| : Η επανάσταση του 1821 και οι αγρότες. Η επανάσταση του 1821 αποτελεί το κοροφέο ρώσιμο της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Η συμπλήρωση των διακοσίων ετών από το γενέθριο γεγονός της ίδρυσης του ελληνικού κράτους καθιστά την επέτειο αυτή πολύ σημαντική από πολλές απόψεις. Μία από τις πλέον σημαντικές πτυχές, αν και αδαιμοημένη σε μεγάλο βαθμό από τη νεότερη ιστοριαγραφία, αποτελεί και η σημαντική των αγροτών στον αγώνα. Η συμβολή στην επιτυχή έκβαση της επανάστασης της μεγάλης λαοθάλασσας των αγνοημένων επαναστατών αγωνιστών της ελευθερίας, των χωρικών αγροτών. Και αυτό διότι η επανάσταση του 1821 σηματοδότησε εκτός των άλλων την εμφάνιση, την ανάδυση των αγροτών στην ελληνική ιστορία. Όπως το έθεσε ο ίδιος ο Θεόδρος Κολοκοτρώνης, αντλό από τη διήγηση συμβάτων της ελληνικής φυλής, θα πουμνίω να ευατάτω στην ουσία όπως τα υπαγόρεξε ο ίδιος στον Ζακινθινό Λόγιο Γεώργιο Τερτσέτη, κυκλοφόρεσαν το 1846, ανοίγω εισαγωδικά, η κοινωνία των ανθρώπων ή το μικρή. Δεν είναι παρά η επανάστασή μας όπου αισχέτησε όλους τους Έλληνας. Ευρίσκονται άνθρωποι όπου δεν γνώριζαν άλλο χωριό μακριά μίαν ώρα από το ειδικό τους. Ο ίδιος πάντα δια της γραφήδας του Γεωργίου Τερτσέτη περιγράφει την κατάσταση στην οποία βρέθηκαν οι Έλληνες χωρικοί και ο λαός στην περίοδο της Θεοκρατίας λέγοντας τέξις. Σου είπα πως στο λιανό δάκτυλο ήταν ο λαός. Έμεινε στην τυραννία των Τριωνών, Σουλτάνων, Αρχώντων και Κλείων. Πάντα ο λαός ελιάνευε διάφοροι και από διάφορες τάξεις είτε από στενοχώρια είτε από δοξομανίαν ετούρκευαν και το γένος εφήρευε. Ταγκάφια εκυμάτισαν στη γη των πατέρων μας. Οι ξακουστές πολιτείες εχορτάρτησαν. Η ταπεινή φλογέρα του βοσκού με τα ολίγα του Γίδια ελάλλιε στα περίφημα ερήπια των Ελλήνων. Η πίστης όμως δεν εχάθη. Ο Γεωργόφυλος Βρετανός Φιλέλληνας και ιστορικός Γεώργιος Φίλι από την άλλη στη δική του ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης που δημοσίευσε το 1861 δεν δυστάζει να απολογίσει ότι η δύναμη του έθνους έγινε στων αγροτικών πληθυσμών. Ο ίδιος σε άλλο σημείο θα εξάρει την ικανότητα και την αποραστικότητα των αγροτικών πληθυσμών να φέρουν εις πέρας την Επανάσταση λέγοντας χαρακτηριστικά ότι αυτό οφειλόταν στο γεγονός ότι διαβάζω από τη μετάφραση του Αλέξανου Παπαδιαμάντη «ο λαός ίδλιοι από το οικοδόμημα των καθεστικότων αιθήμων του τα μέσα προς αξικολούθηση του απειλπισμένου υπέρ της ανεξακτησίας αγώνους». Το οικοδόμημα των καθεστικότων αιθήμων δεν είναι βέβαια άλλο από το κοινωνικό σύστημα. Οι εθνικοί δεσμοί διοίκησης, όπως τους αποκαλεί συχνά στο έργο του, χωρίς να γνωεί φυσικά τις αρνητικές πτυχές της λειτουργίας τους, ο ίδιος εξάλλου άσχησε αυστηρή κριτική σε όσους τις ξυδανεί και μόνο. Σε κάθε περίπτωση όμως δεν μπορεί να γνωηθεί το γεγονός ότι έγινε σχορικοί και αγρότες, εκπουλούθησαν τις επαναστατικές ιδέες και έλαβαν ενεργό μέρος στην εθνικερσία, ενστερνιζόμενοι την εθνική ιδέα. Αποτέλεσαν τη μεγάλη μάζα των αγωνιστών της ελευθερίας. Με τη συμμετοχή τους αυτοί δήλωναν το παρόν, ενώ παράλληλα προσέβλεπαν στην ουσιαστική βαλτίωση των συνθηκών της ζωής τους. Βασικά και κυρίως την απελεθέρωση από τις αυθαιρεσίες της Οθωμανικής Διοίκησης, την μείωση της φορολογίας και τη διανομή της εθνικής γης, που ανήκε στον Τούρκο δυνάστη, στον Σουλτάνο και είχε πλέον απελευθερωθεί ή απελευθερωνόταν σταδιακά. Όλες οι εθνοσυνελεύσεις εξάλλου, κατά τη διάρκεια του αγώνα, αναγνώρισαν το δικαίωμα των αγροτών στη γη, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο της διανομής της στους ακτίμονες αγωνιστές μετά την Επανάσταση. Τα αιτήματα και οι προσδοκίες των απονοημένων αγωνιστών της Επανάστασης θα μπορούσαν να συνοψηστούν στο γνωστό και από την περίφημη ταινία του Ken Loach, για τον Ισπανικό Ανηφίλιο βέβαια, «Γη και Ελευθερία», αν και ποτέ δεν διατυπώθηκε με τον τρόπο αυτό. Εν τούτης, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ιστορικός Εύη Καρούζου, ανοίγω εισαγωγικά, έτσι η εθνική γη πήρε συμβολική μορφή. Ήταν η γη των προγών την οποία οι χωρικοί έπρεπε να ανακτήσουν. Όλες οι εθνοσυνελεύσεις αναγνώριζαν τόσο το δικαίωμα των Ελλήνων στην Ελευθερία, όσο και το δικαίωμά τους στη γη. Τον ελληνικό κράτος εν τούτης θα καθυστερήσει να προβεί σε καθολική διανομή της γης στους αγρότες, θα εθνικοποιήσει τις γιές και θα παραχωρήσει σε αυτούς μόνο τη χρήση με αντάλλαγμα τη φορολογία. Η διανόμη των εθνικών υγεών θα ανταχθεί σε μίζο με ζήτημα και θα απασχολήσει έντονα το ελληνικό κράτος όλο σχεδόν το 19ο αιώνα, ενώ θα αποκτήσει μια άλλη διάσταση και δυναμική μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας το 1881, αλλά και το διπλασιασμό της χώρας κατά τη διάρκεια των βαλκανικών πολέμων του 1912-13. Έτσι, 100 χρόνια μετά την απελευθέρωση, το έτημα της διανομής της γης στους καλλιεργητές, όπως ήταν το σύνθημα των αγροτών, θα λάβει εκκληκτικές διαστάσεις, τα επισόδια είναι μονοστά, μονοσαντήπας, κυλελεαρ και τα λοιπά, που θα οδηγήσουν σε επίγουσες και δραστικές θύσεις, κυρίως μετά τη μικροστατική καταστροφή και την έλεξη των προσφύγων. Ο δρόμος επομένως ήταν μακρύς, αφού πολλές από τις αναγκαίες τομέες της παραγωγικής ανασυγκρότησης και τις θεσμικές μεταβολές που συνοδεύουν την ίδρυση ενός σύμφωνοι, κατά τα δυτικό-ευρωπαϊκά πρότυπα κράτους, παρέμεναν σε κρεμότητα. Πολλές από αυτές επιχειρήθηκε με διάφορους τρόπους να γίνουν πράξη καθόλου τη διάρκεια του 19ου αιώνα, οι περισσότεροι θα ευρωδοθούν κατά τη διάρκεια του 20ου, το μεσοπόλεμο ή και μεταπολεμικά, όπως για παράδειγμα η αγορτική μεταλύθμιση και η αποκατάσταση των ακτιμών γυγενών και προσφύγων, η αναδιάρθρωση του αγροτικού τομέα, ο εξυγχρονισμός του τραπεζικού συστήματος με στόχο την πάτεξη της τοκογλυφίας, εκμηχάνιση της παραγωγής κ.ο.κ. Όλα αυτά συνδέονταν άρρυκτα με την καλυτέρευση των όρων ζωής του πολυπληθέστερου ιστορικού υποκειμένου, που αναδείθηκε το 19ο αιώνα μέσα από τις φλόγες του πολέμου της ανεξαρτησίας των αγορατών, γεωργών και κτινοτρόφων. Τα ζητήματα αυτά θα τα εξετάσουμε και θα τα αναλύσουμε διαξοδικά σε συνέντριο, που προγραμματίζουμε να διεξαρθεί το Σεπτέμβριο του 2021, ελπίζουμε, από καλύτερες υγειονομικές και άλλες συνθήκες. |
