| Interviewee Simomokiou, Stella Date interview: 2015 December 09 Geography creation: Greece. Language Greek Extent 1 digital file : MPEG-4. Credit Line United States Holocaust Memorial Museum Collection, courtesy of the Jeff and Toby Herr Foundation: Καλησπέρα. Ευχαριστούμε πολύ που μας συναντήσατε σήμερα. Το όνομα του Κυρίου είναι Νατάν Μπεϊράκ. Θα μπορούσατε να μας πείτε το δικό σας για να το έχουμε και στην κάμερα. Το όνομα. Στέλλα Σιμομόκιου. Ποια χρονιά γεννηθήκατε? Το 1932. Πού γεννηθήκατε? Εδώ. Στο σπίτι που πήγατε. Στο σπίτι που πήγατε πριν, όπου είναι ο αδερφός μου. Στη Θεσσαλονίκη, ναι. Θυμάστε την αρχή του πολέμου στην Θεσσαλονίκη? Ναι. Ήτανε Δευτέρα και ήμασταν στο σχολείο και ήρθαν και μας πήραν οι γονείς μας γιατί δημοτικό πήγαμε και ήρθαν και μας πήραν. Και υπήρχε έτσι μια αναστάτωση φυσικής συνέπειας. Από εκεί και πέρα μέχρι που να τελειώσει, ήταν ο Ιταλικός Πόλεμος, δεν είχαμε κάτι το ιδιαίτερο. Τα νέα που μαθαίναμε, οι γονείς φυσικά περισσότερο, εγώ ό,τι καταλάβαινα. Πέρασε μία εβδομάδα και μετά άρχισαν οι βομβαρδισμοί. Ακριβώς Δευτέρα και ρίχτηκε ο Πόλεμος, Παρασκευή άρχισαν οι βομβαρδισμοί από τους Ιταλούς τότε. Θυμάμαι το ξεκίνημα της βομβαρδίας. Ήταν εβδομάδα και θυμάμαι, επειδή οι γονείς μου ήταν στη σχολή. Ήταν παιδιά. Ήταν στη σχολή εκπαιδευτικής. Οι γονείς ήρθαν και μας πήραν. Θυμάμαι ότι υπήρχε μια αγγιότητα. Όλοι ήταν πολύ αγγιότητες. Ακριβώς θυμάμαι ότι μετά από μια εβδομάδα, όπως εβδομάδα, η αγγιότητα δημιουργήθηκε και εβδομάδα, οι βομβαρδισμοί της πόλης ξεκίνησαν από τους Ιταλούς. Μετά από την αγγιότητα της Ιταλούς, μπορώ να σας πω ότι δεν μπορούσα να καταλάβω πολύ περισσότερα από ότι η ατμόσφαιρα ήταν τέτοια. Είμαι σίγουρη ότι οι γονείς μου ήταν πιο αγγιότητες από εμένα. Και μετά από την αγγιότητα, σταματήθηκαν? Σταματήθηκαν ή ξεκίνησαν? Σταματήθηκαν ή ξεκίνησαν, γιατί θυμάμαι ότι η αγγιότητα ξεκίνησε από τους Ιταλούς. Και δεν έχουν καθαρά μυαλότητα από αυτήν την περίοδο. Δεν θυμάσαι τίποτα... Λοιπόν, θυμάστε τους βομβαρδισμούς. Ναι. Και μου λέτε ότι εκείνη την περίοδο δεν άλλαξαν πολλά πράγματα. Ναι, ήταν τα νέα που έρχονταν από το μέτωπο. Η εξέλιξη των Ελλήνων που πέρασαν στα Ιταλικά σύνορα και τα λοιπά. Αυτά. Και όταν τελείωσε ο βομβαρδισμός, όταν πια τελείωσε ο πόλεμος ενώ... Ο πόλεμος, γενικά... Μισό λεπτό, θα τα πάρουμε την αρχή. Στην περίοδο που έρχονταν τα ελληνικά και τα ιταλικά σύνορα, όλο που ακούσαμε ήταν το εξέλιξη των μάτων, όπου ήταν η ελληνική σύνορα, όπου η ελληνική σύνορα είχε περνάει πάνω από τη σύνορα και όλα αυτά. Έτσι θέλετε να μου ρωτήσω... Από ποια περίοδο έχετε πιο έτοιμα μυαλές μυαλές? Από ποια περίοδο ξεκινάτε να έχετε πιο έντονες αναμνήσεις από εκείνη την εποχή? Με τον πόλεμο, τον γερμανικό, όταν άρχισαν οι Γερμανοί, φύγαμε και πήγαμε στην Ιταλία, αυτή τη λεπτομέρεια δεν τη θυμάμαι, ο Νίκος μπορεί να τη θυμόταν, φύγαμε και πήγαμε όλη η οικογένεια στην Χαλκιδική, επειδή εδώ βουμβαρδίζονταν και ευθύ από το σταθμό, το σπίτι μας ήταν ευθεία κοντά και βουμβαρδίζονταν το σταθμό, βουμβαρδίζαν πίσω από το δικό μας σπίτι, τρομοκρατηθήκαμε και φύγαμε και πήγαμε στην Αυθή, όλη η οικογένεια. Μείναμε εκεί μέχρις ότου μπήκαν οι Γερμανοί. Όταν μπήκαν οι Γερμανοί στην Θεσσαλονίκη, εμείς ήμασταν εκεί ακόμη. Θέλανε οι γονείς μου να φύγουμε να πάμε στην Αθήνα, με ατμοπλοϊκός. Και η μαμά μου δεν συμφώνησε, γιατί ο μπαμπάς μου υπηρετούσε. Και λέει, αφού δεν μπορείς να έρθεις εσύ, δεν θα πάμε. Και ευτυχώς, γιατί το συγκεκριμένο καράβι βουμβαρδίστηκε και πήγαν όλοι όσοι ήταν μέσα. Όταν ξεκίνησαν οι βουμβαρδίσεις, ξεκίνησαν και πήγαμε στην Χαλκιδική, όλη την οικογένεια. Και μόλις πήγαμε όταν οι Γερμανοί κυβερνούσαν την πόλη. Όταν ήμασταν εκεί, υπήρχε μια συζήτηση στην οικογένεια ότι θα πρέπει να ζήσουμε στην Αθήνα. Και θέλαμε να φύγουμε, όταν θα φύγουμε μόνο από την Χαλκιδική στην Αθήνα. Γιατί ο πατέρας μου δεν μπορούσε να συμμετέχει με εμάς, γιατί ήταν στην οικογένεια. Έτσι, είπε, εάν δεν έρθατε μαζί μας, δεν θα φύγουμε καθόλου. Και ευχαριστούμε τον Θεό, ότι δεν έρθαμε σε αυτό το βότο, γιατί αυτό το βότο βουμβαρδίστηκε και πήγαν όλοι. Το λόγο που αποφασίσαμε να φύγουμε στη Θεσσαλονίκη, ήταν επειδή υπήρχε μια βουμβαρδία στο σπίτι μας. Γιατί το σπίτι μας και η εθνική σταθμή ήταν σε σύνδεση. Έτσι, προσπαθούσαν να φύγουν την εθνική σταθμή και να φύγουν το γενικό μέρος. Ήταντε στην Χαλκιδική και έρθατε όταν οι Γερμανοί έγιναν στη Θεσσαλονίκη, έτσι? Ναι. Και πήγατε πίσω στο σπίτι σας? Ναι, στο σπίτι και το επίτεξε ο αυτός ο στρατοπεδάρχης του Παύλου Μελά. Θα σας τα είπε και ο Νίκος πιστεύω αυτά. Και έμεινε στο σπίτι επειδή η διαρίθμηση ήταν και έτσι, το ΣΟΣΤΕ πήρε το σαλόνι και το ένα δωμάτιο και εμείς περιοριστήκαμε στα υπόλοιπα. Ναι, πήγαμε πίσω στο σπίτι μας. Κάτω από το σπίτι μας ήταν καταφύγει ο γερμανός αυτοίς, ο οποίος ήταν στρατοπεδάρχης του Παύλου Μελά, όπως πιθανόταν ο αδερφός μου. Είχε αρέσει το σπίτι μας επειδή μπορούσε να χρησιμοποιήσει το δωμάτιο και το ένα δωμάτιο και εμείς μπορούσαμε να είμαστε στο άλλο σπίτι. Υπήρχαν δύο αδερφές. Και πώς ήταν η ζωή υπόγερμανικής κατοχής? Τύσκολη. Καταρχήν υπήρχε ένα διάστημα, τώρα δεν θυμάμαι χρονολογίες, μέχρι τις 8 η ώρα η κυκλοφορία επιτρεπόταν και μετά κανείς δεν έβγαινε έξω. Δεν πέρασε και πολύς καιρός που άρχισε η πείνα. Ήταν 41 και δεν είχε αν είχες λεφτά ή αν δεν είχες. Μαυραγορείτες κάνανε βέβαια κάποιο εμπόριο μαύρο όπως λέμε μαυραγορείτες, αλλά γενικά η ζωή ήταν πάρα πολύ δύσκολη. Δεν είχε ούτε ψωμί, ούτε και αν μπορώ να κάνω μια παρένθεση. Σήμερα λέω στις νέες μητέρες και στα παιδιά μου ότι παράδειγμα είμαστε εμείς μη φροντίζετε ιδιαίτερα τα παιδιά. Εμείς δεν είχαμε τώρα αυγό, ψωμί, ψωμί δεν υπήρχε, αυγό και όλα τα άλλα που σήμερα τα παιδιά τα έχουν δεν είχε. Με το δελτίο του ψωμί ανάλογα με τα άτομα και παρόλο που του πατέρα μου η δουλειά ήταν τέτοια που είχε, υπήρχε κάποιον στο σπίτι δεν γινόταν, δεν γινόταν, είμασταν όλοι. Δεν υπήρχε καμία διαδικασία μεταξύ δημόσια ή δημόσια. Δεν υπήρχε καμία διαδικασία μεταξύ δημόσια ή δημόσια. Υπήρχε κάποια πραγματική αγορά, αλλά ακόμα δεν υπήρχε τόσο πολύ. Και ακόμα και ο πατέρας μου είχε δουλειά που ήμασταν πολύ καλά. Δεν μπορούσαμε να βρουμε τα πράγματα που χρειαζόμαστε. Και αυτό είναι λόγω που σήμερα, σήμερα λέω στις νέες μητέρες και στα παιδιά μου, ότι δεν πρέπει να παρακολουθούν τόσο πολύ, να είναι τόσο σκληρός στους παιδιά τους, γιατί είμαστε ένας παράδειγμας, υπήρχαμε και μεγάλωσαμε χωρίς πράγματα, χωρίς εγγόνια, χωρίς τίποτα. Και είχαμε, υπήρχαν κουπόντες με τους οποίους θα έλαβαμε το πράγμα και όλα ήταν δηλαδή δημόσια με κουπόντες. Μιλάτε για πίνα στην πόλη, το έβλεπε κανείς αυτό στην πόλη. Βεβαίως. Ο κόσμος πέθανε από την πίνα και ήταν στεωμένοι, δηλαδή το δέρμα και τα κόκαλα, αυτά τα βλέπαμε. Και όχι κηδείες και όλη η διαδικασία μιας κηδείας στα καροτσάκια, αυτά που πιθανόν εσείς δεν τα έχετε υπόψη σας. Μεγάλα καρότσια και επάν, και πήγαινα και τους σάβαντια. Και μικρά παιδιά και μεγάλοι. Βέβαια μπορείτε να δείτε το χωρίς πάντα. Υπήρχαν άνθρωποι να χωρίσουν από το χωρίς. Βλέπαμε άνθρωποι να χωρίσουν από το χωρίς και τα χωριά τους ήταν μόνο κομμάτια και λίγο σκέψη. Και βέβαια δεν υπήρχε κανείς πραγματικό χωριστήριο ή την προσέγγιση του χωριστήριου. Αυτοί οι άνθρωποι έγραψαν μεγάλες καρότσια και πήγαιναν. Βλέπατε καρότσια να χωρίσουν κομμάτια από το χωρίς. Είδατε την εικόνα του να μαζεύουν τους νεκρούς ανθρώπους από τώρα. Ναι, ναι, ναι. Όχι μόνο αυτό αλλά μία φορά μαζί με τη μαμά μου ήμασταν σε μία εκκλησία εκεί κοντά και επειδή ήμουν μικρή καθώς με έβαλε και κάθισε πάνω σε ένα ψηλό μέρος και εγώ χάζευα έξω και είδα που σκότωσε κάποιος, ποιος ήταν ο ένας και ποιος ήταν ο άλλος δεν ξέρω, έβγαλε το περίστροφο και τον σκότωσε και το είδα αυτό το πράγμα. Όπως και επίσης και ένα γείτονα που έμενε πιο πάνω έξω από την κυρία είσοδο του σπιτιού μας. Ποιος τον σκότωσε? Δεν ξέραμε ποιος. Εντάξει, έβγαλα τα σκοτώματα που έβγαλαν και όχι μόνο αυτό, θυμάμαι ένα πρόβλημα που είχα φύγει στην εκκλησία μαζί με τη μαμά μου και επειδή ήμουν μικρή είχα βάλει ένα λέτζ, κάπου πιο πάνω, όπου μπορούσα να το βλέπω και έβγαλε κάποιον που έβγαλε ένα σκότωμα και τον σκότωσε το άλλον. Δεν έχω ιδέα ποιος ήταν και τι ήταν, αλλά το θυμάμαι πολύ βαρύτερα. Και τότε υπήρχε αυτός ο άλλος πρόβλημα, ένας γείτονας που έβγαλε λίγο σκοτώματα πάνω ή πάνω από εμάς, που έβγαλαν πάνω από την κορυφή μας. Δεν ξέραμε ποτέ γιατί ή ποιος τους έβγαλαν. Θυμάστε το όνομα του γείτονα που σκοτώσανε? Όχι. Δεν ξέρω. Θυμάστε κάτι συγκεκριμένο για την τύχη των Εβραίων ή για την κατάσταση των Εβραίων εκείνη την περίοδο? Ναι. Αρχήν όλους τους Εβραίους τους είχαν δώσει μία κονκάρδα σαν αστέρι. Η μαμά μου είχε μία φίλη Ισραηλίτσα και πήγαινα την αποχαιρετήσει επειδή θα φεύγανε. Σου είχαν πει ότι θα πάνε για δουλειά εκεί και τα λοιπά. Και πήγαινα την αποχαιρετήσει και αυτό το κάνανε περισσότεροι Εβραίοι. Άφηναν σε ανθρώπους που είχαν εμπιστοσύνη πράγματα της περιοσίας τους. Κοσμήματα, κάτι που ήταν πολύ αγαπητό και κάτι που θα μπορούσε όταν γυρίσουνε γιατί εκείνοι πίστευαν ότι θα γυρίσουνε. Να το βρουνε για να ξαναρχίσουν τη ζωή τους. Έτσι έγινε και με τη μαμά μου. Πήγε στη φίλη της και τη ζήτησε να της αφήσει κάποια πράγματα. Και οι γονείς μου δεν θέλησαν. Δεν θέλησαν γιατί είχε αρχίσει ήδη η εκμετάλλευση των Ελλήνων να παίρνουν πράγματα από τους Ισραηλίτες. Προφανώς όχι έχοντας υπόψη τους να εκμεταλλευθούν, πιθανόν όχι. Αλλά πάρα πολλοί Έλληνες είχαν ανέβει οικονομικά από τους Εβραίους. Νομίζω, ναι. Η μαμά μου είχε μια σχολή φίλη που ήταν Ελληνική και πήγε να της αφήσει καλησπέρα όταν πήγε στη ζωή. Είχαν πει ότι πήγαν για δουλειά κάπου. Υπήρχαν πολλοί που ήθελαν να αφήσουν αξιολογικά ή πραγματικά αξιολόγια στους ελληνικούς φίλους. Όταν πήγαν, επειδή όλοι νιώθαν πως έρχονται, πήγαν για να ξεκινήσουν τη ζωή τους. Αυτό έγινε και με τη μαμά μου. Πήγαν για να ξεκινήσουν αξιολογικά και πήγαν για να αφήσουν αξιολογικά όταν πήγαν στη ζωή τους. Αυτό έγινε και με τη μαμά μου. Πήγαν για να ξεκινήσουν αξιολογικά και πήγαν για να αφήσουν αξιολογικά όταν πήγαν στη ζωή τους. Αυτό έγινε και με τη μαμά μου. Πήγαν για να ξεκινήσουν αξιολογικά και πήγαν για να αφήσουν αξιολογικά όταν πήγαν στη ζωή τους. Αυτό έγινε και με τη μαμά μου. Πήγαν για να ξεκινήσουν αξιολογικά και πήγαν για να αφήσουν αξιολογικά όταν πήγαν στη ζωή τους. Αυτό έγινε και με τη μαμά μου. Πήγαν για να ξεκινήσουν αξιολογικά και πήγαν για να αφήσουν αξιολογικά όταν πήγαν στη ζωή τους. Αυτό έγινε και με τη μαμά μου. Πήγαν για να ξεκινήσουν αξιολογικά και πήγαν για να αφήσουν αξιολογικά όταν πήγαν στη ζωή τους. Αυτό έγινε και με τη μαμά μου. Μητέρα σας μετέφερε ότι ήθελε να της αφήσει κάποια πολύτιμα πράγματα. Ναι βέβαια και είχε μαζί της, η μαμά μου όταν ήρθε να αποχαιρέτησε και ήρθε μαζί της στο αγοράκι της. Πρέπει να ήταν γύρω στα 15 για να το συζητήσει και με τον παπά μου και δεν θέλησαν. Δεν θέλησαν από αγάπη να έχουν τα πράγματα της. Όταν η μαμά μου ήρθε στο σπίτι από όπου είχε πήγει να αφήσει αξιολογικά στον φίλο της, ο φίλος της είχε έρθει μαζί με τη μαμά μου. Ήταν περίπου 15 και έγινε για να συζητήσουν στο σπίτι όταν ήρθαμε να αφήσουμε κάποια από τα πράγματα της. Οι παππούς μου έφεραν ότι δεν ήθελαν να τα αφήσουν. Δεν ήθελαν να είναι μέρος σε αυτό. Είχαν αισθανόμαστεί για αυτό. Είπατε ότι κάποιοι ελληνικοί άνθρωποι έπαιξαν το τι συνέβη στους Ελληνικούς και καλύτεραν. Είδατε εσείς κάτι τέτοιο με τα μάτια σας? Μας αναφέρατε πριν ότι υπήρχαν αρκετοί Έλληνες οι οποίοι αποφελήθηκαν της κατάστασης. Είδατε εσείς κάτι τέτοιο με τα μάτια σας. Πώς το αντιληφθήκατε αυτό? Είδατε κάποιον που ξέρατε ότι δεν είχε φάσματα. Ναι. Κάποιος, θυμάμαι και το επίθετο, ήταν υφασματέμπορας και ήταν πελάτησσα η μαμά μου. Και ψώνιζε από αυτόν υφάσματα. Μεντέζις λεγόταν εβραίος. Και ζήτησε από τη μαμά μου να φέρει στο σπίτι μας υφάσματα και τέτοια, όπως σας είπα και προηγουμένως, μήπως τα βρουν όταν γυρίσουν για να ξεκινήσουν τη ζωή τους πάλι. Και δεν τα έφερε σε εμάς και τα πήγε σε μια άλλη οικογένεια που ήταν πιο πάνω από το δικό μας σπίτι. Και μετά? Μετά αυτά όλα μείναν σε αυτός. Αλλά δεν τα έφεραμε. Τα έφεραν σε μια οικογένεια πιο πάνω από το δικό μας σπίτι. Δεν έρχονταν πίσω. Αυτό ήταν όλα αφήσει στην οικογένεια. Υπήρχανε εβραίοι στη γειτονιά σας, που ζούσανε στη γειτονιά σας? Όχι. Το σπίτι εκεί, όπως το είδατε, εκείνο, εκεί ήταν το σπίτι το δικό μας. Αναυτό, ξυπηρήτη να σας το πω, από την Λαγκαδά, την οδό Λαγκαδά, ανεβαίνοντας αριστερά, εκείνη η περιοχή ήταν, όπως επίσης η Κάλβου εδώ. Μήπως έτυχε να δείτε, είτε τους Εβραίους από τον Λαγκαδά, είτε από την Κάλβου, πώς τους πήγανε? Πώς τους πήραν, όχι, αλλά εκείνο που θυμάμαι είναι ότι πήγαιναν και κλέβανε πράγματα μέσα από το σπίτι. Προφανώς αφού φύγαν και μετά, μέχρι και στρώματα. Τα θυμάμαι αυτά όπως και μου έκαναν εντύπωση γιατί ήμουνα μικρή και μου έκαναν εντύπωση να διάζουν τα σπίτια των άλλων. Τους θυμάστε να βγαίνουν από τα σπίτια? Ναι, ναι, ναι. Όχι από την Κάλβου, πάνω από την Λαγκαδά, αριστερά. Εκείνη η περιοχή ήταν Εβραίοι. Δεν είχα κανείς να βλέπω αυτοί πάνω από τα σπίτια, αλλά θυμάμαι και είναι εντυπωσιασμένος στη μυαλή μου ότι οι άνθρωποι πήγαιναν σε αυτά τα ανοιχτή σπίτια και πήγαιναν όλα από τα σπίτια, ακόμα και τα σπίτια. Αυτό το είδα με τα μάτια σας, να κουβαλάμε το στρώμα. Ναι, ναι, ναι. Ξέρατε κανέναν που να έλαβε, που να μπήκε σε εβραϊκό σπίτι, που να πήρε πράγματα, γνωρίζατε κάποιον. Όχι, αλλά αυτά ξέραμε ότι ερχόταν από εκεί. Τα έπαιρναν από εκεί και περνούσαν από το σπίτι μας και το σφόλιο που γινόταν με τους μαγάλους και τα λοιπά, οι μεγάλοι ξέρανε γιατί τα είχαν δει. Ήταν αυτά από τους Εβραίους οι οποίοι δεν ήταν εκεί, γιατί οι Εβραίοι κρατούσανε το εμπόριο κυρίως της Αισαλονίκης, αλλά εκεί ήταν μια περιοχή φτωχών ανθρώπων. Δεν γνωρίζα κανέναν που μπήκε σε εβραϊκό σπίτι, αλλά θυμάμαι ότι αυτά οι άνθρωποι περνούσαν από τα σπίτι μας και κρατούσαν πράγματα, κρατούσαν τα λοιπά ή κάτι άλλο. Και θυμάμαι ότι οι άνθρωποι μιλούσαν μεταξύ τους και είπαν ότι αυτά είναι από τα σπίτι μας. Αυτή η περιοχή στην Λαγκατά δεν ήταν ακόμα μια χαρά περιοχή, ήταν μια περιοχή που οι πλούτεροι Εβραίοι ζούσαν. Οι Εβραίοι ήταν ισχυροί στο αγοράδι και κυρίστηκαν το αγοράδι, αλλά αυτή η περιοχή ήταν περισσότεροι από τους πλούτερους Εβραίους. Τι θυμάστε να κουβαλάνε, μου είπατε στρώμα. Το στρώμα το θυμάμαι, ήτανε ογκώδες και μου έκανε εντύπωση. Αλλά και άλλα οικιακά σκεύη, ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς από έναν οικοκυριό μέσεις οικονομικές. Καταλαβαίναν πόρτες και πάντες και πλαίρες, ό,τι μπορεί να φανταστεί να φανταστεί από έναν οικονομικό μέσο που δεν πραγματοποιεί πολύ. Αλλά θυμάμαι το στρώμα το πιο βαρύτερο, γιατί ήταν πολύ μεγάλο και βαρύ και το καταλαβαίνε. Πόσο καιρό διέρκησε αυτό, πόσο καιρό μπαινοβγαίνανε στα σπίτια αυτά και περνούσε ο κόσμος με τα πράγματα. Δεν θυμάμαι ακριβώς, αλλά δεν ήταν πολύ καιρό, γιατί τους πήρανε μετά τους Εβραίους και φύγανε και σταμάτησε αυτή η ιστορία. Άρα όσο καιρό πέρανε τα πράγματα οι Εβραίοι ήταν ακόμα στα σπίτια. Αυτή τη λεπτομέρεια δεν την ξέρω, αλλά νομίζω όχι, γιατί εάν ήταν δεν θα τους άφηναν να το πάρουν. Δεν είναι σημαντικό για μένα πόσο καιρό έπαιξε αυτή η ιστορία, αλλά όταν τους Εβραίους πέφτουν, τελικά αυτή η ιστορία σταμάτησε. Το αδερφό σου μας είπε ότι είχε δει τους Εβραίους με κάποια σημασία στα σπίτια. Αυτό μπορείς να δεις και εσύ? Όχι, είπα ότι δεν μεταφέρει. Είχε ήδη πει. Ο αδερφός μας ανέφερε για το αστέρι. Εσείς μου είπατε ότι το θυμάστε το αστέρι. Το θυμάστε σε πολύ κόσμο. Ναι, όποιον βλέπαμε και είχε το αστέρι ήταν Εβραίος. Όλοι, όλοι, όλοι. Εγώ θυμάμαι το αστέρι και θυμάμαι ότι όλοι οι Εβραίοι έπαιξαν το αστέρι και ήταν κάθε μέρος στην πόλη. Μπορείς να τους βλέπεις με το αστέρι. Όλοι, όλοι, όλοι που βλέπεις με το αστέρι ήταν Εβραίοι. Ξέρετε, μας είπαν ότι οι Εβραίοι πέφτουν σε καλύμβες στις πόλεις της Θεσσαλονίκης, καθώς αυτοί οι Εβραίοι πέφτουν στις πόλεις της θεσσαλονίκης. Κάποιοι άλλοι άνθρωποι μας έχουνε περιγράψει ότι τους Εβραίους τους μετακινούσαν έτσι σε μεγάλες ομάδες σε φάλαγες, είτε από τη γειτονιά τους προς εκεί πέρα που τους μαζεύανε. Ναι. Εσείς θυμάστε να είδατε ποτέ μια τέτοια πορεία. Όχι, όχι. Κοιτάξτε, επειδή ήμουν μικρή, δεν μπορούσα να φύγω από το σπίτι σε μεγάλη ακτίνα. Αυτά που είδα ήταν πράγματα που έτυχε να βρίσκονται εκεί στη γειτονιά μας. Αυτά από η μαμά μου που είχε τη φίλη της και τα λοιπά, αλλά και από οδηγήσεις που ξέρουμε. Αλλά πρέπει τώρα να πω εγώ αυτά που είδα εγώ. Αυτά που είδατε είναι το πιο σημαντικό για μας. Δεν είχα ποτέ βρει ένα μεγάλο κομμάτι ανθρώπων, αλλά πρέπει να κατανοηθείτε ότι δεν ήμουν αρκετή να περπατήσω πάνω στη πόλη μου. Όλα τα πράγματα που είδα ήταν πράγματα που έγιναν στην περιοχή μου και γι' αυτό τα είδα. Όλα τα γνωρίζω είναι τα πράγματα που έκανε από τους παππούς μου και από τη φίλη μου, επειδή η μητέρα μου ήταν σχετικά με εσένα και μιλούσε για εσένα. Στην περιγραφή που μας έδωσε η Αγγελική, να μου πείτε τι δουλειά έκανε ο πατέρας σας να ξεκινήσουμε από εκεί. Είχε μηχανοργείο και ήταν υπερσύγχρονο. Είχε ένα μηχάνημα που σε όλη τη Βόρειο Ελλάδα δεν υπήρχε. Λοιπόν, όταν μάθανε αυτοί ότι εκεί μόνο μπορούνε να διορθώνουν αυτοκίνητα, μηχανέες και ό,τι είχαν τέλος πάντων. Και μία μέρα πήγε ένας Έλληνας διερμηναίας με τους γεστάπων, αυτοί που είχαν τα πέταλα εδώ και αυτοί κάναν κουμπάντο γενικώς. Και πήγαν και είπαν στον παπά μου ότι θα επιτάξουμε το μηχανοργείο και θα δουλεύεις για τους Γερμανούς. Ο μπαμπάς μου ήταν επέρευέστητος σε τέτοια πράγματα και του λέει να το σκεφτώ. Λέει καλά θα έρθω αύριο εγώ να μου πεις τι αποφάσεις. Ήρθε στο σπίτι ο πατέρας μου, υπήρχε κάποια άνεση όπως σας είπα και πριν, πρόκειται να κάνουν έναν όροφο επάνω οι γονείς μου και κηρύχθηκε ο πόλεμος. Και αποφάσισε να του πει ότι δεν θα δουλέψει. Την άλλη μέρα όμως ο Διερμηνέας πήγε μόνος του και συμφώνησε με τον παπά μου, τώρα σαν νούμερο δεν ξέρω, μία χουφτα λίρες χρυσές του έδωσε για να μην δουλέψει με τους Γερμανούς. Εδώ στο πατέρα σας ο Διερμηνέας? Ναι. Ήρθε στο σπίτι ο πατέρας μου, υπήρχε κάποια άνεση όπως σας είπα και πριν, πρόκειται να κάνουν έναν όροφο επάνω οι γονείς μου και κηρύχθηκε ο πόλεμος. Αυτό ήταν το μέρος που μπορούσαν να ασφαλίσουν τα αυτοκίνητα τους και όλα τα αυτοκίνητα τους ή τα αυτοκίνητα μεταλλικών. Το Γεστάβο ήρθε στον πατέρα μου με έναν διαφάνητη και του είπαν ότι θα ασφαλίσουν το σπίτι του και τον εργασμό του και από τώρα θα δουλέψει μόνο για τους Γερμανούς. Ο πατέρας μου ήταν πολύ ασφαλισμένος σε τέτοια πράγματα, οπότε του είπε ότι θα σκεφτήσει και θα μπορούμε να μιλήσουμε. Ο διαφάνητης του είπε ότι θα έρθει στιγμή και θα μου πει τι έφερε και το επόμενο μέρος, όταν ο πατέρας μου έρχεται στο σπίτι, το επόμενο μέρος όταν πήγαινε στο σπίτι και είπε ότι ο διαφάνητης έρχεται, φυσικά έρχεται μόνος, οπότε ο πατέρας μου το έφερε, δεν ξέρω το αριθμό, αλλά ξέρω την πλειότητα, είναι σαν δύο χιλιάδες λίρας, οπότε θα ασφαλίσει ότι δεν θα έπρεπε να δουλέψει με τους Γερμανούς. Άρα τον πλήρωσε για να τον... Ναι, ναι, ναι, ναι. Υπάρχει περίπτωση να ξέρετε το όνομα του μεταφραστή αυτού που το ήξερε ο πατέρας σας. Όχι. Υπάρχουν άλλες αναμνήσεις έντονες εκείνης της εποχής, ας μην έχουν σχέση με τους Εβραίους, αλλά να είναι δικές σας, που θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας και δεν ρωτήσαμε. Εκείνο που θυμάμαι εγώ έντονα ήταν ο φόβος, πάρα πολύς φόβος ακόμη και να κυκλοφορήσεις με τους βομβαρδισμούς, με όλα αυτά, με την πείνα. Επίσης αυτός ο στρατοπεδάρχης του Παύλου Μελά ήταν έτσι πολύ σκληρός άνθρωπος και προφανώς το σπίτι μας το διάλεξε για να φέρνει κάποιες κυρίες. Και στην αρχή ήταν διαχυτικός, γιατί υπήρχε η αδερφή μου που ήταν ελεύθερη, μία εξαδέρφη μου, μέναμε όλοι μαζί στο σπίτι αυτό, αλλά όταν είδε ότι δεν υπάρχει περίπτωση, ήτανε πιο διαλακτικός και πιο προσεκτικός. Είχε δύο Ιταλούς υποκόμους, τους οποίους τους ταλαιπωρούσε πάρα πολύ. Και με τον έναν είχαν πολύ καλές σχέσεις οι γονείς μου, γιατί υπέφερε από το στομάχι του και δεν μπορούσε να τρώει την κουραμάνα αυτή που δίνανε εκεί. Και μαγείρευε η μαμά μου αφού πιαστρώσανε τα πράγματα και δούλευε ο μπαμπάς μου με την επαγία με είδος. Και τον Οκτάβιο, τον είχαμε και αυτόν μέσα στην οικογένεια. Ξεκίνησα περισσότερα για αυτή τη στιγμή την φοβερία, πόσο φοβερός και φοβερός ήταν εμείς. Ειδικά το γερμανικό αστυνομίστημα που είχαμε στην οικογένειά μας. Είχαμε τον γερμανικό αστυνομίστημα που ζούσε μαζί μας και ήταν πολύ σκληρός άνθρωπος, αν θέλετε. Είχε αποφασίσει να χρησιμοποιήσει την οικογένεια μας, ώστε να μπορούσε να υπάρχουν γυναίκες στην οικογένεια μας. Στην αρχή, όταν η αδερφή μου και η αδερφή μου ήταν εκεί και ήταν μόνοι γυναίκες, ήταν πραγματικά στο κέντρο τους, αλλά όταν καταφέρθηκε ότι δεν υπήρχε καμία ευκαιρία να έρθει στον τρόπο του, καλμπτήθηκε και ήταν λίγο πιο νορμό. Είχε δύο υπηρετές, δύο ιταλικούς υπηρετές και τους έδωσε πολύ δύσκολο χρόνο. Ένα από αυτού τους, ο Οκτάβιο, ήταν πολύ κοντά με τα παραδοσιακά μου, γιατί είχε πρόβλημα με το στόμα του και δεν μπορούσε να φάει το φαγητό που έδωσαν από την ομάδα. Οπότε η μητέρα μου, όταν τα πράγματα ξεκίνησαν να γίνουν λίγο καλύτερα και μπορούσε να φάει ακόμα, έγινε να φάει για αυτούς τους. Μετά από λίγο, ο άντρας μου ξεκίνησε να δουλεύει με τους ανθρώπους από τα σαλονίκια, να κάνει δουλειά για τους ανθρώπους και να μας φέρνει πράγματα. Υπήρχε μια μεταλλαγή, αλλά όχι μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή, αλλά όχι μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. Υπήρχε μια μεταλλαγή χρήματος. |