| : Υπότιτλοι AUTHORWAVE Καλησπέρα. Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Φινόοι άνθρωποι συνδέθηκαν με γυναικείες θεότητες του κάτω κόσμου, όπως η Περσεφόλη. Μερικοί από τους τύπους που βλέπουμε στην Αθώλη, είναι γνωστοί στην αρχαιολογική βιβλιογραφία, ακόμα μια πορά, ως ομάδα αχροδίδης. Οι γνωστοί σε όλους μας όροι, καθυστοί θεά, όρθια θεά, αποδίδονταν με υπηρεσία ευκολίας τα ιδόλια και μόνον το αντίλογος σ' αυτή τη γενικευμένη ερμηνεία εμφανίστηκε με τον Βλίκεμβερ ήδη απ' τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, δεν έτυχε αποδοχής με αποτέλεσμα η άποψη της θεϊκής ταυτότητας να επαναλαμβάνεται και να επιβιώνει, όλοι πιο περιορισμένα βέβαια, μέχρι και την εποχή μας. Η αμφισβήτηση της θεϊκής ταυτότητας ξεκίνησε πρώτα απ' τις όρθιες μορφές, οι οποίες αναγνωρίζονταν περισσότερο ως θυμητές αναθέτρειες, ενώ δίκαιται η θεία φύση των καθιστών γυναικών, με το κύρος του καθίσματος και του ψηλού καλύματος της κεφαλής, αντιστάθηκε πολύ παραπάνω. Η αμυχανία στην εξέδρεση πιστικών εναλλακτικών ερμηνευτικών προτάσων, όταν τα ίδια τα ιδόλια άρχισαν να βρίσκονται σε ιερά διαφόρων θεοτήτων αλλά και σε νεκροτροπία, οδήγησε απ' την άλλη στη διαμόρφωση της αόρις της άποψης ότι οι μορφές συνδυκνώνουν ένα σύνολο αναφορών, όχι πάντα εύκολο να προδιοριστούν. Στο συγκεκριμένο αυτό τοπίο, μια αρήξη καιλεύτη πρόταση αυτούς ερευνητές Μιλέρ Εντλής Κομχαντζή, προσέφερε μια πιστική απάντηση στο δίλημα Θεότητα ή Όχι, με κυριότερο επιχείρημα τις οικονογραφικές συμβάσεις από άλλες αναπαραστατικές τέχνες της ίδιας εποχής. Το γλυκτό σύνδευμα του Γενέλεο από τη Σάββα, το νησί από όπου ξεκινούν πολλά φαϊκόει δόλια και ταξιδεύων στις αγορές της Μεσογείου, συγκεντρώνει σε μια οικογενειακή φωτογραφία μιας εξαμελούς οικογένειας, και μάλιστα μελεζάδες και ενώ τις εφηγραφές με τα ονόματα πάνω στα αγάρματα, τα αντιπροσωπευτικά μέλη της οικογενειακής δομής των αρχαϊκών χρών, κατ' ουσία τους βασικούς οικονογραφικούς τύπους Οικογένεια τα ανδρικά και γυναικεία αγάλματα που είναι γνωστά ως πουροι και πόρες, οι μεγάλες δηλαδή μαρμάρινες εκδόσεις των πύληνων ειδωλίων, ξεκίνησαν γι' αυτά την καριέρα τους το δεύτερο μισό του δέκατοου αιώνα όλα ως θεότητες Αργότερα η αρχαιολογική έρευνα δέχτηκε ότι τα αγάλματα αυτά που βρέθηκαν και σε νεκροταφία δεν είχαν πάντοτε την ίδια σημασία αλλά ανάλογα με την περίπτωση παρήσθαν ανάλογοι θεούς και άλλοι τεχνητούς. Αγάλματα των θνητών δηλαδή αφιερώνονταν στα ιερά των θεών που σχετίζονταν με τις τελετές μετάβασεις των νεαρών αγόρδων και κορισιών στην Εκτυβία όπως του Απόλονα, της Άρτεμης ή της Δήμητρας Η πλαστική τέχνη που συνδέεται άμεσα και οργανικά με την κοροπλαστική μας προσφέρει και παιρετέρω πιστικά παραδείγματα ως προς το οικονολόγιο και τους τρόπους ακόλουσους των ορφών Τα παρακάτω παραδείγματα της οθόνης δεν είναι τυχαία επιλεγμένα να παίχνουν τόσο πολύ χρονικά με τα προηγούμενα που παρουσιάσαμε. Η ανθεκτικότητα των τρόπων αναπαράστασης αποδεκνύεται από τις επιβιώσεις σε πολύ μεταγενέστερα έργα όπου οι συνδυλώσεις της ηλικιακής, οικογενειακής και κοινωνικής θέσης είναι σαφής και επιβεβαιώνεται από το επειγραφικό υλικό Δυστυχώς τα ιδόλια στερούνται την ερμηνευτική βοήθεια που προσφέρει το αφηγηματικό πλαίσιο της οικονογραφίας των παραστάσεων στα αγγεία ή στα ταφικά ανάγκη. Λείπει η αλληλεπίδραση των εικονιζόμενων ορφών, αλλά από την άλλη το φύλλο, η ηλικία, οι στάσεις και οι χειρονομίες, ενδύματα και εξαρτήματα δημιουργούν στερεοτυπικές ή καστικές μορφές που παραπέμπουν τους θεατές σε συγκεκριμένες ιδέες. Η γενική αποδοχή και χρήση συμβατικών τύπων που αντανακλούν τα ηλικιακά και κοινωνικά στάδια στις μεταγενέστερες εποχές ενισχύει σημαντικά την άποψη ότι οι χαρακτηριστικοί συχνητοί τύποι των αρχαϊκών ειδωλίων, ανακεκλειμένος άντρας καθυστή γυναίκα, όρθιο κορίτσι και αγόρι, αντιπροσωπεύουν ένα ηλικιακό στάδιο με συγκεκριμένο κοινωνικό ρόλο άμεσα σε σχετισμένο με το φύλλο τους. Η παγίωση αυτή φαίνεται ότι γίνεται στο δεύτερο μισό της αρχαϊκής εποχής και αρχίζει να αντανακλάται πια και στα ταφικά συμφραζόμενα. Σήμερα, μάλιστα, έστως μπορούμε να τοποθετήσουμε χρονικά τη διαδικασία που οδήγησε στη χρήση των ίδιων τύπων και στα ιερά και στους τάχους. Το παράδειγμα λόγου χάρη της Άμου όπου η γνωστή τύπη των αρχαϊκών ιδεολίων, εμφανίζοντας τα ωσταθηκά ευρήματα από τον 6ο αιώνα π.Χ. και εξής, δείχνει ότι τα αντικείμενα που χρησιμοποιούνταν σε τελειτουργικά συμφραζόμενα στα ιερά, παραδείγματος χάρη για τις διαβατήριας τελετές ενηλικίωσης, στους τάχους σηματοδοτούν την παρουσία των αωρών, των νεαρών δηλαδή αγωριών γιοκοριτσιών που πάθηκαν πρόωρα και το πέρασμά τους από μια κατάσταση σε μια άλλη. Εξετάζοντας το χρονικό πλαίσιο στο οποίο πραγματοποιείται αυτή η τυποποίηση και η δημιουργία ενός περιορισμένου δημοφιλούς ρεπερτορίου, πρέπει οπωσδήποτε να λάβουμε υπόψη μας δύο πολύ σημαντικούς παράδοξες. Την άμθιση του εμπορίου στο πλαίσιο των απηγειών και την γενικευμένη χρήση της τεχνικής της μήτρας που επιτρέπει τη μαζική παραγωγή πολυάρρυτων ορθεινών ειδωλιών. Ο συνδυασμός αυτών των δύο προϋποθέσεων επιτρέπει τη διακίνηση ειδωλιών από τα Ανατολικοειωνικά κέντρα, τη Μίλητο, την Έφεσο, τη Ρόδο και τη Σάμο, σε όλον τον διευρυμένο αρχαϊκό κόσμου, ειδώλια που ήταν απαραίτητα για τις αναθέσεις στα ιερά που αυτή την εποχή αποκτούν μεγάλη επινευολία. Μαζί με τα ειδώλια διακινούνται και μήτρες, αλλά πια είναι εύκολο να παραχθούν από αυτά και δευτερογενείς μήτρες και να προχωρήσει άμεσα η κατασκευή πανωμιώντυχων ειδωλιών σε πολύ μακρινά σημεία. Η περιοχή της Μακεδονίας φαίνεται πως αποτελεί αυτή την εποχή μια σημαντική αγορά, με ειδώλια που μετά την εισαγωγή τους αντιγράφονται και διαδίδονται. Η χρήση δευτερογενών μητρών μειώνει το κόστος και οδηγεί σε μικρότερα ειδώλια όπου εκδιάκριτα ήταν μόνο τα βασικά χαρακτηριστικά της μορφής, που αρμούσαν τοστόσο για να επικοινωνήσουν το μήνυμα της κοινωνικής δυνατότητας της αναθέτριας στο πλαίσιο της αφιερωματικής πράξης. Το αποτέλεσμα είναι η υπαγίωση τύπων που εκφράζουν με επιτυχία καθολικές αναγνωρίσιμες ιδιότητες, που μπορούν να έχουν σημασία και σε διαφορετικά περιβάλλοντα να δημιουργούν με άλλα λόγια μια κοινή γλώσσα που μπορεί να γίνει εύκολα δηληπτή παντού. Η απόλυτη σχεδόν υπεροχή του γυναικείου φύλου στον κόσμο, τον ιδεολείο, σε όλες τις εποχές, δεν μπορεί παρά να βρει την ερμηνεία της στο γεγονός ότι ήταν οι γυναίκες που βρίσκονταν στο επίκεντρο των καταστάσεων και των πράξεων που σχετίζονται με τα ιδόλια. Φαίνεται πως ο γυναικείος ιδιωτικός χώρος στο πλαίσιο του οίκου συμπλέκεται με τον δημόσιο κυρία μέσω του λατρευτικού χαρακτήρα τελετών που συνδέονται με τις ηλικιακές μεταβάσεις αλλά και τις αδύστυχες κοινωνικές μεταβάσεις που προϋποθέτει η ανάληψη διαφορετημένων ρόλων. Πρόκειται ουσιαστικά για τις ακοδεκτές κοινωνικά ανήλικες και ενήλικες ταχτότητες που αποτυπώνουν οπτικά στην ιδανική του μορφή τις έγκυρες ιδέες για τη σύζυγο και τη μητέρα αλλά και για την κόρη. Η καθιστή στάση συνάδει με το κύρο στους έγγαμες και μητέρες. Η όρθεια δίνει έμφαση στη σημεία χάρη που ταιριάζει στη νεαρή ηλικία. Οι σε χιλιάδες αντίτυπα αναπαραγωδίτος συγκεκριμένων τύπων που επαναλαμβάνονται με εμμονή αλλά και η χρήση τους σε διαφορετικά συμφραζόμενα μπορεί να εξηγηθεί ικανοποιητικά από το γεγονός ότι εκφράζουν ένα καθολικό νόημα. Ωστόσο ότι μπορούν να χαρακτηριστούν ιδόλια για όλες τις δουλειές καθώς βρίσκονται σε όλους τους χώρους ανθρώπινης δραστηριότητας δεν σημαίνει ότι το νόημά τους ήταν συγκυχημένο μη αντιληπτό και μπορούσε να ερμηνευθεί αυτού καθένα με άλλο τρόπο όπως υποστηρίζεται πορουσμένους μελετητές. Αντίθετα πρέπει να αποτυπώνει μια αλήθεια που θα είχε νόημα στο θεατή να αποτελεί μια αναγνωριστική εικόνα που μέσα από την επανάληψη θα έλπα να βεβαίωνε τις κυριαρχιές αξίες της ομάδας. Παρ' όλες τις δουλειές καθώς βρίσκονται σε όλες τις χώρους ανθρώπινης δραστηριότητας δεν σημαίνει ότι το νόημά τους ήταν συγκυχημένο μη αντιληπτό και μπορούσε να ερμηνευθεί αυτού καθένα με άλλο τρόπο όπως υποστηρίζεται πορουσμένους μελετητές. Πρέπει νομίζω να αναγνωρίσουμε και στις τάσεις, την εμπάνιση, τη διακόσμιση και γενικότερα τη διαχείριση του σώματος και των προϊστορικών ειδωλίων. Οι μαστίοι, η διόγουυση της κοιλιάς, η δήλωση της γεννητήσιας περιοχής και στα δυο φύλλα πρέπει να υπακούν στις ίδιες ανάγκες την εποχή που η διόνυση του είδους απαραίτη για τη διατήρηση της κοινωνικής συνεχής κατατάσσεται πολύ ψηλά στην κλίμα ταξιό των κοινωνιών. Οι επίμονες εικόνες που παρουσιάσαν φαίνεται ότι υπακούν σε βιολογικές αλλά και θεμελιώδεις κοινωνικές ανάγκες που δύσκολα μεταλλάσσονται. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα ευρήματα της νευροεπιστήμης, που εξετάζει τη βιολογική, τη ψυχολογική και τη κοινωνική φύση του ανθρώπων, υπάρχουν δύο συστήματα του εγκυφάλου, το ασυνείδητο συναισθηματικό που σχετίζεται με τη φυσική μας ιδεολογία και το συνειδητού ορθολογικό που έχει να κάνει με τα έθιμα που θεσπίζονται για να ζούμε σε συνεργασία μεταξύ μας και τα οποία διαμορφώνονται μέσα από πολλές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Συνθετικό κρίκο που ενώνει αυτές τις μορφές που ακολουθούν την ανθρώπινη δραστηριότητα από τα βάτη της προϊστορίας σε όλη την αρχαιότητα, αποτελεί η μετάβαση της αρχαιολογικής ερμηνείας από τη σφαίρα της αδιαμφισβήτητης θεότητας σ' έναν κόσμο ανθρώπων, όπου τα έμφυλα χαρακτηριστικά, το βιολογικό μας δηλαδή κομμάτι, συνδέεται με τον κοινωνικό του ρόλο. Διαπιστώνουμε ότι οι ερμηνείες μας, σε ερωτήματα τόσο παλιά όσο και οι έρευνα, παρουσιάζουν μια κανονικότητα στην αλλαγή. Η αρχαιολογία έχει σαράγει εδώ και καιρό στην προβληματική και άλλους ιδέους, όπως την κοινωνιολογία, την κοινωνική αθροκολογία, την γνωστική ψυχολογία και πολλούς άλλους. Τα ιστορικά φαινόμενα και οι κυρίαρχες ιδεολογικές τάσεις κάθε εποχή συνολοφάνελλα ότι επηρεάζουν και κατευθύνουν τις θεωρητικές προσεγγίσεις, λειτουργώντας ωστόσο πολλές φορές παρά τις αγαθές προθέσεις ως προκαταλήψεις στην επιστημονική έρευνα. Αναμφίβολα υπάρχουν γενείς περιορισμοί στην κατανόηση των ιδεολογιών της απότερης προϊστορίας. Η κυρίαρχη παρουσία των ιδεολίων σε όλους τις τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, από τους πιο επίσημους μέχρι τους πιο προσωπικούς, μας δυσκολεύουν να τα αποκρυπτογραφήσουμε και να τα κατηγοριοποιήσουμε οριστικά. Δεν πρέπει ωστόσο να ξεχνούμε πως πρόκειται για επαναλαμβανόμενες εικόνες που διατηρούν μια συμβολική και σημειολογική δυναμική που έχουν συσορέψει στη μεγάλη διαδρομή τους. Κατά τη γνώμη μου το νόημά τους δεν ήταν αδιάγνωστο και συγκιχημένο, ταιριαστό με μια μεταμοντέρνα ανάγνωση του τύπου ο καθένας και η ερμηνεία του. Η συζήτηση σίγουρα θα συνεχιστεί και στο μέλλον. Αυτό που είναι σημαντικό και μας διδάσκει η ιστορία της ερεύνας είναι ότι πρέπει να στηριζόμαστε στα δεδομένα που προσφέρουν τα ίδια τα αντικείμενα και να αποφεύγουμε τις ερμηνίες που οργανώνουν τη δική τους προκει, υπακούοντας σε μια ιδεολογική ατζέντα. Ιδιαίτερα σήμερα που οι ερμηνίες έχουν την τάση να εξελίσσονται σε αφηγήματα στα μέτρα σύγχρονων αιτημάτων και προσδοκίων, καρικευμένα με αντιλήψεις πολιτικής ορθότητα και αναγνωρίσιμες σύγχρονες νεπρώσεις που, κατά τη γνώμη μου, δεν είχαν καμία θέση σε αρχιές κοινωνίες. Ευχαριστούμε και εμείς την κυρία του Πουμού για την ανακοίνωση αυτή που φαντάζουμε ότι θα προκαλέσει μια πολύ ζωή ζωή για εσείς. |
