| : Υπότιτλοι AUTHORWAVE Καλησπέρα, κυρίες και κύριοι. Καλησπέρα σας και καλώς ήρθατε στο διαδικτυακό ραντεβού σας με τον Μαρί Κλαίρ. Σήμερα εγγενιάζουμε εδώ τον Μαρί Κλαίρ Power Talk, μία σειρά από μιλίες που φέρνουν στο επίκεντρο της συζήτησης την ισότητα και τη γυναική αγεσία. Γιατί το κάνουμε αυτό, ίσως αναρωτηθείτε κάποιοι. Δεν υπάρχει ισότητα στην Ελλάδα το 2020. Ναι, στη νομοθεσία υπάρχει. Στην πράξη όμως όλα δείχνουν ότι δεν εφαρμόζεται. Οι έρευνες, τα νούμερα, η πραγματικότητα γύρω μας μας λέει ότι θα πάρει 90 χρόνια τουλάχιστον μέχρι οι άντρες και οι γυναίκες να αμίβονται το ίδιο για την ίδια εργασία. Ελπίζω ότι θα πάρει πολύ λιγότερα μέχρι να δούμε περισσότερες ελληνίδες εκεί όπου παίρνονται οι αποφάσεις, στην κυβέρνηση και στα διοικητικά συμβούλια. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό? Θα προσπαθήσουμε να δώσουμε εδώ μερικές απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα, αλλά κυρίως θα προσπαθήσουμε να σας εμπνεύσουμε με το έργο και με τη ζωή γυναικών, οι οποίες σίγουρα έχουν να μας δώσουν πολύτιμα μαθήματα. Και μια που μιλάμε για γυναική αιγεσία, δεν θα μπορούσε να υπάρξει καταλληλότερο πρόσωπο να ανοίξει αυτή τη συζήτηση από την ξεχωριστή μας καλεσμένη σήμερα, τη γυναίκα στην οποία οφείλουμε μία από τις πιο λαμπρές και μεγαλύτερες εθνικές μας επιτυχίες, την ανάληψη και τη διεξαγωγή των ονειρεμένων Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, μία από τις 50 ισχυρότερες γυναίκες του κόσμου, σύμφωνα με τις λίστες του Forbes, δικηγόρο, μέλος του Ελληνικού Κοινοβουλίου, αντιπρόεδρο του Dean's Council του Kennedy School of Governance και φυσικά ακόμη και του Harvard και ακόμη και τώρα μέλος του Advisory Board στο Center for Business and Government. Είμαι πραγματικά ενθουσιασμένη που υποδέχομαι εδώ σήμερα την κυρία Γιάννα Αγγελοπούλου-Δασκαλάκη, Πρόεδρο της Επιτροπής 2021 και Πρέσβηρα Εκπροσωπικοτήτων της Ελληνικής Πολιτείας. Κυρία Αγγελοπούλου, καλώς ήρθατε στο Marie Claire και στο Marie Claire Power Trip. Ευχαριστώ κυρία Δασκαλάκη. Σας άκουγα που λέγατε για τους τίτλους και δεν είπατε ότι είμαι μαμά τριοπαιδιών και γεγιά τριών εγγονών. Κορίτσια. Και σύζυγος φυσικά. Και σύζυγος. Αυτό σημαίνει ότι... Ναι, γιατί αυτά μετράνε στη ζωή μου πολύ. Τελικά, λοιπόν, κανονικά θα έπρεπε να μη σας κάνω αυτή την ερώτηση, γιατί είναι μια ερώτηση που δεν την κάνουμε σε έναν άντρα. Πώς καταφέρνετε να συνδυάσετε καριέρα και οικογένεια. Δύσκολα. Δύσκολα όπως όλες οι γυναίκες. Και επειδή ξέρω ότι μας παρακολουθούν γυναίκες, σας άκουγα που λέγατε, μάλλον έβλεπα το βίντεο που έλεγε πόσα χρόνια θα χρειαστεί η γυναίκα για να ανακτήσει, για να πάρει πάνω της, για να πάρει αυτά που δικαιούνται κλπ. Θέλετε να σας μιλήσω για τους νόμους ή υπάρχουν οι δικές. Εγώ θα σας μιλήσω για τη δική μου εμπειρία στη ζωή. Γι' αυτό σας θέλουμε εδώ. Γι' αυτό με θέλετε εδώ. Βτάσαμε λοιπόν στο 2020 να μιλάμε για το αν χρειαζόμαστε το φεμινισμό που χρειαζόμαστε βέβαιος, αλλά υπάρχουν πολλές φωνές γύρω μας που λένε το αντίθετο. Και όμως τα νούμερα μας δείχνουν ότι τα πράγματα δεν είναι εκεί που θα θέλαμε να είναι. Θέλω να πω, παρότι οι Ελληνίδες μορφώνονται, το 60% των αποφύτων των πανεπιστημίων στην Ελλάδα είναι γυναίκες, μετά δεν εκπροσωπούνται στα διοικητικά συμβούλια, δεν εκπροσωπούνται στην δημόσια ζωή. Γιατί εσείς θεωρείτε, να κάνω κι εγώ μια ερώτηση, γιατί θεωρείτε ότι δεν εκπροσωπούνται. Από όσα έχουμε μάθει από τις αναγνώστιές μας και από τις έρευνες που γίνονται, υπάρχει κάτι το οποίο τις κρατάει πίσω και αυτό συνήθως είναι ότι αυτή η πορεία είναι ένας μαραθώνιος και σε αυτό το μαραθώνιο δεν ενθαρρύνονται όπως ενθαρρύνεται ένας άντρας. Υπάρχουν κάποιες φωνές που λένε, δεν χρειάζεται να φτάσεις μέχρι το τέλος. Εσείς όμως είστε μια γυναίκα που φτάσατε στην κορυφή. Είχατε αυτή την βοήθεια και την ενθάρρυνση. Λοιπόν, θα σας διακόψω για να σας πω. Αυτό που λέμε κορυφή. Υπάρχουν αυτά που λέμε ups and downs. Υπάρχουν στη ζωή σου στιγμές που νομίζεις ότι έκανες κάτι και υπάρχουν στιγμές που απογοητεύεσαι. Και με αυτό έχει να κάνει όλο αυτό το βάρος που έχουμε εμείς οι γυναίκες των σύνθετων ρόλων, όπως είπατε. Ο σύνθετος ρόλος είναι το να είσαι κόρη, αδερφή, σύντροφος, σύζυγος, μαμά, γεγιά. Αλλά να έχεις μέσα σου πράγματα που θέλεις να τα εκφράσεις. Να έχεις δυνατότητες που να αισθάνεσαι ότι μπορώ να τα καταφέρω. Να αναλάβω αυτή τη θέση. Να δημιουργήσω, να αφήσω κάτι πίσω μου. Στις επιχειρήσεις, στα κοινά, από το δήμο, επειδή ξέρω ότι ξεκίνησα από το δήμο. Στη βουλή, στο να αναλάβεις μια θέση, στο να έχεις την ευθύνη να φέρεις επέρα αυτό που ανέλαβες. Όπως εγώ σ' Ολυμπιακούς είτε διεκδίκηση. Και τώρα που κοιτάζουμε να ανεβάσουμε την κοινωνία και τους Έλληνες μέσα και έξω από την Ελλάδα και τις Ελληνίδες φυσικά, στο να γιορτάσουμε ότι 200 χρόνια είμαστε όρθιοι. 200 χρόνια περάσαμε πολλά και πρέπει να το γιορτάσουμε. Και πρέπει να δούμε το μέλλον. Όταν μιλάμε λοιπόν για το τι δυνατότητες έχει η γυναίκα να διεκδικήσει, για μένα έχει πάρα πολλές δυνατότητες. Και δεν πρέπει να στέκεται στο τι λέει το γράμμα του νόμου. Έχουμε απίστευτες αντοχές. Είμαστε η αιτία της δημιουργίας και της δημιουργικότητας. Έχουμε πολύ πλευρό τρόπο να αντιμετωπίζουμε τα προβλήματα και να συνδυάζουμε. Και έχουμε και άλλα όπλα εμείς οι γυναίκες. Το θέμα είναι να μη μας παίρνει από κάτω και θεωρούμε ότι μόνο ο νόμος να διεκδικούμε. Όταν λέμε σπάσε το ταβάνι, σπάσε το γυάλινο, δεν υπάρχει εδώ. Λέμε να ξεπερνάς ότι αυτά να διεκδικείς, να συμβαραστεί και σε άλλες γυναίκες που μπορεί να κάνουν. Δεν μπορεί όλες να έχουν την ίδια δύναμη. Η δουλειά μας, αν θέλουμε εμείς να διακριθούμε και διακρινόμαστε μέσα από πάρα πολλές δυσκολίες, γιατί έχουμε να κρατήσουμε την ισορροπία. Καταρχήν με συντρόφους ή συντρόφησες. Διότι το να θέλει μια γυναίκα να δημιουργήσει κάτι για τον εαυτό της, να διακριθεί σε μια θέση, έχει να αντιμετωπίσει πρακτικά προβλήματα. Εάν έχει παιδιά, πώς θα προσέξει τα παιδιά. Οι ενοχές που εγώ σαν μαμά και γεγιά το καταλαβαίνω, δεν ήμουνα πάντα δίπλα στα παιδιά μου. Εάν το πάμε, και δεν θέλω να το πάω αντεγονιστικά με τους άντρες, ρωτάνε το ίδιο στην δουλειά έναν άντρα, αν μπορεί να τα αντιμετωπίσει αυτά. Εμείς απορροφούμε τις ευθύνες, λες και είμαστε οι μόνες που έχουμε τις ευθύνες. Ναι λοιπόν, να παραδεχτούμε, έχουμε ευθύνες, αλλά διεκδικούμε να μας αναγνωρίσουν όλη τη δουλειά που κάνουμε. Δεν μιλάω μόνο για την οικιακή δουλειά. Τη δουλειά που κάνουμε, να κρατάμε την οικογένεια, να κρατάμε περισσότερες γονείς, γονείς συντρόφων, παιδιά, φίλους παιδιών, το σπίτι, τη δουλειά μας. Και καταδάει πολλές φορές το ένα να πηγαίνει πίσω από το άλλο. Είναι πολύ σημαντική η δουλειά που κάνουν οι γυναίκες, αλλά είναι και πραγματικά, είναι απίστευτα δύσκολο να συνδυάσουμε όλους αυτούς τους ρόλους. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Λένε ότι στη διάρκεια της πανδημίας τα βάρη αυτά αυξήθηκαν για τις γυναίκες, γιατί ήταν εκείνες οι οποίες έπρεπε να κάνουν την εκπαίδευση των παιδιών στο σπίτι, εκείνες οι οποίες έπρεπε να φροντίσουν τα τυχόν ηλικιωμένα αμέλη, τους ασθενείς κλπ. Και να δουλεύουν και να εργάζονται. Και φυσικά να συνεχίσουν να εργάζονται. Φυσικά. Και πρέπει να είμαστε... Ξέρετε πολλές φορές με ρωτάνε ποιες είναι οι ηρωίδες σου, ποιες είναι οι ηρωίδες. Επειδή μιλάμε τώρα για Ελλάδα. Και φυσικά να μην ξεχνάμε και το παγκόσμιο γύγνεσθε. Οι ηρωίδες για μένα είναι οι γυναίκες που κάνουν 5 διαφορετικά πράγματα μαζί και προσπαθούν να τα βγάλουν πέρα. Και πολλές φορές λίγοι το αναγνωρίζουν αυτό. Εγώ δεν λέω να μας χαρίσουν προνόμια. Εμείς θα τα πάρουμε τα προνόμια. Να έχουμε απαιτήσεις από τον εαυτό μας καταρχήν, ότι μπορούμε να τα κάνουμε καλά. Και όχι λόγω της ποσόστοσης δικαιούμαστε να μας σεύονται, να απαιτούμε να μας σεύονται οι άλλοι. Εσείς μπήκατε στην πολιτική αρχικά στην αυτοδιοίκηση. Μπήκα μόνη μου. Κόλος να νικώ. Είσαστε τελικά όμως. Χρειάζεται η ποσόστοση ή όχι. Είστε υπέρ της ποσόστοσης ή όχι. Γιατί υπάρχει και ο αντίλογος ότι δεν χρειάζεται, πρέπει να μπουν οι ικανότερες. Κυρία Σικάκη, συγγνώμη σας, διακόπτω. Με συγχωρείτε. Και από την άλλη πλευρά η πεποίθηση ότι χρειάζονται αυτήν την ώθηση αρχικά οι γυναίκες μέχρι να φτάσουμε το επίπεδο της ουδείας, όπου πλέον θεωρείται απολύτως φυσιολογικό να ακολουθήσει μια γυναίκα πολιτική καριέρα. Κοιτάξτε, εμένα μάθασταν δύσκολα. Όπως με ρωτήσατε, πώς βγήκα δημοτική σύμβουλος και αργότερα δύο φορές ευβουλευτής. Ήθελα να κάνω κάτι. Θυμάμαι, η κόρη μου η Καρολίνα ήταν τριών χρονών και επαναστατούσε διότι δεν ήμουνα η μαμά που πήγαινα κάθε μέρα να την παίρνω από το σχολικό, από το παιδικό σταθμό. Και προσπάθησα σε αυτή την ηλικία να την βάλω κάτω και να της πω ότι θέλω να είμαι καλή μαμά, αλλά θέλω και αυτό που έχω μέσα μου να δώσω κάτι γύρω μου, να δημιουργήσω δυνατότητες για τα παιδιά να παίζουν σπαιδικές χαρές, να είναι καλό το σχολείο τους, να τους φροντίζουν. Όλα αυτά θέλω να τα κάνω και προσπαθώ να βρω μια ισορροπία και να σε αγαπάω, το ξέρεις, μέχρι το πιο μακρινό πλανήτη. Αυτό της έλεγα και της άρεσε. Αλλά θέλω να κάνω και αυτά. Να είμαι δίπλα σου και να είμαι μια μαμά που δεν μπορώ να κάνω και όλα τα άλλα που έχω στο μυαλό μου, στην ψυχή μου, στην καρδιά μου. Αυτό δεν θα με κάνει καλύτερη μαμά. Δηλαδή, ξεκινάμε από κάτι που θέλουμε να κάνουμε. Μπορεί να μην είναι μεγάλο, μπορεί να μην είναι μια εκστρατεία. Το να διακριθούμε σε μια δουλειά που μας αρέσει, που είναι δημιουργική. Ή το πιο δύσκολο είναι το να πρέπει να δουλέψουμε γιατί πρέπει να βοηθήσουμε τον εαυτό μας και την οικογένειά μας. Η γυναίκα πρέπει να παίρνει την έμπνευση από τις δυνατότητές της. Να βλέπει πώς μπορεί να τα βγάλει πέρα και να αποφασίζει και να λέει θα προσπαθήσω. Δεν χρειάζομαι μόνο το νόμο. Συγγνώμη αν σας χαλάω τη συνταγή που μιλάμε για νόμους και για αποσόστοση, αλλά δεν είναι μόνο αυτή η λύση. Χρειάζεται συνεργιές, χρειάζεται συμπαράσταση με άλλες γυναίκες, χρειάζεται να τονώνουμε και να στηρίζουμε ή να ψηφίζουμε γυναίκες που ξέρουμε ότι είναι μπροστάρισσες που μπορούν να τα βγάλουν πέρα για να φροντίσουν τις υπόλοιπες και θα μου επιτρέψετε. Υπάρχει ανταγωνισμός στο σύμπαν, αλλά μην το πάρουμε ως ανταγωνισμό ότι οι άνδρες έχουν αυτά, πόσο έχουμε εμείς να τα βάλουμε στο ισοζύγιο. Είναι τι θέλουμε εμείς να καταφέρουμε. Τον σεβασμό, τον διεκλυκούμε, τον απαιτούμε και στο τέλος τον πετυχαίνουμε. Να ρωτήσω κάτι. Πιστεύετε ότι λείπουν τα ρόλ μόντελς από τα κορίτσια. Για παράδειγμα, φέτος είδαμε για πρώτη φορά μια γυναίκα Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Έχουμε κάποιες προσδοκίες από αυτό. Αυτό δεν είναι καταπληκτικό. Εσείς τι προσδοκίες έχετε από αυτήν, από την κυρία Σακελαρωπούλου. Μια γυναίκα εξαιρετική δικαστής, η Κατερίνα Ισακελαρωπούλου, που έχουμε και μιλήσει και μας θυμάει γιατί είναι μαζί μας και στην προσπάθεια το να ανεβάσουμε την κοινωνία και την Ελλάδα και να πιστέψει τον εαυτό της, γιατί αυτό είναι το ζητούμενο για το μέλλον και που έχει εφαρμογή και στις γυναίκες. Εγώ χαίρομαι. Δεν λείπουν οι γυναίκες που είναι μοντέλα δικαστήνες, επιχειρηματίες, ηρωίδες στα αθλήματα, στην επιστήμη, γιατροί, νοσοκόμοι. Οι γυναίκες ζούμε όλοι ένα μελίσι γυναικών που δημιουργεί, φροντίζει, αντέχει, πονάει, δίνει αγάπη κάθε μέρα, όλη η μέρα. Μιλήσατε πριν για γυναίκες που στηρίζουν τις άλλες γυναίκες και αυτό όντως είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό στοιχείο εν την άμμοσης. Για εσάς υπήρξαν τέτοιες γυναίκες στη ζωή σας που σας ενέπνευσαν, που μάθατε από εκείνες, είτε στην οικογένεια είτε στην πολιτική σας καριέρα. Με βλέπετε και σκέφτομαι, γιατί πάλι θα σας απαντήσω με ένα στερεότυπο, ότι δεν είναι μόνο οι ηρωίδες που μας εμπνεύουν. Να παίρνουμε παράδειγμα γύρω μας, οι μάνες μας, οι αδερφές μας, οι γιαγιάδες μας, οι φίλες μας, οι γυναίκες που βλέπουμε πόσα πολλά πράγματα προσπαθούν να συνδυάσουν στη ζωή τους και έχουμε πάντα το ερωτηματικό. Τα κατάφερα, μα μπορούμε και τα καταφέρνουμε. Μα μπορούμε να δείξουμε στον κόσμο ότι απαιτούμε να μας σέβεται και να μας δίνει τις ίδιες ευκαιρίες. Ποιες άλλες γυναίκες, ενδεχομένως ξένες ηγέτηδες, οι επιστήμονες που έχετε γνωρίσει τα τελευταία χρόνια, σας εμπνεύσαν ή βρήκατε κάποιες ιδέες στους θομαστές. Έχονται πάρα πολλές γυναίκες σε ενδεικητικούς ρόλους. Έχονται γυναίκες που χωρίς αυτές, όπως λέμε, θα διαλυόταν το μαγαζί. Και τις έχω δει σε ερευνητικά κέντρα, στα πανεπιστήμια, σε νοσοκομεία, σε σχολεία. Καταρχήν βλέπετε τι γίνεται γύρω μας. Και το 2004 και τώρα είχα πάντα μία αρχή. Δεν με ενδιαφέρει το φύλο, η σεξουαλική προτίμηση, ακόμα και τα πτυχία. Με ενδιαφέρει να δώσω την ευκαιρία σε έναν άνθρωπο να δείξει τι αξίζει. Και έχω δώσει την ευκαιρία σε εκατοντάδες γυναίκες μέχρι τώρα. Και στα προγράμματα που έχω κάνει, που έχω βοηθήσει η Αγγελόπουλος 100, πάρα πολλούς νέους επιστήμονες, το 40% ήταν κορίτσια. Και στο Κέμπριτς έχω δώσει δυνατότητες. Και το Χάρβαρτ όταν καλούσε πρώην ηγέτες, κάλεσε γυναίκες. Και αυτό δεν το ζητούσα εγώ ως απέτηση λόγω της ποσόστοσης, αλλά γιατί ήξερα ότι υπάρχουν και γυναίκες ηγέτες, όπως βλέπετε και στην πανδημία, που τα κατάφεραν γιατί είμαστε πρακτικές. Είμαστε πρακτικές και βρίσκουμε λύσεις σε πάρα πολλά πράγματα. Και γι' αυτό πρέπει να είμαστε σε κέντρα λείψου αποφάσεων και σε διοικητικά κέντρα. Γιατί έχουμε αυτή την μαζέν, ότι είμαστε πολυπλοκές ως προσωπικότητες. Όχι, η πολυπλοκότητα είναι ότι προσπαθούμε να δημιουργήσουμε ένα καλό αποτέλεσμα για όλους τους ρόλους που έχουμε να παίξουμε. Στην σημερινή κυβέρνηση ωστόσο συμμετέχουν πολύ λίγες γυναίκες και αυτό σχολιάστηκε πέρυσι και από το ξενοτύπο. Η απάντηση που δόθηκε ήταν ότι δεν ενδιαφέρονται αρκετές να μπουν μέσα σε αυτό το μαραθώνιο, σε αυτή την ιστορία. Εσείς το πιστεύετε αυτό? Ο αγώνας σημαίνει το να βγεις, επειδή με ρώτησατε πώς εξελέγγει. Ο αγώνας για να διεκδικήσεις πρέπει κατ' αρχή να πηγάζει από τη δύναμή σου. Από το πόσο θέλεις να προχωρήσεις. Εγώ τότε δεν ανήκα σε πολιτική οικογένεια, δεν είχα χρήματα, δεν ήμουν πάντα αγγελοπούλου, μην τρελαθούμε, ήμουνα μια νέα γυναίκα, είχα μια κόρη, ήμουνα νομικός, ήθελα να δημιουργήσω, να αφήσω κάτι γύρω μου. Οι σπόροι τότε που μοίραζα, γιατί δεν είχα και τις δυνατότες να κάνω καμπάνια, πολιτελή, έδειχναν να αλλάξουμε τη ζωή μας, τη συνοικία μας, τον τόπο μας. Και δεν είναι εύκολο. Αλλά διεκδίκησα. Πήγα τότε στον πατέρα του πρωθυπουργού, τον Κώστα του Μητσοτάκη, και του λέω βοηθήστε με να μπω στο συνδυασμό. Από εκεί και πέρα έλεγα θα πάω στον κόσμο και θα τους πω, μπορείτε να με πιστέψετε, κρίντε με. Οι γυναίκες έχουμε να δείξουμε τη δουλειά που κάνουμε και εκεί κρίνόμαστε. Και παίρνουμε έυσημα καθημερινά. Είτε σαν μάνες, είτε σαν σύντροφοι, είτε σαν εργαζόμενες. Αυτά να τα κεφαλαιοποιήσουμε και να παίρνουμε δύναμη. Και να μην περιμένουμε ότι θα μας πέσουνε όλα και θα λυθούν όλα τα προβλήματα με πέντε νόμους. Χιλιάδες νόμοι υπάρχουν. Και αντίρρηση στο αφεντικό, με συγχωρείτε, ναι. Την εποχή εκείνη, όταν ήσασταν μια νέα γυναίκα σε αυτό το χώρο... Ευχαριστώ πολύ για την φιλοβρόνηση. Ήσασταν μια νέα γυναίκα. Δεν έχω κανένα πρόβλημα με την ηγεία μου. Όταν μια νέα πολιτικός σε αυτό το στίβο της πολιτικής. Ένα νέο πρόσωπο, αυτό ήθελα να πω. Καθόλου αυτό που καταλάβατε. Δεν έχω πρόβλημα. Δεν έχω πρόβλημα με την ηγεία μου. Κίνομαι 65 το Δεκέμβριο. Αυτό τώρα έχουμε γράψει, και το γράφω, ΕΣΑΙ. Και ξέρετε, μ' αρέσχου μεγαλώνω. Και γιατί αυτό δεν τα συζητάμε πολλές φορές με τις γυναίκες. Και προσπαθούν να μας βάλουν στα στερεότυπα. Η νεότητα, οι νέες ηλικίες, οι αργότερα. Να χαιρόμαστε την κάθε στιγμή που περνάει και αφήνουμε κάτι πίσω μας, δημιουργούμε. Ακόμα ότι μπόρεσα να βρω ώρα να παίξω με τις εγγονές μου. Ή μπόρεσα να βρω, και για μένα τα παιδιά μου είναι πάντα μικρά, να κάτσω να συζητήσω, να ακούσω τη γνώμη τους. Ή να κάτσω με τον άνδρα μου μέσα σε όλη αυτή την προετοιμασία του 2021, που πρέπει να είμαι σε μήτη συνέχεια, να πηγαίνουμε στην περιφέρεια. 30 πόλεις έχουμε κάνει μέχρι τώρα, πώς θα προλάβουμε μέχρι το Δεκέμβριο. Και λοιπόν, να χαιρόμαστε γιατί αυτή η επειρία, το ότι μαθαίνεις αυτό που είπα στην αρχή και να πέφτεις και να σηκώνεσαι και να κλαις και να γελάς και να στενοχωριέσαι και να αντιτράς και να αισθάνεσαι ότι δεν σου δόθηκε αυτό που άξιζες να το πάρεις ρε παιδί μου. Αυτά όλα να τα κεφαλαιοποιούμε και να τα κάνουμε δύναμη και να δίνουμε και σε άλλες γυναίκες. Το ακούω από πάρα πολλές γυναίκες αυτό ότι όσο μεγαλώνουν είναι πιο ευτυχισμένες. Ειδικά γυναίκες μετά τα 40. Και το καταλαβαίνω κι εγώ. Ναι, εγώ μετά τα 60. Άρα έχουμε περισσότερη ευτυχία μπροστά μας. Αλλά αυτό ακριβώς ήθελα να πω ότι τότε που πρωτομπήκατε στην πολιτική και δεν ήσασταν από κάποιο τζάκι, δεν είχατε τη χρηματοδότηση, υπήρχαν στιγμές που, όπως λέτε, πέφτατε και λέγατε καλύτερα να τα παρατήσω. Ή ποτέ δεν το είπατε αυτό ή και πιο αργότερα με τους Ολυμπιακούς Αγώνης, όταν ήσασταν στην Επιτροπή Διεκδίκηση. Έκλαψα. Δεχτήκατε πάρα πολλές επιθέσεις. Και έκλαψα συχνά. Γιατί θεωρούσα ότι έγιναν και αδικίες. Θεωρούσα ότι υπάρχουν τα στερεότυπα, οι σπουδαίοι, οι καθιερωμένοι. Μα όμα πάμε έτσι με τα στερεότυπα, οι σπουδαίοι και οι καθιερωμένοι, δεν υπάρχει χώρος. Στο σύμπαν υπάρχουν εκατομμύρια δυνάμεις που συσχετίζονται και μία πολεμάει την άλλη. Δεν μπορεί να σε πάρει από κάτω, επειδή υπάρχουν στερεότυπα, αλλιώς να καθόμαστε στο καβούκι μας και να λέμε, αφού υπάρχουν στερεότυπα και υπάρχουν καθιερωμένοι, δεν υπάρχει χώρος για μας τους ίδιους. Όχι, γιατί ο κόσμος του αρέσει να βλέπει καινούργια πράγματα. Οι άνθρωποι γύρω μας. Και εκεί δημιουργείς τον δικό σου το πέρασμα, εκεί αφήνεις τον δικό σου το στίγμα. Γιατί η δουλειά σου θα δείξει την ιδιαιτερότητα που έχει η προσωπικότητά σου, η παρουσία σου. Και να τους κάνεις όλους, να τους αναγκάσεις να δουνε τη δουλειά σου. Ο Bill Clinton είχε πει για εσάς, από την Κρήτη στην Αθήνα και από τη Ζυρίχη στο Λονδίνο, η Γιάννα Αγγελοπούλου έκανε καριέρα στο να μετατρέπει τις ιδέες σε πράξη. Είναι αυτό ο χαρακτηριστικός ενός καλλουγέτης, γιατί οι ιδέες έχουμε όλοι. Ναι και τη φώνα με έχουν πει και πολλά άλλα με έχουν πει. Και βλέπετε αυτά είναι και στη ζωή που επηρεάζουν πολλές φορές τις γυναίκες. Και τις επηρεάζουν γιατί όταν διεκδικεί μια γυναίκα θεωρούν ότι ζητάει πολλά, ή ότι είναι αυτό που λέμε η μπίτσε, ενώ με τους άνδρες δεν υπάρχει τέτοιο. Να μη μας σταματάνε αυτά. Ας μας λένε, ό,τι θέλουμε. Πετυχαίνουμε τους στόχους μας. Νομίζω ότι έχει ευθετικό πρόσημο, το μετατρέπει τις ιδέες σε πράξη. Ακριβώς. Η Σέρλη Σάντερ κλείσει το βιβλίο της ότι είχε παρατηρήσει ότι σε μία αίθουσα, σε ένα συμβούλιο, όταν μπήκε ένας συνεργάτης συνοδευόμενος από κάποιες συνεργάτηδες του, όλοι οι άντρες κάθισαν στο τραπέζι, σερβιρίστηκαν τους καφέδες και κάθισαν στο τραπέζι. Και περίμεναν τις γυναίκες να σερβίρουν. Όχι, αλλά οι γυναίκες πήραν τα μετόπιστεν καθίσματα από μόνες τους. Και παρ' ό,τι η ίδια της προσκάλεσε να καθίσουν, γιατί της αφορούσε αυτή τη συζήτηση και δικαιωματικά μπορούσαν να είναι εκεί, εκείνες παρέμειναν στην πίσω θέση δίνοντας την ιδέα ότι είναι παρατηρήτριες. Και εκεί εντοπίζει το πρόβλημα. Εγώ, σε αυτή την περίπτωση, τα βάζω με αυτές οι γυναίκες που πήγαν και κατέλευαν τα πίσω καθίσματα. Τι λέμε τώρα. Δηλαδή, η δουλειά σου, ο τρόπος που εσύ δίνεις στην εταιρεία σου, στην επιχείρησή σου, σε ένα δημόσιο τομέο που είσαι λειτουργός, ακόμα και σε ένα σύλλογο που θέλεις να δώσεις τις δυνατότητές σου κάτι να φτιάξει γύρω σου, ή στο πανεπιστήμιο, ή στο σχολείο σου, ή στο σπίτι σου. Δηλαδή, θα με αξιολογήσει ο άλλος ότι λόγω του φίλου μου δεν μπορώ να καθίσω εκεί που δικαιούμαι να καθίσω. Τι είναι αυτά τα πράγματα. Νομίζω ότι από μόνες τους το έκαναν αυτό. Δηλαδή, είναι ένας τρόπος, είναι τελικά ένα από τα αίτια, ότι οι γυναίκες βάζουν φρένο στον εαυτό τους, ότι σταματάνε πρωτού τους που είναι οι άλλοι, ότι πρέπει να σταματήσουν. Εμείς οι γυναίκες, είπα και στην αρχή, ότι έχουμε πάρα πολλούς ρόλους. Και πολλές φορές ανάλογα με τις συνθήκες, σκέφτεσαι αρρώσει το παιδί μου, έτσι, πρέπει να πάω στο σπίτι, πρέπει να λείψω. Εκεί είναι που οι γυναίκες πρέπει, ή μου συνέβη ένα οικογενειακό πρόβλημα, εκεί είναι που οι γυναίκες πρέπει να απαιτήσουν και εκεί χρειάζεται νόμος που να λέει ότι δεν μπορεί να σου απαγορεύσει επειδή είσαι γυναίκα το να πας να δεις κάτι που είναι ζωτικό, είναι η ζωή σου, είναι η υπόστασή σου, το παιδί σου, ή ο πατέρας σου, ή η μάνα σου, ή ο συντροφός σου. Εκεί χρειάζεται να προλαβαίνει η πολιτεία με νόμους, ούτως ώστε, όχι απλώς να μη θύγονται τα δικαιώματα των γυναικών, αλλά να μην αδικούνται οι γυναίκες. Σε αυτή τη ζωή πάμε μαζί, γυναίκες και άνδρες. Αν δεν βρούμε έναν τρόπο να συμπαραστέκεται ο ένας τον άλλον, πάμε σε χάος. Και το χάος δεν το θέλουμε. Το τέταρτο κύμα φεμινισμού χαρακτηρίζεται και από αυτό το κίνημα χίφωση που θεωρεί ότι δεν μπορεί να αλλάξει τίποτα εάν δεν είναι μαζί μας οι άνδρες σε αυτή την προσπαθία. Εάν υπάρχει μια φράση, κυρία Λασκαράκη, που με εκνευρίζει, είναι «δεν γίνεται αυτό» και αυτό... Άσ' το για αργότερα. Το «δεν γίνεται αυτό» σε όσες γυναίκες μου έχουν ζητήσει τι γνώμη, νέες, κοπέλες, τέλος πάντων που τους συμπαραστάθηκα σε κάποια στιγμή στη ζωή σου και είναι εκατοντάδες αυτές, τους λέω «δεν υπάρχει φράση «δεν γίνεται»». Όλα γίνονται. Γίνονται με κόστος, ναι. Γίνονται με προσπάθεια, ναι. Γίνονται και με δάκρυα, ναι. Αλλά γίνονται. Μη μας παίρνει από κάτω. Αυτό λέτε σε νέες κοπέλες οι οποίες έρχονται να διεκδικήσουν τις υποτροφίες αυτές. Σε νέες γυναίκες, ναι. Υπάρχει κάτι που τους συμβουλεύετε. Στην δίκηση και τώρα και το 2004 και στις υποτροφίες. Καταρχήν να δω δείγμα της δουλειάς σου. Μην έχουμε την ψευδέστηση ότι επειδή είμαστε γυναίκες πρέπει να μας χαρίσουν. Ένα λεπτό. Υπάρχουν δύο διαφορετικά πράγματα. Τι αξίζει να μου δώσεις γιατί μπορώ να το κάνω. Ζητάω δείγμα γραφής όπου ζητάω από όλους βέβαια. Νομίζω ότι αυτό είναι δεδομένο. Από το πρώτο που ζητάω δείγμα γραφής είναι από τον εαυτό μου. Νομίζω ότι συζητάμε στη βάση ότι έχουμε ικανότητες απλώς δεν φτάνουμε στο τραπέζι όπου παίρνω διαποθάσεις. Πού γιμώνει ικανότητες. Εννοείται αυτό είναι δεδομένο. Είναι σε πολλή πλευρά ταλέντα οι γυναίκες. Πολύ πλευρά ταλέντα. Η λέξη φεμινισμός κάποια στιγμή έγινε πολύ δυσάρεστη. Ενώ εξ ορισμού δεν είναι τίποτα άλλο από την πεποίθηση ότι άνδρες και γυναίκες πρέπει να έχουν τα ίδια δικαιώματα και τις ίδιες ευκαιρίες. Εσείς θεωρείτε τον εαυτό σας ως φεμινίστρια. Να πάμε λίγο πίσω. Όταν ξεκίνησε ο φεμινισμός τα πράγματα ήταν τελείως διαφορετικά στην κοινωνία. Και χρειαζόταν ένα σοκ για την κοινωνία. Θα σας πω ένα παράδειγμα. Υπάρχουν δύο γυναίκες ελληνίδες ηρωίδες. Καταρχήν η παρέν εδώ στην Ελλάδα για τα δικαιώματα των γυναικών. Αν σας πω το 56 ένα χρόνο από την γεννήθηκα εξελέγει πρώτη γυναίκα δήμαρχος στην Κέρκυρα. Αυτό μπορεί να μην το ξέρετε. Λέω λοιπόν ότι τότε έπρεπε ο φεμινισμός να be the hard way. Έπρεπε να καταλάβουν όλοι ότι κάτι πρέπει να γίνει. Από τότε μέχρι τώρα ο τρόπος του αγώνα, για να πούμε και κάτι επαναστατικό, διαφοροποιείται. Καταρχήν, γιατί έχουν πετύχει πολλά πράγματα οι γυναίκες. Και ανάλογο και με τη χώρα που ζούμε εδώ στην Ελλάδα, πρέπει να αισθανόμαστε και τυχερές, γιατί δεν υπάρχει. Δηλαδή, θα σας πω ένα παράδειγμα. Η νοοτροπία, δεν ξέρω, είναι ο ηρωισμός, είναι η αντοχή του Έλληνα, είναι οι μάχες που έχει δώσει όλα αυτά τα χρόνια. Μιλάω όλα αυτά. Ξέρετε ότι το 1900, περίπου, ο παππούς μου, ήθελε να παντρευτεί τη γιαγιά μου, σε ένα χωριό της Κρήτης. Τη γιαγιά μου την έλεγαν τασκαλάκι, και ήταν μία από τις κόρες, δεν υπήρχε αγόρι στην οικογένεια. Ο πατέρας της, επειδή ο παππούς μου ήταν φτωχός, του έβαλε όρο, ότι τα παιδιά του θα πάρουν το όνομα της μητέρας τους. Εάν θέλει να την παντρευτεί. Και πήγε ο παππούς μου το 1900 τόσο, γιατί το πρώτο τους παιδί γεννήθηκε το 1905, υποθέτω ήταν το 1904, και δήλωσε ότι τα παιδιά τους θα πάρουν το όνομα της μητέρας. Κι έτσι και έγινε. Καλά, ανήκουστο για την εποχή. Έτσι λέγω με δασκαλάκι, δεν έχει σημασία. Ο παππούς μου τότε πήγε, δούλεψε στον Χάλιβα εργάτη στην Αμερική, για να αγοράσουν τις ελιές και τα χτίματα που τα έχει ακόμα η μαμά μου. Είναι ο φεμινισμός στο αίμα της οικογένειας, δασκαλάκι. Ξέρετε, δεν είναι ο φεμινισμός. Και από τον παππού. Βλέπω ότι όπου υπάρχει και σεβασμός από τον άντρα στο τι περνάει μια γυναίκα για να πετύχει, είτε φροντίζοντας την οικογένεια, είτε με τη δουλειά της, βλέπω το θόδωρο δηλαδή, πόσες φορές προσπαθεί να με καλμάρει από προβλήματα που έχω, είναι πάντα η ήρεμη φωνή, είναι πολλές φορές η δύναμή μου, αλλά εγώ είμαι και χαρακτήριας turbo βέβαια, έτσι. Δηλαδή, τα παίρνω όταν κάτι δεν βγαίνει και κάτι δεν πάει καλά και καλά κάνω. Και πρέπει να εκτονωνόμαστε και οι γυναίκες, έτσι. Μην προσπαθούμε να κρατήσουμε την ισορροπία. Υπάρχουν πολλά και δυσάρεστα γίνονται και πράγματα τα οποία μας αλλάζουν και τον τρόπο της δουλειάς μας και τη σχέση με τους δικούς μας ανθρώπους. Ε, εντάξει, δεν είναι παράδεισος, αλλά αυτή είναι η ζωή. Και σκεφτείτε όμως και την ικανοποίηση που παίρνουμε όταν βλέπουμε ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε. Ακόμα και όταν τρέχεις να προλάβεις να πας στο σχολείο να ακούς για τους βαθμούς του παιδιού, τότε που πήγαινα εγώ και μετά πας κατευθείαν σε ένα μήτη ή όταν προσπαθείς να τελειώσεις τη δουλειά σου να προλάβεις το παιδί σου να το δεις λίγο. Δηλαδή, εδώ πρέπει να θαυμάζουμε τις αντοχές μας και την αντεκτικότητά μας. Τα παιδιά σας, πώς το εισπράττουν αυτό, τις επιτυχίες σας, την πορεία σας. Ήταν εκεί ή ήταν πιο μικρά όταν ζήσατε και τη μεγάλη επιτυχία, αλλά και τη τεράστια κούραση και ό,τι περιλαμβάνει η διεκδίκηση και οι ιδιοργάνες των Ολυμπιακών αγώνων, αλλά και αργότερα. Τα παιδιά γενικώς δεν είναι ρομπότς. Τι σας λένε. Τα παιδιά απ' τη μια πιστεύουν στη μάνα τους. Σας έκαναν παράπονο ή σας θαυμάζουν και θα σας αποδέχονται. Όχι, θα τα πω όλα. Και πιστεύουν στη μάνα τους και δείχνουν ότι με θαυμάζουν. Αλλά έχουν ακριβώς και το βλέμμα το να συζητάμε και να μου κάνουν κριτική για πράγματα που έχω κάνει. Ή που δεν έχω πετύχει τα παιδιά μου. Απ' την άλλη, ναι, και έλειψα στα παιδιά μου. Και αισθανόμουνα και ενοχές. Και όταν έπρεπε ένα Πάσχα, ας πούμε, να είμαι μακριά απ' τα παιδιά μου, και είχε μείνει η μαμά μου άλλος τύλος της οικογένειας, έτσι, οι μαμάδες μας, τα που είδα παιδιά μου, οι εγγονές μου, τη λένε εγώ είμαι η γεγιά και η μαμά μου είναι η μεγάλη γεγιά. Και έπρεπε η μαμά μου να περάσει για πρώτη φορά στη ζωή τους Πάσχα με τα παιδιά και εγώ με τον Θόδωρο να με ακολουθεί πιστά για να με βοηθήσει να πάμε στο Μπουάμ, στον Ιρηνικό για να κάνουμε παρουσία τότε της διεκδίκησης. Βέβαια, ναι, έρχονται φορές που πάντα αισθάνομαι τίψης. Όχι έρχονται φορές, πάντα. Και εμάς τις γυναίκες, δεν ξέρω γιατί αυτό δεν μπορεί να μας φύγει, αισθάνομαι τίψης για κάποιες στιγμές που έχασα, τα φορές που τα άλλα παιδιά είχαν τους γονείς τους και εγώ δεν μπορούσα να είμαι εκεί και δεν μου φεύγουν αυτές οι τίψεις. Απ' την άλλη, προσπάθησα να είμαι και ένα… αυτό που μ' άρεσε να σκέφτομαι ότι θα κάνω κάτι και θα αφήσω κάτι από τη δουλειά μου πίσω μου, αυτό όμως μ' αρέσει και τα παιδιά μου το εισπράττουν αυτό, το αντιλαμβάνονται. Όσο και αν δεν τους αρέσει, επειδή είναι πολύ κανονικά παιδιά, το να γίνονται φόκους, οι κόροι, ο γιος, η γη της Γιάννας Αγγελοπούλου και του Θόδωρου του Αγγελόπουλου, γιατί κάνουν τη δική τους ζωή. Ένα πράγμα που τους έμαθα είναι να μην θεωρείτε ότι η ζωή είναι πάντα δίκαιη και να μην θεωρείτε ότι είναι τίποτα δεδομένο, που έρχεται σε αυτό που με ρώτησατε πριν. Δεν υπάρχουν δεδομένα στη ζωή. Τα δεδομένα υπάρχουν για να καταρρίπτουμε. Οι κανόνες υπάρχουν για να δημιουργούνται οι εξαιρέσεις. Και αυτό ισχύει για όλες τις γυναίκες, σε όποια ηλικία. Εγώ βλέπω γυναίκες από όλη την Ελλάδα, από χωριά, από μικρούς δημούς, που δημιουργούν. Βγήκαν πρώτες μαθήτριες, πήραν μέρος στο computing, το οποίο είναι high performance. Δημιούργησαν εταιρείες από τον πατέρα τους, που είχαν την παραγωγή του Σιταριού ή της Λεβάντας. Ή των γαλακτοκομικών. Αδερφές που δημιούργησαν. Γυναίκες και μοναχές ακόμα που έκανε συνεταιρισμό. Γυναίκες που δημιουργούνε... Αυτά όλα είναι... Με ρωτάτε για role models. Αυτά είναι τα role models. Πώς άνθρωποι που δεν είχαν τις δυνατότητες και τις περγαμηνές και την βοήθεια άνωθεν, έσπασαν το φράγμα της απομόνωσης και έγιναν οι εξαίρες στον κανόνα. Δεν είναι ωραίο να είσαι οι εξαίρες στον κανόνα. Σήμερα, μάλιστα, είναι και η Διεθνή Σήμερα για τα επιστημονικά επιτεύματα των γυναικών, αν δεν κάνω λάθος, το οποίο ήταν συμπτωματικό που συνέπεσε με την ημέρα του συνεδρίου. Όνου και στη αριθμός. Δεν μπορεί κανείς να μετρήσει τις γυναίκες. Και ναι, αν χρειάζεσαι δύναμη να ανατρέχεις σε αυτά τα παραδείγματα γυναικών. Εσείς είπατε ποτέ όμως ότι εγώ προσπαθούσα να προσφέρω στην πατρίδα μου, κουράστηκα, έδωσα τον εαυτό μου και τελικά τι κατάλαβα αυτό. Το πλήρωσα με τα παιδιά μου που δεν με έβλεπαν, αυτές τις ενοχές που λέτε. Όχι, δεν μου αρέσει με ψημιρία. Έλεγα όταν ήταν οι κόροι μου μικροί, δεν θέλω γκρινιά. Λοιπόν, η γκρινιά, η μεψημιρία, το φταίει η τύχη μας και φταίει η μοίρα μας. Αυτά πρέπει να τα διαγράψουμε από το λεξιλόγιο μας. Προσπαθούμε, ναι, έχουμε και αποτυχίες. Ναι, δεν πήγαν και πράγματα καλά. Αλλά όσο για μένα προσωπικά, ναι βέβαια. Έδωσα την ψυχή μου και δίνω την ψυχή μου για τη χώρα μου. Γιατί δεν είμαι αναγκασμένη για να ζήσω η οικογένειά μου να δουλεύω όλα αυτά τα χρόνια. Κάποιες έχουν ευλογίες. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν προσπαθώ να δώσω τις δυνατότητες που έχω στο μυαλό μου. Στη ψυχή μου μέσα, στον τόπο μου. Εδώ ανατράφηκα και αυτό τον τόπο αγαπώ και αλατρεύω και τον θαυμάζω. Και δεν είναι θέμα σύγκρισης με άλλους λαούς. Πιστεύω στους Έλληνες. Και αυτό. Από εκεί και πέρα το να λες και τι έπαθα. Φυσικά έπαθες. Όταν προσπαθείς να κάνεις κάτι, θα υπάρχουν και τα site effects. Θα υπάρχουν οι παράπλευρες απώλειες. Εγώ πέρασα μεγάλη περιπέτεια με την υγεία μου. Δεν το διαφημίζω, αλλά συνέβη. Αλλά τότε, το ότι είδα μία κοινωνία, με έναν μοναδικό συλλογικό τρόπο δουλειάς, να αποδίδει, να παραδίδει έργο στην ώρα του, να έρχονται δεκάδες χιλιάδες εθελοντές και να λένε δεν θέλουμε ούτε να μας προσλάβετε, ούτε να μας πληρώσετε, αλλά θέλουμε να δώσουμε. Αυτά είναι μοναδικά που αισθάνομαι ότι είμαι τυχερή. Βέβαια έχει σημασία η δουλειά μου, αλλά και η δουλειά δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων που το φέρανε αυτό. Αυτό το χαρακτηριστικό των ανθρώπων, των Ελλήνων, που όλοι το διαπιστώσαμε, όλοι γίναμε καλύτεροι εκείνη την περίοδο, γιατί το χάσαμε μετά. Τι συνέβη? Φταίει μόνο η οικονομική κρίση. Όχι, δεν φταίει η οικονομική κρίση καθόλου. Και μην συνδέεται τους Ολυμπιακούς με η οικονομική κρίση, γιατί η Ολυμπιακή ήταν από τη φθινότερη με πρόσφατη έρευνα δύο-τριών πανεπιστημίων. Δεν το συνδέω. Φταίει ότι η πολιτική εξουσία μετά, δεν ήθελε, δεν μπορούσε, δεν θέλησε να πάρει ό,τι θετικό είχε δείξει εκείνη την ωραία κοινωνία και να πορευτεί με τον ίδιο τρόπο. Μιλήσατε για τα ταξίδια σας που κάνετε ως Πρόεδρος της Επιτροπής Ελλάδα 2021. Και θέλω να μου πείτε λίγο, φανταζόμασταν το 21 σαν μια χρονιά όπου θα είχαμε... Φουστανέλα. Όχι, πυροτεχνήματα θα πω εγώ, εορτασμούς, εξωστρέφια. Και τώρα δυστυχώς οι συνθήκες μας αναγκάζουν να προσαρμοστούμε. Τι θα δούμε όμως... Πώς ετοιμάζουμε εμείς οι μάνες, οι αδερφές, τα γενέθιλια, έτσι. Και κάθε τόσο υπάρχει ένα σημαντικό, ένα ορός μου ηλικιακό, ας πούμε, ότι έγινα το 58 χρονών ή 20 ή πέρασα 10 χρόνια σχέσης ή 30 χρόνια σχέσης. Η Ελλάδα έχει εθνικά γενέθιλια οι Έλληνες. Ιωτάζουμε 200 χρόνια από τότε που συστάθηκε το ελληνικό κράτος. Με πολλά. Καταρχήν ήταν η Επανάσταση, οι χούφτα οι Έλληνες που έδωσαν πλήγματα στην Τουρκία, ιεροϊσμοί, γενναιότητες, θυσίες, αίμα, περιουσίες, έτσι. Πόσες γυναίκες δώσανε τις περιουσίες τους, κάνανε βαππόρια, βοηθήσανε, ακόμα και κατάσκοποι ήτανε στη φιλική εταιρεία. Μιλάμε τώρα εκατοντάδες τέτοια παραδείγματα που τα ανακαλύπτουμε και εμείς τώρα. Λοιπόν, να γιορτάσουμε λοιπόν όλη αυτή τη διαδρομή, ότι είμαστε όρθιοι και να δούμε τι έχουμε μπροστά μας. Τι δώρο λοιπόν αποφασίσαμε να πούμε ότι κάνουμε εσείς αυτούς μας. Ζητήσαμε από όλη την κοινωνία, από τους πολίτες, από τα πανεπιστήμια, από τα μουσεία, από τους δήμους, από τις κοινότητες, από τους Έλληνες εκτός Ελλάδος, πείτε μας εσείς πώς θέλετε να τα γιορτάσουμε. Όταν λέμε ότι ήρθανε 1800 προτάσεις, δεν εννοούμε προτάσεις στη Βουλή, εννοούμε τρόποι που πιστεύει ο καθένας ότι πρέπει να γιορτάζουμε. Άλλος θέλει να αναδείξει τον ήρωά του, άλλος τον τόπο του. Άλλος θέλει να κάνει κάτι στον τόπο του που να έχει σκέση με εναλλακτική ενέργεια, με εξοικονόμηση ενέργειας, δεν μας κάνει εντύπωση. Ή ψηφιακό μετασχηματισμό. Ή τα μουσεία να τα δώσουμε με τέτοιο τρόπο τόσο ώστε να μάθουν πολύ περισσότεροι και γύρω από τον κόσμο τι συνέβη σε αυτόν τον τόπο. Μιλάμε δηλαδή δράσεις που δημιουργούν ανάπτυξη, δουλειές, μέλλον, προκοπή, έσοδα. Μην σας κάνει εντύπωση λοιπόν. Η κοινωνία ανταποκρίθηκε και εμείς πάμε και συζητάμε όλες αυτές οι μοναδικές προτάσεις, έχουμε πάει σε 30 μέρη μέχρι τώρα και θα πάμε σε πολλά, που έρχονται από όλη την κοινωνία. Όπως λέμε πάντα ότι από κάτω προς τα πάνω και όχι βάλαμε ένα καταπληκτικό πρόγραμμα με περιοτεχνήματα, με παρελάσμα, βεβαίως κάποιοι θέλουν να το γιορτάσουν. Όπως θα κάνουμε και γιορτές 25 Μαρτίου. Θα κάνουμε και μεγάλες γιορτές τραγούδι 20 και 21 Ιούνιου. Ναι ρε παιδί μου θα το γιορτάσουμε κιόλας. Χρειαζόμαστε λίγη χαρά. Αλλά ό,τι χρήματα θα πάνε, θα πάνε σε πράγματα που θα μείνουν την επόμενη μέρα. Άρα από ό,τι καταλαβαίνω Άξονας είναι κυρίως το μέλλον. Είναι τα επόμενα χρόνια από το 2021 και όχι τόσο οι οικασμοί των δύο αιών. Δύο αιώνες, μπαίνουμε στον τρίτο, κοιτάζουμε και τα επόμενα της Ελλάδας. Από τις ιστορίες ωστόσο που μαθαίνετε για το παρελθόν. Εγώ βρήκα πάρα πολύ ενδιαφέρον αυτό το έβρημα που προέκυψε από την έρευνα για τους ήρωες της Επανάστασης που ανέδειξε στην πρώτη δεκάδα δύο γυναίκες, την Μπουμπουλά και τη Μαντόμαυρογένους. Βέβαια γνωστά είναι αυτά, νομίζω ότι έπαιξαν ρόλο και οι ταινίες της δεκαετίας του 68. Ξέρετε, η επέτειος τι άλλο έχει δώσει στην Ελλάδα, το βλέπουμε, στους ανθρώπους συναντάμε. Ότι ο καθένας ψάχνει το παρελθόν του, το παρελθόν του τόπου του, το τι έγινε στο τόπου του και του αρέσει, είναι περήφανος να τα προβάλλει. Είναι περήφανος να προβάλλει την τάδε γυναίκα που έκανε εδώ το μουσείο, που βοήθησε την αρμάτα, που μαγείρευε. Και εδώ δεν μιλάμε μόνο για τις γνωστές ηρωίδες, είπατε Μαντόμαυρογένους και Υψηλάντη και Λυπές. Μιλάμε τώρα για γυναίκες που ήταν στους Μπαρουτόμηλους, που έκαναν τα βόλια, που φροντίζανε πίσω όλες οι οικογένειες, που μεταφέρανε μηνύματα, που διαχειριστήκανε την ορφάνια των παιδιών τους. Μιλάμε για ρόλους γυναικών και βλέπουμε σε κάθε τόπο που πηγαίνουν που αναδεικνύονται προσωπικότητες που έπαιξαν ρόλο όχι μόνο στην Επανάσταση, στα 200 χρόνια που περάσαμε. Πραγματικές ηρωίδες. Λέμε λοιπόν στον κόσμο, αναδείξτε το. Και κάντε το με ένα τρόπο να μείνεις στις επόμενες γενιές. Εκεί μπαίνει ο ψηφιακός που λέμε, η ψηφιοποίηση που λέμε. Ή δείξτε τον τόπο σας διαφορετικά. Κάντε θεματικό τουρισμό. Ούτως ώστε να προχωρήσουμε και να μην είμαστε μονίμως στον μέσο όρο, έχουμε ήλιο, θάλασσα, ελάτε. Δεν είναι μόνο αυτά. Έχουμε να δώσουμε πολύ περισσότερο. Είναι όπως λέτε ιστορίες που αξίζει πάρα πολύ να υποθυθούν και να καταγραφούν και να γίνουν γνωστές. Γιατί δεν είναι γνωστές. Αυτές οι ιστορίες των γυναικών που λέτε δεν είναι καθόλου γνωστές. Κανείς δεν έχει μιλήσει για τις ανώνυμες γυναίκες που έπρεπε να διαχειριστούν όλα αυτά, που βοήθησαν, ήταν ακόμα και στο πεδίο των μαχών. Γυναίκες που παίρνανε το δίκανο ή το όπλο ή το... Γυρνούσε εδώ στην Ακρόπολη, είχε σκοτωθεί ο άνδρας και γυρνούσε με την σπάθα του. Ζωσμένη εδώ και την έβλεπαν οι ξένοι Ευρωπαίοι που ήταν τότε στην Ελλάδα ή η άλλη η ερωίδα η οποία έγραψε το 1880 στις γυναίκες που κατείχαν αξιώματα στην Ευρώπη. Μιλάμε πριν το 1900. Ήταν και πολλές λόγες που βοήθησαν με την αλληλογραφία και με την... Όταν είναι με αυτογνωσία, μια και μιλάμε για την επέτειο των διεκοσίων χρόνων, είναι να μάθουμε και πράγματα και να έρθουν στο φως πράγματα που πρέπει να μας κάνουν... μας τιμάνε και είναι διαφορετικά και έχει σημασία και για τις νέες γενιές να τα κατέχουν και να προχωρήσουν. Εμένα αυτό που μου έκανε μεγάλη εντύπωση είναι ότι αναδεικνύονται και ιστορίες που φωτίζουν και άλλες πλευρές των ηρωίδων. Τις ηρωίδες, η αλήθεια είναι ότι τις έχουμε στο μυαλό μας πάντα λίγο σαν αγίες. Τι Μαντό και τα λοιπά. Ενώ ήταν ιδιαίτερα αυτή μια γυναίκα που έζησε πολύ τολμηρά για την εποχή της και έζησε πολύ αντισυμβατικά δηλαδή το ότι ήταν εκτός γάμου σε μια σχέση με τον Υψηλάντη ότι βρισκόταν στο πεδίο των μαχών με τα πρωτοπαλίκαρα. Έκανε τρομερά πράγματα και φυσικά εξέφραξε μετά και το παράπονό της διότι πέθανε φτωχή όπως ξέρετε προς τους ηγέτες ότι γιατί χωρίζεται την αξία των ανδρών και γυναικών πολεμιστών. Αυτά εμένα μου φαίνονται πάρα πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία να αναδειχθούν γιατί ακριβώς χρησιμεύουν και ως έμπνευση για τις νέες γενιές και καταρρίπτουν και κάποια στερεότυπα στο τέλος. Και ιδιαίτερα για τις γυναίκες που μιλάμε σήμερα. Και καταρρίπτουν και τα στερεότυπα ότι αυτή η γυναίκα δεν έδωσε μόνο τα λεφτά της και ήταν αιταγμένη σαν μια Παναγία, σαν μια Παρθέ Μαρία. Εσείς είστε Αλεξανδρούπολη, έτσι? Ναι, ιδιαίτερη πατρίδα μου δώμα βυσβίζει επίσης μεγαλύτερα. Η οποία φόρτωσε τα παιδιά της, έκανε με τα λεφτά της με την περιουσία της καράβι και πήγε κάτω. Και πόσες άλλες βλέπουμε οι οποίες έσωσαν ανθρώπους, έκρυψαν ανθρώπους. Έχουμε μια πολιτισμικότητα εδώ στην Ελλάδα. Ήταν γιατί υπήρξε και καταφύγιο και δεχτήκαμε και διαφορετικές θρησκείες και βοηθήσαμε ανθρώπους και εκεί πρωτεργάτες ήταν οι γυναίκες. Οι οποίες έχουμε και την δυνατότητα να κάνουμε πράγματα. Και ακριβώς επειδή τότε δεν τις θεωρούσαν υπεύθυνες οι άντρες μπορούσαν και έκαναν πάρα πολλά κρύβοντας πράγματα από τον εχθρό τότε ή τον κατακτητή. Αυτά έγιναν βεβαίως και μετά. Μιλάμε και παγκόσμιους πολέμους, δεν είναι μόνο οι επανάστασες. Ξεκινάμε την επανάσταση και φτάνουμε στο τώρα. Υπήρξαν γυναίκες που πήραν νόμπελ. Υπήρξαν γυναίκες που ήταν πίτριες, έγιναν γνωστές. Στην τέχνη, στην επιστήμη. Υπάρχουν δράσεις δηλαδή που αναδεικνύουν και φωτίζουν και άλλες τοπικές προσωπικότητες και επιτεύματα στη διάρκεια των 20 χρόνων. Όλα αυτά. Σε όλη τη διάρκεια. Γιατί είναι η επανάσταση καθεαυτή. Και τα 200 χρόνια τι συνέβη στην Ελλάδα. Πολλά και πρωτοπορίες και ήτες βέβαια. Και διχασμοί. Γι' αυτό πάντα αυτό που λέμε συνέργεια και συνεργασία έχει πολύ μεγάλη σημασία και έχει σημασία και για τις γυναίκες. Πολλές είμαστε καλύτερο από το μία ή δύο ή τρεις μαζί. Αυτό να μην το ξεχνάμε. Και αυτό τι σημαίνει ομαδοποίηση ούτε αγέλη. Σημαίνει ότι γινόμαστε δυνατότερες καταρχήν από τα αντάτα που ανταλλάσσουμε μεταξύ μας. Αυτό είναι πολύ βασικό. Έχει σημασία όμως και όλες οι προσωπικότητες που πέρασαν αυτά τα 200 χρόνια. Αν μπορούμε και να μάθει ο κόσμος. Να μάθουμε εμείς. Και να ξέρουμε ότι έχουμε στους όμους μας έχουμε ένα βαρύ ένα πολύ σημαντικό παρελθόν. Έχουμε αυτό που λέμε η πρύκα μας. Η περιουσία μας. Πευτυχώς δεν υπάρχει τώρα στις γυναίκες. Το θέμα πρύκας δεν τα συζητάμε πια. Η πρύκα νομίζω που φέρνει κάποια γυναίκα είναι το μυαλό της, έτσι. Και η ψυχή της μέσα και οι δυνάμεις της. Αυτά συνεισφέρει πέραν των ειδικών ειδικοτήτων που έχει και των περγαμηνών και των διπλωμάτων και λοιπά. Και μετά λέμε ωραία φτάσαμε 20-21. Πώς βλέπουμε το μέλλον μας. Είπαμε ωραία καθόμαστε πίσω και λέμε η ένδοξη ημών πρόκονη. Όχι. Τι μας βοηθάει όλο αυτό. Και τι θέλουμε να διεκδικήσουμε και να κατορθώσουμε. Και όπως σας είπα εγώ είμαι κατά τις γκρίνιες της μεψιμηρίας και ότι η μοίρα μας είναι αυτή. Τη μοίρα την καθονίζει ο καθένας μόνος του. Την τύχη του κάθε γυναίκα είναι αφέντης της τύχης της. Μην το ξεχνάμε αυτό. Πιστεύετε ότι η παιδεία είναι ένα μεγάλο εργαλείο, ένα μεγάλο όπλο για να προχωρήσεις, για να ξεφύγεις από τη φτώχεια. Τώρα πια η παιδεία, η ενημέρωση, το ότι υπάρχουν όλα αυτά που γίνονται, έρχονται στα δευτερόλεπτα η τεχνολογία. Όλα αυτά μας βοηθάνε. Λοιπόν, αντί να στεκόμαστε μόνο στην πλευρά του νόμου δεν υπάρχουν νόμοι. Όσες μπορούν και να τις πρόξουμε να διεκδικήσουν, να αλλάξουν πράγματα και από εκεί και πέρα να λέει ο καθένας «εγώ θέρω την ευθύνη για όλα αυτά που γίνονται». Σαν να είμαι εγώ υπεύθυνος. Αυτό θέλω να πω στη γυναίκα. Πείτε μου για τις γυναίκες το John Angelopoulos Program for Science, Technology and Innovation στο Πανεπιστήμιο του Cambridge. Δεν είναι ακόμα πολύ lecturers, αλλά οι τρεις, τους πέντε είναι γυναίκες. Γιατί είχαμε credentials. Γιατί ήταν καταπληκτικές και είναι καταπληκτικές στην δουλειά τους. Ή στα παιδιά που βοήθησα να αξιοποιήσουν μία ιδέα που είχανε είτε επαγγελματική, είτε επιχειρηματική, είτε για να βοηθήσουν την κοινωνία. Οι Angelopoulos 100 που λέω, το 40% είναι γυναίκες. Γυναίκες με εξαιρετικές ιδέες. Νέα κορίτσια, εγώ τι έκανα απλώς, τους άνοιξα μια πόρτα. Γνωρίζετε από αυτές, έρχεστε σε επαφή μαζί τους προσωπικά, έχετε γνωρίσει κάποιους από αυτές. Αφού τις επιλέξαμε. Τις επιλέγετε εσείς προσωπικά. Και χαίρομαι να βλέπω τις δυνατότητες που έχουν οι γυναίκες. Και ακούω βέβαια και τα προβλήματα και αν μπορώ δίνω λύσεις. Αλλά η λογική η δική μου από τους τόπους που πέρασα και από τις θέσεις ευθύνης που είχα. Ήταν η υπηγραφή που έβαλα, αν έχετε με ένα πρόβλημα και έχετε τελείσει μπορείτε να μπείτε. Αν έχετε με ένα πρόβλημα που δεν έχετε λύσει πηγαίνετε πίσω, σκεφτείτε τη λύση και ελάτε. Δηλαδή η ευθύνη ανήκει σε όλες μας. Και το πρόγραμμα Global Public Leaders με το οποίο ασχολείστε έχετε αναδείξει μέσα από εκεί κάποιους. Αυτό ήταν στο Χάρβαρκ και ήταν άνθρωποι που έχουν περάσει από ηγεσίες, ακριβώς οι γέτες, που δεν τους βαρύνουνε σκάνδαλα, άλλα πράγματα, το να μιλήσουν και να πούν πιο πολύ τις εμπειρίες τους. Γιατί οι εμπειρίες των άλλων πολλές φορές μας δίνουν παραδείγματα. Με λίγα λόγια που την πάτησες, που δεν προείδες αυτό που ερχότανε, που δεν πρόλαβες να το διορθώσεις. Αυτό είναι και για εμάς τους Έλληνες και για τις Έλληνες και για τις γυναίκες γενικότερα είναι ο τρόπος που παίρνουμε από τους άλλους για να αποφεύγουμε εμείς. Το κάνετε εσείς αυτό. Το λάθος και τα λάθη. Το έχετε κάνει εσείς αυτό. Συνέχεια το κάνω αυτό με τον εαυτό μου. Να σκεφτείτε πώς την πάτησα, τι θα μπορούσα. Τα λάθη που έκανα, οι παραβλέψεις που έκανα, πού δεν βγήκε η υπόθεση. Κανονικοί άνθρωποι είμαστε. Ή φανταζόμαστε ότι όλα είναι, βλέπεις έναν άνθρωπο που έχει καταφέρει τρία, πέντε πράγματα στη ζωή του και του πήγαν όλα πριν, όπως λέμε. Δεν πάνε όλα πριν, όπως σας είπα. Και κλάμα και νεύρα και απαιτήσεις και διεκδικήσεις. Δεν μπορεί εύκολα να το φανταστεί αυτό ένας άνθρωπος. Γιατί? Γιατί σας ακολουθεί ακόμη η αύρα της ιδρίας κυρίας. Δηλαδή διάβασα σε παλιότερες συνέντευκές σας ότι, για παράδειγμα, μαγειρεύεται. Ότι σας αρέσει να ασχολείστε και... Έμαθα να μαγειρεύω. Και είναι κάτι που δύσκολα μπορεί να φανταστεί. Η καημένη μαμά μου προσπάθησε να μάθω να μαγειρεύω και έμαθα. Όσο ήμουνα στο Ιράκλιο και ζούσα. Αλλά μετά φοιτήτρια δεν πολύ μαγείρευα βέβαια. Δεν νομίζω ότι υπάρχει αφητητής που μάγειρευει. Όπως όλοι μας. Και έμαθα να μαγειρεύω όταν πήγα τα παιδιά μου στα Παρεπιστήμη και έβλεπα άλλες μαμάδες να έρχονται και να αφήνουν κανελόνια στην κατάψυξη, το κέικ κλπ. Εστανόμουνα μειονεκτικά εναντί των άλλων μαμάδων που έρχονταν και αφήναν στα Παρεπιστήμη. Και έτσι βέβαια έμαθα να μαγειρεύω. Όπως λέει και ο Θόδωρος μας κόσε λίγο παραπάνω γιατί αυτή βοστώνει. Και από την Αγγλία έπαιρνα τη μαμά μου τηλέφωνο για να μου πει ακριβώς τη συνταγή. Όσο αλεύρι σηκώσεις, παιδί μου, το κλασικό που λένε και σου βγαίνει την πρώτη φορά παξιμάρτητο κέικ μέχρι που το κάνεις τρεις επόμενες φορές και βρίσκεις μόνος σου τη συνταγή. Ναι, κοιτάξτε αυτά όμως ξαναλέω για όλες τα μωρές γυναίκες. Τώρα λες για έναν κελοπούλου όλα μεγάλα. Μα η προσωπικότητά μου αυτό που είμαι εγώ είναι όχι μόνο αυτά που πέτυχα. Είναι και από εκεί που την πάτησα και από εκεί που απέτυχα αλλά και από όλα τα καλά που μου έχει δώσει η ζωή μου. Καταρχήν η οικογένειά μου. Όλα αυτά τα συντιάζεις. Δεν είναι μόνο θαυμάζεις στα μεγάλα, το να μπορείς να κάνεις κάτι μικρό που το πέτυχες, που βοήθησες σε έναν άνθρωπο χωρίς την πανοκρουσία και χωρίς διαφήμιση και χωρίς πάρτε και το βραβείο που βοηθήσατε, δεν μου αρέσουν αυτά. Πάντως είσαστε μια γυναίκα που είτε λατρεύει κανείς είτε φθονεί γιατί έχετε προκαλέσει πολλά πάθη ενώ ένα δημόσιο πρόσωπο πάντα το δέχεται αυτό. Πρέπει να το υπομένει. Είσαμε όμως μια γυναίκα που όταν ανοίγει το στόμα της οι άλλοι την ακούνε. Ευτυχώς. Όλοι περιμένουν να ακούσουν τι έχει να πει η Γιάννα Αγγελοπούλου-δασκαλάκη κάθε φορά που αναλαμβάνει ένα νέο δημόσιο ρόλο ή ένα νέο εγχείρημα. Οπότε κλείνοντας τι θα θέλατε να πούμε στις γυναίκες που σίγουρα πιστεύω ότι μέσα από τις πλατφόρμες μας αυτή τη στιγμή σας ακούνε και σας προσέχουν. Περνάμε στη ζωή και είναι ένας αγώνας. Αλλιώς θα ήτανε και πάρα πολύ βαρητή. Μη θεωρούμε τα κεκτημένα δεδομένα. Να χαιρόμαστε τα καλά που μας δίνει η ζωή και οι συνθήκες. Να διεκδικούμε, να πετυχαίνουμε ακόμα και τα λάθη μας και τις αποτυχίες μας. Όλα αυτά γεμίζουν όλη αυτή τη μοναδική πορεία. Και να μην το βάσουμε κάτω. Δεν υπάρχει τίποτα που δεν γίνεται. Δεν υπάρχουν πράγματα που δεν διορθώνονται. Δεν υπάρχει λάθος που δεν μετράει στο ισοζύγιο. Δεν μετράει επιτυχία που δεν αξιολογείται αντικειμενικά. Αν εξάρτα πως θέλει ο άλλος, πως έχει τις προσλαμβάνωσες παραστάσεις ενός προσώπου και μιας προσωπικότητας. Όλα είναι ανθρώπινα. Δεν σταματάμε εκεί. Και μιλώντας για τα επόμενα 200 χρόνια, εφόσον το Project 2021 έχει να κάνει με το μέλλον, τι είναι εκείνο που θα θέλαμε να βελτιωθεί στη ζωή των γυναικών τα επόμενα, όχι 200, ας πούμε 20 χρόνια. Επειδή πιστεύω πολύ στην πρακτικότητα του μυαλού των γυναικών. Και αυτά, it's not a joke όπως λέμε, δεν είναι. Έχουμε έναν διαφορετικό τρόπο να συνδυάζουμε δυνατότητες και να δίνουμε λύσεις. Αυτό πρέπει να το αξιοποιήσουμε. Να κοιτάξουμε και να μην κάνουμε πίσω στον τι μπορούμε να δημιουργήσουμε. Ο καθένας δημιουργεί κάτι για την οικογένειά του, για τη δουλειά του, για το σύνολο, για την πόλη του, για την εταιρεία του. Να αισθανόμαστε περήφανες σε κάθε μικρή νίκη και να προσπαθούμε αυτό το πράγμα να το περνάμε. Και να δίνουμε δύναμη και σε γυναίκες γύρω μας που εκ των πραγμάτων δεν είναι σε θέση να απαιτήσουν, αλλά το δικαιούνται. Άρα να γιορτάζουμε τις μικρές νίκες μας. Την κάθε μικρή νίκη μας. Αλλά είπα και τα λάθη μας και τις επιτυχίες μας. Γιατί τα λάθη σου δίνουν την εμπειρία, έτσι, γιατί οι επιτυχίες σου δίνουν δύναμη. Και μετά είναι μια, να παίρνουμε τη ζωή μας, ότι είναι μια ευχάριστη αναμέτρηση. Να μη μας παίρνει από κάτω η στιγμή που πραγματικά κάτι δυσάρεστο συμβαίνει. Και έχει συμβεί αυτό σε όλους μας. Αλλά δεν σταματάμε. Ευχάριστη αναμέτρηση. Πολύ ωραίο είναι αυτό για να κλείσουμε με αυτό. Σας ευχαριστώ, κυρία Αγγελοπούλη, σας ευχαριστώ πάρα πολύ για αυτήν την τόσο ζεστή και ειλικρινή κουβέντα. Τον γυναικόν όλων των ηλικιών και ανδρών που μας παρακολούθησαν. Ελπίζω να ήταν μια ενδιαφέρουσα συζήτηση από εδώ, από το πάρα πολύ όμορφο νέο ξενοδοχείο της Αθήνα στο Athens Capital. Μείνετε κοντά μας, γιατί έχουμε στην επόμενη μας ενότητα μια πολύ εξίσου ενδιαφέρουσα συζήτηση σχετικά με την τεχνολογία. Και θα έχουμε κοντά μας την κυρία Πέγγι Αντωνάκου. Υποτιτλισμός του Ιησού Χριστου. Υποτιτλισμός του Ιησού Χριστου. |
