| : Κυρίες και κύριοι, αγαπητές φίλες, αγαπητοί φίλοι, καλησπέρα σας. Σας καλωσορίζουμε στη σημερινή μας ημερίδα, που είναι αφιερωμένη στην παραδοσιακή ξυλοναυτηγική, έναν ευαίσθητο τομέα που καίει όλους μας, να θεωρώ και ολόκληρη τη χώρα, και που η αφορμή για την ημερίδα αυτή, την οποία συνδιοργανώνουμε σήμερα, ήταν η έκθεση που φιλοξενήσαμε για τρεις ή τερσίμισι μήνες, νομίζω, στο χώρο μας, με θέμα τα καϊκιά που πληγόναμε. Η έκθεση που έχει διοργανωθεί από την Πολιστή Πλακφόρμα Ορίζοντας Γεγονότων, με τον οποίο είμαστε συνδιοργανωτές, και επίσης στην ημερίδα αυτή συνδιοργάνωση έχει και το Μουσείο Ναυπηγικών και Ναυτικών Τεχνών Αιγαίου και ο Δήμος Ανατολικής Σάμου. Όλοι μαζί φροντίζουμε για αυτό που αγαπάμε, τη χάλασσα και τα καϊκιά μας. Το Ιστορικό Άρχιο και Μουσείο Ίντρας, ειδικότερα ένας δημόσιος φορέας, μια δημόσια υπηρεσία, αληθινή κυψέλη ιστορίας και πολιτισμού, με συνέπεια με επιμονή και κυρίως με υπομονή έχει αναλωθεί εδώ και χρόνια τώρα σε μια συνεχή προσπάθεια διάσωσης και προβολής της Ναυπηγικής μας παράδοσης. Αγαπητοί φίλοι είναι βέβαιο ότι χωρίς την αυτοσύνη της η πατρίδα μας δεν θα μπορούσε να υπάρχει σήμερα. Η ανεξαρτησία της είναι γνωστό σε όλους ότι θεμελιώθηκε κατά κύριο λόγο με την ισχύ της, με τη δύναμή της στη χάλασσα. Ακόμα και σήμερα, ακόμα και στις γκρίζες μέρες της παγκόσμιας οικονομικής κάμψης, η χώρα μας θα φιέται για την κρατεά εμπορική της ναυτιλία στα διεθνή ιδέα. Συνεπώς, θεωρώ ότι μόνο ως προσβολή του παρελθόντος αλλά και του παρόντος μας, της ίδιας μας της ιστορίας δηλαδή, θα μπορούσε να θεωρηθεί το γεγονός ότι με τη γνωστή ευρωπαϊκή οδηγία συνεχίζεται μέχρι σήμερα με τη δικαιολογία του περιορισμού της υπεραλίευσης η αδιάκοπη καταστροφή των ελληνικών παραδοσιακών ξύλινων αλληλευτικών σκαφών από τα οποία περίπου δωδεκάμισι χιλιάδες έχουν καταστραφθεί, κατά τα τελευταία 20 χρόνια, κραγικός αριθμός, με αντίτιμο την αποζημίωση που δίνει η αρμόδια Ευρωπαϊκή Επιτροπή στους Αλληλεοίς για να αποσύρουν τα σκαριά τους και να περιοριστεί έτσι η υπεραλίευση. Σκαριά που χρειάστηκαν χρόνια και χρόνια να χτιστούν στα καρνάγια, έχοντας περάσει χρόνια και χρόνια ζωή στα κύματα, θρηματίζονται μέσα σε λίγα λεπτά, βλέπουμε την εικόνα, από τον βραχείωρο μιας αδυφάγου μπουλντόζας που κατατρώγει τα σωφικά τους. Πολλές φορές μάλιστα είναι τόσο γερά που χρειάζεται να έρθει και δεύτερο μηχάνημα για να τα σπάσει. Αλήθεια, πολύ φλιβερές σκηνές. Εκτός λοιπόν της άφατης λύπης και της αγανάκτησης μας για το θλιβερό αυτό φαινόμενο, όπως σας είπα την αφορμή για τη διοργάνωση εν έδωσε η έκθεση, η πολύ πετυχημένη έκθεση τα καϊκιά που πληγόναμε, που ήταν ένα στίχημα υλοποίησης με τον εικαστικό Τζίμι Ευθυνίου, που είναι ψυχή του Ορίζοντα, και την ιστορικό τέχνης Φέιτζανε του Λάκου. Βλέπουμε εδώ εικόνες από το χώρο μας στην έκθεση. Αν όμως την αφορμή μας την έδωσε η έκθεση, η αιτία της ολοπρότιμης συμμετοχής μας σε όλα αυτά, είναι η ιδιοκτησία ενός σκαριού που έχει το Ιστορικό Αρχείο και Μουσείο Ίδρας, ενός πολύπαχου παραδοσιακού σκαριού του Ελένη Π, το βλέπετε στη διαφάνεια, κηρυγμένου ως διατηρητέο μνημείου της νεότερης νακτικής μας κληρονομιάς. Ενός σκαριού, γιαγμένου στη σκιάθο και συνδεδεμένο απόλυτα με την ίδρα, που φιλοδοξούσαμε να φιλοξενηθεί ξανά, όπως ακριβώς το βλέπετε, και ακόμα καλύτερο, ζωντανό και αποκατεστημένο, στα γνώριμα νερά του νησιού μας, μια και που σ' αυτά τα νερά άραζε επί 45 συναπτά χρόνια, μεταφέροντας όλα τα απαιτούμενα τροφοεφόδια, πορτώνοντας τα και ξεκινώντας από τον Αγιόργη στο Κερατζίνι του Πειραιάδου. Όμως ας δούμε τα πράγματα περισσότερο από κοντά, ξεκινώντας από την μοναδική και ιστορική μας ίδρα, στην οποία και κατοικοεδρεύει το ιστορικό μας αρχείο και μουσείο. Η ίδρα, βλέπετε την ομορφιά της, είναι κατεξοχήν ένα νησί της ναυτοσύνης, ένας γνήσιος ναυτότοκος. Ένα νησί που στα καρνάγια του χτίστηκαν πολλά από τα περίφημα σκαριά των δύο περασμένων αιώνων. Το απόγειο της Αχμής τους, ολόκληρο το 19ο και στην αρχή του 20ου αιώνα, και η κατιούσα που έλαβε η ναυπηική της παράδοση από το 12ο του 50 και μετά, δεν μπορούν παρά να υπογραμμίζουν μονίμως τις μέρες δόξας και παραγωγικής ναυτικής δημιουργικότητας που έζησαν αυτοί οι τόποι αλλά και οι άνθρωποι που τους ζούσαν. Οι ιδραίοι καραβομαραγοί και τα τσούρμα τους, οι μαθητάδες βοηθοί τους, νέοι και παιδιά του νησιού που η αγάπη για τη θάλασσα και η ένθεσή τους για μάθηση τα οδήγησε κοντά στους μεγάλους αυτοβίδατους δασκάλους καραβομαραγούς και σε τόσους άλλους, στα καρνάγια και στις άλλες των οποίων κατασκευάστηκαν μερικά από τα αναπηγικά ρισθουργήματα. Καραμπόσκαρα, πρεχαντήρια, περάματα και άλλες παραλλαγές καριών που σήμερα τα περισσότερα, για να μην πούμε όλα σχεδόν, βρίσκονται σαν εικόνες μιας άλλης εποχής μέσα συνήθως σε παλιές κυτρινισμένες φωτογραφίες, εγκλωμπισμένα στο φακό του φωτογράφου, ανέπαθα φαρής από τη μανία του χρόνου. Από αυτά τα σκαριά εργάτες που ψάρευαν ή μετέθεραν πράγματα και όργαναν τις θάλασσες, κάποια δεν έχουν πια τα άλμπουρα και τα ιστία που υποστήριζαν τις παλιές τους μηχανές. Σε πολλές αυτές φωτογραφίες οι Δρέικων Σκαριών που σώζονται σήμερα στο φωτογραφικό μας αρχείο, εδώ στην υπηρεσία μας, όπως επίσης και στο φωτογραφικό αρχείο του Μουσείου Μπενάκη, ήταν σκαρωμένα στο Μαντράκι, στο Γλυφό, στον Βαλαμιδά ή και παλιότερα μέσα στο ίδιο το σημερινό λιμάνι. Στα φωτογραφικά τους αποτυπώματα διακρίνεται εκτός της ανυπέρβλητης ομορφιάς τους, η μετάβαση από το ιστίο στη μηχανή σε μια μικτή μορφή. Ακόμα και με την έλευση της μηχανής όμως, το εμβληματικό ιστίο, το περίφημο πανί, παραμένει βοηθητικά. Με πόσες λεπτομέρειες αλήθεια μπορεί να αναπολίσει κανείς. Δράτομαι λοιπόν της ευκαιρίας, αγαπητοί φίλοι, με την παρουσία αυτής της ημερίδας, που αφορά τον κατεξοχήν ζωτικό τομέα της ελληνικής ναυτηλίας, τα ναυτηγεία, τα καρνάγια και τα σκαριά, να σας αναφέρω μερικές σκέψεις μου για αυτή τη γεμάτια αύρα θαλασσινής δημιουργίας, όσο και πολύ παθή επαγγελματική δραστηριότητα των ελλήνων της θάλασσας, η οποία με τον ένα ή τον άλλο τρόπο μας αφορά συναστηματικά τουλάχιστον όλους. Σήμερα πολλά από τα παλαιά αυτά δημιουργήματα που έχουν την τύχη να διασώζονται, σκαριά που ξέφυγαν ευτυχώς από τις δαγκάνες της Μπουντόζας, έχουν κηρυχθεί διατηρηταία ιστορικά μνημεία από το Υπουργείο Πολιτισμού. Για τα ναυτικά μας μουσεία, ένα από τα οποία είναι και το δικό μας, τα οποία ευαισθητοποιούνται πολύ στον τομέα της ναυτηγικής μας παράδοσης, τα παλαιά αυτά σκαριά αποτελούν πραγματικά ένα στίχημα. Ένα στίχημα που ωστόσο έρχεται να συγκρουσθεί με την τρέχουσα κρατική πραγματικότητα, συνεχώς αρκετά δύσκολο να κερδηθεί, ή τουλάχιστον να κερδηθεί ακόμα. Και όταν βλέπεις τόπους θαλασσινούς, επαγγέρματα της θάλασσας, όπως αυτά των καραβομαραγγών, να έχουν σβήσει έτσι άδοξα σε όλα μας σχεδόν τα νησιά, σε όλους τους ελληνικούς ναυτότοκους, όπως αυτόν της ίδρας, όταν βλέπεις την ανυπαρξία σχολών καραβομαραγγών και μαθητάδων, τότε το στίχημα φαντάζει σχεδόν ανεδαφικό. Και όταν βλέπεις επιπλέον τον ανελέητο και συνεχές σπάσιμο των ξύλινων αλληλευτικών σκαρτιών με τις αδυφάγες αυτές βουλντόζες, τότε απελπίζεσαι σίγουρα. Η έλεψη πράγματι νέων καραβομαραγγών στα καρνάγια είναι πλέον ένα συνηθισμένο φαινόμενο. Ήδη εμπειρή παλή τεχνική που έχουν απομείνει σε αυτή τη δουλειά είναι λάχιστη, 3-4 σε όλη την Ελλάδα, ενώ σε πλήρη λειτουργία και παραδοσιακά καρνάγια υπάρχουν μόνο 4 πέντια. Πλέον τα ξύλινα σκάφη είναι λίγα και αυτό οφείλεται κυρίως στο υψηλό κόστος συντήρησής τους βεβαίως, το οποίο όμως είναι άμεσα συνδεδεμένο με το γεγονός ότι δεν υπάρχουν ταχνίτες. Συνεπώς τα τελευταία χρόνια τα πλαστικά σκάφη έχουν κατακλήσει τις θάλασσες και έχουν εκτοπίσει το τρεχαντήρι, τη σκούνα, το πέραμα, το καραβόσκαρο. Έτσι έσβησαν και από την Ίδρα, ακόμα και τα τελευταία ύχνη καρνάγιου που είχαμε και η τελευταία επαγγελματική ενασχόληση τεχνίτλη Ιδραίου Καραγομαραγγού. Τι κριμαλίπια! Στην Ίδρα ο τελευταίος των τελευταίων, ο Μαστρογιλευτέρης Γρυπαίος, που είχε την ευγενή καλοσύνη να δορίσει στο Μουσείο μας όλα τα εργαλεία της δουλειάς του, είναι πλέον πάνω από 85 ετών και έτσι έκλεισε και αυτό στο καρνάγιο του. Είχαμε όμως τη χαρά να προλάβουμε να τον τιμήσουμε εν ζωή πρόσφατα, στην πολύ όμορφη έκθεση που φιλοξενήσαμε σε συνεργασία με τον ορίζω των γεγονότων, γιατί πιστεύουμε απόλυτα ότι αυτό επιβάλλει η αγάπη και ο σεβασμός και η αναγνώριση στην αυτοσύνη των νησιών μας και στους ανθρώπους που την υπηρέτησαν. Και μας είπε τόσο πολλά ο Μαστρολευθέρης. Ρουφήξαμε αληθινά τις αφηγήσεις του. Χέρια χαραγμένα από τη δουλειά, πρόσωπο σκασμένο από τον ήλιο, όμως τα μάτια ζωηρά, το μυαλό ξηράφι και οι αναμνήσεις του Μαστρολευθέρη Γριπέου τόσο ζωντανές. Απίστευτη αγαλίαση. Αυτές όμως είναι μόνο αναφορές σκέψεων και γεγονότων. Ο καημός και το αγάφι ήταν για μας άλλος. Ήταν το παραδοσιακό σκαρή Ελένη Π. Ο κοινός σύνδεσμος της Ίδρας με το πανέμορφο νησί της Κιάκτου, όπως σας προεμέντερα, με συνδετικό κρίκο την τέχνη της θάλασσας. Και κάπως έτσι ξεκίνησε για μας εδώ στην Ίδρα πριν από 20-27 χρόνια, εφθείς μετά την αγορά του από την ιδιοπίτρια οικογένεια Βλαχόπουλου, ένας ατέρμονος και εναγώνιος αγώνας για τη διάσωση αυτού του πανέμορφου, πραγματικά εκπροσώπου της μαθηικής μας παράδοσης. Περνώντας τώρα σε μια δρομερή περιγραφή του, θα ήθελα να αναφέρω ότι το Ελένη Π., ξύλινο πέραμα του 1939, χτίστηκε σε ένα από τα ονομαστά Καρνάγια του νησιού της Κιάκτου. Στον Καρνάγιο του ντόπιου αρχινακτηγού Μαστρογεώργι Μιτυλινέου, ο οποίος φημιζόταν ιδιαίτερα στη Κιάκτου για την κατασκευή περαμάτων. Σύμφωνα με μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν και εργάστηκαν την εποχή εκείνη στο Καρνάγιο Μιτυλινέου, το Σκαρή, όπως προανέφερα, χτίστηκε το 1939, χωρίς ωστόσο λόγω συνθηκών πολέμου να γίνει άμεσα η καθέλη κησί του, με αποτέλεσμα να μείνει έξω στα χρόνια του πολέμου του 40 και να υποστεί μεταβολές στο σκελετό του. Έκανε λοιπόν τις λεγόμενες χιλιές, όπως τις λένε, που σύμφωνα με τον ιδιοκτήτη του, το συνόδευαν μέχρι σήμερα. Επίσημα έγγραφα αναφέρουν ως τελικό έτος πάντως καθέλη κησί του το 1951. Το Σκαρή είχε παραγγελθεί στον Καραβομαραγκό Γιώργη Μιτυλινέου από τα αδέλφια Δημήτρη, Αλέξανδρο, Κωνσταντίνο και Γιώργιο Ανδριά, της γνωστής οικογένειας Ανδριά στο λιτόχορο πιερίας και αρχικά γνειολογήθηκε στη Θεσσαλονίκη με το όνομα Δημήτριος Α. Με διαδοχικές μεταβιβάσεις πουλήθηκε το 1964 στον βολιώτη Ζηση Τριανταφύλου και μετονομάστηκε Τζίνα Ταφ. Και τρία χρόνια αργότερα, το 1967, ο Τριανταφύλου το μεταπούλησε στην Τίνο, στον Μιχαήλ Παρασκευά, ο οποίος του έδωσε το τρίτο και τελευταίο κατά σειρά ονομά του Ελένη Τ, Ελένη Παρασκευά, που το σκαρί το φέρει μέχρι σήμερα. Τέλος, στα 1972, το σκαρί αγοράστηκε από τους ιδρέους Παναγιώτη Γλαχόπουλο και Ιωάννη Τζουρδό με το ποσόν τότε των 120.000 γραφμών. Μετανοιολογήθηκε στο μυαλόγιο α κλάσιο στρουημένος ίδρας και την ίδια εποχή τοποθετήθηκε στο σκάπος μηχανή Κανάκι 100 HP. Το περίφημό Ελένη Π για μέτρη τα χρόνια χρησίμεξε στο ιστορικό νησί της ίδρας ως ο αποκλειστικός μεταφορέας τροφοεχωδίων από την Αθήνα και τον Πειραιά. Την άδεξή του την περίμεναν αναγωνίως μία και δύο χωρές την εβδομάδα στο λιμάνι τους οι ιδρέοι. Ήταν αληθινό πανηγύρι ο ερχομός του και υπήρξε, χωρίς ύχνος υπερβολής, το εμπληματικότερο σκαρί του νησιού. Δεν υπήρχε ζεωγραφικό έργο, η ταινία της εποχής, η καρποστάλ και λοιπά, που να μην περιλαμβάνει στην αφήγησή του το Ελένη. Εδώ βλέπουμε μερικά από τα ζεωγραφικά έργα, πολύ γνωστών ζωγράφων, που όλοι έχουν ασχοληθεί με το Ελένη. Στις 12 Ιουλίου 1999, και ενώ ήταν έτοιμος ο ιδρέος ιδιοκτήτης του να το πουλήσει, όπως μαζί αβεβαίωνε, στον πρόεδρο της συμφωμάδας Manchester United, που το ζητούσε για το εκπέσιο μηνύων αφηγικής σπεντάμεση, στο πάρκο παραδοσιακών σκαφών εκεί, ή αν η συμφωνία τελικά δεν έκλαινε να το χαλάσει με τη δικαιολογία ότι έφαγε πλέον τα ψωνιά του, ήρθε η παρέμβαση της υπηρεσίας μας του Ιστορικού Αρχικού Μουσείου Ίδρας και προσωπικά βέβαια εις ομιλούσας. Από εκεί ξεκινά ο ατέρμων αγώνας. Με άμεσες και κατεπίγουσες ενέργειές μας προς το αρμόδιο συμβούλιο νεωτέρων μηνύων του Υπουργείου Πολιτισμού, το Σκαρή Ελένη Π. κηρύφθηκε ιστορικό διατηρητέο μηνύο της αναπηγικής μας παράδοσης και αγοράστηκε το φθινόπωρο του 2000 από το Ιστορικό Αρχείο και Μουσείο Ίδρας με γενέα επικορίγηση του τότε Προέδρου της ΑΠΑΜΚ, αγαπητού κυρίου Γιάννη Κωστόπουλου, γνωστού για τη θάλασσα και τα σκαριά της. Με μια παρένθεση το σημείο αυτό αναφέρω ότι η αγάπη μας για τη θάλασσα και τα σκαριά μας οδήγησε την ίδια περίοδο και πάλι με ενέργειες του Μουσείου και υπόδειξη του συνεργάτη μας και συνοδυπόρους των αγώνα για τη διάσωση των σκαριών εκλεκτού Αρχιτέκτονα Κώστα Δαμιανίδη, τον οποίο θα δείτε και διαζώσης ακόμα, ώστε ένα ακόμα παλιό σκαρί της ίδρας, αληθινό και αυτό μνημείο της ναυτυγικής τέχνης, το τσερνίκι Άγιος Νικόλαος, χτισμένο στο Μαραθώκαμπο της Σάμου το 1913, ιδιοκτησίας Ευαγγέλου Κουπουδάκη, να κηρυχθεί διατηρητέω ιστορικό μνημείο. Αυτή τη στιγμή η ευτυχής απόληξη του Συνόλου των Ενεργειών Αυτών και της παρέμβασης του Κώστα Δαμιανίδη είναι το τσερνίκι αυτό να βρίσκεται στην ιδιοκτησία του Μουσείου Ναυτυγικών και Ναυτικών Τεχνών Αιγαίου ώστε σύντομα να προβληθεί και ως αντιπροσωπιστικό του έκπονο. Ξαναγυρίζοντας το χρονικό διάσωση του Ελένη Φ, ενώ το σκάφος βυθιζόταν στο λιμάνι της ίδρας, με εθελοντική προσφορά ριμουλκήθηκε, τυλιγμένο με νάιλον στα ύπαλά του και έφτασε στο Καρνάγιο Κουπετόρι στη Σαλαμίνα, όπου δυστυχώς παρέμεινε έκτοτε και για 27 χρόνια μέχρι σήμερα δηλαδή, χωρίς κανένας, επαναλαμβάνω κανένας, πολιτικός ή άλλος παράγον, να συμβάλει καθοριστικά στη διάσωση και την αξιοποίησή του παρά τις απεγνωσμένες υπηρεσιακές μας και προσωπικές προσπάθειες όλα αυτά τα χρόνια. Αρκεί να σας πω ότι απευθυνθήκαμε γραπτός και προφορικός ως υπηρεσία του Δημοσίου σε όλους τους κατά καιρούς πολιτιακούς παράδολες, η Υπουργία, στο Δήμο-Είδρας, παντού. Σε ιδιότητες χορηγούς, χωρίς κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα. Ότι δύο φορές καταθέσαμε σε συνεργασία με τον ΝΕΟΤ, με τον οποίο είχαμε γράψει σχετική προγραμματική σύμβαση, πρόταση σε ευρωπαϊκά προγράμματα για την ανάγκη της αποκατάστασής του ως ναυτιλικού μηνύου και την αξιοποίησή του ως του πρώτου πλωτού Δημόσιο Μουσείου, όπως πανταζόμαστε ότι θα γίνει, αλλά και τις δύο φορές, ενώ επιλέχθηκε η πρότασή μας, ενώ υπήρχαν όριμα τεύχη δημοκράτησης, ακόμα και οικονομική μελέτη βιωσιμότητας, ο διαγωνισμός για την αποκατάστασή του κηρύχθηκε άγωνος τελικά, λόγω εμφανίσεως ενός μόνο υποψηφίου αναδόχου κάθε φορά. Θα πρέπει εδώ να αναφέρω ότι πολλές ευχαριστίες οφείλω προσωπικά από τη θέση αυτή, στον Γκώστα Δαμιανίδη, ο οποίος στάθηκε σε κάθε περίπτωση δίπλα μου ακόμα και στις κατηδίαν συναντήσεις μας με τους διάφορους πολιτιακούς ηδοτικούς, ιδιωτικούς παράδοτες, δίνοντας τεχνικές πληροφορίες, εξηγώντας, προτείνοντας. Τόσες μάλιστα ήταν οι συναντήσεις και αναφορές αυτές, οι προσμονές και οι συνεχείς αφογοητεύσεις μας, που χαριτολογώντας λέγαμε πολλές φορές με τον Γκώστα ότι για το θέμα του Ελένη θα μπορούσαμε να συγκράψουμε με επιτυχία μεγάλη ένα βιβλίο, στο οποίο είχαμε βρει και τίτλο κατάλληλο, το χρονικό του τρόμου. Το θλιβερό πάντως, βέβαια και αναμενόμενο μετά από όλα αυτά αποτέλεσμα, ήταν πριν κάποιους μήνες το περίφανο και πολυκύμαντος και αφήτικος καρύ, το Ελένη Π, για το οποίο γράφτηκαν αμέγρυτα άρθρα στον τοπικό και κυρίως στον αθηναϊκό τύπο, να καταρρέψει σχεδόν στα εξών συνετέθη, στον Καρνάγιο Κουπετόρη, στον Άγιο Νικόλιο Σαολαμίνας. Μυθίζοντας στη θλίψη τη μουσιακή μας υπηρεσία και όλους εμάς, τους άμεσα εβλεκόμενους, αλλά και όλους τους ανθρώπους που αγαπούν και σέβονται τη ναυτική και ναυτική μας παράδοση. Αυτά λοιπόν ως προς τα δυσάρεστα. Έχω όμως να σας αναγγείλω τώρα και ευχάριστες εξελίξεις που συνοδεύουν, απαλύνουν και εξοραΐζουν, θα έλεγα κάπως, τις τσιλυβερές εντυπώσεις όλων των παραπάν. Προ λίγο μόλις σημερών, πληροφορητήκαμε εν γράφος από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Κενοτομίας του Υπουργείου Ανάπτυξης, ότι επιτέλους εντάρθηκε οριστικά πλέον η πρότασή μας για το Ελένη Π, που είχαμε καταθέσει μαζί με τέσσερις ακόμη εταίρους, δηλαδή το Υπουργείο Πολιτισμού, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και τις εταιρίες ReadLab και Πολιτίστικα, στο ευρωποϊκό πρόγραμμα Έρευνο, Επιχειρό και Νοτομό του Υπουργείου Ανάπτυξης. Η πρότασή μας μάλιστα εντάρθηκε με πολύ καλή σειρά επιλογής, η 26η σε σύνολο 206 επιλεκτησών συνολικά. Βέβαια το Ελένη πλέον δεν το διασώζουμε ολόκληρο, αφού, όπως είπαμε, έχει ήδη σε μεγάλο βαθμό καταρρέψει από τη δουλειά του κλευρά. Ωστόσο, μέσω της πρότασης την οποία θα υλοποιήσουμε, ξεκινώντας τις προβληπόμενες εργασίες άμεσα, θα κάνουμε ελεγχόμενη διάλεση του σκαριού, θα ψηφιοποιήσουμε τις ναυτιλικές τουγραμμές και θα συντηρήσουμε τα δυνάμενα να σωθούν και να συντηρηθούν μέρη. Η σύμπραξη των εταίρων του έργου πράγματι θα εργαστεί για να διασώσει και να συντηρήσει το μέγιστο δυνατό αριθμό των στοιχείων του Ελένη, να εκπονήσει μια ολοκληρωμένη μελέτη κατασκευής ενός πιστού αντιγράφου του Ελένη, στο οποίο θα ενσωματεθούν ο μέγιστος δυνατός αριθμός των στοιχείων που θα έχουν διασωθεί και συντηρηθεί και να δημιουργήσει ένα ψηφιακό αντίγραφο των αποκατεστημένους σκάφους, εκπονώντας μια μελέτη αξιοποίησης και βιωσιμότητας του φυσικού αντιγράφου τους σκάφους. Οι παραπάνω ανέργειές μας, στις οποίες θα αναφερθεί διαξωδικότερα ένας αξιοπόμενος ομιλητές και αιτέρος μας στην πρόταση, ο συντηρητής αρχαιοτήτων, ειδικευμένος στο ξύλο ο κύριος Δημήτρης Τσίποτας, θα τον ακούσετε αργότερα, στοχεύουν ευθέως και αναμφίβολα στην προβολή και ανάδειξη της ναυτικής πολιτιστικής κληρονομιάς της ίδρας και γενικότερα των νησιών μας. Παράλληλα, στα παραδοτέα της προτασίας μας προβλέπεται η δημιουργία μιας έκθεσης με όλη την αφήγηση κατασκευής και δραστηριότητας του Ελένη και κατευθέκτεσην όλων των ελληνικών παραδοσιακών σκαριών ίδιου με αυτόν τον τύπο. Με τον τρόπο αυτό το χαμένο σκαρί, περνώντας στιμητικά απισκιάθω, θα ξαναδέσει και πάλι έστω και εκθεσιακά με τα ενεκομήνα ανταμέλη του στον γνώριμο λιμάνι του της ίδρας. Το ευχόμαστε και το αναμένουμε εναγωνίως. Εξάλλου, πολύ ευχάριστη και εξαιρετικά ενθαρρυδική για την αναβίωση και τη χρήση των σκαριών του παρελθόντος είναι η πρόθεση δωρεάς στο αρχείο και μουσείο μας από το Ίδρυμα Εκατερίνη Λασκαρίδη ενός πανωμοιώτικου παραδοσιακού σκαριού τύπου Πέραμα του Ευαγγελίστρια. Πρόθεση δωρεά στην οποία εξετάζουμε καταρχήν θετικά. Και ευχαριστούμε και από τη θέση αυτή τον εκλεπτό φίλο και πρόεδρο του Ιδρύματος κ. Πάνο Λασκαρίδη για τη νέα του αυτή φιλογενή κίνηση. Μας έχει συνηθίσει ο κ. Λασκαρίδης σε τέτοιου είδους κινήσεις γενικότερα και στον κολενικό ναυτικό. Αγαπητοί μας φίλοι, από όλα αυτά που σας ανέφερα διαπιστώνουμε ότι αν και η εθνική μας ιστοριογραφία προβάλλει το ελληνικό έθνος ως ένα ναυτικό έθνος με μακριώνει ναυτική παράδοση, σε αντιδιάσταση αυτού είναι επίσης σε όλους μας γνωστό ότι η κρατική πολιτική όσον αφορά την αξιοποίηση του ναυτικού μας παρεϊφόδιου γενικότερα, ήταν και δυστυχώς εξακολουθεί να είναι συγκυριακή, αποσπασματική ή και ανήπαρτη ακόμη. Αδιαφορία και αναλγισία την οποία βιώσαμε ως δημόσια αρχαιακή και μουσιακή υπηρεσία, λύρος και ολοκληρωτικά. Ελπίζουμε τα πράγματα να αλλάξουν επί ταβελτίο άμεσα. Έτσι τουλάχιστον διαφαίνεται, γι' αυτό είμαστε σίγουροι, μέσω των σοβαρών προσπαθειών και των θυλότιμων ενέργειών της οικίας διέθυνσης του Υπουργείου Πολιτισμού και δύο εξαιρετικών συναδέλφων της άοχνης Διευθύνδιας κυρίας Βίλης Ποτοκούλου και του προσταμένου κυρίου Γιάννη Δρίμκ. Εκτός όλων αυτών, θα πρέπει επίσης να επισημάνουμε ότι από τη μουσιακή προβολή, αποκλείονταν μέχρι σήμερα απαράδεκτα κοινωνικές ομάδες και επαγγέλματα που είχαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο άμεση υπαθή με τη θάλασσα. Παραδείγμα το σκάρι, ξυλοναυτηγή, ναυτεργάτες, αλληλείς και λοιπά. Λύσεις θεωρώ ότι αναμφίβολα υπάρχουν και θα πρέπει να εφαρμοστούν. Θα πρέπει καταρχήν τα ναυτικά μουσία μας, τόσο τα παλιότερα υπιστάμενα όπως το δικό μας, όσο και αυτά που τελούν σήμερα υποίδρυση και διοργάνωση, ξεπερνώντας το αντιφρατικό αυτό εμπόδιο, να κλειθούν πλέον από εδώ και στο εξής, να απαιτήσουν δυνατά, διεκδικητικά και να αποκαταστήσουν τα πράγματα, επικοινωνώντας σοβαρά μεταξύ τους και μετά από στενή συνεργασία, να ομμαδοποιήσουν τον προγραμματισμό, τις ανάγκες και τα προβλήματα τους, να αποκτήσουν δηλαδή μια οργανωμένη εξοστρέφεια, που κατά γενικότερη ομολογία προς το παρόν δεν υπάρχει, τουλάχιστον στα περισσότερα από αυτά. Μόνο έτσι θα μπορέσουν να υπερπηδήσουν την παρατηρούμενη μέχρι σήμερα κρατική ψυχρότητα και αδιαφορία και να απαντήσουν στις πολλές και μεγάλες προσμονές του σημερινού διευρυμένου και απαιτητικού κοινού ως προς τις γνώσεις του ναυτικού και ναυτυγικού μας παρελθόντους. Το υποδιοργάνωση Ναυτικό Μουσείο Ναυτικών και Ναυτικών Τεχνών Αιγαίου του Δήμου Σάνου, για το οποίο συγχαίρουμε τον Δήμο και τον Δήμαρχο, είναι αναμφίβολα ένας φωτεινός φάρος στην κρίζα πραγματικότητα του σήμερα. Περιμένουμε πολλά από αυτό. Παράλληλα, όλα τα ναυτικά μας μουσεία, αναλαμβάνοντας δυναμικά τα ενία στα χέρια τους, θα πρέπει να είναι χώροι πολύμορφοι, πολύτροποι, χώροι που δεν θα παραμένουν στατικοί σε επικές παρελθοντικές ζητοκραβιές μόνο, αλλά θα βαδίζουν δυναμικά εξελισσόμενοι και θα προσπαθούν να μεταμορφώνονται σε ένα περιβάλλον ιδιαίτερα πνευματικό, εξατώμενο τόσο από την ήνη όσο και από την πληροφορία που είναι συνηφασμένη με τη ζωή γύρω από την θάλασσα, στην οποία βεβαίως πρωταρχικό ρόλο παίζει ο εξαιρετικά συμβατικός τομέας της ναυτηλικής τέχνης. Η βαρύτητα του κάθε ναυτικού μουσείου χωριστά, του Μουσείου της Ίδρας εν προκειμένου, βρίσκεται αναμφίβολα σε αυτά που το ίδιο σημεισφέρει στη γενικότερη διάσταση της τοπικής κοινωνίας, χρησιμεύοντας όχι μόνο σαν τόπος δόμησης του ναυτικού περιβάλλοντος της Ίδρας, αλλά και σχεδίς μιας κουλτούρας γύρω από τον πολιτισμό της θάλασσας. Καλείται δηλαδή να παίξει το Μουσείο της Ίδρας, όπως και το κάθε ναυτικό μουσείο, έναν καθοριστικό και διεκδικητικό ρόλο στην ανάπτυξη μέσω της εκπαίδευσης των εξαιρετικών προγραμμάτων, ενώ καλείται επίσης να λειτουργήσει παράλληλα και ως μάρτυρας του ναυτικού παρελθόντος σε όλες τις λεπτομέρειες και συνάμα ως κηδαιμόνας των θησαυρών της ανθρωπότητας που έχουν σχέση με το θαλασσινό στοιχείο. Καλείται επίσης να επιδοθεί σε έναν αγώνα προστασίας των ξύλινων παραδοσιακών σκαριών. Αυτό, ειδικότερα το έγκλημα κατά της ναυτικής μας παράδοσης, θα πρέπει άμεσα να το σταματήσουμε με κάθε τρόπο και να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να αξιοποιηθεί το περιθώριο που αφήνει η νομοθεσία, το όποιο περιθώριο αφήνει, για να σωθούν έστω τα αναπομείνοντα μέχρι σήμερα τα ίδια. Είναι δελόσο παράδοκτο το γεγονός. Αρκετές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από την αποχωρή σας στη Βρετανία μέχρι τη Γαλλία και την Πορτογαλία, να έχουν θεσπίσει ειδικούς κανόνες προστασίας για τα παλιά σκαριά, να έχουν πρώτοις τάξες ναυτικά μουσεία και να τιμούν τα παραδοσιακά επαγγέλματα ενώ στη χώρα μας να μην υπάρχει αυτή τη στιγμή καν σχολή που να περιλαμβάνει η δασκαλία ναυτικών τεχνών. Έχοντας αυτός ο αρχής και στόχο, τα καείπια, τα παραδοσιακά σκαριά, τα παραδοσιακά ταρνάγια, οι καραβομαραγοί, έχουν για μας κεντρικό ρόλο στις προθεραιότητές μας και ο αγώνας στον οποίο έχουμε με υπομονή και υπομονή όπως σας είπα επιδοθεί, έχει ως στόχο να μεταλαβαδέψουμε με όποιο τρόπο μπορούμε τις γνώσεις αυτές και την αγάπη μας για τα θαλασσινά σκαριά τις μελλογικές γενιές και του νησιού μας και της Ελλάδας ευρύτερα. Οι συγκεκριμένες προσπάθειες της υπηρεσίας μας του Ιστορικού Αρχείου και Μουσείου Ίδρας, όσο πολύχρονες, κοκιαστικές και ατελέες φορές αν θέλετε κι αν ήταν, ήταν όμως μια αρχή, ήταν το ξεκίνημα, ας ακολουθήσουν οι επόμενοι, θα είμαστε πάντα δίπλα τους. Τα σκαριά μας και η προεώνια ξυλονακτηρική μας παράδοση δεν θα πρέπει να πεθάνουν επουδενή αβοήθηκαν. Γιατί όπως είπε και ο μεγάλος μας πληθύστικος και διηγηματογράφος Μενέλλας Λουντένης, βάλε μια δύση και ένα βαρκάκι να λιώνει μέσα. Ομορφιά. Μα αν δεν υπάρχει μάτι να τα δει, είναι ομορφιά. Σας ευχαριστώ θερμά. |
