| : μετά από μακρά επιτυχημένη πορεία με απόφαση του Δημάρχου και του Δημοτικού Συμβουλίου έχει γίνει πλέον θεσμός της πόλης μας. Διανύουμε μια δύσκολο περίοδο για όλους, για τη χώρα, για την ανθρωπότητα λόγω της πανδημίας COVID-19 που έχει ως έτειό της τον κορονοϊό SARS-CoV-2. Η πανδημία αυτή είναι μια δριμμή απολυσυστημική ασθένεια με πολλαπλά συμπτώματα και έκδυλες παρενέργειες. Κορύφωση της είναι ο θάνατος. Επικοινωνούμε λοιπόν μαζί σας γιατί απαιτείται να ενώσουμε τις δυνάμεις μας ειδικοί επιστήμονες, πολιτικοί παράγοντες, άλλοι αρμόδοι και απλοί πολίτες ώστε να αποκτήσουμε έγκυρη και έγκυρη πληροφόρηση, να αναπτύξουμε δέουσα συμπεριφορά προφύλαξης και κυρίως να καλλιεργηθεί ικανότες τους πολίτες, διοικούντες και διοικουμένους, δεν το ξεχνάμε αυτό, να διακρίνουν από τον καθημερινό όριμα αγδό πληροφοριών τις πραγματικές επιστημονικές πληροφορίες και να τις κατανοούν ώστε να είναι σε δέση να επιλύουν προβλήματα της καθημερινότητας. Να αντιλαμβάνονται δηλαδή θέματα που άπτονται άμεσα του επιστημονικού εγγραμματισμού και αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο του ζυμ και του πράτιμ στην κοινωνία των πολιτών. Με βάζει τα παραπάνω, το Ανοιχτό Παρεμπιστήμιο του Δ. Καλαμαριά στο πλαίσιο της υπεύθυνης, έγκυρης και έγκυρης ενημέρωσης διοργανώνει τρεις εκδηλώσεις, συζητήσεις και παρεμβάσεις από έκρυτος επιστημονες πρώτης γραμμής σχετικά μεταφλέγοντα θέματα. Όλα αυτά μαζί, κάτω από τον τίτλο «Ο κορωνοϊός SARS-CoV-2», «Η πανδημία COVID-19», «Τα εμβόλια» και «Ο εμβολιασμός». Οι τρεις προγραμματισμένες εκδηλώσεις πραγματοποιούνται διαδικτυακά. Η πρώτη, λοιπόν, έχει ήδη γίνει, την τρίτη που μας πέρασε, 22 Δεκεμβρίου, και τώρα 19, όπως και σήμερα, με θέμα «Κορωνοϊός, πανδημία COVID-19». Η δεύτερη εκδήλωση ξεκινά σήμερα, με θέμα περιβάλλον και πανδημία COVID-19. Και η τρίτη εκδήλωση προγραμματίζεται για την προσεχή τρίτη, 5 Ιανουαρίου, με ώρα ανέργξη στις 7 πάλι, με θέμα «Πανδημία COVID-19, εμβόλια και ο εμβολιασμός». Το Ανοιχτό Πανεπιστήμιο του Δήμο Κλαμμαναγιάς θα είναι κοντά στους πολίτες, στον δημοστη κοινωνία. Επιθυμόμαι να επικοινωνήσουμε μαζί σας διαδικτυακά, με εγκυρότητα και υπευθυνότητα στην πληροφόρηση, για να αναπτύξουμε διεξοδικότερα τα συσχετικά με τον ιό και την πανδημία, να επιλύσουμε πιθανές απορίες σας, να προτείνουμε όσο το δυνατόν πιο κατάλληλα μέτρα προφύλαξης, ώστε να συνδράγουμε όλοι ως υπεύθυνοι πολίτες, τον εαυτό μας, την οικογένειά μας, τον πλησίον, την πολιτεία και την κοινωνία. Το σύνδημά μας είναι ότι δεν είμαστε μόνοι, είμαστε πολλοί. Την κρίση αυτή θα την περάσουμε όλοι μαζί και εμείς θα είμαστε κοντά σας να βοηθήσουμε όσο μπορούμε. Ξεκινάμε λοιπόν σήμερα τη δεύτερη διαδικτυακή μας επικοινωνία που αναφέρεται στο περιβάλλον και στην πανδημία COVID-19. Είναι μαζί μας και τον ευχαριστούμε θερμότατα τον Βρύτανη του Αριστοδελίου Πανεμιστημίου Θεσσαλονίκης, καθηγητή Παθολογικής Ανατομικής κ. Νίκο Παπαϊωάννα. Καλώς ήρθατε κύριε Βρύτανη μας. Είναι μαζί μας ο κύριος Νικόλος Βαρσακέλης, καθηγητής της βιομηχανικής πολιτικής του Απιθή και πρώην αντιπρίτανης του Αριστοδελίου. Είναι μαζί μας η κυρία βασιλικής Κάρλου Νικολέτου που κατέχει Master of Science και είναι υποξήφια διδάκτορας στο Απιθή. Και είναι μαζί μας ο αναπληρωτής καθηγητής φυσικής γεωγραφίας και γεωμορφίας του Απιθή, ο κύριος Κωνσταντίνος Βουβαλίδης. Κύριε Βρύτανη, κυρία και κύριοι συνάδελοι, σας καλωσορίζουμε στη σημερινή εκδήλωση του Αριστοδελίου Πανεμιστημίου. Σας ευχαριστούμε θερμά για την άμεση ανταποκρισή σας, να συζητήσουμε και να επικοινωνήσουμε άμεσα με τους δημότες του δήμου μας. Πιτρέψτε μου δύο κουβέντες ακόμα. Οι τηλεθεατές μας μπορούν άμεσα να επικοινωνήσουν μαζί μας, γράφοντας την ερώτηση ή τις παρατηρήσεις τους στον ειδικά διαθέσιμο χώρο στο τσάτ. Περμένες ευχαριστίες στα μέλη της Οργανωτικής Επιτροπής και Επιστημονικής Επιτροπής του Ανοιχτού Πανεπιστημίου για την ομόφωνη απόφαση της εκδήλωσης, στους τεχνικούς μας που ανεξάρτητα ώρας και άλλων υποχρεώσεων αγκάλιασαν άμεσα τη σειρά αυτή των εκδηλώσεων. Κύριε Πρίτανη, ο λόγος σε εσάς, το θέμα το οποίο θα μας αναπτύξει ο κύριος Πρίτανης, είναι η συνισφορά του απειθή στις μέρες του κομμανοϊού SARS-CoV-2 και ο έλεγχος στο λιμάτο. Είναι τι έχει κάνει το απειθή και πώς το απειθή συνισφέρει μέσα από περιβαρωνικές μελέτες, μέσα από περιβαρωνικές έρεμμες, συνισφέρει για αυτό το δράμα το οποίο ζούμε στις μέρες μας. Κύριε Πρίτανη, και πάλι σας καλωσορίζουμε. Να είστε καλά. Περιμένουμε με πολύ χαρά για τη δικιά σας την εισήγηση. Ευχαριστώ πολύ, αγαπητέ Ζαχαρία Σκούρα, αγαπητέ συνάδελφε. Πρώτα από όλα, να ευχηθώ σε όλους τους τηλεθεατές. Χρόνια πολλά, καλή χρονιά, με υγεία, με δύναμη και με προσμονή, ότι το αύριο θα είναι καλύτερο από σήμερα. Επίσης, να ευχαριστήσω διαμέσου ημών, το Δήμο Καλαμαριάς, για την δυνατότητα που δίνει σε ανθρώπους σαν και σας να κάνετε αυτές τις διαδικτυακές συναντήσεις, έτσι ώστε ο κάθε πολίτης να μπορεί να γίνει κοινωνός επιτευγμάτων, απόψεων, θέσεων, που υπάρχουν, που πραγματεύονται στα πανεπιστήμια, στην κοινωνία, και έτσι ώστε να διαχειθεί κάθε φορά η διαφορετική γνώση. Είναι προφανές, λοιπόν, ότι επίσης να χαιρετήσω την παρουσία του πολύ αγαπητού επίσης Νίκου Βαρσακέλη, του Κώστα του Βουβαλίδη και της κυρίας Νικολέτου, στο σημερινό Πάνεμ. Είναι και για μένα ιδιαίτερη τιμή αυτή η πρόσφυση. Είναι προφανές, λοιπόν, ότι αυτό που συζητάμε σχετίζεται με τον κορονοϊό. Άρα, λοιπόν, στο κατόφλι του νέου έτους όλοι διερωτώνται τι φέρνει, λοιπόν, αυτό το νέο έτους. Φέρνει λιγότερες θλιβερές στατιστικές, λιγότερα επιδημιολογικά μοντέλα, λιγότερους υγειονομικούς χάρτες. Θα μπούμε πιθανόν σε κάποια χρονομηχανή για να επιστρέψουμε και να πιάσουμε το νήμα της ζωής από εκεί που το αφήσαμε. Ποιος δεν θα ήθελε όλοι αυτοί οι τελευταίοι μήνες ή εννέα μήνες να ήταν ένα κακό όνειρο. Όμως, η προβολή στο μέλλον για το τι θέλουμε, για το δε όν γενέστε ή ακόμα και για το δι γενέστε, όταν ζούμε όμως ταυτόχρονα και σε μια συνθήκη που έχει ανατρέψει τα πάντα σε όλα τα επίπεδα και τις εκφάνσεις της ζωής στον πλανήτη, είναι νομίζω μια δύσκολη εξίσουσα, η οποία δεν λαμβάνει υπόψη τι ευχόμαστε, αλλά συμεκτιμά επιστημονικά δεδομένα με κοινωνικές, οικονομικές και άλλες παραμέτρους που καθορίζουν τη διαχείριση και την πορεία της πανδημίας. Με αυτές λοιπόν τις σκέψεις μπαίνω στο νόημα, στην ουσία αυτού που εκλήθει να περιγράψω. Και αυτό που θα περιγράψω είναι τιμή μου ότι θα αναφερθώ εκτός από κάποια έρευνα στην οποία συμμετέχω προσωπικά, σε έρευνες και δραστηριότητες των αξιολογωτάτων συναδέλφων του Αριστοτελίου, της οικογένειας του Αριστοτελίου Πανεπιστημίου μέλη της οποίας είστε όλοι και τη συμβολία αυτής της οικογένειας σε όλα εκείνα που φιλοσοφικά ή όχι ανέφερα προηγουμένους. Και αυτό το πράγμα θα γίνει διότι κατά την άποψή μου το δημόσιο πανεπιστήμιο πρέπει να ανταποδώσει στην κοινωνία και την πολιτεία όλα όσα η κοινωνία και η πολιτεία του παρήχε όλο αυτό το διάστημα. Και πρέπει να τα ανταποδώσει ιδιαίτερα σε περιόδους και συνθήκες σαν αυτοί που ζούμε. Είχαμε συνηθίσει μέχρι τώρα, κυρίες και κύριοι, να μιλάμε με αριθμούς για να εξηγήσουμε το αποτύπωμα της ερευνητικής δράσης του Αριστοτελίου Πανεπιστημίου για να δείξουμε στους πολίτες πως ό,τι συμβαίνει στα εργαστήρια έχει μετρήσιμο αποτέλεσμα στην οικονομία, στην κοινωνική ζωή, στην καθημερινότητά μας. Τους τελευταίους όμως μήνες απέκτησε μια αμεσότητα η διάχυση αυτού του μηνύματος καθώς κοινωνοί έγιναν εκατοντάδες μέλη της ερευνητικής μας οικογένειας που με επιστημονικά δεδομένα έδωσαν κέριες απαντήσεις στα ζητήματα της πανδημίας. Η έρευνα πλέον αυτούς τους τελευταίους μήνες βγήκε από το αποστηρωμένο περιβάλλον των εργαστηρίων μας. Μπήκε στα σπίτια, στα νοσοκομεία και έγινε εργαλείο χρήσιμο και κρίσιμο ταυτόχρονα στη λήψη αποφάσεων για τη διαχείριση της πανδημίας. Όπως είπα, πολλές ερευνητικές ομάδες συμβάλουν στην κατανόηση αυτού του φαινομένου. Έχουμε το ερευνητικό κομμάτι και έχουμε και το συμβουλευτικό κομμάτι προς την πολιτεία. Άρα λοιπόν, στο συμβουλευτικό κομμάτι και θα το αφήσω για μετά, είναι αυτό που ο αγαπητός, ο έγκριτος, ο επιστημονας Ζαχαρίας Κούρας ανέφερε σε σχέση με το τι κάνουμε με τα λήματα. Κάτι το οποίο το ακούτε καθημερινά και προφανώς γεννώνται ερωτήματα πως είναι δυνατόν από τα λήματα να φτάνουμε σε τέτοια συμπεράσματα. Όμως, πριν φτάσω να αναλύσω αυτό το κομμάτι, όπως φάνηκε και από την εισηγητική μου τοποθέτηση, η ερευνητική μας οικογένεια συνεισφέρει στην κατανόηση ή στην βοήθεια όλων όσων βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της πανδημίας. Από την πρώτη στιγμή, στο Πολυτεχνείο, μέσα από το Εργαστήριο Στυχίων Μηχανών και Μηχανολογικού Σχεδιασμού του Τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών, σχεδιάστηκαν και εκτελέστηκαν με 3D printers, βαλβίδες υψηλής τεχνολογίας, έτσι ώστε να μπορούν τον πρώτο καιρό της πανδημίας να χρησιμοποιηθούν άμεσα από τους συναδέλφους στα νοσοκομεία. Τελευταία, από το Τμήμα Ελεκτρολόγων Μηχανικών Μηχανικών Ελεκτρονικών Υπολογιστών, ο Χρήστος Ωντωνόπουλος, στο προηγούμενο ήταν ο Σάκης ο Μιχαηλίδης, ο Χρήστος Ωντωνόπουλος και η ομάδα του έφτιαξαν, να το πω πολύ απλά, μια πολύ ωραία μάσκα. Μια μάσκα η οποία προστατεύει όλους όσους τι χρησιμοποιούν στην πρώτη γραμμή, μέσα από ειδικά φίλτρα, τα οποία αποστηρώνουν τόσο τον ισπνεώμενο, όσο και τον εκπνεώμενο αέρα. Παγκόσμια πατέρα. Δεν υπάρχει άλλου είδους τέτοια προσέγγιση για τέτοιου είδους μάσκα. Δεν χρειάζεται να πω λεπτομέριες, απλώς όμως να μας μείνουν αυτές οι δράσεις. Συνάδελφοι από το Τμήμα Ιατρικής συνεισφέρουν με μελέτες και θέσεις παγκόσμια σε ό,τι έχει να κάνει με θετική μας υγεία. Δεν υπάρχει άλλου είδους τέτοια προσέγγιση για τέτοιου είδους μάσκα. Η ισορροπία δεν χρειάζεται να τού ψυχικούς μας κόσμου και της ψυχικής μας και της ψυχής μας. Όλοι επίσης γνωρίζουμε ότι η παρατεταμένη αδυναμία λειτουργίας όπως παλιότερα, να ζήσουμε όπως παλιότερα. Η παρατεταμένη πολλή, το παρατεταμένο άγχος για το τι θα ξημερώσει έχει δημιουργήσει πλήστα ώσα ψυχικά προβλήματα. Συνάδελφοι λοιπόν της Πρώτης Ψυγιατρικής Κλινικής, όπως επίσης και της Ψυγιατρικής Κλινικής από το Ψυγιατρικό Νοσοκομείο, συμβάλουν με μελέτες στο πώς είναι σήμερα και το τι πρέπει να κάνουμε και το πώς πρέπει να βοηθηθούμε. Έχει αυξηθεί το ποσοστό της κατάθλιψης και ιδιαίτερα σε νέους ανθρώπους. Όλα αυτά δεν είναι ζητήματα τα οποία πρέπει να τα ξεπερνάμε. Είναι θέματα που πρέπει να τα ξέρουμε. Και με την πρώτη ευκαιρία αμέσως μετά να μπορέσει η κοινωνία να μπορέσουν όλοι όσοι ασχολούνται με τα αντίστοια θέματα να βοηθήσουν έτσι ώστε σταδιακά να επανέλθουμε. Υπάρχουν επίσης μελέτες στατιστικές, επειδημιολογικές, που χρησιμοποιούνται μαθηματικά μοντέλα και τα οποία προβλέπουν την εξέλιξη της πανδημίας. Αυτά τα μοντέλα ας μη μας φοβίζουν. Είναι βεβαίως μαθηματικά μοντέλα. Είναι κάτι που ο Ζαγαρίας ο Σκούρας το ξέρει πολύ καλά. Στη βιολογία και γενικότερα στην παθολογία, φίλες και φίλοι, ένα και ένα δεν κάνει πάντα δύο. Μπορεί να κάνει και δύο. Μπορεί να κάνει όμως και τρία και τέσσερα. Πράγμα λοιπόν που σημαίνει ότι ένα στατιστικό, ένα επειδημιολογικό μοντέλο, πέρα από την αμήληκτη γλώσσα των αριθμών, πρέπει να στηρίζεται και σε παραμέτρους καθαρά υγειονομικούς, έτσι ώστε να μπορεί να δώσει πραγματικά αποτελέσματα. Και όντως τέτοια μοντέλα έχουν αναπτυχθεί και στο Αριστοτέλειο από ομάδες συναδέλφων και συμβάλουν και αυτοί στην όλη διαδικασία, στην όλη εκτίμηση της πορείας της πανδημίας. Δεν θα προχωρήσω και δεν θέλω να αναφερθώ ακόμα και σε δράσεις των καλλιτεχνικών τμήματων του πανεπιστημίου μας, του τμήματος καλών τεχνών, οικαστικών, όπου με τις δράσεις τους προσπαθούν να συμβάλουν στην καλύτερη χεινωνική αντιμετώπιση της πανδημίας. Έρχομαι τώρα και να αναπτύξω στο λίγο χρόνο, γιατί δεν θέλω να καταχραστώ άλλο, αυτό το οποίο σχετίζεται και με το σημερινό αντικείμενο της συζήτησης περιβάλλον και κορονοϊός. Να το πω γενικά. Επειδή νομίζω ότι για να γίνουν κατανοητά, πρέπει να κάνουμε κάποιες επαγωγικές σκέψεις, διότι στην παθολογία η επαγωγική σκέψη οδηγεί στο αποτέλεσμα. Λήματα. Πώς ξεκίνησε η ιδέα. Πολύ απλά. Κάποια στιγμή κάποιοι συνάδελφοι διαβάσαμε, ότι στο αεροδρόμιο Schiphol του Αμστραντάμ, προσπάθησαν τις πρώτες μέρες της πανδημίας, τι να κάνουν να μετρήσουν το υγικό φορτίο στα λήματα του αεροδρομίου, για να δουν τι μπαίνει και τι βγαίνει στην Τολανδία. Η επιστήμη των λοιμάτων, της μελέτης των λοιμάτων, δεν είναι κάτι καινούργιο προφανώς. Είναι κάτι το οποίο έρχεται από παλιότερα. Είναι κλασικές χημικές μέθοδοι ανάλυσης, αναλυτικές χημικές μέθοδοι, όπου προσαρμόζονται ανά περίπτωση βιολογικές τεχνικές και βλέποντάς το αυτό σκεφτήκαμε μπορούμε να το δούμε στα λήματα. Η απάντηση ήταν ότι μπορούμε. Και μπορούμε, δεν ξεκινήσαμε με βιολογικών επιστημών μόνος συναδέλφους, ή και με χημικούς. Φτέσαμε στην ομάδα μας, γι' αυτό είναι μια ομάδα διεπιστημονική από 7 τμήματα από 11 εργαστήρια, σε συνεργασία πάντα με την ΑΥΑΘ, ότι όλα αυτά τα λήματα που βρίσκονται στο περιβάλλον, στα λήματα επιδράτω περιβάλλον, σαφώς και επιδράτω περιβάλλον. Άρα λοιπόν τι θα κάνουμε. Θα πάρουμε ένα κομμάτι, το υγρό μέρος του λήματος, θα μετρήσουμε και εκεί ήταν η πρωτοτυπία. Αφού λοιπόν είδαμε ότι μπορούμε να ελέγξουμε και την περιβαλλοντική, και την δράση του περιβάλλοντος, το πώς το περιβάλλον επιδρά στη συγκέντρωση του ηικού φορτίου, το επόμενο βήμα ήταν να στήθει η μέθοδος. Στήθηκε η μέθοδος, είναι το καλυμπράρισμα των τεχνικών, με χρήση απευθείας ούρων οικοπράνων από συνανθρώπους μας που νόσησαν. Αναπτύχθηκε μια σωστή μετοδολογία, όσον αφορά το βιολογικό μέρος, μωριακές τεχνικές είναι, μια αρτυπησιάρ να το πω πολύ απλά, και στη συνέχεια διαπιστώθηκε από τους συναδέλφους μηχανικούς, ότι στο στερεό μέρος των λιμάτων, υπάρχουν και εκεί κομμάτια του γονιδιώματος του ιού, τα οποία είναι προσκολλημένα στα στερεά και τα οποία ενδεχομένως έπρεπε να τα ψάξουμε. Επίσης σκεφθήκαμε, είναι η ίδια η συγκέντρωση του λίματος, στερεό και υγρό, μετά από μια ανομβρία 10 ημερών, και οι ίδια οι συγκέντρες του τελικού λίματος, όταν έχεις μετά από 3-4 μέρες καταρακτόδης βροχές, η συγκέντρωση των λιμάτων. Άρα αυτό που έχω βρει στην ανομβρία, με αυτό που έχω βρει στην κατακλυσμιαία περίοδο, ή σε περίοδο με έντονες βροχές, είναι κοινό, είναι ταυτόσιμο. Όλα αυτά λοιπόν δείχνουν ότι μπορούμε να συγκεράσουμε τεχνικές, μεθόδους, απόψεις από διαφορετικά σημεία της επιστήμης και να καταλήξουμε σε συμμεράσματα, τα οποία πλέον σήμερα είναι ένας σημαντικός. Δεν θα διαβαθμίσω σε βαθμούς επιθέτων το επίθετο σημαντικός, είναι ένα σημαντικό εργαλείο στα χέρια της πολιτείας, έτσι ώστε να μπορεί να λειτουργεί προγνωστικά. Θεωρούμε λοιπόν ότι ως Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο συμβάλαμε, συμβάλλουμε, έτσι χωρίς να μπω σε άλλες λεπτομέρειες, να μείνει αυτό ως κεντρική ιδέα, συμβάλλουμε συνολικά στην αντιμετώπιση της πανεπιστήμιας, όμως πρώτα και πάνω από όλα πρέπει να πούμε ότι συμβάλλουμε και ευχαριστούμε τους ήρωες της πρώτης γραμμής, τους γιατρούς που δεν είναι μόνον οι πανεπιστημιακοί, όλοι οι γιατροί και το νοσηλευτικό προσωπικό των νοσοκομείων της Θεσσαλονίκης, όλων των νοσοκομείων, όχι μόνο της Ελλάδας, είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα. Είναι οι άνθρωποι που μας κάνουν να χαμογελάμε. Είναι οι άνθρωποι που δίνουν τη ζωή τους, το χέρι τους, την καρδιά τους, σ' όποιον έχει ανάγκη. Και ερχόμαστε πιο πίσω εμείς με ό,τι μπορούμε να περάσουμε μέσα από επιστημονικές δράσεις για να τους βοηθήσουμε. Για να τους βοηθήσουμε έτσι ώστε όλοι μαζί να ξαναβρούμε αυτή την κανονικότητα που χάσαμε. Κλείνοντας, θεωρώ ότι με τον τρόπο του το Αριστοτέλειο, η οικογένεια του Αριστοτελείου, συμβάλουμε στην κατανόηση, αλλά και με τη συνδρομή μας προς την πολιτεία για τη βοήθεια έτσι ώστε όλες οι δράσεις οι οποίες γίνονται ή σχεδιάζονται κεντρικά, πολιτικά, να εδράζονται σε επιστημονικά δεδομένα. Δεν συμμετέχουμε στη λήψη αποφάσεων. Λέμε επιστημονικά την άποψή μας. Από εκεί και πέρα, άλλοι λαμβάρουν τις αποφάσεις. Σας ευχαριστώ πολύ για αυτή την πρώτη τοποθέτηση. Νομίζω ότι δεν ξέφυγα πολύ, αγαπητές Ζαγαρία. Για χαρά κύριε Πριδενή, σας ευχαριστούμε πάρα πολύ. Όπως πάντα είστε συνεκτικός και έχει πολύ μεγάλη σημασία. Είστε τους ανθρώπους έτσι που μαζεύει κόσμο γύρω του και αυτό είναι σημαντικό, διότι οποιοδήποτε κλάστερ ή οποιαδήποτε σύμμιξη θα πρέπει να βρει μια ουσία που γύρω από αυτήν να συσπειρώνονται και άλλοι. Αυτό κάνουν και οι επιστήμες, αυτό κάνει και η πραγματικότητα, αυτό κάνει και αυτό που λέμε από πλησίον στον πλησίον και πώς θα μπορέσουμε να ζήσουμε. Ευχαριστούμε πολύ. Θα κάνουμε τις ερωτήσεις πάλι προς το τέλος. Σας έχουμε και μερικές σκληρές ερωτήσεις, κύριε Πριδενή, για να δούμε ότι και ο κόσμος να δει ότι η επιστήμη δεν φοβάται τίποτα. Και η αλήθεια και η πραγματικότητα είναι αυτή. Και το πραγματικό στοιχείο είναι μην κρυβόμαστε, φανερωνόμαστε, όπως φανερά πλέον αντιμετωπίζουμε και τον ίο που το ξέρουμε. Όσο το ξέρουμε. Ξέρομαι όμως, δεν είναι αυτός ο οάρατος εχθρός. Ο ορατός είναι πλέον, γιατί το φέρνουμε με το RT-PCR, με όλες αυτές τις μεθόδους, με όλα αυτά που μας είπατε. Και οι δύσκολες ερωτήσεις, αγαπητές Ζαχαρία, δεν σημαίνει ότι όλες έχουμε τις απαντήσεις. Αυτό σημαίνει η επιστήμη. Από τη δύσκολη ερώτηση μπορεί να γεννηθεί μια νέα ιδέα, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε πολύ καλύτερα αποτελέσματα. Όπως πάτε ανοιχτός, κύριε Πρίδανη. Μου έλεγε η μάνα μου, παλιά βρε, κράτε και καμιά σπίδα μπροστά, γιατί που ξέρεις μπορεί πολλά βέλη πετιώνται να προφυλακτείς από κάπου. Αλλά το σπουδαίο είναι αυτό, ότι μπορείς έτσι με την καρδιά ή το μυαλό να μιλάς. Να περάσουμε στον δεύτερο μας ομιλητή, τον αγαπητότατο Νίκο Βαρσακέλη, μηχανητή της βιοχημικής, βιομηχανικής πολιτικής του Απηθή και πρώην αντιπρίτανη του Απηθή, που θα μας μιλήσει για το ένα άλλο περιβάλλον, το περιβάλλον το κοινωνικό με τις οικονομικές επιπτώσεις, οι οποίες προκύπτουν, θα προκύψουν, υπάρχουν, λόγω αυτής της μεγάλης πανδημίας και λόγω αυτής της μεγάλης δυσδυτικότητες του SARS-CoV-2. Κύριε Βαρσακέλη. Κύριε Σκούρα, η διαστροφή της επιστήμης σας. Βοηθάτε και βιοχημικής πολιτικής. Σας έκαναν, γιατί πόσετε και αυτό και δεν φοβάστε και αυτό το πράγμα. Γιατί συνδυαζόμαστε, μπορούμε να το κάνουμε. Το βίο μπροστά υπάρχει. Το βίο υπάρχει, έτσι. Βίο και μηχανή. Πάντως, σε σχέση με αυτά, τα οποία είπε ο κ. Πρίτανης, είναι πολύ σημαντικό το τελευταίο της διεπιστημονικής ομάδας. Αυτού του τύπου τα θέματα δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο μιας μόνο επιστήμης. Εμπλέκονται πολλές επιστήμες μαζί. Και γι' αυτό το λόγο, η μελέτη την οποία κάνει αυτή η ομάδα, είναι πολύ πιο σημαντική σε σχέση με άλλες ομάδες, οι οποίες κάνουν αντίστοιχα πράγματα σε όλη την Ελλάδα. Και το είπε πολύ καθαρά, ότι καθαρίζουμε όλο το περιβάλλον για να ανοιχνεύσουμε αυτό το οποίο θέλουμε. Επειδή το έχω δει γι' αυτό, έκανα λίγο αυτή την παρατήρηση της διεπιστημονικότητας. Αν δεν ήταν διεπιστημονική ομάδα, πολλές φορές αυτά τα πράγματα θα μας ξεφεύγουν. Δηλαδή, κ. Πρίτανη, αν δεν είχατε τον μηχανικό που σας είπε ότι εκεί προσκολάται ο ιός, δεν θα τον ξέρατε. Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Τι σημαίνει πανεπιστήμιο και τι σημαίνει διεπιστημονικότητα. Ο κ. Πρίτανης είπε για τις κοινωνικές επιπτώσεις της πανδημίας, το κλείσιμο το οποίο έχουμε μεταπαγορευτικά και λοιπά, που μας έχουν οδηγήσει σε μια σχετικά δύσκολη ψυχολογική κατάσταση. Ταυτόχρονο όμως με αυτό το οποίο μας έχει φέρει η πανδημία, λόγω της οικονομικής κατάστασης, αυτή η ψυχολογική θέση των πολιτών στην Ελλάδα, στην Ευρώπη, στην Αμερική, επίσης επιδινώνεται. Τις προάλλες με είχε ρωτήσει κάποιος φίλος εδώ στη γειτονιά, πώς είναι δυνατόν τόσο γρήγορα να μεταφέρθηκε η ύφεση της Κίνας στην Ευρώπη μέσα σε ένα μήνα. Η απάντηση που το έδωσα είναι η εξής, ότι ο κόσμος μας είναι ένας διασυνδεδεμένος κόσμος. Γνωρίζουν οι φίλοι μας οι ακουρατές και οι τηλεθεατές το διαδίκτυο. Αλλά η διασύνδεση την οποία έχουμε δεν είναι μόνο το διαδίκτυο, δεν είναι μόνο οι τηλετοκοινωνίες. Αν δούμε την παγκόσμια παραγωγή θα δούμε ότι είναι μια αλυσίδα, ένα σύμπλεγμα παραγωγής όπου το κάθε ανταλλακτικό παράγεται και σε μια διαφορετική χώρα. Δηλαδή, αν πάρει κάποιος ένα τηλέφωνο της Apple για παράδειγμα ή της Samsung, θα διαπιστώσει και το ανοίξει και βρει όλα τα ανταλλακτικά μέσα, θα διαπιστώσει ότι υπάρχει ανταλλακτικό από τη Μαλαισία, ανταλλακτικό από την Κίνα, ανταλλακτικό από την Γωρέα, ανταλλακτικό από την Γερμανία. Η έρευνα έχει γίνει στην Αμερική, το marketing έχει γίνει στην Ευρώπη και ούτω καθεξής. Άρα, όταν ένας κρίκος από αυτή την αλυσίδα σπάσει, αμέσως καταραίει όλη η αλυσίδα. Όταν, λοιπόν, το Φεβρουάριο η Κίνα προχώρησε μετά την επίσημη αναγνώριση του προβλήματος στην περιφέρεια της Βουχαν, στην αναγνώριση του προβλήματος και έκλεισε όλα τα εργοστάσια, έσπασαν οι κρίκοι σε αυτή την παραγωγική αλυσίδα αξίας στην παγκοσμία. Όταν, λοιπόν, το εργοστάσιο στη Γερμανία δεν μπορεί να προμηθευθεί το ανταλλακτικό α, το εργοστάσιο της Volkswagen να προμηθευθεί το φανάρι το οποίο παράγεται στην Κίνα, δεν μπορεί να παράγει. Άρα σταματά, αυτομάτως, σε μικρό χρονικό διάστημα, να μην το πω αυτομάτως, σε μικρό χρονικό διάστημα, μέχρι να εξαντληθούν τα προηγούμενα υλικά, σταματάει η παραγωγή των αυτοκινήτων της Volkswagen. Καθώς σταματάει η παραγωγή των αυτοκινήτων της Volkswagen, σταματάει η αλυσίδα μεταφοράς των προϊόντων. Έτσι, λόγω αυτής της διασυνδεδημότητας, διασυνδεσιμότητας, η οποία υπάρχει στην παγκόσμια παραγωγή, το κλείσιμο της Κίνας οδήγησε σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, το οποίο πραγματικά κανείς δεν μπορεί να το φανταστεί, αν δεν το δεις σαν εικόνα σε ένα δίκτυο αυτό το πράγμα. Επομένως, η απάντηση σε αυτό είναι ναι, γίνεται αυτή η ταχεία μετάδοσης της ύφεσης από μια χώρα σαν την Κίνα, γίνεται πολύ γρήγορα σε όλο τον υπόλοιπο τον πλανήτη. Έτσι, λοιπόν, φτάσαμε στην κατάσταση. Το 2020, σε ολόκληρο τον πλανήτη η οικονομία να βρίσκεται σε μια ύφεση, η οποία πλησιάζει γύρω στο 4,5 με 5%, θα είναι η παγκόσμια ύφεση στην παγκόσμια οικονομία. Τώρα, όσον αφορά την Ελλάδα, η Ελλάδα είναι μια χώρα της οποίας οι εξαγωγές κατά 65% είναι τουρισμός, μεταφορές και πετρολοϊδί. Είναι, δηλαδή, τρεις κλάδες, είναι το 65% των εξαγωγών της χώρας, είναι αυτή η τρεις κλάδη. Που σημαίνει, δηλαδή, ότι από τη στιγμή που μπήκαμε στα γενικά και στα ειδικά απαγορευτικά και κατέρευσε ο τουρισμός, άρα το ένα μέρος των εξαγωγών μας, άρα του εισοδήματος, το οποίο θα εισφάνεταμε, έχει καταρρεύσει. Και το είδαμε. Το δεύτερο είναι οι μεταφορές, είναι η ναυτιλία μας. Όταν, λοιπόν, καταρρέουν οι παγκόσμιες αλυσίδες αξίας, καταρρέει το διεθνές εμπόριο. Και αυτό το βλέπουμε μέσα σε όλα τα στατιστικά στοιχεία, ότι το εμπόριο μειώθηκε πάρα πολύ γρήγορα κατά το 2020. Επομένως, και οι δουλειές της ναυτιλίας, το ναυτιλιακό συνάλλαγμα έπεσε και αυτό. Η Κίνα έπεσε σε ύφεση, η Ευρώπη έπεσε σε ύφεση, η Αμερική έπεσε σε ύφεση. Δεν έχουν ανάγκη για τα κάψιμα και αυτό οδηγεί και σε μείωση των εξαγωγών των πετρελωϊδών τα οποία είχαν. Και ταυτόχρονα έχουμε και μειώσεις άλλων προϊόντων. Δεν θέλω να μιλήσω σε λεπτομέρειες. Ποιο είναι το αποτέλεσμα αυτής της παγκόσμιας ύφεσης, η οποία μεταδόθηκε και στην χώρα μας. Οι εκτιμήσεις τις οποίες έχουμε είναι δύο. Ένα θετικό σενάριο και ένα αρνητικό σενάριο. Η αποκλεισή τους είναι περίπου δύο ποσοστίες μονάδες του ΑΕΠ. Δηλαδή στο θετικό σενάριο η ύφεση το 2020 θα ανέχεται περίπου στο μίον 9% ενώ στο αρνητικό σενάριο στο μίον 11%. Άρα αν θα θέλαμε να το κλείσουμε στη μέση, ας περιμένουμε γύρω στο 10%, 10% όλα εξατώνται τι θα γίνει, τι έχει γίνει κατά την περίοδο του Νοεμβρίου και του Δεκεμβρίου. Και αναμένουμε στη συνέχεια αντίστοιχες θετικές εκτιμήσεις. Τις τάξεις του 4,5% 4,3% και 4,8% γύρω στο 4% με 5%, επόμενα δύο έτη στο θετικό σενάριο και 3,5% με 4,5% στο αρνητικό σενάριο. Και όταν για την παγκόσμια οικονομία περιμένουμε ένα θετικό σενάριο της τάξης του 4,6% όλα αυτά βέβαια, όπως είπαν και οι προηγούμενοι και ο κ. Πόρες και ο κ. Πλίτανης, σε περίοδο τεράστιας αβεβαιότητας. Είναι περίοδος στην οποία δεν μπορούμε να κάνουμε ισχυρές προβλέψεις. Δηλαδή όποιος, και το βλέπουμε σε όλους τους παγκόσμιους οργανισμούς, ότι μιλούν με σενάρια πια. Δηλαδή μετά από πολλά χρόνια, μετά το 1980 όταν είχαμε την επόμενη πετρελαϊκή κρίση μιλούσαν για σενάρια, είναι η πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια που μιλάμε με σενάρια. Το ισχυρό σενάριο, το θετικό, το ουδέτερο και το αρνητικό σενάριο. Που σημαίνει ότι όλοι βρίσκονται σε μια κατάσταση αβεβαιότητας. Τώρα, αυτό με το οποίο θα ήθελα να κλείσω, γιατί ενδιαφέρει και την Ελλάδα, είναι το εξής. Η Ελλάδα εξαρτάται, όπως είπαμε προηγουμένως, από τρεις βασικούς κλάβους. Η Κίνα ξεκίνησε να αναπτύσσεται. Στο 4 με 4,5% αναμένεται για το 2020 η ανάπτυξη της Κίνας, με το μοντέλο το οποίο έχει κατάφερε τελικά να ξεπεράσει και το θέμα του κορωνοϊού. Αλλά η Κίνα, γιατί πολλοί μιλάνε για την Κίνα ότι είναι η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον πλανήτη, πλησιάζει στις ΗΠΠ, αλλά δεν είναι η ατμομηχανή της παγκόσμιας οικονομίας. Δηλαδή, δεν μπορεί η Κίνα ακόμη να τραβήξει την παγκόσμια οικονομία αναπτύσσοντας την οικονομία της. Θέλει πολύ χρόνο για να γίνει αυτό. Ενώ όταν αναπτύσσονται οι Ηνωμένες Πολιτείες, όταν αναπτύσσεται η Ευρώπη μαζί με τις Ηνωμένες Πολιτείες, όταν αναπτύσσεται δηλαδή η Δύση, τραβάει όλη την παγκόσμια οικονομία προς τα μπροστά. Άρα η Κίνα ακόμη δεν είναι μια ανοιχτή οικονομία, η οποία αναπτυσσόμενη θα τραβήξει όλο τον πλανήτη μπροστά. Καταρρέοντας η Κίνα, οδήγησε σε κατέρευση γιατί παράγει πολλά ενδιάμεσα αγαθά. Όμως, για να γίνει ατμομηχανή, πρέπει να καταναλώνεις πολύ, όπως είναι η Αμερική και η Ευρώπη. Επομένως, δεν θα πρέπει να αναμένουμε πολλά από την ανάκαμψη της Κίνας. Ένα θέμα, το οποίο έχει ανακύψει με την πανδημία, το οποίο μπορεί να το δει κάποιος θετικά και κάποιος αρνητικά, αν είσαι συνομωσιολόγος θα το δεις αρνητικά, είναι ότι η πανδημία έχει επιταχύει τον ψηφιακό μετασχηματισμό της κοινωνίας, από την εκπαίδευση μέχρι την παραγωγή, από το εμπόριο μέχρι τις κοινωνικές σχέσεις. Βλέπουμε ότι όλο και πιο γρήγορα επιχειρήσεις ενδάσσουν την τεχνητή νοημοσύνη πλέον στις παραγωγικές τους διαδικασίες και αυτό, το είχαμε συζητήσει παλαιότερα κύριε Σκούρα και μαζί, αυτό θα αλλάξει όλο το κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο θα ζούμε, όχι μόνο το οικονομικό αλλά και το κοινωνικό περιβάλλον. Και αυτή επιτάχυνση λόγω της πανδημίας πρέπει να προβληματίσει και την ακαδημαϊκή κοινότητα αλλά κυρίως την πολιτεία. Δηλαδή το πείραμα το οποίο κάναμε, γιατί το θεωρώ και τύραμα, ένα πληρωτικό με τη τηλεκπαίδευση, ότι σε χρόνο μηδέν τα πανεπιστήμια, εντάξει, είμαστε πιο εξικειωμένοι άρα ήταν πολύ λογικό κύριε Φρύτανη να το κάνουμε σχετικά γρήγορα αν και έχει και τις δυσκολίες του γιατί έπρεπε ταυτόχρονα χιλιάδες φοιτητές και χιλιάδες καθηγητές να κάνουν μάθημα σε μια πλατφόρμα αλλά το πείραμα του να κάνουν 1,5 εκατομμύρου παιδιά ταυτόχρονα μάθημα σε όλον τον κόσμο, όχι μόνο στην Ελλάδα, είναι κάτι το οποίο αλλάζει τα δεδομένα. Και αυτό, κατά την απόψη μου, τουλάχιστον από τη μεριά της οικονομίας, επειδή έχει αρχίσει να αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο παράγουμε, πουλάμε και λοιπά, θα αλλάξει και ενδεκομένως θα επηρεάσει μάλλον και τις κοινωνικές δομές. Και άρα θα πρέπει αυτή η μετάβαση να μελετηθεί και από την επιστήμη που έχει ξεκινήσει να το μέλετα, αλλά αυτή η επιτάχυνση ενδεχομένως να δημιουργήσει ένα πρόβλημα, και με αυτό κλείνω, ότι ο άνθρωπος από τη φύση του είχε μάθει να προσαρμόζεται γραμμικά στις εξελίξεις. Και αυτό το οποίο συμβαίνει τα τελευταία χρόνια και αυτό το οποίο συνέβη φέτος, είναι όχι γραμμική εξέλιξη πια, δηλαδή μια ομαλή εξέλιξη, άρα προσαρμόζεται το μυαλό του ανθρώπου σε αυτό, αλλά είναι μια εξέλιξη, η οποία, αν θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω τον όρο έτσι υπερεκθετική, όχι εκθετική, υπερεκθετική, δεν ξέρω κατά πόσο μπορεί το εκπαιδευτικό σύστημα, το ανθρώπινο μυαλό, η πολιτεία, η κοινωνία, να το απαλφήσουν τόσο γρήγορα ώστε να προσαρμοστούμε σε αυτό το οποίο έχει έρθει. Αυτά είχα να σας πω και σας ευχαριστώ πολύ κ. Σπουρα για την πρόσκληση και χρόνια πολλά για τους φίλους μας που μας παρακολουθήκαν. Πακτολώς κ. Παρσαγγέλη και επειδή θα μας φύγετε, πρωτού μας φύγετε, θα ήθελα δυο-τρεις ερωτήσεις αν επιτρέπει και το πάνελλ, η συνάδελφα. Αυτές είναι οι εξής, Νίκο. Είπες και νομίζω ότι ήταν πάρα πολύ ταύρας με τέτοιον τρόπο όμορφο που έγινε κατανοητά και από μένα, που όπως ξέρεις από οικονομία σκαμπάζω πολύ λίγα πράγματα. Ναι να μου λέτε κ. Σπουρα. Λέω τώρα, λέω τώρα. Και ο περισσότερος φόλμος έτσι το αντιλαμβάνεται. Και εσείς δεν βλέπετε αυτήν την μακρο-οικονομική θεώρηση, η οποία δεν είναι και εύκολη, χρειάζεται να έχεις και ιδιαίτερες γνώσεις και ιδιαίτερα χροσόντα για να το κάνεις αυτό. Λοιπόν, εκείνο το οποίο βλέπουν είναι το εξής. Πόσο εμείς στη βιολογία, το ξέρει αυτό και ο Νίκος και ο κ. Πρίτανης, ότι στη βιολογία μιλάμε για φυσική επιλογή, μιλάμε για στενοπούς, μιλάμε για κάτι το οποίο ξαφνικά θα αλλάξει το περιβάλλον και θα επιτρέψει να αναφιούν, να βγούνε μετά άλλοι διαφορετικές αξίες ή και διαφορετικοί γενότυποι, όπως τα λέμε, για να κυριεύσουν μετά ξανά να επικίσουν τα χαμένα εδάφια. Στην περίπτωση αυτή βλέπετε κάτι τέτοιο και στην οικονομία? Κύριε Σκούρα, αν πάρουμε τη μεγάλη εικόνα της ιστορίας, η κοινωνία και η οικονομία στην ουσία λειτούργησε όπως το βιολογικό σύστημα. Είναι στο DNA, σε εισαγωγικά πάντα, της κοινωνίας να λειτουργεί όπως λειτουργεί η βιολογία. Θα σας φέρω ένα πολύ κοντινό παράδειγμα. Αν πάει κάποιος και πάρει τις 500 μεγαλύτερες εταιρείες στη λίστα του Forbes του 1950, θα δει ότι το 65% αυτών των εταιρεών, που ήταν η κολλωσή του 50, δεν υπάρχουν πια. Αν δει τις 500 μεγαλύτερες εταιρείες τους σήμερα, οι ιδιοκτήτες, οι ιδρυτές αυτών των εταιρεών του 1950 δεν είχαν καν γεννηθεί. Ή ήταν μόλις είχαν γεννηθεί. Αυτό γιατί συνέβη? Συνεύει διότι έπεσε ένας μετεωρήτης στα τέλη της δεκαεστίας του 60. Εγώ θεωρώ πολύ μεγάλη πολιτισμική επανάσταση, την επανάσταση των πεδιών προβλημιών. Άλλαξε τον κόσμο. Και στον καιροκάσο. Πέρα από αυτό, αλλά άλλαξε τον κόσμο. Δηλαδή όλοι αυτοί οι άνθρωποι ήταν άνθρωποι που ήταν να αλλάξουμε τα πάντα. Δεν δέχομαι αυτό το οποίο υπάρχει και θέλω να το αλλάξω. Αλλά δεν μπορώ να το αλλάξω δουλεύοντας μέσα σε μια μεγάλη εταιρεία και βήματάκι βήματάκι να ανέρχομαι. Θα πάω και θα κάνω κάτι δικό μου. Έγινε η Microsoft, έγινε η Apple, έγινε η Hewlett Packard, έγινε, έγινε, έγινε, έγινε. Σήμερα, κύριε Σκούρα, έχει πέσει ένας δεύτερος μεγάλος μετεωρύτης. Και δεν ξέρουμε αυτή τη στιγμή, δηλαδή όποιος σας πει τι θα γίνει μετά από 10 χρόνια, μετά από αυτό το μετεωρύτη, θα κάνει κακές προβλέψεις. Δεν ξέρουμε πώς θα επιδράσει αυτό το πράγμα. Δηλαδή σίγουρα, όπως το είπατε, όπως και στην δεκαετία του 70, εμφανίστηκαν παραγωγικές δραστηριότητες, έτσι και τώρα θα συμβεί κάτι αντίστοιχο. Αλλά αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να πούμε ποιοι θα είναι αυτοί οι οποίοι θα επιβιώσουν σε αυτές τις μεγάλες αλλαγές. Χαίρομαι που το λέτε αυτό, γιατί μέχρι πρώτη νοση, υπήρχε μια μεγάλη διάσταση μεταξύ των βιολογικών οντοτήτων ή τελεολογιών, αν θέλετε, και των οικονομικών ή κοινωνικών δραστηριοτήτων. Αυτό το οποίο φαίνεται και ο συνδυασμός που είπε και ο κύριος Πρίτανης, ότι πώς μπορούμε να συνδυαστούμε, όχι μόνο επιστημονικά αλλά και λογικά, οι σκέψεις μας να λεκτούν μεταξύ τους, αλλά ταυτόχρονα να διατηρείται και η individuality, δηλαδή η διαφορετικότητα, αυτή η μοναδικότητα. Και αυτό το είπατε πολύ χαρακτηριστικά και χαίρομαι για το ότι είναι μικρές εταιρείουλες που θα μας δώσουν το μέγεθος της ποικιλομορφίας της έκφρασης. Τα μαθηματικά, κύριε Σκούρα, και στα οικονομικά, δεν μπορεί να υπάρξει καινοτομία χωρίς διαφορετικότητα. Έτσι. Η βιολογία όμως είναι αυτή η οποία παραθέτει απόλυτα, καθότι είμαστε διαφορετικοί, κύριε Βασαγγέλη, και τα μαθηματικά δεν είναι έξω από τον άνθρωπο, είναι στον άνθρωπο. Είναι λόγια ότι υπάρχουν και μαθηματικά θεωρήματα. Υπάρχουν και άλλοι που συζητούν διαφορετικά. Είναι πολλές οι ερωτήσεις που της έβαλες, Νίκο, και νομίζω ότι ελπίζω και στο τέλος η τηλεθέτρια μας, και αν δεν μπορέσεις εσύ που δε θα είσαι, ας τη διατυπωθούν στα τσάτ, στο τσάτ, και από εκεί και πέρα νομίζω ότι μπορεί να τις εμπεξεργαστούμε και να τις δώσουμε. Λοιπόν, ευχαριστούμε πάρα πολύ. Εγώ ευχαριστώ, κύριε Πρύτανη, κύριε Νικολέτου, κύριε Βουβαλή, δεν έχετε κάποια ερώτηση στον κύριο Μαρσακέλη, όλα καθαρά. Να περάσουμε τώρα στην κυρία Βάσω Νικολέτου, που όπως είπαμε κυρία Νικολέτου έχει ένα Master of Science στο περιβάλλον, έχει τελειώσει Γεωλογία και κάνει το διδακτορικό της πάνω στα περιβαλλοντικά θέματα στο Πολυτεχνείο τώρα και ποντεύει να το τελειώσει. Κυρία Νικολέτου, πώς βλέπετε εσείς και σαν πολίτης αλλά και σαν πιο νέο άτομα, πώς βλέπετε τον κορονοϊό και το περιβάλλον. Έχουν επιπτώσει αυτά τα δύο, κολλάνε αυτά τα δύο, μπερδεύονται αυτά τα δύο. Μας είπε ο κύριος Πρύτανης πολύ ωραία πράγματα, μας είπε και ο κύριος Βασακέλης ακόμα πιο ωραία πράγματα. Θα πούμε και αργότερα πάρα πολύ πιο ωραία πράγματα. Θα πούμε και αργότερα για να μην μας φύγουν οι τηλεθεατές. Κρατάμε δηλαδή και μία δημοσιογραφική ενάργεια. Λοιπόν, κυρία Νικολέτου. Ευχαριστώ πολύ κύριε Πρόεδρε αρχικά. Θέλω να ευχηθώ χρόνια πολλά, καλή χρονιά, με υγεία, αισιοδοξία και δημιουργία σε όλους. Είναι μεγάλη τιμή για μένα να περιβρίσκομαι σήμερα ανάμεσα σε πολύ μεγάλες προσωπικότητες του Αριστοτελίου Πανεπιστημίου και ευχαριστώ γι' αυτό. Τώρα, όσον αφορά την ερώτησή σας, ξεκινώντας θα αναφέρω ότι η εφιαλτική πανδημία που βιώνει η ανθρωπότητα λόγω COVID-19 αποκαλύπτει τις προτεραιότητες και τους προβληματισμούς των κυβερνήσεων των αναπτυγμένων χωρών, υγεία ή οικονομία είναι το ερώτημα. Η ερώτηση έχει αρχίσει ήδη να αποκαλύπτεται και να προβληματίζει το άλλο υπαρξιακό για την επιβίωση των κοινωνιών ερώτημα, περιβάλλον ή οικονομία, όπως μας ανέλησε ο κ. Βαρσακέλης, σε σχέση με την αναγκαιότητα άμεσης ανάληψης πρωτοβουλιών αποτροπής των καταστροφικών αποτελεσμάτων της κλιματικής αλλαγής. Η κλιματική αλλαγή είναι ένα αόρατο τέρας που κανείς δεν είναι ικανός, κανένα κράτος δεν μπορεί και μάλλον δεν θέλει να το σταματήσει. Ένας αόρατος εχθρός όλων μας που μεγαλώνει χρόνο με το χρόνο πιο πολύ. Η ανθρωπότητα βρίσκεται απέναντι σήμερα σε δύο κορυφές προκλήσεις. Την αντιμετώπιση της πλέον καταστροφικής πανδημίας από το 1918 και την καταστροφή του περιβάλλοντος. Ένας αόρατος εχθρός όπως το ανέφερα με δύο συνεισθώσεις το οποίο την δυναμική αρχικά μάλλον υποτιμήσαμε. Η διαφορά είναι ότι ενώ οι επιπτώσεις του Covid-19 είναι άμεσες και σαρωτικές, όπως γνωρίζουμε, εκείνες της καταστροφής του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής εξελίσσονται σε βάθος χρόνου. Η κλιματική αλλαγή αποδίδεται εν όλο ή εν μέρη σε ανθρώπινες δραστηριότητες. Επίσης, πολλοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η εκδήλωση της πανδημίας και οι διαστάσεις που έλαβε οφείλουν τις ανθρώπινες δραστηριότητες όπως, για παράδειγμα, η καταστροφή των ενδιετημάτων αγριών ζώων και η εμπορία τους, η εκτροφή ζώων σε πολύ κακές συνθήκες, η υπέρμετρη αύξηση της διακίνησης προϊόντων, αφιώντας την τοπικότητα... Προλαμβάντε και τον κύριο Βουβαλίδη τώρα, κύριε. Ναι, για να σας εισαγάβω στο νόημα το παρακάτω. Τελειώνομαι αυτό το κομμάτι. Καθώς οδεν κακών αμυγές καλού, ίσως η πανδημία μας οδηγήσει σε αναθεώρηση συμπερασμάτων που προκαλούν βλάβη στο περιβάλλον και επιτείνουν την κλιματική αλλαγή. Η αντιμετώπιση μιας παγκόσμιας πανδημίας, βέβαια, δεν είναι ο τρόπος που θα θέλαμε για να πάρουμε περιβαλλοντικά μαθήματα, αλλά υπάρχει μια μικρή λάμψη ελπίδας ότι μπορούμε να βγούμε από αυτή με μια αναζωογονημένη παρόρμηση να προστατεύσουμε αυτό που ήδη έχουμε. Φυσικά δεν είναι όλες οι συνήθειες της καραντίνας φιλικές προς το περιβάλλον. Μπορεί να εγκαταλείψουμε μερικές από τις καθιερωμένες πράσινες δραστηριότητές μας, καθώς η προσοχή μας επικεντρώνεται αλλού. Όλοι αισθανόμαστε εξαντλημένοι, επομένως η έρευνα και η αγορά όσο το δυνατόν πιο πράσινων προϊόντων δεν αποτελεί πλέον κορυφαία προτεραιότητά μας. Ο κορονοϊός έχει κάνει την καθημερινή μας ζωή και εδώ στην Καλαμαριά φυσικά, αγνώριστη. Οδηγούμε λιγότερο, συνδεόμαστε και επικοινωνούμε διαδικτυακά, όπως κάνουμε τώρα για παράδειγμα με τον Ιθόπαν Επιστήμιο. Εξαιτίας των παραπάνω, αλλάζει επίσης και το περιβαλλοντικό μας αποτύπωμα. Τα περιβαλλοντικά ωφέλη μιας τόσο ραγδαίας αλλαγής της καθημερινότητας ήταν μια από τις ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις στην τραγωδία που έχει βιώσει ο κόσμος. Τα κέρδια αυτά, ωστόσο, συνοδεύονται και από το ερώτημα του πόσο μπορούν να διατηρηθούν στο πλαίσιο μιας πιθανής νέας καθημερινότητας και μιας νέας νοτροπίας. Πιστεύω πως μάθαμε ότι η καλή συμπεριφορά, η υπομονή και η προσαρμογή είναι ιδιότητες που θα μας βοηθήσουν να ξεπεράσουμε την πανδημία. Και αυτές είναι που πρέπει να έχουμε για να αντιμετωπίσουμε άλλες παγκόσμιες κρίσεις. Και όπως αναφέρει ο κ. Ζαχαρίας Κούρας στο βιβλίο του «Ταξιδεύοντας την εποχή του ανθρώπου», είναι απίθανη η διαφορετικότητα που βλέπουμε γύρω μας, όπου το κάθε άτομο, ο κάθε οργανισμός είναι ιδιαίτερος, διαφορετικός από τον άλλον, αλλά η ζωή απαιτεί όλοι μαζί να συνηπάρξουμε αρμονικά και ομοιοστατικά, ευδαιμονικά, όπως κείλται ο Αριστοτέλης. Αυτά από μένα. Ευχαριστούμε πάρα πολύ κυρία Νεκρονότητα. Φτύξατε βασικά στοιχεία και αυτά τα οποία πραγματικά ταλανίζουν τον κλαισμό. Θα μπορούσαμε να πούμε πολλά κι άλλα πράγματα και ελπίζουμε να τα πούμε στο τέλος. Και να δούμε με πόση δυσκολία, αλλά και πόση καχυποψία πολύ των ανθρώπων αντιμετωπίζοντας την επιστημία. Και αυτό το οποίο ένα από τα πιο βασικά είναι, είναι ότι σε αυτή την περίοδο, ευτυχώς, ο κόσμος άρχισε να ξαναέχει εμπιστοσύνη στην επιστήμη, στους επιστήμονες, να έχει τις απισβητήσεις τους για πολλούς από αυτούς οι οποίοι κάνουν την διαχείριση, αλλά ταυτόχρονα να ανεβαίνει πολύ πιο ψηλά η επιστήμη. Ευχαριστούμε για αυτό. Κύριε Παρσακέλη, νομίζω ότι ήρθε η ώρα να αποχωρήσετε. Σας ευχαριστούμε πάρα πολύ. Εγώ σας ευχαριστώ, κύριε Πρίτανη. Καλή χρονιά να έχουμε, αγαπητοί συνάδοφοι, καλή χρονιά. Καλή χρονιά, αγαπητέ Νίκο. Καλή χρονιά με υγεία. Καλή χρονιά, Νικόλα. Γεια σας, ευχαριστώ πολύ. Να είστε καλά, ευχαριστώ πολύ. Και να, επειδή ο χρόνος περνά και θα έχουμε και άλλα πράγματα, να περάσουμε αμέσως στον κύριο Βουβαλίδη για να μας δώσει τη δική του διάσταση στο τι σημαίνει περιβάλλον, στο τι σημαίνει κλιματική αλλαγή και πώς αυτά εδώ τα στοιχεία μπορούν να συνηπάρξουν. Άλλα λόγια, ποιες είναι οι επιβαρήσεις του περιβάλλοντος λόγω της πανδημίας COVID-19 και βέβαια αν σε αυτό συνισφέρει και η κλιματική αλλαγή. Κύριε Βουβαλίδη, ευχαριστώ όπως λένε και στην Ελλάδα. Ευχαριστώ πολύ κύριε Σκούρα, χρόνια πολλά σε όλους εσάς, τους τηλεθαρατές σας και ελπίζω η καινούργια χρονιά να μας βρει από μια διαφορετική θέση για να αποκτήσουμε πάλι πίσω την κατανονικότητά μας. Θα ήθελα να δώσω μια διαφορετική διάσταση. Εγώ θα ήθελα να δείξω ορισμένες διαφάνειες στο κοινό, στους ανθρώπους που μας παρακολουθούν σήμερα, μια επιστημονική διάσταση της πανδημίας, δηλαδή πώς καταλήξαμε στο να θεωρούμε ότι πλέον η κανονικότητα έρχεται με πανδημίες όπως αυτή του κορωνοϊού, αλλά και στο μέλλον άλλες πανδημίες που μπορούν να μας αγγίξουν και τι πρέπει να κάνουμε, δηλαδή ποιες είναι οι άμεσες ανάγκες για να αναστρέψουμε αυτή την κατάσταση, καθώς επίσης και πώς η πανδημία του κορωνοϊού επηρέασε το φυσικό και το ανθρωπογενές περιβάλλον του πλανήτη μας. Φαντάζομαι ότι βλέπετε την οθόνη μου. Ας ξεκινήσουμε λίγο. Βλέπετε κανονικά? Ας ξεκινήσουμε λίγο με τα αέρια εστατικά της ατμόσφαιρας. Η κλιματική αλλαγή έχει να κάνει κυρίως με το κλίμα, έχει να κάνει με την ατμόσφαιρα. Θα ήθελα λίγο να δώσουμε τα αέρια εστατικά της ατμόσφαιρας, να τα σχολιάσουμε λίγο και να δούμε αυτά τα αέρια πώς εξελίχθηκαν, είπατε οι ποσότητες που υπάρχουν στην ατμόσφαιρα αυτών των αεριών, πώς εξελίχθηκαν από τη γέννηση της γης ως ουράνιο σώμα έως τις μέρες μας. Η ηλικία της γης είναι περίπου στα 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια όπως όλοι ξέρουμε. Στην αρχή επικρατούσε κυρίως το διοξίδιο του άνθρακα, ήταν το κυρίως εστατικό της ατμόσφαιρας και υπάρχει μια σταδιακή μείωση όπως βλέπετε μέχρι τις μέρες. Το διοξίδιο του άνθρακα είναι ένα βασικό συστατικό της ατμόσφαιρας, διότι βοηθάει τα φυτά στο να τραφούν και να αναπτυχθούν, άρα είναι ένα συστατικό της ατμόσφαιρας το οποίο παίζει σημαντικό ρόλο στην ζωή πάνω στον πλανήτη. Στη συνέχεια έχουμε το μεθάνιο, στην αρχή το μεθάνιο ήταν πολύ ελάχιστο, κάποια στιγμή αναπτύχθηκε, είχαμε περίπου οι ίδιες ποσότητες διοξιδίου του άνθρακα και μεθανίου στην ατμόσφαιρα του πλανήτη μας, το μεθάνιο βοήθησε πάρα πολύ στην δημιουργία της ζωής και σήμερα βρίσκεται σε μικρότερες ποσότητες. Το οξυγόνο στην ατμόσφαιρα ξεκίνησε να δημιουργείται εκεί γύρω στα 2,5-2,7 δισεκατομμύρια χρόνια από σήμερα. Κάποια στιγμή άρχισαν να υπάρχουν οι πρώτοι οργανισμοί οι οποίοι με τη φωτοσύνδεση μπορούσαν να αποδώσουν οξυγόνο στην ατμόσφαιρα εκεί περίπου στο 1,8 δισεκατομμύρια χρόνια από σήμερα με αποτέλεσμα να έχουμε την πρώτη σταδιακή ανάπτυξη και σήμερα να είναι το κυρίως συστατικό της ατμόσφαιρας. Να δούμε τώρα τη θερμοκρασία της Γης, το δεύτερο κομμάτι της κλιματικής αλλαγής. Με κόκκινο χρώμα βλέπουμε τις θερμές περιόδους του πλανήτη τα τελευταία 500 εκατομμύρια χρόνια και με μπλε χρώμα βλέπουμε τις πιο κρυές περιόδους του πλανήτη. Μάλιστα, υπάρχει μια διακριτή γραμμή, είναι αυτή εδώ πέρα που χωρίζει το κόκκινο από το μπλε στο διάγραμμα που βλέπετε όπου όταν είχαμε το κόκκινο δεν είχαμε παγωκαλύματα στους πόλους, δηλαδή δεν είχαμε πάγους ενώ αντίθετα εκεί όπου έχουμε τις μπλε θερμοκρασίες του πλανήτη είχαμε παγωκαλύματα. Η σημερινή εποχή βρίσκεται εδώ, άρα βρισκόμαστε στο μπλε χρώμα άρα γι' αυτό έχουμε παγωκαλύματα και στους πόλους, δηλαδή είναι αυτό το οποίο βλέπουμε μέσα από τη τηλεόραση ή γενικότερα από την παρατήρησή μας για τον πλανήτη. Άρα λοιπόν η ίδια η Γη είχε περιόδους όπου η θερμοκρασία της ήτανε πιο ζεστή από ό,τι σήμερα. Θα λέγαμε ότι μια τέτοια διατύπωση δημιουργεί μια πλασματική σκέψη ότι αυτή η ανοχή που έχει σε μεγαλύτερες θερμοκρασίες η Γη μπορεί να την επιδείξει ανεξάρτω από τη δική μας συμπεριφορά και στο φαινόμενο της υπερθέρμανσης και της κλιματικής αλλαγής το οποίο θα σας περιγράψω λίγο παρακάτω. Όμως κάτι τέτοιο είναι μια ψευδέστηση την οποία πρέπει ο κόσμος να το κατανοήσει και να αλλάξει τρόπος σκέψης όχι μόνο ο κόσμος αλλά και οι ίδιες οι κυβερνήσεις που διοικούν αυτόν τον κόσμο. Αυτά εδώ είναι ένα γράφημα από τα πρόσφατα δεδομένα από την γεώτρηση πάγου στην Ανταρκτική η μάλιστα είναι η ρωσική γεώτρηση από το σταθμό Vostok. Οπότε βλέπουμε ότι τα τελευταία 450.000 χρόνια από σήμερα υπήρχανε θερμές, τουλάχιστον 4 θερμές περίοδοι στην επιφάνεια του πλανήτη και είχαμε και αντίστοιχες ψυχρές περίοδοι δηλαδή είχαμε τις λεγόμενες παγετόδες και μεσοπαγετόδες περιόδους. Δύο πράγματα θα ήθελα να τονίσω σε αυτό εδώ το γράφημα και να μας βάλουν σε προβληματισμό όχι τόσο για τον τελικό αποτέλεσμα όσο για την ανασφάλεια όπου όπως είπε και ο Πρύτανης και ο κ. Ωσκούρας πρέπει να έχουμε εμείς σαν επιστήμονες. Κατά τη μεταβολή της θερμοκρασίας στην επιφάνεια του πλανήτη, στις περισσότερες περιτώσεις το διοξύδιο του άνθρακα ακολουθούσε τη μεταβολή. Επίσης, στο ολόκαινο, δηλαδή στα τελευταία 10-11 χιλιάδες χρόνια από σήμερα είχαμε πρώτα τη θέρμανση του πλανήτη και μετά την αύξηση του διοξυδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Επίσης, θα ήθελα να καταρρίψω ένα μύθο που πολλοί τηλεθεατές το πιστεύουν ότι δηλαδή από τότε που λιώσανε οι πάγοι μέχρι σήμερα, έχουμε μια συνεχόμενη θέρμανση του πλανήτη. Αυτό δεν συμβαίνει. Τα τελευταία 10 χιλιάδες χρόνια είχαμε τουλάχιστον άλλες 10 περιόδους όπου είχαμε θερμότερες θερμοκρασίες από τις σημερινές στον πλανήτη. Σε ξαναλέω ότι μια τέτοια κατάσταση δίνει την ψευδέστηση ότι και σε πολλούς και σε ένα μεγάλο μέρος της επιστημονικής κοινότητας δίνει την ψευδέστηση ότι έχουμε την πολυτέλεια να οθήσουμε λίγο παραπάνω στα άκρα του πλανήτη μας κάτι το οποίο όμως δυστυχώς κατά τη γνώμη μου δεν ισχύει. Τι ονοούμε κλιματική αλλαγή. Εννοούμε ότι από το 1960 και μετά όπως βλέπετε σε αυτό εδώ το γράφημα έχουμε μια μεγάλη αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη η οποία δεν ακολουθούσε την προηγούμενη μεταβολή. Αυτή η αύξηση έχει ένα συγκεκριμένο εύρος και τα μοντέλα που το προβλέπουν έχουν και αυτά ένα συγκεκριμένο εύρος και τα πάντα εξαρτώνται από τη δική μας συμπεριφορά. Παρ' όλα αυτά θα ήθελα να μας μείνει σαν ημερομηνία το 1960. Όλη αυτή η γενικότερη θέρμανση του πλανήτη τα τελευταία 18.000 χρόνια από την τελευταία παγετόδι περίοδο που σας περιέγραψα έχει άμεσο αντίκτυπο σε μία φυσική κλιματική μεταβολή και φυσικά σε μία φυσική μεταβολή της πανίδας και της χλωρίδας του πλανήτη μας. Εδώ βλέπουμε τη μεταβολή της χλωρίδας στην Ευρώπη από την εποχή των παγετόνων μέχρι σήμερα. Αυτή η κατάσταση που βλέπετε στις οθόνες σας είναι η κατάσταση που επικρατεί σήμερα. Δηλαδή με το κόκκινο χρώμα έχουμε τη μεσογειακή βλάστηση η οποία είναι χαρακτηριστική σε όλη την Μεσόγειο. Με το πράσινο χρώμα έχουμε τα δάση και τα υπαρκτικά δάση με το πιο σκούρο πράσινο χρώμα. Οι στέπες βρίσκονται με το κίτρινο χρώμα στην ανατολική πλευρά της Ιππίρου καθώς επίσης και η Τρούνδρα βρίσκεται στη βορεια Σκανδιναβία. Ήταν τα πράγματα έτσι και μάλιστα σε σχετικό διάστημα πολύ πιο σύντομο, πολύ κοντά στη σημερινή πραγματικότητα. Όχι, τα πράγματα δεν ήταν έτσι. Πριν από 22 έως 14.000 χρόνια η βόρεια Ευρώπη ήταν καλυμμένη από πάγους. Υπήρχε δηλαδή ένα παγωκάλιμα. Στην Ελλάδα είχαμε στέπα. Άρα είχαμε αυτές τις συνθήκες που ουσιαστικά ήταν ιξηρές συνθήκες χωρίς έντονη βροχόπτωση που να μπορέσει να αναπτύξει τη βλάστηση και τα δάση. Και μάλιστα η Τρούνδρα που σήμερα βρίσκεται στη βορεια Σκανδιναβία είναι ένα μεγάλο μέρος της κεντρικής Ευρώπης και έφτανε σχετικά αρκετά νότια μέσα στα Βαλκάνια. Βέβαια αυτή η κατάσταση μεταβλήθηκε. Στα 13.000 χρόνια είχαμε στέπα στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. Άρα είχαμε μια ζώνωση προς τους πόλους, δηλαδή μια επέκταση των ζωνών της βλάστησης προς τους πόλους. Και φυσικά ένα άλλο σημαντικό χρονικό ορόσιμο ήταν πριν από 8.000 χρόνια όπου λίγο πολύ η κατάσταση ήταν η ίδια με τη σημερινή περίπου. Δηλαδή είχε αρχίσει να εμφανίζεται η μεσογειακή βλάστηση στη Νότια Ευρώπη, κυρίως στην Πελοπόννησο. Η Πειροντική Ελλάδα ακόμα δεν είχε αυτή την τυπική μεσογειακή βλάστηση. Και ουσιαστικά αν αναφερόμαστε στην περίοδο αυτή για την Ελλάδα, μιλάμε για την αρχαιότερη νεοληθική περίοδο στην Ελλάδα. Άρα λοιπόν το κλίμα στην Ελλάδα από την αρχαιότερη νεοληθική και μέχρι σήμερα, η βλάστηση μάλλον είναι λίγο πολύ περίπου η ίδια. Άρα λοιπόν αυτή η σταδιακή θέρμαση του πλανήτη, η σταδιακή μεταβολή της πανίδας του πλανήτη, είχε ως αποτέλεσμα να επηρεάσει και την εξάπλωση του ανθρώπου στη Γη. Δηλαδή, ο άνθρωπος δεν κατοίκησε όλη τη Γη περίπου στις ίδιες ημερομηνίες. Αντιθέτως, οι παλαιότεροι κατοικοί άνθρωποι ή ανθρωποοιδοί βρισκόντουσαν εδώ στην Αφρική με αυτό το γκρι χρώμα, όπου μιλάμε για υπαρουσία του ανθρώπου για περισσότερο από δύο εκατομμύρια χρόνια, με το κίτρινο χρόνο, δηλαδή, είναι η πρώτη μεγάλη μετανάστευση του ανθρώπου στην περιοχή, στο όριο μάλλον του παγωκαλύματος των παγετόνων της προηγούμενης παγετόντος περιόδου. Εδώ μιλάμε, δηλαδή, περίπου για κατοίκηση του ανθρώπου τα τελευταία πεντακόσεις χιλιάδες χρόνια και όλη η Αμερική, βόρεια και νότια, περιοχή της Ανατολικής Βόρειο-Ανατολικής Ασίας, ο άνθρωπος κατοίκησε περίπου πριν από 10.000 χρόνια, ενώ αντίθετα, περιοχές όπως η Μαδαγασκάρη ή η Νέα Ζηλανδία, ο άνθρωπος κατοίκησε μετά τα τελευταία 10.000 χρόνια. Άρα, λοιπόν, η επίδραση του ανθρώπου και η κατοίκησή του και η διασπορά του στον πλανήτη δεν είναι η ίδια και φυσικά είχε σημαντική κλιματική επίδραση. Φυσικά, μαζί με τον άνθρωπο, η ίδια περίπου εξέλιξη είχαν και τα 20 ζώα. Δηλαδή, τα ζώα τα οποία ακολούθησαν τον άνθρωπο, σε αυτήν την κατοίκησή του πλέον, στο σπίτι του, με τα χωράφια του, με την δυνατότητα να του δίνουν τροφή τα ζώα. Έτσι, λοιπόν, η περιοχή του τόξου της Συροπαλλεστίνης, εδώ δηλαδή στην γη της απαγγελίας για την εβραϊκή θρησκεία, ήταν και η κητήδα των περισσότερων ζώων, που στη συνέχεια έγιναν κόστα για τον άνθρωπο. Το παλαιότερο ίσως ζώο θα έλεγα ότι είναι ο σκύλος με 12.000 χρόνια. Ακολουθούνε το γουρούνι στα 8.000 χρόνια, το πρόβατο, γενικώς οι κατσίκες και όλα αυτά πάλι εκεί γύρω στα 8.000 χρόνια, τα άλογα από την περιοχή της Μοκαλίας γύρω στα 6.000 χρόνια και αυτά που έχουν σχέση με τις σημερινές ρώστιες και γίνεται πολλή συζήτηση γι' αυτά, τα κοτόπουλα στη Νοτιοανατολική Ασία περίπου στα 8.000 χρόνια από σήμερα. Άρα λοιπόν ο άνθρωπος ζει με τα κατοικίδια του και μάλιστα σε μια διαφορετική πυκνότητα αναθέση παγκοσμίως. Εδώ λοιπόν βλέπουμε την πυκνότητα κατοίκησης των ανθρώπων, βλέπετε μεγάλη πυκνότητα κατοίκησης ανατετραγωνικών χιλιόμετρων στην Ινδία, στην Κεντρική Αφρική εδώ έχουμε κάποιες περιοχές με μεγάλη πυκνότητα και στην Κίνα και Νοτιοανατολική Ασία έχουμε έναν άνθρωπο σε σχετικά μεγάλες πυκνότητες κατοίκησης ανατετραγωνικών χιλιόμετρων. Τα πουλερικά, βλέπετε ότι η Βόρεια Αφρική έχει πολύ μεγάλες ποσότητες πουλερικών, η Ιποσαχάρια Αφρική έχει πάλι πολύ μεγάλες ποσότητες και η Ανατολική Ασία. Αν δείτε δηλαδή αρρώστιες, από που προέρχονται, από που έρχονται οι ιοί, διάφορες πανδημίες και τα λοιπά, νομίζω ότι βγαίνει αβίαιστα κάποιο συμπέρασμα. Το ίδιο και με τα Γουρούνια βλέπετε ότι έχουμε πάρα πολλές μεγάλες συγκεντρώσεις στην Κίνα και στην Ιποσαχάρια Αφρική, στην Κεντρική Αφρική. Το ίδιο και με τα βοήδη. Τα βοήδη βέβαια, λόγω του ότι είναι ιερά ζώα στην περιοχή της Ινδίας, είναι ακόμα περισσότερα και στην Κεντρική Αφρική το ίδιο. Όλα αυτά μαζί τι φτιάχνουν? Φτιάχνουν ζωονόσους, οι οποίες με συγκεκριμένους τρόπους, εξαιτίας του γεγονότος ότι καταναλώνουμε, εκτρέφουμε και ζούμε κοντά σε τέτοια ζώα περνάνε στον άνθρωπο. Θα μιλήσω λίγο για την επίδραση του ανθρώπου στο περιβάλλον, αλλά θα πάω πίσω από αυτόν τον χρονικό ορίζο του 1960, όπου μιλάμε για την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη. Και θα μιλήσω για χώρες, για πληθυσμούς, οι οποίοι έχουν σήμερα την μεγαλύτερη περιβαλλοντική ευαισθησία, αλλά στο παρελθόν θα έλεγα ότι έκαναν εξαιρετικά μεγάλες περιβαλλοντικές μεταβολές. Εδώ λοιπόν βλέπουμε πώς ήταν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής το 1620. Με αυτό το μαύρο χρώμα, έχουμε δάση με συγκεκριμένη πυκνότητα. 300 χρόνια μέτρα, δηλαδή το 1920, και χωρίς να έχουμε τη μεγάλη βιομηχανία του 20ου αιώνα, που δημιούργησε φαινόμενο θερμοκυπείου και περιβαλλοντικές αλλαγές, μόνο και μόνο από τον επικυσμό της των Ηνωμένων Πολιτείων, έχουμε μια πολύ μεγάλη, δραματική θα έλεγα, μίωση των δασσών, κυρίως στις κέντροανατολικές πολιτείες των Ηνωμένων Πολιτείων. Δεν πήγε πίσω όμως η Αμερική. Η Ευρώπη και αυτή βλέπετε εδώ μέσα σε μία χιλιετία. Τα βόρεια κράτη, τη Γερμανία, Πολωνία, Δανία, βλέπετε εδώ με μαύρο χρώμα πόσο πυκνίδας οκάλυψη είχαν, ενώ αντίθετα οι ανάγκες της διαβίωσης, τους άκρους του πληθυσμού της καλλιέργειας δημιούργησαν το deforestation, δηλαδή την αποξύλωση των δασσών και την απόδοση αυτών των εδαφών προς καλλιέργεια. Άρα λοιπόν αυτό το οποίο είναι ο βασικός συντελεστής, η βασική μεταβλητή σε ένα παγκόσμιο οικοσύστημα είναι ο άνθρωπος και η παρουσία του. Το μοντέλο έλεγε ότι το 2020 θα είχαμε 7,8 δισεκατομμύρια ανθρώπους στην επιφάνεια να ζουν στον πλανήτη. Η χθεσινή μέτρηση στο World Data Lab Mission έλεγε ότι είχαμε 7 δισεκατομμύρια, 797 εκατομμύρια, ήμασταν πάρα πάρα πολύ κοντά στην πρόβλεψη. Και τι λέει λοιπόν αυτό, λέει ότι αν συνεχίσουμε να γεννούμε με τον ίδιο ρυθμό και να διατηρούμε τη ζωή, δηλαδή να μην έχουμε θνησιμότητα, τότε μπορεί να φτάσουμε μέχρι το 2011 στα 15,6 δισεκατομμύρια, ή αν τα πράγματα δεν πάνε τόσο καλά να αυξηθούμε λίγο ακόμα και στη συνέχεια να φτάσουμε σε έναν πληθυσμό περίπου ίδιο με τον σημερινό. Αυτό που θα ήθελα να σχολιάσω σε αυτή την περίπτωση είναι ότι στο μέτρημα έχουμε και 731 εκατομμύρια τα οποία ζουν σε συνθήκες εξαιρετικής φτώχιας. Και όταν ζεις σε συνθήκες εξαιρετικής φτώχιας σε ενδιαφέρει η επιβίωσή σου και δεν σε ενδιαφέρει το πόσο καλός θα είσαι προς τον πλανήτη σπίτι σου. Τι σημαίνει λοιπόν αυτό. Σημαίνει ότι υπάρχουν συνθήκες. Αυτά τα βίντεο τα βλέπετε τα πήρα από το YouTube για τις ανάγκες της συγκεκριμένης παρουσίασης. Εδώ έχουμε την Ινδία, ένα ποταμό της Ινδίας και εδώ έχουμε το ποταμό Αμαζόνιο. Βλέπετε δηλαδή ότι έχουμε συνθήκες που δεν διανοούμε να σκεφτούμε κάτι τέτοιο στην Ευρώπη και το σημαντικότερο σε αυτούς τους ποταμούς υπάρχουν αυτή η φτωχή που δεν μπορούν να επιβιώσουν αλλιώς και τι κάνουν σε αυτά τα νερά, χρησιμοποιούν αυτά τα νερά για τις προσωπικές τους ανάγκες υγείνης και κατεπέκταση είναι ο πληθυσμός ο πιο ευάλωτος στις λεγόμενες περιβαλλοντικές ασθένειες. Οι οποίες όμως περιβαλλοντικές ασθένειες και οι πληθυσμοί αυτοί δεν είναι τόσο μακρινοί προς την Ευρώπη ή προς το δυτικό κόσμο γενικότερα. Εξαιτίας της συσσόρευσης σκουπιδιών στους οκεανούς αυτό το μικροπλαστικό μέσα από την τροφική αλυσίδα έρχεται στο πιάτο μας. Εάν λοιπόν θεωρούσαμε κάποτε ότι η Ινδία, η Νοτιονατολική Ασία, η Αμερική, έστω, είναι μακριά από μας σήμερα φαίνεται ότι δεν είναι καθόλου μακριά από μας και όπως είπε και ο κ. Βαρσακέλης το εμπόριο η παγκοσμιοποίηση δεν γίνεται μόνο στα προϊόντα τεχνολογίας αλλά γίνεται και στα τρόφιμα. Άρα λοιπόν σε πολύ λίγες ημέρες μια κατάσταση δυσμενής ως προς την υγεία των ανθρώπων μπορεί να φτάσει στο πιάτο μας. Έτσι λοιπόν ο Παγκόσμινος Οργανισμός Υγείας που τον έχουμε ακούσει πάρα πολύ το τελευταίο καιρό για το πώς διαχειρίστηκε ή προσπαθήσε να διαχειριστεί την πανδημία COVID-19 προσπαθεί να πείσει της κυβερνήσης σε όλο του κόσμου ότι υπάρχει μόνο μια υγεία, το πρόγραμμα λέγεται One Health και αυτή η υγεία περνάει μέσα από το περιβάλλον το οποίο μας διασφαλίζει τις συνθήκες διαβίωσης έτσι ώστε να έχουμε μακροζωία. Δηλαδή αυτή η υγεία δεν μπορεί να την αφήσουμε στην τύχη της όπως και το περιβάλλον αλλά θα πρέπει να επικοινωνήσουμε να αλλάξουμε τις συνθήκες διακυβέρνησης, να συνεργαστούμε μεταξύ μας για να φτιάξουμε ένα υφόρο περιβάλλον το οποίο θα μας οδηγήσει και σε συνθήκες καλής υγείας διότι αν μειώσουμε τα ενδιετήματα δηλαδή αν μειώσουμε τα δάση που ζει η άγρια πανίδα και μειώσουμε ή αυξήσουμε υπερβολικά και τις ανάγκες μας σε κρέας άρα αναγκαστούμε να ζούμε με πολλά οικώσια ζώα δίπλα μας τότε είναι σίγουρο ότι μια πανδημία δεν θα είναι η τελευταία για αυτόν τον αιώνα η πανδημία του κορωνοϊού αλλά σίγουρα θα υπάρξει και κάποια άλλη εξαιτίας αυτής της μετάδοσης και μετάλλαξης των ζώων όσων έτσι λοιπόν όταν μιλάμε για κλιματική αλλαγή και ότι αυτό το πράγμα δυσκολεύει την παγκόσμια υγεία έχουμε να κάνουμε με τρεις διαφορετικές συνισθώσεις την ανθρώπινη υγεία, την υγεία των ζώων και την υγεία του περιβάλλοντος και όταν μιλάει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας για κλιματική αλλαγή μιλάει και για όλες εκείνες τις συνθήκες των περιβαλλοντικών μεταβολών που επηρεάζουν την υγεία όπως δηλαδή το ανασφαλές νερό, το βρώμικο νερό, η κακή υγιεινή, η αέρια ρίπανση, τα επικίνδυνα χημικά και δηλητήρια, η επαγγελματική κίνδυνη και οι ακραίες καιρικές συνθήκες να δούμε τώρα την ίδια την πανδημία με στοιχεία και δημοσιεύσεις του 2020. Πώς η πανδημία επέδρασε στο περιβάλλον? Επέδρασε με δύο τρόπους και μάλιστα και θετικά και αρνητικά. Με θετικό βλέπουμε τα πράσινα πλαίσια και με πορτοκαλί βλέπουμε τις αρνητικές επιδράσεις. Έτσι, λοιπόν, η πανδημία μίωσε τα στερεά καύσιμα, άρα δεν γέμενε κάρβουνο για να παράτσουμε ηλεκτρική ενέργεια, άρα έχουμε καλύτερη συνθήκη στον αέρα, έχουμε μίωση της κατανάλωσης και κατεπέτταση μίωση των απορριμάτων, έχουμε μίωση μεταφορών και βιομηχανικής δραστηριότητας, άρα έχουμε μίωση της μόλινσης που παράγουνε αέρια και στα ύδατα που παράγουνε οι μεταφορές και η βιομηχανία και τέλος έχουμε τη μίωση του τουρισμού που και αυτή ήταν πάρα πολύ σημαντική στα ευαίσθητα οικοσυστήματα. Δηλαδή, δεν ταξιδέψαμε, δεν πήγαμε σε χώρες που θέλαμε να κάνουμε αγροτοτουρισμό ή τέλος πάντων να βρεθούμε κοντά στη φύση, αφήστε με στην ησυχία τους τα ζώα και τα ζώα αναπτύχθηκαν καλύτερα. Από την άλλη, έχουμε αύξηση των νοσοκομιακών απορρημάτων, έχουμε αύξηση των πλαστικών μίας χρήσης, όλοι μας πλέον σταματήσαμε να έχουμε τις τσάντες που είπα να χρησιμοποιούμε στο σούπερ μάρκετ και παίρνουμε πλαστικά τσάντες μίας χρήσης, έχουμε αύξηση των απορρημάτων στους δήμους και έχουμε μίωση των δραστηριοτήτων ανακύκλωσης γιατί θεωρούμε ότι βρισκόμαστε εκτιθέμηθα περισσότερο στον ιό, όταν βρισκόμαστε έξω και προσπαθούμε να κάνουμε δράσεις ανακύκλωσης. Το συγκεκριμένο γράφημα είναι από την επίδραση της πανδημίας στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, κυρίως για την Ινδία είναι αυτό εδώ το γράφημα. Βλέπουμε ότι από τον Μάρτιο και μετά η καύση άνθρακα και κατεπέκταση η ηλεκτρική ενέργεια που απαιτεί το για την Ινδία, μια χώρα που επλύγει πάρα πολύ από τον κορωνοϊό, είναι πάρα πάρα πολύ μικρή, καθώς επίσης εδώ βλέπουμε και ποσοστά μίωσης της ηλεκτρικής κατανάλωσης για χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες 14%, 15%, 16% κλπ. Βλέπουμε ότι η ηλεκτρική ενέργεια είναι μικρή, μικρή, μικρή, μικρή, μικρή, μικρή, μικρή, μικρή, μικρή, μικρή, μικρή, μικρή, μικρή, μικρή, μικρή, μικρή, μικρή, μικρή. Μίωση των αερομεταφορών και μάλιστα σε διαφορετικό χρόνο ανά χώρα. Έχουμε μίωση της κυκλοφορίας τους δρόμους όχι για εμπόριο αλλά για προσωπική μας χρήση, δηλαδή για μετακίνηση ανθρώπων, για τις ιδιωτικές τους ανάγκες. Σε αυτό το γράφωμα βλέπουμε την απότομη μίωση της κυκλοφορίας σε μεγάλες πόλεις του κόσμου εξαιτίας του πρώτου lockdown και εδώ βλέπουμε μία σύγκριση των δύο χαρτών για το διοξύδιο του αζότου, που είναι ένας δίκτης αέριας ρίπανσης, όπου βλέπετε ειδικά εδώ θα αναφερθώ μόνο στην κοιλάδα του Πάδου ποταμού, έχουμε αυτά τα κόκκινα για ένα χρόνο νωρίτερα, ενώ όταν είχαμε τα μεγάλα κρούσματα του νοϊού στη Μόντενα και στο Μιλάνο το προηγούμενο Μάρτιο, βλέπετε ότι οι αέροι οι δύποι έχουν μειωθεί πάρα πολύ. Σας ευχαριστώ πολύ και θα ζητήσω συγγνώμη από τους προσκεκλημένους του πάνελ που καταχράστηκα το χρόνο τους. Είστε καταχραστής κύριε Βουβαλίδη, αλλά καλός καταχραστής. Μας καναργήσατε πάρα πολύ όμορφα σε πάρα πολλά σημεία, δημιουργήσατε πολλά ερωτήματα και αυτό είναι καλό γιατί μπορούμε να τα κουβεντιάσουμε, πόσο χρόνο μπορεί να έχουμε και νομίζω ότι τώρα μπορούμε να ανοίξουμε τη συζήτηση και να δούμε ή να συζητήσουμε μεταξύ μας ή να πάρουμε ερωτήσεις, υφανές ερωτήσεις από τους ανθρώπους μας. Προσωπικά εγώ έχω αρκετά ερωτήματα και αν μου επιτρέπετε να μπω στη κουβέντα να ρωτήσω την ερώτηση στον κύριο Πρίτανη είναι η εξής του Αριστοτέλειου, κύριε Πρίτανη είναι το μεγαλύτερο πανεπιστήμιο, το ξέρω πολύ, το λέμε, το χαιρόμαστε, το πραγματικά το καταλαβαίνουμε. Κύριε Παλίδη κλείστε αν θέλετε το... Α, ok με συγχωρείτε. Εκείνο το οποίο θα ήθελα να σας ρωτήσω γιατί μου το ρωτάνε είναι γιατί στην κεντρική σκηνή κατά την διάρκεια της Covid-19 και της είσοδου του κορωνοϊού δεν συμμετείχαν στελέχοι του Αριστοτελείου Πανεπιστήμιου της Αλνίκης. Ξέρω ότι είναι μία ερώτηση η οποία δεν είναι άμεσα επιστημονική καθόλου γιατί η επιστημονικότητα του απειδή δεν εύκολα αμφισβητείται ή δεν εύκολα παίζεται αλλά εκείνο το οποίο μία απάντηση αν υπάρχει είναι υπάρχει αυτό που λέμε βόρειο και νότι ή ξέρω εγώ έγινε μία λόγω τυχαιότητας ή λόγω περισσότερου να επικοινωνούν μεταξύ τους οι άνθρωποι ή σε αυτή την κεντρική επιτροπή. Προσέξτε, το ότι συμμετέχει μόνο η Άννα η κυρία Παπά Κονιδάρη, το είναι γνωστό. Άρα λοιπόν η διαπίστωση είναι αληθινή. Το να πούμε όμως το βόρειο και νότι το θεωρώ πολύ εκλαϊκεδμένο. Κατά τη γνώμη μου, χωρίς να θέλω να θύξω την επιστημονική κατάρτιση όλων όσων συμμετέχουν, ήταν λάθος και αποδείχθηκε ενδεχομένως και στη Μωρία στην μισοστή εκτίμηση της πανδημίας και στη Θεσσαλονίκη, στη Βόρεια Ελλάδα. Και σταματάω εδώ. Έπρεπε να είναι περισσότερο. Το γιατί δεν μπορώ να το εξηγήσω, ο καθένας μπορεί να το δει από όποια πλευρά θέλει, μπορεί να δώσει την όποια εξήγηση και σωστά θα τη δώσει γιατί πραγματικά δεν υπάρχει άλλος τρόπος να το εξηγήσουμε. Και το λέω αυτό κύριε Μπρίντερ, κατ' αρχή χαίρομαι για την ευθεία απάντησή σας. Κύριε Μπρίντερ, νίκο γιατί είμαστε φίλοι χρόνια. Παρακαλώ. Αυτό το πολύ σπουδαίο το οποίο έχεις στο Επί είναι μια κιόξο. Και θα τα πούμε και έτσι πρέπει να τα πούμε και έτσι πρέπει να λέμε γιατί αυτή είναι η επιστήμη. Πραγματικότητα όπως την ερμηνεύουμε και όπως την καταλαβαίνουμε, ζούμε μέσα από την επιστήμη, καλό είναι να εκφραζόμαστε και μέσα από αυτές τις συλλογικές και να είναι εξακάθαρες σε ενώποιο τόπο και αν βρισκόμαστε. Και νομίζω ότι είναι εξαιρετικό. Θέλω να σε ρωτήσω κάτι γιατί πραγματικά δηλαδή μου έχει κάνει εντύπωση το πόσο για τον λοιμάτων μέθοδο και ανοίχνευση κορωνοϊακών στοιχείων, να το πούμε έτσι, ήτανε πρωτοπόρευ θεσσαλονίκη ή έχω λάθος. Ακριβώς. Και το ξέρω αυτό γιατί πάρα πολλοί συνάδελφοι από Κρήτη, από Αθήνα, από Πελοπόννησο αν θέλεις από διάφορα πανεπιστήμια προσπαθούσαν να έρθουν σε επαφή μέσω εμού, μέσω εσού, για να μπορέσουν να δοθεί, προσέξτε αγαπητοί τηλεθεατές, να δοθεί η όλη τεχνολογία του θέματος. Όπως είπε ο κ. Π. Π. προηγούμενα, δεν είναι μόνο ένα απόκομα μιας κάποιας μηχανής ή μιας κάποιας βιολογικής εξέτασης, πραγματικά ένας βιολόγος, ένας χημικός. Όχι, είναι μια συνέχεια, μια συνέπεια σε πράγματα και έχω την αίσθηση ότι πρωτοπορεί σε αυτό το θέμα η Ελλάδα παγκοσμίως. Έχεις απόλυτο δίκιο. Γιατί τα λέμε κ. Βρύτανε αυτά, γιατί υπάρχει κάτι που τέλος πάντων ότι δεν κάνουμε, δεν κάνουμε, δεν κάνουμε. Δεν είναι έτσι. Η διαφορά μας είναι η εξής, με όλους τους άλλους στην Ελλάδα. Γίνεται ο περιβαλλοντικός εξορθολογισμός, τέλος, δεν τον κάνει κανένας άλλος. Και δύο, γιατί είναι αξιόπιστος, διότι όλη αυτή η τεχνική δημοσιεύτηκε σε περιοδικό παγκόσμιας εμβέλειας με πολύ ύψιλό impact factor, έτηχε μιας ενδελεχούς evaluation… Αξιολόγησης. Αξιολόγησης, συγγνώμη. Αξιολόγησης από κριτές. Και στο τέλος, αυτή τη στιγμή, και το Amsterdam, και οι Βρυξέλλες, και το Παρίσι, σε τακτικά χρονικά διαστήματα μας στέλνουν υλικό για να γίνει ο περιβαλλοντικός εξορθολογισμός. Άρα λοιπόν, πλέον είμαστε αναφορά παγκόσμια. Χαιρόμαστε κύριε Πρίτανη, αυτό, όχι τίποτα άλλο, γιατί φαίνεται ότι η πρωτοπορία στα πράγματα και θα πρέπει να αναφαίνεται αυτή η πρωτοπορία. Και πολλές φορές, μια και κάνουμε αυτή την κριτική εν μέσω κορολογίου, ότι έχουμε μειωμένα κονδύλια και μειωμένα ερευνητικά κονδύλια. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν σπαύουμε να δουλεύουμε, γιατί πολλοίς χώρος λέει, αφού δεν έχετε λεφτά τότε τι κάνετε εκεί μέσα. Δεν είναι έτσι τα πράγματα. Και θα ήθελα πραγματικά να μας πείτε για το πόσο ο ερευνητής, εγώ το λέω γιατί είμαι και παλαιότερος από εσάς, σε λίγους μήνες χαιρετώ την ενεργό δράση, ελπίζω να βρίσκομαι τακτικά μέσα στο αυτό που πόνεσα και αγάπησε το Πανεπιστήμιο, αλλά πες δε μας εσείς, έτσι είναι τα πράγματα. Γιατί άμα δει κανέσου τα χαρτιά, θα καταλάβει πολύ διαφορετικά. Απλώς να ξεκινήσω και να πω ότι η όλη δραστηριότητα ξεκίνησε, δραστηριστήθηκε και έχει ανδρωθεί με ίδιους πόρους των ερευνητικών ομάδων, των συναδέλφων που συμμετέχουμε στο πρόγραμμα. Με ίδιους πόρους. Αυτή τη στιγμή μπορεί να είμαστε δίπλα στην πολιτεία, μπορεί να έχουμε καθημερινή επαφή με την πολιτεία, δεν έχουμε πάρει ούτε μισό ευρώ, δεν μας ενδιαφέρει, μπορούμε και ανανεώνουμε, συνεχίζουμε μάλλον τη δραστηριότητά μας. Οι δύο ισπόρες πρέπει να τονίσουμε, ότι και η AIF συμβάλει με τον τρόπο της και σε κάποιο βαθμό οικονομικά, εκεί πέρα όλα γίνονται με πόρους δικούς μας. Ελπίζω ότι κάποια στιγμή και η πολιτεία, συμμετέχοντας πλέον σε ένα μεγάλο κονσόρτσιουμ, θα έχουμε και από εκεί, γιατί θα συνεχίσουμε να δούμε τη μετάλλαξη, να μετρήσουμε τη μετάλλαξη, να διαπιστώσουμε. Αυτά, βέβαια, έχουν κόστος και νομίζω ότι η πολιτεία θα σταθεί δίπλα και αρρωγός. Η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας πολύ σημαντικά μας έχει στηρίξει, πάρα πολύ σημαντικά, διότι κατά την περίοδο του καλοκαιριού, υπήρχε η δυνατότητα αυτή η μέθος να χρησιμοποιηθεί και από μεγάλες ξενοδιακές επιχειρήσεις, για να ξέρουν τι έχουν, τι τους έρχεται, καθαρά προνοστικά. Πάρα πολύ ωραία, κύριε Πετάνη. Δεν θέλω να προχωρήσω παρακάτω, διότι σε αυτήν την φάση την οποία βρισκόμαστε, τα πράγματα θα πρέπει να είμαστε όλοι ενωμένοι και να συμβατίζουμε. Θα βρούμε τα λάθη μας, θα βρούμε τις αμπλεψίες μας, θα βρούμε τις μικρότητές μας, θα τα βρούμε αυτά στον δρόμο. Ελπίδα μεγάλη, είναι και αυτό που είπατε και αυτό που θέλω κι εγώ, είναι πραγματικά οι αξίες πλέον να μετρούν. Και πρέπει να αξιολογούνται τα πράγματα, όχι με αυτόν τον τρόπο που ο κόσμος πολύ στόχησε το κεφάλι του. Αλλά να επιμείνω λίγο σε αυτόν τον επιστημονικό εγγραμματισμό, που έχει πολύ μεγάλη σημασία. Αναφέρεται βεβαίως μέσα από την ΠΙΖΑ και τα διάφορα στοιχεία εκεί για τους μαθητές, αλλά νομίζω ότι και το δικό μας, οι πολίτες, θα πρέπει να εγγραμματιστούμε όλοι μας σε πολύ μεγάλο παθμό. Και δεν είναι να γίνει ο καθένας ειδικός, αλλά να γίνει ο καθένας με τέτοιον τρόπο να καταλαβαίνει και να τα καταλαβαίνει στο κεφάλι του και να τα μεταδίδει και καλά. Και αυτό είναι το πάρα πολύ σημαντικό και ελπίζω θα το κάνει. Κύριε Βουβαλίδη, κύριε Πρύταρη, πέστε κι εσείς κάτι γιατί μονολογώ εγώ και τα μου πούνε μετά πολυλογάσεις όπως μου το λένε. Εντάξει, ατώσιόραθο, καθόλου, καθόλου. Μπορείς και κάνεις το συντονιστή, το δημοσιογραφικό συντονιστή, καταπληκτικά. Πέρα από τον επιστημονικό, από τον υπόγκη. Κύριε Βουβαλίδη, αυτά που μας είπες, Κωνσταντίνε, γιατί γνωριστήκαμε τώρα, να μιλάμε λίγο για να μπορέσεις να έρθει και πιο κοντά μας. Οι ερωτήσεις αρχίζουν και ανεβαίνουν. Ένα πράγμα δεν μπορώ πολύ να το καταλάβω. Την κλιματική μεταβολή ή την μεταβλητότητα λόγω της φυσικής ανισορροπίας ή της φυσικών καταστάσεων και την ανθρωπογενή επίδραση πάνω στο περιβάλλον. Δηλαδή, θέλω να σας ρωτήσω ευθέως, να σε ρωτήσω, Κωνσταντίνε, ένα πράγμα. Η έννοια της ανθρωποκένου εποχής δεν την ασπάζεσαι ή την ασπάζεσαι και κάτι άλλο λέμε και μπερδευόμαστε. Θα μιλήσω με ένα παράδειγμα. Εάν, και θα απαντήσω σε αυτό που με ρώτησε η Ζεφαρία, εάν βρισκόμαστε για να κατεύουμε στο κέντρο της πόλης από την Καλαμαριά μέσα σε ένα λεωφορείο το οποίο είναι γεμάτο από κόσμο, δηλαδή έχει τη μεγαίστη χωρητικότητα του, τότε ο μέσος πολίτης που είναι μέσα σε αυτό το λεωφορείο νοιάζεται για τη στάση στην οποία θα κατέβει. Και η όχληση που δίνεις τους υπολοίπους μέσα στο λεωφορείο για να κατεύεις τη στάση που θέλει είναι πολύ μεγάλη. Αντιθέτως, αν είσαι σε ένα λεωφορείο άδειο που κατεβαίνει στο κέντρο της πόλης, δεν σε νοιάζει που είσαι. Μόλις δεις κάποια τοπόσημα στην περιοχή που θες να κατεύεις, αμέσως πατάς το κουμπί και κατεβαίνεις. Άρα, λοιπόν, αυτό το οποίο συζητάμε είναι το εξής. Το γεμάτο λεωφορείο είναι ανθρωπόκαινος. Έχουμε 7,8 δισεκατομμύρια, θα φτάσουμε στα 12-15, αλλά το χωράφι είναι το ίδιο. Αυτό το χωράφι που είναι η επιφάνεια της γης πρέπει να το καλλιεργήσουμε, πρέπει να το συντηρήσουμε, πρέπει να διατηρήσουμε τη βιοποικιλότητά του, πρέπει να τα κάνουμε όλα. Και είναι πολύ ωραίο που το ξεκινήσαμε πριν από 15-20 χρόνια ως κλιματική αλλαγή, γιατί συνειδητοποιούσαμε τη μεταβολή της θάλασσας, το λιώσιμο των πάγων, την αλλαγή της κρυόσφαιρας στον πλανήτη μας. Ναι, αλλά σήμερα φαίνεται ότι οι περιβαλλοντικές μεταβολές είναι πολύ σημαντικές, είναι τόσο σημαντικές που μας προσδιορίζουν το μέλλον, και που, εντάξει, ας μην ξέρουμε και πολλά πράγματα για το κλίμα, αυτό που εννοούμε κλιματική αλλαγή, και αυτό που λέει και ο Παγκόσμιος Οργανισμός για την κλιματική αλλαγή, είναι όλα αυτά μαζί. Νομίζω κατανοητό, Κώστα, και εγώ δηλαδή και πιστεύω και η τελευταία μας θα είναι εντάξει. Ένα δεύτερο είναι το εξής πράγμα. Φοβούμαστε να μιλήσουμε για τον υπερπληθισμό. Όπως δεν μιλάμε συχνά, και το ξέρει καλά και ο Νίκος ο Παπαϊοάννου, για τα οικοσυστήματα. Είτε το οικοσύστημα είναι εσωτερικό, δηλαδή το οικοσύστημα του εντέρου μας, ή το οικοσύστημα του αυτιού μας, ή το οικοσύστημα του ματιού μας, ένα μικρό δηλαδή οικοσύστημα, ή ένα τεράστιο οικοσύστημα, ή ένα πιο μεγάλο οικοσύστημα και ένα τεράστιο οικοσύστημα. Είναι περιοχές γιατί αυτές επηρεάζονται, επειδή έχουν το μικρό κλίμα και το μικρό περιβάλλον. Και όταν λέμε περιβάλλον, βοήθησε με τον Κώστα, εννοούμε πολλούς παράγοντες, οι οποίες συμμετέχουν για να μας δώσουν όλη αυτή την έννοια του περιβάλλοντος. Και θερμοκρασία, και υγρασία, και πίεση, και κατασπατάληση, και ότι πεφεύγουν έτσι και ότι ζωντανεύουν άλλα, και ότι και ότι και ότι και ότι. Και βεβαίως, οι γεωθερνικοί κύκλοι, τους οποίες τους ανέφερας, και θα ήθελα λίγο περισσότερο να τους κάνουμε λίγο πιο λιανά. Άρα λοιπόν, έχουμε ένα οικοσύστημα, ή έχουμε οικοσυστήματα, τα οποία το καθένα διαφέρει. Άλλο είναι Αλπικό, δηλαδή είναι πάνω στα μουνά. Άλλο είναι κάτω στην πεδιάδα, άλλο είναι μέσα στη θάλασσα. Άλλο είναι κοντά, άλλο είναι μιας πόλης. Και έχουμε όλα αυτά, τα οποία και ο μεγάλος νοπελίστας της φυσικής της ατμόσφαιρας έθεσε και το θέμα της ανθρωποκένου, με αυτό το προβληματισμό, το οποίο τον είπες, και πολύ σωστά, πως θα τα προκάνουμε αυτά. Δηλαδή, μπορεί να έχεις ένα οικοσύστημα, που να πάει κατά εδώ, έτσι, να γίνεται μεγάλη καταστροφή, το διπλανό να μην γίνεται, αλλά όπως πολύ σωστά, ξέρουμε όλοι, μπορεί να γίνει μια μεταβύβαση από το ενός στο άλλο και το κορονοϊό και έφυγε. Έτσι, δεν θέλω να απαντήσεις, νομίζω ότι μετά έχεις δώσει αυτά τα πράγματα και θα θέλαμε να επιμείνουμε λίγο και μαζί με τον Βρύτανι, να ακούμε δύο πράγματα για το σπουδαίο το οποίο ανέφερας, πολύ σπουδαίο, του Παγκόσμου Οργανισμού Υγείας και τα πρέπει να του βάλουμε στο κεφάλι μας αυτό το πράγμα. Δεν ξέρεις πόσο σπουδαίο είναι αυτό και χαίρομαι ιδιαίτερα που το βάλες μέσα στη δικιά σου τη σκέψη, γιατί παρακολουθούσαμε με τον Νίκο τον Παπα-Ιωάννη, ένα συνέδριο πριν από ένα μήνα, Νίκο, περίπου. Πριν από ένα μήνα, στο οποίο ήταν το One Health, το ενιαία υγεία, άνθρωπος, ζώα, περιβάλλον, Κώστα, και το οποίο ήταν ένα εξαιρετικό συνέδριο, έτσι. Και είχαμε την τύχη και εγώ και ο κ. Πρύτανις να συμμετέχουμε οργανικά, αν θέλετε, εκεί μέσα, και επειδή ο κ. Πρύτανις συμμετέχει και λίγο πιο κοντά με το Συντώτο Παστέρ που ξεκίνησε από τους κτηνιάτρους, κατά κύριο λόγο, η ενιαία υγεία, γιατί καταλαβαίνουν και έχει πολύ μεγάλη σημασία τι σημαίνει ζωο-νόσος και τι σημαίνει φράγμα που να μπορείς να περάσεις από ένα ζώο στο άλλο. Και τα ξέρουμε αυτά, δεν είναι μόνο ο κορονοϊός, το SARS, ο MERS και δεν συμμαζεύεται. Και έχουμε πολλή πράμα μπροστά μας. Και ο κ. Πρύτανις ως κτηνιάτρος και πάρα πολλοί περισσότεροι. Σταματώ εδώ Νίκο και πες συζήτηση. Απλώς αυτό ήθελα να θύξω, ότι αγαπητέ Κώστα, ήταν πάρα πολύ σημαντικό το ότι έκλεισες να μας μείνει αυτή η τριπλέτα του One Health. Περιβάλλον, άνθρωπος, ζώο. Και όπως είπε ο Ζαχαρίας, είναι πέρα από τις ζωο-ανθρωπονόσους, ιδιαίτερα στις ζωο-νόσους, είναι πολύ σημαντική η επίδραση του περιβάλλοντος. Οι περιβαλλοντολογικές, αν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτόν τον όρο, νόση. Τα περιβαλλοντολογικά νοσήματα είναι τόσο πολλά στα ζώα, που μέσα από εκεί μπορεί να δημιουργηθούν προβλήματα στον άνθρωπο, να δημιουργηθούν προβλήματα στην τροφογενία λυσίδα. Είναι πραγματικά το περιβάλλον ο συνεκτικός κρίκος της ισορροπίας υγείας ανθρώπων και ζώων. Και ήταν πάρα πολύ σημαντικό. Αν με επιτρέπετε κύριε Πρίτανη, θα θέσω μια ερώτηση προς το κοινό που μας παρακολουθεί. Εμείς οι της Αλλονικής, που ζούμε στο ευρύτερο πολεοδομικό συγκρότημα της Αισαλονίκης, είμαστε πολλοί ή λίγοι για την περιοχή της Αισαλονίκης. Αν ρωτούσαμε ένα ψάρι που ζούσε στο θερμαϊκό κόλπο πριν τη λειτουργία του βιολογικού καθαρισμού, θα έλεγε ότι ήμασταν πάρα πολλοί. Διότι η δεκαετία του 80 και του 70 είχε μια τεράστια οργανική ρίπανση ο θερμαϊκός κόλπος. Φόρτι σήμερα, με την λειτουργία συγκεκριμένων μονάδων, είναι αυτές που προσπαθεί να καθοδηγήσει και τις κυβερνήσεις του αναπτυσσόμενου κόσμου ο παγκόσμιος οργανισμός υγείας, σήμερα είμαστε λίγοι για τη Θεσσαλονίκη και μάλιστα η ανάκαμψη της ζωής μέσα στο κόλπο της Θεσσαλονίκης είναι θεαματική. Θεαματική αλλά προβληματική. Για παράδειγμα, έχουμε και εδώ μπορούμε να τα συζητήσουμε, και ξέρει και ο Νίκος περισσότερα, τα μύδια θα πάρουμε, και δεν εδώ και ο Χάρης Σουκιντήρα μπορεί να μας ξηγήσει περισσότερα, θα απαντήσω με τα μύδια που μπορούμε να παρακολουθούμε τις δρυπάνσεις, αλλά τα πρώτα χρόνια και μολύνσεις που προέρχονται είτε από πρωτόζωα, είτε από μπακτήρια, είτε από πολλά πράγματα. Και όλα αυτά κυκλοφορούν. Γι' αυτό και πολλές φορές έχουμε, γι' αυτό και προσπαθούμε να μιλήσουμε για το οικοσύστημα, να το στενέψουμε, να το διευρύνουμε, ανάλογα με το πόσο προχωρά η ιστορία. Και ένα βασικό στοιχείο που εγώ κατάλαβα, Κώστα, όταν πραγματικά κάναμε μελέτες με τον Χάρη ή τον Χιντήρα Βουλού και άλλους τους συναδέλφους, για τα μύδια του θερμαϊκού και για το πόσο θα μπορούσαν να επιβιώσουν τα μύδια θερμαϊκού. Ξέρεις, τα μύδια τα δικά μας είναι το μύτιλους γαλοπροβιτσιάλις. Αν δεις η ψήχα του είναι μια τεράστια ψήχα. Όταν βρέθηκα κάποτε στην Κιανία Κτή, στο Côte d'Azur, για να φας ένα μύδι μύτιλους γαλοπροβιτσιάλις για το δικό μας πήραν σε 1,5 με 2 ευρώ. Ένα μύδι. Ενώ αυτοί έχουν τα μύδια τα άλλα, τα τρόσουλους και λοιπά, τα οποία είναι πολύ πιο μικρά η ψήχα τους. Αλλά το δικό μας το μύδι είναι ένα ψυχωμένο μύδι. Γιατί βρεζεί σε μια ευρωσιάζουσα θάλασσα, με θερμά νερά, με πηγές, με δείξεις. Άρα λοιπόν μπορεί να φάει. Ευτυχώς όμως αυτές οι ρυπάσεις και οι μειώσεις που έχει υποστεί ο κόμπος, λόγω των επιπτώσεων που έχει από πολλά πράγματα, δεν επιτρέπει την κυκλική κίνηση αυτών των πολύ ωραίων ρευμάτων τα οποία είχε. Και αυτά τα πολύ ωραία ρεύματα ήταν αυτά που, βαρδάρισσες και ρεύματα, καθάριζαν την περιοχή θερμαϊκού. Εδώ έχουμε πρόβλημα. Δεν μπορούσα να μιλήσω περισσότερο, γιατί υπάρχουν οι ειδικότεροι του θέματος. Αλλά είναι ακόμα, σε αυτό που και ο Νίκος είπε, ότι πόσο θα πρέπει στο μυαλό μας πλέον να σκεπτόμαστε την ενιαία υγεία. Στην ενιαία υγεία δεν είναι μόνο ένας ή δύο κλάδι ο οποίος συμμετέχει. Συμμετέχουμε όλοι. Και όταν θα καταλάβω και εγώ, ότι και εγώ ως προσωπικό άτομο, γιατί είναι πάνω στο δικό μου το κεφάλι φαρμοτική υγεία, όταν καταλάβω και τη συμμετοχικότητά μου, πόσο σημαντική είναι, θα καταλάβω και το τι σημαίνει εμβόλιο και γιατί θα πρέπει εγώ να κάνω εμβόλιο και θα πρέπει να κοιτάξω με τα εμβόλια, γιατί θα πρέπει να κοιτάξω να είμαι πιο καθαρός εγώ και να είναι και άλλοι. Και ούτω κατέξεις. Και βέβαια Κώστα μου, ο πλανήτης μας, όπως λέει και πολλοί λένε, όχι μόνο φιλόσοποι αλλά και πιστήμονες, ότι δεν είναι αειφόρος. Είναι πεπερασμένος ο πλανήτης. Δεν μπορεί δηλαδή να έχεις μια διαρκή άνθιση των πραγμάτων. Κάποια στιγμή είναι σαν το χρηματιστήριο του ελληνικού, που παθαίνει τίποτα το ελληνικό από τον κράτος, όχι. Άρα λοιπόν πού το πατσάει. Το πατσάς όμως με βγει και καμένο στο τέλος. Και αυτό είναι το μεγάλο θέμα το οποίο θα πρέπει να το βλέπουμε. Έτσι να το βλέπουμε από τώρα και αυτό που λέμε ότι καλύτερη η πρόληψη παρά η θεραπεία, η οποία ο Νίκος Γιατρός συνεταξέρει περισσότερο από εμάς, πόσο πολύ περισσότερα χρήματα, κόπο και τα λοιπά χρειάζεσαι για να θεραπεύσεις και τα κονδύλια είναι πάρα πολλά που τα οποία τραβιούνται με αποτέλεσμα να έχουμε μειώσεις και απομειώσεις σε πολλά άλλα θέματα. Πάντως, Ζαχαρία, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας λέει ότι το 25% των θανάτων παγκοσμίως οφείλεται σε περιβαλλοντικούς παράγοντες. Ναι. Ξέρω και, Κώστα μου, και ο καρκίνος σήμερα. Το διδάσουμε και όλα σε Νίκο, το διδάσουμε και στους φιλίδες. Το καρκίνος είναι περιβαλλοντικός. Πολύ μεγάλη δηλαδή, μιλάμε για 90%. Αν να το πούμε κι αλλιώς, κι οποιαδήποτε γενετική νόσο πόλη γονηδιακή, δηλαδή που συμμετέχουν πολλά πράγματα, έχει στο περιβάλλον φτάνει 70% και 80% η συμπεδοχικότητα του περιβάλλοντος παρά η συμπεδοχικότητα του γονηδίου. Τώρα, λοιπόν, να αντιλαμβανόμαστε τι λέμε. Η έννοια της μεταλλαξιγέννησης δεν είναι στο φτου. Άντε δεν συμβαίνει τίποτε. Προφανώς και συμβαίνει. Προφανώς και μπορεί να γίνει. Κοιτάξτε με πόσο βέως κοιτάζουμε την μεταλλαξιαγενητικότητα του κορωνοϊού, για να μπορέσουμε να έρθουμε στα μπάκια του, καταρχήν να του δούμε ότι έχει γίνει αυτή η μετάλλαξη και μετά να δούμε πώς θα την αντιμετωπίσουμε. Λοιπόν, καταγράστηκα το λόγο πολύ. Κυρία Νικολέτου, μήπως θα θέλατε κάτι να προσθέσετε, κάτι να ρωτήσετε. Νομίζω ότι ο κ. Φωγαλίδης ήταν πολύ κατατοπιστικό στα πράγματα. Μας μπήρε χρόνο, αλλά τον άξιζε το χρόνο του. Συμφωνώ σε αυτό, όπως και ο κ. Πρίτανης. Οφείλω να ομολογήσω ότι ήταν μια συζήτηση η οποία ήταν πολύ ενδιαφέρουσα και ενδιαφέρουσα για το ευρύ κοινό. Θέλω να πω, για να καταλήξω και να κλείσω, ότι θα πρέπει όλος ο κόσμος να ακούει περισσότερο, να ακούμε και τον εαυτό μου βάζω μέσα, να ακούμε περισσότερες σας τους επιστήμονες και αυτά που έχετε να μας προτείνετε για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε διάφορες πανδημίες και διάφορες κρίσεις που προκύπτουν στη χώρα μας και παγκόσμια. Σας ευχαριστώ πολύ για τη συμμετοχή σας και για τη δική μου τη συμμετοχή. Να είστε καλά κ. Νικολέτου, ελπίζουμε να του πω αμέσως περισσότερο. Και μια τελευταία ερώτηση, αν δεν υπάρχει άλλη που βλέπω εδώ πέρα. Έχει και άλλη, αλλά να πούμε μόνο αυτή, γιατί ήδη ο χρόνος περάσει. Πρέπει να πούμε τέρμα στην παγκοσμιοποίηση. Πολλοί το βάζει πολύ σκληρά ο ότι λέτε εάντις μας. Βέβαια λείπε κ. Βαρσακέλης που έχει περισσότερο παγκοσμιοποιημένες ιδέες. Εμείς έχουμε και όπως εξηγήσεμε τα υκοσυστήματα και υκοσυστημικές έτσι αντιλήψεις περισσότερο. Αλλά μια δικιά μου είναι ότι δεν μπορείς να πεις τέρμα σε τίποτα. Αυτό το οποίο θα πρέπει να κάνουμε είναι να καθίσουμε να σκεφτούμε σοβαρά τις αξίες μας. Να καθίσουμε να δούμε τι είναι, τι έχουμε, τι έχει, τι μας πρέπει. Αν δεν το κάνουμε αυτό, τώρα που η ανθρωπότητα έχει φτάσει σε μια πολύ δύσκολη στιγμή, προσωπικά ως και εξελιπτικός βιολόγος αν θέλετε και ως γενετιστής, βλέπω μια στενοπό που πρέπει να περάσουμε. Και αυτή η στενοπός πιθανόν να μην είναι, δημιουργεί κι άλλες στενοπούς. Δημιουργεί κι άλλα πράγματα. Όταν κάθεις εκεί στο Εποβαλίδη που μας τάπεσες και πας και αποψηλώνεις τον Αμαζόνιο, φεύγουν από τους ξενιστές που βρίσκονται εκεί μέσα και αυτά για να ζήσουν, τα όποια ζωάκια, οι οποίες μορφές ζωής, θέλουν και αυτές να εξελιχθούν. Και θα εξελιχθούν μεταπηδώντας και βρίζοντας ένα άλλο ξενιστήμα. Και εγώ λέω και εγώ νομίζω και εμείς νομίζουμε ότι εμείς φιλοξενόμαστε από αυτόν τον πλανήτη. Ο ξενιστής μας δηλαδή είναι ο πλανήτης εν γένει. Ε, ας κοιτάξουμε να μην το κατατρώμε, που είπε και ο κύριος Πρίτανης και ο Νίκος Βαρσακέλης, να μην τρώμε γρήγορα τα πράγματα, γιατί στο τέλος θα φανταθούμε, θα αποτρένουμε εμείς, αλλά θα αποδυναμωθεί ο πλανήτης. Λοιπόν, τι να πω έτσι που είναι το χάρηκα, ελπίζω το χάρηκα με όλοι. Πάρα πολύ ωραία. Κύριε Πρίτανη, σας ευχαριστούμε θερμότατα. Εγώ ευχαριστώ για την πρόσκληση. Εγώ ευχαριστώ. Είστε πραγματικά ένας άνθρωπος πολύ δουλειάτης. Αποδεικνύεται δηλαδή πόσο οι συναντήσεις σας αυτές είναι συναντήσεις ουσιαστικές, επιστημονικές, προσιτές, ανάλαφρες, που μπορεί ο καθένας να εκφραστεί και να μεταφέρει την επιστημονική γνώση απλά, ουσιαστικά, αλλά πολύ δομημένα. Ευχαριστούμε πάρα πολύ κύριε Πρίτανη. Κύριε Βουβαλίδη, σας ευχαριστούμε θερμότατα. Εγώ ευχαριστώ. Για την πολύ ωραία το που ετοίμασες. Αγαπητή Βάσω, να είσαι καλά. Και ελπίζουμε ότι την επόμενη φορά θα έχουμε περισσότερα. Να ευχαριστήσουμε και τον Νίκο τον Παρσακέλη, όλους τους τεχνικούς μας. Και να είστε γεροί, να είμαστε γεροί, να μπει με τον καλό και νέος χρόνος. Όλοι μαζί κάτι θα κάνουν. Ο καθένας χώρια ο λύκος θα τον φάει το καθένα μας χώρι. Όλοι μαζί μπορούμε να ζήσουμε. Να είστε καλά. Καλή χρονιά. |
