, το οποίο ολοένωσε περισσότερο έκανε εμφανή τόσο την πνευματική του σημασία και δυναμική, όσο και τις πολιτικές του προεκτάση. Μόλις τα πούσαμε για τον πόλεμο των χωρικών που ακριβώς εκείνη την περίοδο μενόταν. Εκείδος, πρώην ακουστινιανός μοναχός που είχε απαρνηθεί τους μοναστικούς του όρκους, βρισκόταν πάντα κάτω από την απειλή των αποφάσεων της δίαιτας της βόρκος, οι οποίες κατέτευαν ουσιαστικά την καταγγελία της ύψης και καταδίκησης ως αιρετικού. Εκείνη επίσης πρώην μοναχή, σε ηλικία 10 περίπου ετών, ο ευγενηγής καταγωγής αλλά όχι εύκολος πατέρας της, αυτό είναι το οικώσιμο της οικογένειας της Βόρας, την είχε φέρει στο συρτεσιανό μοναστήρι του Νίψεν, κοντά στην Ήψια, όπου καταρχήν έδωσε κάποια μόσπωση και στη συνέχεια, 16 ετών, έδωσε τον όρκο της μοναχής. Το 1523, αυτό είναι τα ερήπια του μοναστιδιού τώρα, το 1523, όταν η πατερίνα ήταν 24 ετών, κατόρθωσε την νύχτα του μεγάλου Σαββάτου να τραπετεύσει από το μοναστήρι με δύο άλλες έντεκα κοπέλες. Της βοήθησε ο πατέρας μιας από αυτές, ο έμπορος από το Τόργκαου, Λέο Ναρκόπετ, πιθανότατα με προτροπή και μεσολάβιση του Λουζήρου, οι απόψεις του οποίου σχετικά με το μοναχικό βίο είχαν, όπως φαίνεται, και οι εγγνωστές και είχαν επηρεάσει τα νεαρά κορύφια. Στις λαϊκές αντιλήψεις και δοξεσίες της εποχής εκείνης, η ένδοση ενός μοναχού με μία μοναχή ήταν κάτι τοκοτρόπεο. Από μια τέτοια σχέση, απειλούς σε ένα παλαιόριτο, θα ξεπηδούσε ο αντίθυστος. Το σχετικό, ειρωνικό σχόλιο του έρας μου, αν αυτό πράγματι ήσχε, ο κόσμος θα ήταν γεμάτος αντιθύστος. Ο γάμος μου θα ευχαριστήσει τον πατέρα μου, θα εξαβδιώσει τον πάπα, θα κάνει τους αγγέλους να γελάσουν και τους δαίμονες να κλάψουν και, τέλος, θα διστραγείται τη μαρτυρία μου, έγραψε σε πιστολή του ο Μαρτυναζούρθυνος. Αυτά που οκολουθούν προτείνεται να αποτελέσουν μια κατά κάθε τρόπο επεξίγηση και σχολιασμό αυτής της παρομυλγής, άνθρωπος είναι σημαντικής και βεβαίως καθόν λόγιας και θεολογικά σταθούς δείλους. Αλλά πρώτα, κάποιες παρατηρήσεις. Ξέρετε, στη διάρκεια αυτού του έτους του 2017, με αφορμή τη συντήρωση πεντακοσίων χρόνων από το έτος 1517, το οποίο συμβολικά ορίζεται ως η αθετηρία της σχετικής μεταδείγμησης, αναδείχθηκε και υπηρετήθηκε μια πλούσια θεμονελογία. Αυτή η θεματολογία φώτισε από πολλές πέρας τις πλευρές το πρίσμα των κοινωνικών, των πολιτικών και πολιτιστικών φαινομένων και εξελίξεων που είτε άμεσα είτε έμεσα συνδέονται με την ευμεταρρύθμιση και υπηρεύταν τόσο την ίδια την Ευρώπη όσο την περιοχές του πλανήτη, οι οποίες νέχτηκαν την ευρωπαϊκή επιρροή. Προκείται για εξελίξεις και φαινόμενα, των οποίων η αιτιολογική σχέση με την κατά κύριο λόγο θρησκευτική και θρησκευτική μεταρρύθμιση ίσως δεν είχε γίνει ως τώρα εντοπισθή και συνειδητοποιηθή από το ευρύ κοινό έξω από τον κύκλο των ιδικών, των ιστορικών, των θεολόγων, πολιτιολόγων παράδειγμα εντός χάρη η επίδραση των αρχών της μεταρρύθμισης στην οικογένεια και στην εκπαίδευση. Το θέμα μας χειτίζεται ακριβώς με αυτή την επίδραση. Είναι το λογότυπο στη Γερμανία του 2017 με τα λόγια επάνω εν αρχή είναι λόγους. Κάποιες φορές πρόκειται βέβαια και για εξελίξεις και φαινόμενα τα οποία σαφώς βρίσκονται έξω από τις προθέσεις των μεταρρυθμιστών και φυσικά του Λουθείου. Παραδείγματος χάρη ένα τέτοιο φαινόμενο αποτελεί η δημιουργία του σύγχρονου νεοτεϊκού κράτους στην οποία η συμβολή του μεταρρυθμιστικού κίνηματος ήταν αποφασιστική. Σαφώς έξω από τις προθέσεις του Λουθείου και των μεταρρυθμιστών ήταν και κάποιες αχνητικές μακροπρόθεσμενες εξελίξεις του όλου κίνηματος όπως η πολυδιάσπαση του πρωτεφεντικού κόσμου, μια εξέλιξη την οποία θα τη χαρακτήριζαν μάλλον ως παράπλευρια πόλη. Η θεματολογία αυτή αναπτύχθηκε σε επιστημονικό επίπεδο, σε επιστημονικά συνέδρια και ημερίδες, αναπτύχθηκε στο επίπεδο της τοπικής εκκλησιαστικής ενωρίας κυρίως εντός της Γερμανίας αλλά και εκτός. Και θα ήθελα να αναφέρω ενδεικτικά το διεθνές συνέδριο που διοργανώθηκε το προηγούμενο μάσιο στη Θεσσαλονίκη με συνδιοργανωτές, τη Θεολογική Σχολή του Αριστοτελίου, την Προτεστανική Θεολογική Σχολή και την Καθολική Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου, τη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου του Κιέμου. Το συνέδριο τελείωσε από την Αγίδα του Οικουμενικού Πατριαχείου και συμμετείχαν με εισηγήσεις τους παλληπιστημιακή, δάσκαλη και κληρική και από τις τρεις χριστιανικές ομολογίες. Με τη σημαντική επιπέραση της μεταρρύγμησης, έχουν ως τώρα μυήθη και συνεχίζουν να μιλούν και να γράφουν άθλης, αγνωστικιστές, συνειδικοί χριστιανοί ή τυπικοί και εκπρόσωποι όλων των θεσσιανικών ομολογιών, καθολικών, ορθόδοξων και ευαγγελικών. Μέσα σε όλη αυτή την πνευματική δραστηριότητα, σωστά από αυτά που διανιούμε, κάποιες από τις γενικότερες θέσεις του Λουθιού δέχονται έντονη και αγνητική κριτική. Βέβαια, αγνητική κριτική δεν συνεπάλλεται πάντα και αναδευτικά αντικειμενική άποψη. Τεραιότυπα, προκατάληψη, εμπορίζουν πάντα την ισορροπημένη κρίση, ακόμη και όταν έχουν επιστημονικό προσωπείο. Επίσης, η παντελή θακουσία πνευματικής απεγγελίας, οι δεδελωμένες αθεητικές καταβόλειες δεν αποτελούν εξορισμού εγχένγιο αντικειμενικών. Από την άλλη πλευρά ο Ματίνος Λουθιρός δεν θα πρέπει κατά κανένα λόγο να προβληθεί με ένα εξορρεητικό φως και να εξαφεί σε βάθρο απρόσυντο στην οξιαδικό τεχ Λουθιρός, που διοργανώνει ο τομέας Λιβιεκής Γραμματείας και Τρισκεολογίας του Τμήματος Θεολογίας του Αριστοτελείου και πάλι. Προτεκλειμένος ήταν ο καθηγητής Ραϊνγκορς Μόκλος από τον τριστιντούτο Ευαγιακή Θεολογίας του Πανεπιστημίου του Ωσμαγλου, ένας ειδικός στα θέματα του Λουθιρού. Στην ομιλία του για θέμα, γιατί να γιορτάζουμε, γιατί οι Γερμανοί και γενικά ο κόσμος να γιορτάζουμε και σήμερα, ύστερα από 500 χρόνια, το Λουθιρό. Είναι το μήνυμά της Επίκερο. Αρχίζοντας την ομιλία του, ο καθηγητής Μόκλος αναφέρθηκε σε μία μικρή έρευνα. Έναν μικρό γκάλοπ που έκανε μεταξύ συναδέλφων και φίλων διαφόρων ειδικοτήτων και διαφορετικούς της σχετικού προσανατολισμού, πριν έρθε στη Θεσσαλονίκη. Τους ρώτησε δηλαδή πώς αντιμετωπίζουν την ενασχόληση, ειδικά το έτος 2007, με το θέμα Λουθιρός. Ο ραμπίνος φίλος του διελωθε ξεκάθαρα και απολύτως ιδιολυμένα ότι δεν έχει κανέναν λόγο να συμμετέχει συνεσματικά στον εορτασμό της μνήμης ενός ανθρώπου που έχει εκφράσει με τόση οξύπητα ανησυχητικές απόψεις. Ο πλήτης των πολιτικών επιστημών αποκάλεσε τον Λουθιρό δούρος των ηγεμόνων, φημίζοντας ότι τους είχε προτρέψει να καταστήβουν βία την εξέλιωση των αγροτών. Οι υπεύθυνοι για τη μελέτη σε μάτω που αφορούν τη θέση της γυναίκας ήταν επίσης κάτω τα αρνητικοί, χαρακτηρίζοντας με έξυλια την ανάκτηση του Λουθιρός στη Ζωγή, υπέρμακο του περιοδισμού της γυναίκας στην τεκνογωνία. Αυτό να το συγκρατήσουμε για το θέμα μας. Οι θεωρούγοι τον επέκριναν και τη μη ενοχή του στις διαφορετικές απόψεις. Τώρα, το ποιος από τους ερωτηθέντες θα περιμένει κούστος για μάτους ενδουσιασμό, απάντησε απολύτως θετικά στο ερώτημα, άσ' να την τελπί να το αποκαλύψω στο τέλος της ομίλησης. Σχολιάζοντας όμως σύντομα το αποτέλεσμα της έρευνας, ο Λεαρμανός θα διηγήσει κάτι απλό και σημαντικό, τόσο για το θέμα που θα μας επασχολήσει, όσο και για κάθε προσέγγιση του Μαρτίνου Λουθιού γενικότητας. Ο Λουθιός ήταν ένας άνθρωπος του ίστερου μεσαίου. Η απλή αυτή διαπίσταση σημαίνει κύλιως ότι είναι αδύνατο να κατανοήσει με τον Λουθιό και πολλές από τις θέσεις του, απομονωμένο από την εποχή του, από την περιέρος ασμόσφαιρα, τις ιδεολογικές και πολιτιστικές του χαταβολές. Δεν βρίσκεται ένας θάλαμος πνευματικής και πολιτιστικής αντιληψιας με μοναδικό του συνομιληθεί τη θεία αποκάλυψη. Αξίζει να προσέψουμε και μία άλλη λέξη. Ο Λουθιός ήταν άνθρωπος. Αυτό σημαίνει καταρχήν λάθη, ασυνέπη απόψεων πάρα πολλές φορές, υπερβολή και οξύγητα, καθώς έτσι μακρόν ο ίδιος έδισε μέσα σε συνθήκες πίεσης και πολεμικής. Ήταν επίσης πληθωρικός, άνθρωπος δράσης με ιδιοσυγγραφία παρονομιλική με λόγω της σημανά οξύγκια κατέρας του. Είναι μια παράμετρο που βρέπει να λαμβάνεται υπόψη. Άλλο υπάρχει και κάτι άλλο. Ήταν άνθρωπος της εποχής του, αλλά η λιτρηνής και σε βάθος μελέτη του λόγου του Θεού τον οδήγησε σε τομέτ και ρίξη με τις χαρατούς εθαγγείες. Τομέτ και ρίξη που τελικά αποτέλασταν κατελήτη εξελίξεων. Ανδεικίμενος της δικής μας έραθμες είναι ακριβώς η τομέτ που χάραξε με τη μελέτη και δράσεις του στο ειδικό θέμα γάμους. Ακριβεύτερα θα το χαρακτήρησα ως μια αδρύφκια γραφία του βασικού κορμού των σκέψεων του Μαθήλου Λούδιου γύρω από αυτό το θέμα. Όπως ανέφερα στην αρχή, κάποια από τα μακροκόρδεσμα αποτελέσματα της μεταρρησμητικής κίνησης δεν αποτελούσαν επιδίωξη των πρωτεργατών της και βεβαίως του λοθήρου. Οπωσδήποτε αυτό δεν ισχύει για το θέμα μας, είτε της προφέρεται. Τα διδικά χωρεία που είδαν τη διάθεσή τους οι επισκεφικοί πατέρες δεν ήταν βέβαια διαφορετικά από τα δικά μας. Οι απόψεις όμως για το γάμο, την αξία και τη σημασία του, όπως και της θέσης της γυναίκας, ακολούθησαν μέσα στους μεταχρησιανικούς αιώνες που οδήγησαν στον Μεσαίωνα, σε γενικαίδρα με, μια πορεία της σκότησης του μηνύματος που μεταδίδουν παραδείγματα παραδείγοντας άλλη πορεία όπως «Καλόν είναι τον άνθρωπον μόνον, πίσω μεν αυτο βοηθών καταστών, άρθεν και θύλιε πείσεν αυτούς, υβλόγησεν αυτούς ο Θεός λέγον, άρθαν εις εις εις εις, ουκ ένι άρθεν και θύλι πάντες εις εις εις εις εις». Και βέβαια πρέπει εδώ να έχει σημασία ότι η εξέλιξη που σήμερα θα διαγράψουμε, όπως και η τομέα που προκάλεσε την πενταδίδιση, αφορούν κατά κύριο λόγο τη βιβλική εμπισία. Οι εικόνες την καθυμάσανε ατολή και τότε αλλά και τώρα, παρουσιάζει στους κάποιες ομοιόντιτες αλλά και πολλές ουσιαστικές διαφορές. Αναθέρω μόνο ενδεικτικά τις απόψεις του Ιωάννη Χρυσοστόλου και του Δάμου. Αυτές οι θέσεις αποτέλουν ένα άλλο κυφάλαιο και ερευνητικό ενδικείμενο, το οποίο φυσικά δεν είναι δυνατό να εξετεθεί στο πλαίσιο της παρούσας ομιλίας. Μεταξύ των πρώτων πατέρων διακρίνεται μια δικηλία απόψεων. Πολλοί να θετούσαν τη θέση του Κλίματος Αλεξανδρία, ο οποίος δεχόταν ότι ο γάμος και οι σεξουαλικές ασχέσεις των θυζίων ήταν πράξεις συμβατέχτη με τη φιλισθιανική ζωή, δίδασκε δε ότι οι θύσεις θα πρέπει να συνδέονται με αισθήματα αγάπης και τριφερότητας. Άλλοι οι θέσεις εξέφρασαν επί φυλάξης και σκεπτικισμό, όπως παραδείγματος χάρη του Τετυλιανού. Έγγαμος ο ίδιος παρατηρούσε ότι δεν απαγορεύεται η θυσία μην ανηθέχονται, θεωρούσε όμως προτιμώνται την παρσενία, εφόσον ο νόμος συνεπάγεται σαρκικές σχέσεις, την ουσία δηλαδή της πορμίνας. Οι περισσότεροι εκκλησιαστικοί πατέρες του τέταρτες αιώνα εμφανίζονται υπέρμαχοι του ασχετικού βίου και της παρσενίας. Ενδεικτικό στο σχόλιο του Αγίου Ιερόνιου, ο γάμος γεμίζει τη γη ενώ η παρσενία τον ουρανό. Ουσιαστικά αυτή την τάσια εξαρτάται και ο Ιερός Αυγουστίνος, ο οποίος όπως είναι γνωστό άσχησε και την ισχυρότερη επίδραση, την διαμόρφωση και εξαρήτηση της τετυχής της ιαρικής παράστασης. Και βέβαια η αρχική επίδραση της τάσης της σκέψης του στον Μαρτίνο Βούθυρο, έναν μοναχό του Αγγουστινιανού τάγματος, θα πρέπει να θεωρηθεί δεδομένη. Για τον Αγγουστίνο, η σεξουαλική επιθυμία ήταν ένα αγνητικό φαινόμενο, ικανό να ακυρώνει τη λογική σκέψη και θέληση, ενώ η σεξουαλική ενώση αποτελούσε μέσα διαιώνησης του προπατορικού ομαρτήματος και συνεχώς η αδαμία ήταν προτιμητέα. Μ' όλα αυτά ο Αγγουστίνος επιστήμανε τρία θετικά σημεία που λειτουργούν αντίοπα προς τη δεληρότητα της σεξουαλικής πράξης, χωρίς όμως να την εξαρτηνίζουν απόλυτα. Ο βάμος μπορεί να θεωρηθεί αγαθόν, πόνου, πρώτον εξαιτίας της τεκνογονίας, επειδή ενίσχει τους δεσμούς πίστης και αποσίωσης μεταξύ του άντρα και της γυναίκας, προφυλάσσοντάς τους από χειρότερες σεξουαλικές παρεξτροπές, και τρίτον, επειδή η ένωση των δύο πρόσωπον οδηγούσε στη συντροφικότητα και στην αλληλουργοίθεια σε μια σχέση η οποία για τον Αγγουστίνο αποτελούσε σακαραμέντου, σύμφωνα δηλαδή με τη χείλη ερμηνεία που αυτός έδινε στον όρο, ορατό σημάδι της θεωράς βάλητος. Ο χαρακτηρισμός αυτός συνδεόταν με την μονυμότητα του γάμου, για την οποία δεσμεύονταν οι σύζυγοι μπροστά στο Θεό και με τη σύλληψή του ως αντανάκληση της σχέσης Χριστού και κλησία. Δεν εκείδεται βέβαιος θέμα ζήτημα λύσης του γάμου, παρά θεατρές και σπάνιες περιπτώσεις. Παρά της απλής θέσης περιβεροχής της αγαμίας που κύριε ήταν εξέχοντες πατέρας, τα μέλη του καθελικού κλήρου συνέχιζαν γενικά να μην φεύγονται ή να διαβίουν σχέσεις με γυναίκες εκτός γάμου. Πολλές φορές μάλιστα ζούσαν με τις οικογένειες που δημιουργούσαν. Το κατεστώς κυρίως για τους κληρικούς αλλά και για τους δάμους των λαϊκών άλλαξε με τις μεταρρυθμίσεις που υπήγαγε ο Πάπας Γρηγόριος ο έβδομος. Ο γάμος ενός κληρικού χαρακτηρίθηκε επίσημα ως έδεση. Οι σύζυγοι τους θεωρήθηκαν πόρνε, τα παιδιά τους νόθα. Εκκλησιαστικοί αξιωματούχοι επιδόθηκαν σε εξτρετία υποχρεωτικής επαρμογής αυτών των μέτρων, όπου ήδη είχαν δημιουργηθεί οικογένειες εκδιώκονται δύο στους σύζυγους και παιδιά. Από την άλλη πλευρά, η τέταρτη Σύνοδος του Λαδύρου του Λετερανού, όρισε τη Δαμή Υένωση Άνδρα και Γυναίκας ως ιερό μυστήριο, κυρίζοντας την αδιαρρύτη, ενώ επόμενες σύνοδοι κατέστησαν διατοχικά ένα μακρύ κατάλογο κανόνων σχετικών με το γάμο, ποικίδες απαγορέσεις και δημητικά κολλήματα. Πολλοί ο Μαρτίνος ο Λουθυρός να ήταν ένας από τους πρώτους ιερείς που νηθέστηκαν, ανάφιβρολο όμως δεν ήταν ο πρώτος δυτικός ιερωμένος που είχε τεξορροκία σχέσης, παρατηρεί προς θεός ένας ιστορικότης μεταρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιδιαίτερο εμπόδιο στην αναρρίχησή τους στην εκκλησιατική ιεραρχία. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιδιαρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρχία. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρχία. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά την επίσημη επιβολή της αγαμίας, κληρικές θα κολληφούσαν αδιαρρύτη μου σχέση με γυναίκες και να αποκτούν τέκνα, πραξική που δεν αποτελούσε ιεραρρύτης. Παρά αυτό ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα πάντα από την ίδια πραγματεία, που αποτελεί απάντηση σε αυτούς που ηρονεύονται και τότε και τώρα, τα πεζά, κουραστικά, βαρετά και καθέμι μυρωδά τα καθήκοντα ενός πατέρας και μιας μητέρας. Τι έχει να πει χριστιανή πίστη απέναντι σε όλα αυτά? Τα βλέπει ξεκάθαρα, με ανικοσάνιστα μάτια, όλα τα ασήμαντα, αποκρουστικά περιφρονημένα καθήκοντα, υπό την πρόπτυκη του πνεύματος. Η πίστη λέει, «Ο Θεέ γνωρίζω ότι Εσύ με έπλασες ως άνδρα, ο άνδρας μιλά, και από το σώμα μου έφερε την ύπαρξη αυτό το παιδί. Γνωρίζω ότι χαίρεται με το έργο Σου. Σε εξομολογούμαι ότι δεν είμαι άξιος να κρατήσω στην αγκαλιά μου αυτό το μωράκι και να τον αρνουρίσω. Δεν είμαι άξιος να πλύνω τις πάνες Του. Δεν αξίζω να μωραθέσεις τη φροντίδα Του όπως και τη φροντίδα της Μητέρας Σου. Πώς γίνεται εγώ που δεν το αξίζω να έχω την βεβαιότητα ότι πήρε τότε ο δημιούργημά Σου και το πολύ δημόσιο θέλημα. Με πόση χαρά θα το κάνω κι ας μοιάζουν αυτά τα καθήκοντα ασήμαντα κι ας τα περιφρονούν. Είμαι βέβαιος ότι η πληθία μου Σε εμβαρεστεί». Σε κάτω από το ίδιο φως θα πρέπει και η γυναίκα να βλέπει τα καθήκοντά της. Ο πατέρας θα πλύνει τις πάνες του μωρού, θα κάνει ό,τι άλλο ταπεινό απαιτεί η φροντίδα Του και οι άλλοι που τον βλέπουν μπορεί να γελάσουν και να προχωρηδεύσουν. Όμως, σημειώνει ο Λούθινος, ο Θεός χαμαγελά μαζί με όλους τους αγγέλους Σου, όχι γιατί ο πατέρας πλύνει τις πάνες του μικρού παιδιού, αλλά γιατί το κάνει με πίστη ως έργο Θεού. Είναι πολύ προχωρημένη η σκέψη του εδώ. Υπερβολικό ίσως θα ήταν να περιμένει κανείς από τον Λούθινο να αποκολυφθεί τελείως από τις χιλιακές αντιλήψεις της εποχής του και βέβαια από τη μακρά παράδοση δεσκαλίας μέσα στην οποία είχε δραστηθεί, σύμφωνα με τις οποίες η σεξουαλική θέση δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως απόλαυση και βαθύτερη την κοινωνία, αλλά κυρίως ως ιωδός προς την τεχνοποία. Είναι προφανές ότι δυσκολιάζεται να απελεξερωθεί από τη βασιά ειδωμένη παραδοσία ότι η σακητή θέση είναι αποτέλεσμα αμαρτωλής επιθυμίας ακόμα και εδώ του γάμου. Συναπώς διακρίνει κανείς τη σκέψη του αυτή την αντίφαση. Από τη μία πλευρά να τορμά τη λήξη με τις κρατούσες θέσεις, αναγνωρίζοντας το γάμο και την έξι μεταξύ των δύο φίλων ως αποτέλεσμα θείου σχεδιασμού και από την άλλη να δηλώνει ότι είναι η θεία παραχώρηση και χάρη μόνο που παραβλέπει την αμαρτωλότητα των σακικών σχέσεων μεταξύ των θεσμών. Πρόκειται σαφώς η αντίβαση. Αξίζει δε όμως, από την άλλη πλευρά, να παρατεθεί μια κέρια εμπνευστική παρατήρηση ενός πολύ καλού ιστορικού της μεταρίσμησης ακριβώς πάνω σε αυτό το θέμα. Η άποψη του μυθείρου, λέει, είναι ότι η σεξουαλική αρμονία, η ευτυχία και η αρτονική αίσθηση της πληρότητας είναι τα αποτελέσματα μιας σχέσης που χαρακτηρίζεται από πίστη και ακοσίωση, όχι την προϋποθέση. Η επιδίδηση της προσωπικής ολοκλήρωσης και ευτυχίας εντός του γάμου και μόνον αυτό αποτελεί ένα εξαιρετικά έθρασμα θεμέλιο για οποιαδήποτε ανθρώπινη σχέση, πολύ μάλλον και τη σχέση του γάμου και της οικογένειας. Αν αυτές οι σκέψεις γύρω από το γάμο, ο σχέδιος, έργο και τελικά η θρησία Θεού, ολούζει ό,τι επεξεργάστηκε πριν ο ίδιος συνειδευθεί και γίνει σύριος και πατέρας, η πραγματική εμπειρία όχι μόνο με τον οδήγησε στο να της αναθεωρήσει, αλλά τον έκανε κλουσιότερο τόσο στη βίωση της έγραμμης ζωής και σχέσης, ώστε και στον τρόπο που οδηγήθηκε να κατανοεί και να εκτιμά καλύτερα την αγάπη του Θεού πατέρας. Έχει τη σημασία από τους μελετητές του εαλότου η συχνή χρήση της γερμανικής λέξης stinkt, που θα πει βρωμάνι, σε σχέση με την αμαρτία. Δεν είναι πολύ κατουμελουμένη, όπως ανέφερε και ο Πάλις. Η έκφραση, das stinkt zum Himmel, η βρώμα αυτή φτάνει ως το βουρανό, απέδειδε γλαφυρά την αγανάκτηση, όπως και τώρα, μπροστά σε μια επέσχεντη πράξη. Κι ο Λούσυρος συχνά χρησιμοποιεί αυτή την εικόνα για να περιγράψει με συγκίνηση και βέος την αξίληπτη αγάπη και υπομονή του Θεού πατέρα μπροστά στην δυσσοσμία που αναδίεται από τις ανθρώπινες πράξεις, παραλυλώντας τα τρολίτε με το θέρμα της φροντίδας των παιδιών. Με τη χαρακτηριστική του ομή ανθυροστομία παρατηρεί, η βρώμα που ο Θεός πατέρας μας ανέχεται και ξεπηδά από τα ανθρώπινα πλάσματα είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή που ένας πατέρας ή μια μητέρα ανέχονται από τα παιδιά τους. Ή πόση γκρίνια, πόση βρωμιά υποφέρει από εμάς ο Κύριος και Θεός μας πολύ μεγαλύτερη από εκείνη που είναι υποχρεωμένη να ανέχεται μια μητέρα από το παιδί, μη ενός φοδού ερωτικού πάθους, στη συνέχεια, όμως, έφερε τους δύο τους ανθρώπους πολύ κοντά, ολοκληρώνοντας τους μέθετε από μια αρμονική συνεδεσία ως πνευματικές προσωπικότητες. Δηλαδή, σε κάποιο στιγμή ο Λούθιος δεν υπάρχει πάνω στη γήδεσμό του λυκύτερος από αυτόν που βιώνει κανείς σε έναν καλό γάμο. Η ΚΕΤΕ, όπως την αποκαλούσε, αποδείχθηκε μια άσια θύσγωση ενός τόσο πολύ άσκολου ανθρώπου. Η εξαιρετική της ικανότητας στην οικιακή οικονομία και η εφευρετικότητα στην άσκηση των οικογενειακών πόρων, επέτρεψε στον Λούθιο να αφοσιοθεί απερίσπατο στη συγγραφή και στο πνευματικό του έργο. Πέρι της πάνω από τους 60 τόμους αποτελεί το έργο του. Διαμόρφωσε το κτίριο, η ΚΕΤΕ, το κτίριο του παλαιού Αγουστινιανού Μοναστιλού της Βιτεμβέλης, το βλέπετε εδώ, που ο αγγλέκτος Ιωάννης τους παραφόρησε για κατοικία, έτσι ώστε να μπορεί να φιλοξενήσει περί τους 30 φοιτητές και ξένους. Κάποιοι από αυτούς πλήρωναν και το κατάλημά τους ενισχύοντας τον οικογενειακό προϋπολογισμό. Τώρα είναι όπως έχει ανακοινιστεί και είναι πια το σκέψιμο, είναι η παλαιά κεντρική αίθουσα και εδώ βέβαια ένα ομοίωμα αυτό το περίφημα συζητήσεων γίνεται από το τραπέζι με τους φοιτητές, μαθητές του και πάντα και την ΚΕΤΕ βέβαια. Ανεξάρτητα φυσικά από την οικονομική πλευρά, η γενναιότερη ιδιοσυγκρασία του Μαρτίνου, η αγάπη του για την συναναστροφή με φοιλούς, συνεργάτες και μαθητές, ήταν έτσι κι αλλιώς το Μαύρο Μοναστήρι, μια φωλιά που έφυζε από ζωή και της σκέψης. Όλα αυτή τη δραστηριότητα της εργασίας στο μικροαυρόκτιμα που δημιουργήσε όπως και τη φροντίδα των παιδιών που το ένα μετά το άλλο προσθήθεν προς την οικογένεια, η Κατερίνα αποδείχθηκε εξαιρετικά λικανή στο να τα διαχειρίζεται αποτελεσματικά. Ο Μαρτίνος την αποκαλούσε ορθρινό αστέρα της Βιντεμβέλης, καθώς η πρωινή σέγγια της συμβάζεται προφανώς με την απάνιση του το στεριού, 4 το πρωί, το καλοκαίρι, 5 το χειμώνα. Επολυμμένα, όπως πληροφορούμαστε από τις τολές του, όπως και από στιγμιότυπα από τις συνομιλίες του τραπηζιού που έχουν καταγραφεί, ο Λούτιος εκφράζεται με τη φαιρότητα και εκτίμηση με τη γυναίκα του. Η Κέντα μου είναι ένας άνθρωπος τόσο ευχάριστος, μια τέτοια πολύτιμη βοηθός και σύντροφος που δεν θα άλλαζε τη φτώχεια μου με όλα τα πληρούτη του κρίση. Το μεγαλύτερο δώρο που η χάρη του Θεού μπορεί να κάνει σαν ανάμβρα είναι μια ευσεβής, θεοφοβούμενη γυναίκα που αγαπά και νοιάζεται το σπίτι της, μια γυναίκα που μπορεί να της εμπιστευθεί όλα τα επίγεια δραστά του, το σώμα, την ίδια του τη ζωή, μια γυναίκα που τη θέλει σαν μητέρα των παιδιών. Ο ίδιος ιστορικός της μεταρρύθμισης γράφει ότι ήταν σίγουρα ένας από τους πιο ενδιαφέροντες δάγκους της ιστορίας. Όντως, θεωρώ ότι ήταν δεύτερος ότι ο Θεός ήρθε σε βοήθειά του με το να δώσει τον ένα στον άλλον. Ο γάμος επηρέθητη τη θεολογία του σχετικά με τις ανθρώπινες σχέσεις, κυρίως αναφορικά με την αμυλαιότητα και την κοινωνία της αγάπης. Και συνέβαλε στο να ανοιχθούν νέες προβληγές όσον αφορά την εκτείνηση της αξιοπρέπειας και του ισέχτερου ρόμου της γυναίκας μέσα στην οικογένεια. Μετά τα πιο ωραία τους ευχαίσεις με αυτή την αμυλαιότητα, μια από τις φράσεις του, ποιά θα πρέπει να είναι η φροντίδα της γυναίκας, ο άνδρας να χαίρεται, να έρχεται στο σπίτι να τη συνανίσει, να μην αναβάρει την επιστροφή του στο σπίτι με φόβο. Και η φροντίδα του άνδρα, η γυναίκα του να λυπάται όταν εκείνος πρέπει να φύγει. Για την Κατερίνα έμεινε πάντα ο head doctor. Ο Μαρτίνος πάντως αναγνωρίζοντας σχετικά την απόλυτη κυριότητα σειταγωγικά και αποτελεσματικότητα της γυναίκας που στη διαχείριση του υλικού συχνά την αποκαλούσε Μαϊνχέα Κέτε, ο κύριός μου, η Κέτε. Είναι χαρακτηριστικά όσα η Κέτε γράφησε πιστολή της μετά τον θάνατο του ματίου. Ποιος δεν θα ένιωσε θλίψη και δεν θα πενθούσε για την απουσία ενός τέτοιου ευγενικού ανθρώπου όπως ήταν ο αγαπημένος μου κύριος, που δεν υπηρέθησε μόνο μια πόλη, μια χώρα, αλλά ολόκληρον τον κόσμο. Κανείο πόλι αγίοι των αγαθών δεν θα μου κόστιζε τότε τέτοιο πόνον, σαν αυτό που νιώθω τώρα κατά το κύριος θεός μου πήρα αυτόν τον αγαπημένο και πολύτιμο σύντροφο. Σε αυτό κλειβό το σημείο είναι ονομένος σκόπιμος να μας απασχολείται για λίγο η κατηγορία περιμησολυμισμού, που συχνά εκτοξέβεται εναντίον του βουθήρου, κυρίως από θεμελιστικούς κύκλους και όχι μόνος. Η γυναίκα δηλαδή σταθερά σε δεύτερη θέση στο σπίτι και στη κοινωνία, περιορισμένη αποκλειστικά στο τρίτοι χωριό των τριών ΚΑΠΑ, που στα γερμανικά είναι ΚΙΝΔΙΑ ΚΡΙΞΕΚΙΑΣΕ, παιδιά, κουζίνα, οικογένεια. Ο Λούτιος δέχεται δεύτερον την εντός του γάμου ιερεξιλιά, δίνοντας το κροβαρίμα στον άνθρωπο. Αν εξάρτητα πάντως από την ανάλυση και ερμηνεία των σχετικών χωριών των προσεφεθείους, επιστολή, πιστεύω δε θα ήταν λογικό να περιμένει κανείς μια διαφορετική θέση μέσα στον συγκεκριμένο κοινωνικό και πολιτιστικό πλαίσιο. Όσον αφορά όμως αυτή καθε αυτή τη μορφή του Λουσολίνιε, τα αντιπροσωπευτικά στοιχεία της σκέψης του, αλλά και οι μαρτυρίες από τον πρακτικό ένταλο δίω του που παρατέθηκαν, θεωρώ ότι κάθε άλλο παρακυστηρίζουν. Ας συνεκτιμηθούν και τα παρακάτω κάποια από τα λόγια του. Δάμος δεν σημαίνει μόνο να κοιμάσαι με μια γυναίκα, ο καθένας μπορεί να το κάνει αυτό. Σημαίνει να διουργήσεις και να διευθύνεις μαζί της ένα σπιτικό και να ανατρέψεις παιδιά. Χωρίς τις γυναίκες σπιτικά, οι πόλεις, η οικονομία και η διοίκηση θα εξαφανίζονταν. Οι άντρες δεν μπορούν να δείσουν χωρίς τις γυναίκες. Και αν ακόμα ήταν δυνατόν να τεκνοποιήσουν, πάλι δεν θα ήταν ολοκληρωμένοι χωρίς τις γυναίκες, το μυαλό τους, την ευσέβεια, την ηθική τους προσωπικότητα. Στα σχόλιά του, πάνω στην 4η εντολή, κάνει λόγο για πατρές, αιτμάττρες φαμίλειας, πατέρες και μητέρες της οικογένειας. Αναλύοντας το γνωστό χωρίο από το 3ο κεφάλαιο της προς Γαλάτας Επιστολής, μιλά ότι μετά στο μοναδικό Χριστό, δεν υπήρχαν ισχύοι άρθεν και φίλοι, μηθαυγμένος ή όχι, χοίρα ή ανμήμπαντρη, αλλά όλοι είναι εν Εν Χριστό. Οι γυναίκες που έχουν βαπτιστεί με θεραυματικές αδαυθές των βαπτισμένων ανδρών, βάσει του κοινού βαπτίσματος, έχουν το ίδιο πνεύμα, τον ίδιο Κύριο, τον ίδιο θεό, την ίδια αιώνια πληρονομιά. Από την άλλη πλευρά, είναι παράλογο, βέβαια, να περιμένει κανείς από ένα θεολόγο του 16ου αιώνα, απόψεις και πρακτικές του 20ου και του 21ου. Αναφορικά με τη δραστηριότητα της γυναίκας μέσα στην κοινωνία, θα θυμινεθούμε μάλιστα ό,τι και στους δικούς μας νεοτερικούς χρόνους, το δικαίωμα ψήφου παραπολήθηκε σχετικά πρόσφατα της γυναίκης. Δεν ήταν δυνατόν ούτερος να βλέπει τη γυναίκα ως διευθυντικός θέλαμος επιχείρησης, γιατρό ή κάτω από υψηλή θέση στην ακαδημαϊκή ηρεασία. Κι επί πλέον, μέσα στις χιλιάδες θελίδες των τόμων που συνιστούν το έργο του, μέσα σε κείμενα κάθε είδους, από θεολογικές πραγματίες ως καθημερινές συστητήσεις, βρίσκονται αναμφίβολα σχόλια και παρατηρήσεις για τις γυναίκες, άστοχα πολλές φορές, εξολιευτικά, σε προφανή αζίδεση με τον κύριο κορμό των ίδιων των θέσεων του, συνεπεί όμως όλα αυτά με την παρομνητική του ιδεσσιογραφία και τη σχετική ασυροστομία των γερόνων. Θέλα να προσθέσω και έναν επιπλέον στοιχείο το οποίο καταδεικνύει, πιστεύω, την πρόθεση του Λουθήρου να πολεμήσει πρακτικές που καταλάκοναν την αξιοπρέπεια της γυναίκας. Τόσο η κοινωνία της εποχής του, όσο και η επίθυμη εκκλησία ανέχονταν την λειτουργία των οίκων ανοχής, θεωρώντας ότι αποτελούν διέξοδο για τον αντικό πλευρισμό και προστασία για τα ίδια και την αγνότητα των αξιοσέβασκων γυναικών. Αυτή την υποκριτική και παράλογη θέση που από τη μία στιγμάτιζε τη σεξουαλική επιθυμία ως αμαρτία ακόμη γεννός του γάμου, από την άλλη όμως δικαιολογούσε την εκμετάλλευση γυναικών για την ικανοποίησή της ο Ματίνος Βούθυρος την πολέμισε. Ένα τελευταίο σημείο που αξίζει να θέξουμε είναι η προοπτική που άνοιξε η προβληματική του Ρουθήρου στα θέμα της θέσης γονέων και παιδιών. Τα δικά του παιδιά ήταν για αυτόν πηγή χαράς αλλά και παράγωνο λίμασης. Είδαμε πιο πάνω πως το πρακτικό βίωμα της οικογενειακής ζωής και η κασημερινότητά της εμπλούτισε με μία πρακτική και γεμάτη συναισθήματα διάσταση την εικόνα που είχε για την αγάπη του Πατέρα Θεού. Ο ίδιος ήταν πατέρας αυστηρός αλλά και γεμάτος αγάπη και τριφερότητα. Αν θέλουμε να εκδεύσουμε τα παιδιά μας πρέπει να γίνουμε κι εμείς μαζί τους παιδιά έλεγε. Η υπογενειακή ζωή μέσα σε αυτό το πολύ βουροσπίτι ήταν σύμφωνα με όλες τις μαρτύλιες ιδιαίτερα χαρούμενη για τα έξι παιδιά του ζευγαριού γεμάτη μουσική. Του άρεσε να μαζεύει όλη την οικογένεια γύρω του γράφου ή ένας βιογράφος του, να διηγείται ιστορίες, να μαθαίνει στα παιδιά τραγούδια, ύμνουλ αλλά και παιχνίδια. Προσεύχονταν όλοι μαζί. Τα κυρήγματα και οι συζητήσεις του τραπεζιού που σας ανέφερα και πριν είναι γεμάτες από παραδείγματα και στιγμόντυπα παρμένου από το μεγάλο μας και τις δραστηριότητες των παιδιών. Από τη στιγμή που μπορούσε να τραγουδίσει το κάθε παιδί έπαιρνε στην οικογενειακή χολοδία. Ο πόνος που εκφράζει στα γραφτά του για τα δυο κοριτάκια που πέθαναν, το μηνό, το άλλο δεκατριών, φανεώνουν όλο το βάθος των αισθημάτων που η πατρόφυτα γέννησε και καλλιέργησε μέσα του. Στην περιβάμμου πραγματεία του βλέπει τα παιδιά σαν πολύτιμες ψυχιές που ο Θεός τα εμπιστεύεται στους γονείς με σκοπό να τα οδηγήσουν στη σωτήρια. Οι πατέρες και οι μητέρες είναι χωρίς αμφιβολία γράφει, Απόστολοι, Εθίσκοποι, Ιενείς για τα παιδιά τους, καθώς αυτοί τους φέρνουν σε επαφή με το Ευαγγέλιο. Πρέπει και εδώ να τονηστεί ότι ο ρόλος και η πνευματική ευθύνη του γονέα αναγνωρίζονται και στους δύο. Σημειώνει μια Γερμανίδα με ερευνήτρια γενικά των θεμάτων για την οικογένεια. Το ότι η γυναίκα ως Hausmutter, μητέρα του ίγου φέρεται στη σκηνή του Λουθείου, να έχει πλήρη ευθύνη στη γονεϊκή διαδικασία, αποτελεί επαναστατική ιδέα για την εποχή εκείνη. Σχολιάζοντας την κατή ηθή του την τέταρτη εντολή, ο Λουθείος χαρακτηρίζει τους γονείς ως δώρο του Θεού, μέσω του οποίου το παιδί βρίσκει φροντίδα, απαραίτητη για να αναπτυχθεί, μέσω του οποίου ο νόμος του Θεού εντυπώναται στην καρδιά του. Οι γονείς, κατά τον Λουθείο, φέρνουν ιδιαίτερη ευθύνη να μεριμνήσουν για την εκπαίδευση και μόρφωση των παιδιών τους, στηρίζοντας τη σύσταση σχολείων, όπου θα φοιτούν τόσο τα βόρεια όσο θα τα κολλήσουν. Όλοι αντιλαμβανόμαστε την αξία αυτής της θέσης και τη σημασία της μακροπρόθεσμας. Η σημαντική στρατηγή σχολείων, στις μικρές κλησιαστικές ενωρίες της γερμανικής πέτρου, όσα πετυρία μιας σημαντικής λαϊκής εκπαίδευσης στην Ευρώπη αποτελεί έναν από τους θετικούς καρπούς της μεταρρύθμισης. Και γι' αυτό το λόγο και τα δημοτικά σχολεία, κυρίως στη Γερμανία, ονομάζονται ακόμα Volksschulen, λαϊκά σχολεία δηλαδή. Όπως διεσκρίμησα και στην αρχή της ομιλίας μου, ήταν προσπάθηση να δώσω μια καταταδυνατόν εμπεριστατωμένη πρώτη εικόνα του βασικού κορμού, τον Φρέσσον Πουρθύρου. Δεν ήταν δυνατόν να σχολευτεί το σύνολο των σχετικών αναφορών. Ήταν δυνατόν να δούμε την ιδεολογική προετοιμασία που οπωσδήποτε προηγήθηκε, όπως και την έμεινη και άμνηση επίδραση των ιδεών του στη διαδρομή της ευρωπαϊκής ιστορίας. Με βάση πάντως πώς αναφέρθηκαν και σχολιάστηκαν, νομίζω μπορούν να υποστηριφούν με ασφάλεια τα εξής, όπως και τα βλέπετε. Ο βασικός κορμός της σκέψης του Φρέσσου Πουρθύρου συνειστά το μη στο κυριαρχοκοινωνικό και ιδεολογικό πλαίσιο, που στην εποχή του διαμόρφωνα τις αντιλήψεις για τη θέση των δύο φίλων, τη θέση της γυναίκας, του γάμου και την κολλιένι. Συνεισσόμενος πάντα στον λόγο του Θεού, ο Φρέσσος Πουρθύρου έδωσε τη σεξουαλικότητα, την ένωση και κοινή πορεία άνδρα και γυναίκας, τη διάσταση της θείας προέλευσης και του θείου σχεδιασμού. Ο γάμος, η θερκική ένωση, η συντροφικότητα και η ανατροφιότητα στη σχέση, η απόκτηση και η πέφτεινη ανατροφή παιδιών, αποτελούν μέρος του σχεδίου του Θεού για την ανθρώπινη προσωπικότητα. Ο καθημερινός κόπος που καταθέτουν οι συνδύγοι αποτελούν υπηρεσία προς τον Θεό. Η ανατροφή και εκπαίδευση των παιδιών, η μετάδοση του Ευαγγελίου στη σχέση που εκείνος τους εμπιστεύτηκε, αποτελούν από κοινού ευθύνη τον κονέα και ύψη την προσφορά τους στο κοινωνικό σύνολο. Η απαγόριωση του γάμου σ' αυτούς που υπηρετούν υπέστη με την εκκλησία δεν έχει καμιά βιβλική θεμελιούς, το αντίθετο ισχύει. Δεν θεμελιώνεται επίσης βιβλικά η πνευματική υπεροχή της αγαμίας. Όταν επιλέγεται από έναντιστο άνθρωπο, προκειμένου να σιερωθεί ολοκληρωτικά την υπηρεσία του Θεού και της κοινωνίας, αυτό γίνεται ελεύθερα και συνοδεύεται από μια ειδική δωρεά ευλογίας και χάρις του Θεού, η οποία θα αναπληρώνει τον συνόν της συντροφικότητος. Η γενική αρχή του Θεού παραμένει «ου καλών είναι τον άνθρωπο μόνο». Αυτό μπορεί να πει κανείς, πως είναι το απόσταγμα των θέσεων του ματήμου του Θεού γύρω από τον γάμο. Όσον αφορά την ιεραρχία και την εντός του γάμου ανώτερη θέση που αποδέχεται και τον άντρα, ίσως επισύρει πάντα την αρνητική κριτική, ιδίως όταν παράλληλα δεν συναξιμώνται οι τόσες αναφορεύτες χώρια που, όπως είδαμε, αφενός με αναξυπησώνουν την γυναίκα, αφεντέλου δεν προτρέπουν τον άντρα σε έμπραξη, συμπαράσταση και συμμετοχή στα οικογενειακά πάρια. Θα θυμάστε τώρα ότι στην αρχή της ομιλίας μου, αυτό σημαίνει ότι στάσαμε στο τέλος, αναθέθηκα στο μικρό γκάλωπ που έκανε ο Κασιλητής Μόκωρος, ζητώντας από συναδέλφους και φίλους διαφορετικών ειδικοτήτων και πνευματικής τοποθέτησης, να του καταθέσουν την άποψή τους για τον ματήνο Λούθιο. Θα θυμάστε ότι η πλειονότητα των αντιδράσεων ήταν μάλιστα αρνητική. Θα θυμάστε ότι είπα πως θα τη φυλάζομαι στο τέλος της ομιλίας, να σας αποκαλύψω ποιος από τους ερωτηφέντες ήταν απόλυτα δεκτικός. Ενθουσιώδης λοιπόν, ήταν ο πνευματικός απόπονος των παλαιών σκοβρών αντιπάλων του Μαρτύρου Λουθίου, ο καθολικός θεολόγος. Και τι του είκαν. Ο Λούθιρος έσωσε την εκκλησία. Η διαφθορά και οι πρακτικές του παπτισμού της εποχής ήταν φρικτές και εκείνος έβαλε θρέμα. Ανακάλυψε και πάλι το Ευαγγέλιο. Επιτρέψτε μου λοιπόν να κλείσω, εν γνώση μου ότι εν μέρει ίσως υπερβάλλω, παραφράζοντας αυτήν ακριβώς τη δήλωση ενός θεκροσκόπου του καθολικού κόσμου, ο Λούθιρος ανακάλυψε ξανά τον καταθεών γάμου. Καλησπέρα. Και θα ήθελα να ανακαλέσω τους τρεις ομιλητές, αν θέλετε μπορείτε να έρθετε να καθίσετε λίγο επάνω, γιατί έχω ερωτήσει πως μπορεί να υπάρχουν και να αντεθούν στο πάνερ των ομιλητών. Και να μπορείτε να πεθαίνει την ερώτηση σε κάποια πρόταση. Θέλω να ερωτήσω τον κύριο Μαργαρίτη, εάν γνωρίζει, ποια είναι η συνεδρία της Ευαγγελικής Εκκλησίας, το κύριο Παπαγιωργίου, ποια είναι η θέση σήμερα της Ευαγγελικής Εκκλησίας στο θέμα συντάχτησης του Λούθιρου με τους Ευγενείς στον πόλεμο κατά των χωρικών και δεύτερον ποια είναι η άποψη για τις οχτώ θέσεις του Λούθιρου ως αναφορά τις διώξεις των Εβραίων, οι οποίες εφαρμόστηκαν απόλυτα από το ναζιστικό καθεστώς και αποτέλεσαν επιπλέον σημείο προπαγάντας για να λένε πόσο σωστά ήταν αυτά που κάνανε. Καταλαβαίνετε και αυτό υπάρχουν πάρα πολύ που μπορούν να δει, πρασικά δεν ξέρω αν υπάρχουν επίσημες θέσεις. Υπάρχουν θέσεις κάποιων ποιοδόγων που το βλέπουν έτσι ή το βλέπουν αλλιώς, δεν είμαι κυρικός σε αυτό. Υπάρχουν κάποιες ποιοδόγους του δικαιωμάτων στον Λούθιρου που έλεγε για παράδειγμα ότι αν ζούσε σήμερα ο Λούθιρος αντεχωρημένος μετά γνωρίζοντας όταν σέγγιναν να είχε αλλάξει την άποψή του για όλα αυτά που είπαν για τους ευγενείς και για τους χωριούς. Δεν είναι δυνατόν και σε κάθε άνθρωπο, όπως και στους υπόλοιπους μεταγωνιστές, να απαιτούμε, αυτή είναι η δική μου άποψη, να γνωρίζουν κάποια τυπλέτη συνέπειες, πολλές φορές, από τον όνομα της πράξης, έχουν συνέπειες πέρα από αυτές που μπορούν να προβλέψουν. Όσον αφορά αυτά που έχουν ακούσει για τις αντισημιτικές δηλώσεις του Λουθίρου, νομίζω περισσότερα ίσως γνωρίζουν και οι άλλοι και σίγουρα θα ζητήκα τη κυρία Κάρβουλου, το θέμα του Λουθίρου δεν ήταν φιλετικό, ήταν θέμα θεολογικό, δηλαδή η αντίθεση του Ευρεύου δεν ήταν επειδή είδανε συμμείδες ως προς την φίλη έτσι όπως το χρησιμοποίησαν, να σου ερχόμαι περίνταση, αλλά επειδή αρμούνταν τον Κύριο Ιησού Χριστό που είμαστε κύριος της Ισοτήρας. Να ήταν θεολογικό το θέμα του. Αυτό εγώ να... Θα προσθέσω και να προσθέσω και να προσθέσω, είναι ένα θέμα που με συγκινεί ιδιαίτερα, είναι θέμα των αντισημιτικών τοκώσεων. Ακροδιβώς αυτά που ανέφερα στην αρχή για το ραβίνο που είπα ότι δεν συμμετέχω σε αυτό το διορτασμό, γιατί άλλωστε, από έναν άνθρωπο που είπε τόσα, έχω να πω ότι εσείς σαφώς έχει αντισημιτικές θέσεις, είτε με αυτό που ανέφερε ο Ζωπαγιών Γύρου, είτε ιδιαιζόμενος μέσα στο εγγενικό κλίμα της εποχής. Έχουν γίνει άπειρες σφαγές Εβραίων, είχαν γίνει καθόλου τρομεσαίωνα. Πριν από κάθε σταυροφορία ξεκινούσαν από τις σφαγές με τις χώρες. Τώρα, το ότι αυτό το εκμεταλλεύτηκαν είναι δύο, και κάτι άλλο να προσθέσω. Υπάρχει, όπως και αυτό το έδειξε λίγο, υπάρχουν και αντιφάνσεις στο έργο του. Υπάρχουν λόγοι του που μιλάνε πολύ αγάπηλοι. Άλλοι, προς ο τέλος της ζωής του, μπορεί να είναι οξύδατος. Και, φυσικά, δεν δίθεται θέμα να συμφωνεί αν αυτό ρωτάει και η Απίθυμη Μαγική Εκκλησία γι' αυτό τώρα. Το αν το εκμεταλλεύτηκε αυτό, αυτή τη θέση, το ειρηνιστικό καθεστώς, μπορεί να έγινε, αλλά από ένα ουσιαστικά και απόλυτα αντίθεο καθεστώς. Δηλαδή ο Αναντισμός ήταν αντίον του Θεού, δεν ήταν ένα χριστιανικό κατασκεύασμα. Και, βέβαια, ξέρουμε καλά ότι διαφορήθηκε η Εκκλησία δύο σε αυτήν την περίοδο του Αναντισμού. Υπήρχε μια εκκλησία η οποία ήταν αντίθετη και διώκτηκε και υπήρχε και η Απίθυμη που ταξίστηκε. Λοιπόν, μετά τώρα το πόλεμο και όσον αφορά το τώρα, και τυχαίνει έχω έτσι κάποιες δικαίες επαφές με δείγματα Επίθυμης Εκκλησίας της Γερμανίας, είναι από τους φορείς που κατεξοχήν, πώς να το πούμε, αισθάνονται στο συλλογικό βάρος της Ευθύνης. Δηλαδή αν ακούσετε και πέντε που ήταν δουλεία το 2015, που ήταν τα 70 χρόνια του τελού στον κοσμικό πολέμιο, και βρέθηκε σε κήρυγμα Γερμανού, πας τώρα σε κρατική Εκκλησία, ο άνθρωπος σχεδόν έκλαιγε, μιλώντας για τις μαύρες αυτές πυρνές και τις καλύτερες της ιστορίας, δηλαδή φάνηκε μια απόλυτη αποβουχή της Ευθύνης και φυσικά απόλυτος διοκοσμός. Δεν ξέρω εσείς και κάτι άλλο. Ο Λούτιρος που είναι υπασταμπρίδες και μην δεχόμαστε ανησυχισμός, υπήρχε σε όλη την Ευρώπη, στην Ορθόδοξη Ρωσία, η λέξη προγρόμου που εκεί ξεκίνησε, η κύρια δικογραφιόξη, δείχνει την κολομία εντονότατος, του ανήλικα και σήμερα. Συναντούμε και κάθε μέρα. Αυτό δεν υπηρολογεί τον Λούτιρο, αλλά σίγουρα οι θέσεις τώρα, τουλάχιστον των πιστών Ευαγγελικών, είναι περίοδες διαχωρισμένοι από όλα αυτά. Και αυτά λέγονται ξεκάδαρα και στην βιβλιογραφία. Ήταν μια εποχή που το υπεριλαίωσα αυτή η ατμόσφαιρα ήταν η συγκεκριμένη. Τα κείμενά του χρησιμοποιήθηκαν από τους Ναζί. Έχουν χρησιμοποιήσει πολλά και διαφορά κείμενα από τους Ναζί, τα οποία δεν τους ανήκουν. Οπωσδήποτε, πρέπει να σημειώσουμε ότι κάποια στιγμή είναι κάποια απόπειρα κατά τη ζωή τους από τους Εβραίους. Πράγμα το οποίο τον εκνεύρεσε ιδιαίτερα. Αλλά πάντως η αντίθεσή του ήταν ακριβώς θεολογική και όχι φιλετική, με κανένα τρόπο φιλετική. Όσον αφορά το πρώτο ερώτημά σας, το σχετικό με τους χορυκούς, η αρχική του θέση ήταν υπέρ των χορυκών, αλλά ο Λουθίρος ήταν ένας άνθρωπος τον οποίον ενδιέφερε πάρα πολύ κοινωνική ειρήνη. Θεωρούσε ότι αυτό το οποίο έκανε οι χορυκοί και μίλησε προφητικά, θα γυρίσει απολύτως εναντίον τους. Μετά οι χορυκοί προέβησαν σε έκτροπα, μεγάλα έκτροπα, δίωσαν και κατέστρεψαν. Και αυτό το πράγμα είχε μπήκε στο στοιχείο της κοινωνικής ειρήνης, το οποίο πραγματικά τον ενοχλούσε μεταξύ τους άνθρωποι να βρεθούν σε κατάσταση να σφαγούν, να σκοτωθούν κλπ. Οπότε μετά το καταδίχασε, ναι, με τα λόγια πάντων του Λουθείου, ο οποίος δεν μάθαγε τα λόγια του. Κάποια άλλη ερώτηση? Καλώς, κύριε Τάρκο. Από τις οικογένειες εκείνης της περιόδου σταδιοδρόμισαν σήμερα μόνο ένας απόγονός των βοργείων, που ήταν πρόεδρος του Περού. Η οικογένεια του Λούθειου, τι απόγόνους έχει απείσσει σήμερα? Κοιτάξτε, ο Μολογούλος είδε, αυτό όλοι, όλοι δεν μπορούν να ξέρουν, πρέπει να ερευνήσει, έχει έξι παιδιά, κάποιοι απόγονες θα υπάρχουν. Ναι, δεν θα μπορούν να υπάρχουν. Άρα, είναι μια σκηρία να το σάξω και τον εαυτό. Οι δραστηριότητες της οικογένειας του Λούθειου και της οικογένειάς του ήταν στην Ανατολική Γερμανία, η οποία ήταν κατά κύριο λόγο Λουθυρανική. Η Δυτική Γερμανία ήταν περισσότερο καπολική. Πάντως, είχα ένα το περιεδικό τον Άσιο Ανατογραφικό, το έχετε υπόψη σας, ασφαλώς. Το 1983, ήταν τα 500 χρόνια από τη γέννηση του Λούθειου. Είχε, λοιπόν, ένα αθειόδωμα του Λούθειου στο εξώπιο, το κρατήστο τέπος, και μία οικογένεια, μία φωτογραφία με τους απογονούς. Δεν ήταν κάποιοι άνθρωποι, ήταν Ανατολική Γερμανία, δηλαδή. Κάποιος άλλος, κάποια άλλη, κάποια άλλη ερώτηση, υπάρχει για το πανέσιο. Αν όχι, επιτρέψτε μου, πριν κλείσουμε, να κάνω, έτσι απλώς να αναφέρω, υπάρχει ένα πάρα πολύ ωραίο βιβλίο, με τον τίτλο «Εδώ στέκομαι, η ζωή και το έργο του Μαρτίνου Λούθειου», από τον Ρόλαν Μπέιντον. Είναι από τα πλέον αξιόλογα βιβλία, μπορεί κάποιος να βρει και στην ελληνική, όπως βλέπω είναι από τις εκδόσεις «Ο Λόγος». Μπορείτε όμως να το ψάξετε και τα λοιπά, εγώ προσωπικά το έχω διαβάσει σε άλλη εκδόσια, αλλά το ίδιο βιβλίο είναι ένα πολύ αξιόλογο βιβλίο και μπορεί κάποιος να το προμηθευτεί. Θέλω εκ μέρους Ελληνικής Ευαγγελικής Εκκλησίας Βέριας, και εγώ προσωπικά να εκφράσω την ευχαριστία και ευγνωμοσύνη μου για τους αγαπητούς ομιλητές μας, τον κ. Τσεφά, κ. Κάφουγλου, τον κ. Παπαγεωργίου, για τις πολύ ευεριστατομένες ομιλίες, τοποθετήσεις τους, ανακοινώσεις τους, στην ημερίδα αυτή που πραγματοποιήθηκε με την ευκαιρία των 500 ετών από την Ευαγγελική Μεταρρύθμιση του Μαρτίνου Νούθιου. Και βεβαίως θέλω θερμά να ευχαριστήσω όλους, επιτρέψτε μου να αναγνωρίσω επίσης μεταξύ μας την παρουσία του αγαπητού πατέρα Παύλου Σταματά, που ήρθε λίγο αργότερα, βεβαίως. Και πάλι θέλω να ευχαριστήσω την παρουσία του πατέρα Δημητρίου, υπροσώπου της Ιεράς Μητροπόλεως Βερίας Ναούσις και Καμπανίας, και θα ήθελα να μεταφέρει ο πατέρας Δημήτριος το θερμό ευχαριστώ προσωπικά εμού και της Εκκλησίας Ελληνικής Βαγγελίας της Εκκλησίας Βερίας και στο σεβασμιό να τον Μητροπολίτη παντελίμωνα. Θέλω να ευχαριστήσω θερμά όλες και όλους σας για την τιμή που μας κάνατε να βρεθείτε σε αυτήν την ιδιαίτερη ημερίδα και θέλω να σε ευχηθώ καλό βράδυ και όλους σας. Καλησπέρα. Καλησπέρα. Καλησπέρα. |
