| 11η διάλεξη: Την προηγούμενη φορά που συναντηθήκαμε είχαμε εκτιμήσει την επίδραση της αμβολής της τιμής πάνω στη ζητούμενη ποσότητα και είχαμε διαχωρήσει την επίδραση αυτή σε δύο τιμέρους. Την ονομάσαμε αποτέλεσμα υποκατάστασης, δηλαδή είναι η μία που στη ζητούμενη ποσότητα που προκαλείται από την άκρη της ή το αντίστροφο. Δηλαδή όταν μειώνουμε την τιμή αυξάνει η ζητούμενη ποσότητα του δικού προϊόντος της βάρος του άλλου και το δεύτερο αποτέλεσμα το εισόδηματικό αποτέλεσμα. Δηλαδή η επίδραση πάνω στη ζητούμενη ποσότητα λόγω ότι μεταβάλλεται το πραγματικό εισόδημα του καταναλωτή. Έτσι λοιπόν έχουμε το συνολικό αποτέλεσμα. Άρα, για να συνοψήσουμε, εάν η τιμή του αγαθού ένα... Τελειώσαμε παιδιά. Εάν η τιμή του αγαθού αυξάνει, δηλαδή θα κάνουμε την ανάπτυξη μας ως προς το πρώτο, αλλά ό,τι λέμε για το πρώτο αγαθό καταναλωτή μας όταν κάνουμε αλλαγές και στο δεύτερο αγαθό. Η ζητούμενη ποσότητα του αγαθού 1 βιώνεται και η ζητούμενη ποσότητα του αγαθού 2 βιώνεται. Δηλαδή η ποκαταχθής του αγαθού 2 και το εισοδηματικό αποτέλεσμα μπορεί να είναι μεγαλύτερο ή μικρότερο από 5. Ανάλογα τη θυμίσεις. Κανονικό ή κατώτερο. Αλλά το πώς θα τη ζητούμενη ποσότητα του συγκεκριμένου αγαθού λόγω της μύωσης του εισοδήματος εξαρτάται από το αν το αγαθό είναι κανονικό ή κατώτερο. Εάν το αγαθό 1 είναι κατώτερο σύμφωνα με τις προτιμήσεις πάντα τότε η μίωση του αγαθικού εισοδήματος οδηγεί σε αύξηση της ζητούμενης ποσότητας του 1. Εάν το αγαθό 2 είναι κατώτερο σύμφωνα με τις προτιμήσεις πάντα τότε η μίωση του αγαθικού εισοδήματος οδηγεί σε αύξηση της ζητούμενης ποσότητας του 1. Εάν το αγαθό 3 είναι κατώτερο σύμφωνα με τις προτιμήσεις πάντα τότε η μίωση του αγαθικού εισοδήματος οδηγεί σε αύξηση της ζητούμενης ποσότητας του 1. Εάν το αγαθό 4 είναι κατώτερο σύμφωνα με τις προτιμήσεις πάντα τότε η μίωση του αγαθικού εισοδήματος οδηγεί σε αύξηση της ζητούμενης ποσότητας του 1. Εάν το αγαθό 1 είναι κατώτερο σύμφωνα με τις προτιμήσεις πάντα τότε η μίωση του αγαθικού εισοδήματος οδηγεί σε αύξηση της ζητούμενης ποσότητας του 1. Εάν το αγαθό 1 είναι κατώτερο σύμφωνα με τις προτιμήσεις πάντα τότε η μίωση του αγαθικού εισοδήματος οδηγεί σε αύξηση της ζητούμενης ποσότητας του 1. Εάν το αγαθό 1 είναι κατώτερο σύμφωνα με τις προτιμήσεις πάντα τότε η μίωση του αγαθικού εισοδήματος οδηγεί σε άνοδο της ζητούμενης ποσότητας. Αυτή είναι όλη η επίδραση την οποία έχουμε λόγω μεταβολής των τιμών. Όπως είχαμε πει την προηγούμενη φορά και όπως θα δείξουμε αργότερα όταν θα βάλουμε μέσα τις συναρτήσεις και θα μπορούμε πλέον να δούμε ακριβώς πόσο είναι η επίδραση του αποτελέσματος υποκατάστασης. Η επίδραση του αποτελέσματος υποκατάστασης και του εισοδηματικού αποτελέσματος. Αυτό το οποίο μας ενδιαφέρει είναι αυτά τα δύο να τα μετρήσουμε. Δηλαδή είτε είμαστε κυβέρνηση είτε είμαστε επιχείρηση μας ενδιαφέρει να γνωρίζουμε τις επιπτώσεις που έχει η άσκηση της οικονομικής πολιτικής και η άσκηση της οικονομικής πολιτικής μπορεί να γίνει μέσω των τιμών. Και όπως είχαμε πει και την άλλη φορά βασικό εργαλείο οικονομικής πολιτικής μιας επιχείρησης είναι η τιμολογιακή της πολιτική και το ερώτημα το οποίο έχει πάντα είναι και θα το συζητήσουμε πολύ πιο αναλυτικά λίγο αργότερα. Εάν θα πρέπει να αυξήσω την τιμή ή να μειώσω την τιμή και δεύτερον αυτή η αύξηση ή μίωση της τιμής δηλαδή αυτή η τιμολογιακή πολιτική την οποία θα ακολουθήσω τι επιπτώσεις θα έχει αφενός μέσα στα έσοδα μου κέρδη και αφεντέρου σε κλάδους που ανταγωνίζονται οι επιχειρήσεις μεταξύ τους κυρίως ολιγοπολιακούς τι επιπτώσεις θα έχει πάνω στα μερίδια αγοράς τα οποία έχω. Άρα αυτή δύο βασική στόχοι εξαρτώνται από τη σχέση μεταξύ των δύο αποτελεσμάτων που προκαλεί η μεταβολή της τιμής. Είναι πολύ σημαντική η μέτρηση αυτή και εδώ να πω και κάτι άλλο ότι στην εποχή μας που τα πράγματα αλλάζουν με τρομακτικό ρυθμό ή μάλλον σβήστε τη λέξη τρομακτικό και βάλτε μέσα τη λέξη εκθετικό για να είμαστε πιο συνεπείς με επιστημονικούς όρους δηλαδή οι αλλαγές οι οποίες συντολούνται στην εποχή μας είναι εκθετικού, εκθετικές. Για παράδειγμα οι συνδέσεις στο ίντερνετ. Πόσο γρήγορα αυξάνουν οι συνδέσεις στο ίντερνετ κάθε μέρα. Εάν κάποιος δει τον αριθμό των συνδέσεων από τότε που ξεκίνησε το ίντερνετ μέχρι σήμερα θα δει ότι ο ρυθμός είναι έτσι. Συνεχώς επιταχυνόμενος. Ο αριθμός, σε εισαγωγικά ο αριθμός, η νέα γνώση η οποία δημιουργείται καθημερινά στα πανεπιστήμια και στα ερευνητικά κέντρα ακολουθεί έναν εκθετικό ρυθμό. Ο αριθμός των προϊόντων τεχνολογίας το οποία βγαίνουν κάθε μέρα ακολουθούν έναν εκθετικό ρυθμό. Άρα πώς θα αντιμετωπίσεις μία εποχή, αν είσαι επιχείρηση, στην οποία η οικονομία αλλάζει με τέτοιους ρυθμούς. Για να μπορέσεις λοιπόν να αντιμετωπίσεις αυτό το διαρκώς μεταβαλόμενο περιβάλλον πρέπει να έχεις τα χέρια σου εργαλεία. Γράφτηκε ένα πολύ ωραίο βιβλίο από έναν Αμερικανό ότι η εποχή μας είναι μια εποχή κατά την οποία ανταγωνιζόμαστε με όλους παντού και σε όλα τα προϊόντα. Δεν υπάρχει μία περιοχή στην οποία λες α εδώ είμαι προστατευμένος και δεν αντιμετωπίζω κανέναν ανταγωνισμό. Ανταγωνιζόμαστε παντού με όλους σε όλα τα προϊόντα. Δεν μπορείς να πεις έχω ένα προϊόν και θα γλιτώσω ή πουλάω σε εκείνη την αγορά και θα γλιτώσω από τον ανταγωνισμό. Συνεπώς εάν ανταγωνίζεσαι με όλους παντού και στα πάντα τότε θα πρέπει να δεις εσύ ως ελληνική επιχείρηση και ερχόμαστε τώρα στην Ελλάδα πρέπει να δεις εσύ ως ελληνική επιχείρηση πώς αυτές οι επιχειρήσεις στην παγκόσμια αγορά, ο κόσμος είναι ένα παγκόσμιο χωριό, πώς αυτές οι επιχειρήσεις στην παγκόσμια αγορά δουλεύουν και δουλεύουν στον μέγιστο βαθμό για να αντιμετωπίσουν αυτές τις προκλήσεις χρησιμοποιώντας τεχνικά εργαλεία. Τεχνικά εργαλεία είναι αυτό το οποίο κάναμε τις προάλλες με την καμπύλη του Έγγελ, δηλαδή προσπαθείς να κάνεις μια πρόβλεψη για το εισόδημα κάθε αγοράς και με βάριση αυτές τις προβλέψεις να διαμορφώσεις το χαρτοφυλάκιο των προϊόντων σου και θα πρέπει αυτό το χαρτοφυλάκιο των προϊόντων συνεχώς να αλλάζει καλώς ή κακώς. Δεν το κλείνουμε τώρα. Από τη στιγμή όμως που ανοίγεις μία επιχείρηση αυτό είναι. Δεν θα πεις αυτό είναι κακό και εγώ θέλω να συμμετέχω στο παιχνίδι. Πολύ ωραία. Κλείνεις την επιχείρησή σου και σταματάς. Αλλά από τη στιγμή που έχεις επιχείρηση θα παίξεις με τους κανόνες του παιχνίδιου. Άρα χρειάζεσαι να ξέρεις τις εξελίξεις, τα εισοδήματα και κατά πόσο τα προϊόντα τα οποία παράγεις με βάση την καμπύλη Έγγελ την οποία είχαμε κάνει έχουν τη συγκεκριμένη συμπεριφορά. Και από την άλλη μεριά πώς θα αντιμετωπίσεις τον ανταγωνισμό με βάση την τιμολογιακή πολιτική και τι επιπτώσεις θα έχει η τιμολογιακή σου πολιτική πάνω στα μερίδα της αγοράς. Άρα χρειάζεσαι εργαλεία. Έχει περάσει ανεπιστρεπτή η εποχή που οι αποφάσεις παίρνονταν. Δεν μου αρέσει ο όρος αλλά θα τον χρησιμοποιήσω ποιοτικά. Δηλαδή καθόμασταν και συζητούσαμε τι θα κάνουμε θα κάνουμε αυτό και θα κάνουμε εκείνο. Τώρα το τι θα κάνουμε πώς θα το κάνουμε πότε θα το κάνουμε θα πρέπει να έχεις δεδομένα. Άρα τα δεδομένα 1. Η θεωρία 2 που θα σου πει πώς θα αξιοπίσεις τα δεδομένα και 3 η στατιστική με την οποία θα επεξεργαστεί στα δεδομένα είναι τα τρία βασικά εργαλεία τα οποία πρέπει οπωσδήποτε να έχει κάποιος ο οποίος θα βγει αργότερα στην αγορά και θα δουλέψει σε επιχείρηση. Αυτό είναι εκ των όνου Κάνεφ. Και το ξαναλέω και να σας μείνει χαραγμένο μέσα στο μυαλό σας ότι από τη στιγμή που η χώρα μας συμμετέχει στο παγκόσμιο χωριό και πάντα συμμετείχαμε στο παγκόσμιο χωριό ποτέ η Ελλάδα δεν ήταν αποκομμένη από τον υπόλοιπο κόσμο θα πρέπει να δούμε και εμείς πως θα λειτουργήσουμε σε αυτό το παγκόσμιο χωριό. Θα πρέπει να παίξουμε δηλαδή με τους κανόνες του παιχνιδιού. Δεν μπορεί η άλλη να παίζουν ποδόσφαιρο μέσα στο γήπεδο και εμείς να μπούμε με την μπάλα και να λέμε όχι εμείς θα παίξουμε μπάσκετ. Δεν γίνεται. Άρα θα πρέπει να δούμε πως λειτουργεί όλος ο κόσμος και όλος ο κόσμος το επαναλαμβάνω χρησιμοποιεί αυτά τα τρία εργαλεία. Θεωρία. Τι είναι αυτό το οποίο διαβάζουμε κάθε φορά. Δεύτερον δεδομένα και τρίτον στατιστική για την επεξεργασία των δεδομένων και τη σύνδεση με τη θεωρία. Εάν χώρες και επιχειρήσεις δεν χρησιμοποιούν αυτά τα εργαλεία είναι μαθηματικώς καταδικασμένες σε αφανισμό. Αυτή είναι η ζωή. Τώρα ένα δεύτερο θέμα το οποίο είναι αρκετά ενδιαφέρον. Κάποια ερώτηση εδώ. Όλα ξεκάθαρα. Θα το δούμε στο τεστ. Ένα θέμα το οποίο κυρίως αφορά την κρατική οικονομική πολιτική και θα χρησιμοποιήσουμε τα εργαλεία τα οποία κάναμε σήμερα για να δούμε αυτό το ζήτημα είναι το εξής. Ότι πολλές φορές το κράτος εκτός από την περίοδο στην οποία ζούμε σήμερα υποφυσιολογικές συνθήκες υποκανονικές συνθήκες το κράτος μπορεί να επηρεάσει τη συμπεριφορά των ατόμων. Συγγνώμη τη ζωή των ατόμων με δύο τρόπους είτε μέσω του ισοδήματος να αυξήσει ή να μειώσει το ισόδημα είτε μέσω των τιμών. Στο υπόδειγμά μας δηλαδή στο υπόδειγμα της θεωρίας του καταναλωτή η οικονομική πολιτική ασκείται είτε μέσω του ισοδήματος είτε μέσω των τιμών. Αυτό το οποίο θα προσπαθήσουμε να δείξουμε τώρα είναι πως αυτή η οικονομική πολιτική μπορεί να έχει το ίδιο αποτέλεσμα και πως θα έχει το ίδιο αποτέλεσμα εάν ακολουθούμε τον στόχο ότι το κράτος ναι μεν θέλει να επιλέξει μεταξύ των δύο μέτρων ισόδημα-τιμές και αυτά τα μέτρα να έχουν το ίδιο αποτέλεσμα πάνω στην οικονομική ευημερία. Υπάρχουν λοιπόν δύο επιδράσεις. Η πρώτη επιδράση ονομάζεται αντισταθμιστική μεταβολή. Η αντισταθμιστική μεταβολή και η δεύτερη επιδράση ονομάζεται ισοδύναμη μεταβολή. Η πρώτη επιδράση αφορά την περίπτωση εκείνη κατά την οποία το κράτος ως οικονομική πολιτική θεωρεί ότι η μεταβολή των τιμών έχει προκαλέσει μια μείωση ή αύξηση της διάθεσης των ατόμων ακαταναλών. Και αυτό το αποτέλεσμα το κράτος θέλει να το αποτρέψει για τον α ή β λόγο. Πάμε να το δούμε όμως από τη θετική μεριά. Πάμε λοιπόν να δούμε την αντισταθμιστική μεταβολή. Έχουμε λοιπόν το γνωστό μας διάγραμμα. Βρισκόμαστε στο σημείο ισορροπίας ε, κ λ και η τιμή του αγαθού 1 αυξάνει. Το ίδιο μπορούμε να πούμε και για τη μείωση αλλά από πλευρά της οικονομικής πολιτικής συνήθως αυτού του τύπου η πολιτική ασκείται όταν αυξάνουν οι τιμές. Αυξάνει λοιπόν η τιμή του αγαθού από π1 π2 σε π1 τόνος π2. Άρα στο ε, το ισόδημα είναι κ λ, ισοδηματικός περιορισμός. Η τιμή του αγαθού 1 αυξάνει και γίνεται π1 τόνος μεγαλύτερη από το π1. Συνεπώς νέος ισοδηματικός περιορισμός κ λ. Έτσι λοιπόν η νέα ισορροπία είναι στο σημείο β. Ο καταναλωτής στο σημείο β και τα δύο αγαθά είναι κανονικά, δεν έχουμε κατώτερα στο συγκεκριμένο παράδειγμα, αλλά το ίδιο θα συνέβαινε και στις άλλες περιπτώσεις. Ο καταναλωτής λοιπόν μετά την άνοδο της τιμής βρίσκεται πάνω σε μια νέα καμπύλια διαφορίας. Η νέα ισορροπία είναι σε μια νέα καμπύλια διαφορίας στην Ά2, η οποία Ά2 είναι πιο κοντά στην αρχή των αξώνων, άρα δίνει αντιστοιχή σε χαμηλότερο επίπεδο χρησιμότητας, άρα σε χαμηλότερο επίπεδο ευημερίας. Άρα το Β ανήκει στην Ά2, η οποία Ά2 είναι μικρότερη από την Ά1. Κατά συνέπεια, η άνοδος της τιμής οδήγησε σε μίωση της χρησιμότητας ή μίωση της ευημερίας. Μην ξεχνάμε ότι μιλάμε για την καταναλωτική ευημερία, όχι την γενική ευημερία, η ευημερία του καταναλωτή ως καταναλωτή. Το ερώτημα λοιπόν, το οποίο τίθεται σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι μπορώ να αντισταθμίσω αυτή τη μίωση του βιωτικού επίπεδου, του επίπεδου της ευημερίας του καταναλωτή. Με άλλα λόγια, πόσο εισόδημα πρέπει να δώσω ως κράτος, ποια αύξηση των μισθών πρέπει να δώσω ως κράτος, έτσι ώστε μετά την αύξηση της τιμής, των τιμών, ο καταναλωτής να έχει το ίδιο επίπεδο ευημερίας με πριν. Άρα ο όρος αντιστάθμιση είναι πόσο αύξηση ή μίωση του εισοδήματος πρέπει να δώσω, ώστε μετά την μεταβολή της π1, ο καταναλωτής να μην έχει, μειωμένη ή αυξημένη, το γενικεύω τώρα, χρησιμότητα ή ευημερία. Πόσο εισόδημα θα πρέπει να του δώσω, αυτό είναι η αντιστάθμιση. Άρα είναι η αντισταθμιστική μεταβολή του εισοδήματος, σημαίνει πόσο θα πρέπει να μεταβληθεί το εισόδημα, έτσι ώστε να μην έχει υποστεί μίωση της χρησιμοτητάς του. Στο συγκεκριμένο παράδειγμα το οποίο κάνουμε και έχουμε αύξηση της τιμής, με τις αυξημένες τιμές η χρησιμοτητά του θα παραμείνει η ίδια με πριν, εάν του δώσουμε τόσο εισόδημα ώστε να βρεθεί στην παλιά καμπύλη αδιαφορίας. Άρα ο εισοδηματικός περιορισμός μετακινείται παράλληλα, ώστε να έρθουμε σε επαφή μετά την αύξηση της τιμής με την παλιά καμπύλη αδιαφορίας. Στο σημείο Γ, η αύξηση του εισοδήματος, στο παράδειγμα μας, οδηγεί σε νέα ισορροπία στο Γ, που ανήκει στην I1, στην παλιά καμπύλη αδιαφορίας. Έχουμε παράλληλη μετατόπιση, το κράτος δίνει, αυξάνει τους μισθούς, αυξάνει το εισόδημα. Αυξάνουμε το εισόδημα τόσο ώστε να βρεθούμε πάνω στην παλιά καμπύλη αδιαφορίας. Η μεταβολή του εισοδήματος που έχει γίνει η αντισταθμιστική μεταβολή του εισοδήματος είναι ίση με κθ. Αυτές οι δύο είναι παράλληλες. Η απόσταση μεταξύ των δύο, το κθ, μετρά την αντισταθμιστική μεταβολή του εισοδήματος. Δηλαδή είναι το εισόδημα που πρέπει να δώσουμε στον καταναλωτή προκειμένου να βρεθεί στην παλιά καμπύλη αδιαφορίας με τις αυξημένες τιμές. Ό,τι έχουμε πει για τις αυξημένες τιμές μπορεί να υποθεί και για τις μειωμένες τιμές. Δηλαδή πάμε από την άλλη μεριά του διαγράμματος και γίναμε προς τα πίσω. Τώρα, αυτού του τύπου η πολιτική εφαρμόζεται συνήθως, πρέπει να εφαρμόζεται συνήθως, όταν η οικονομία έχει αρκετό πληθορισμό. Δηλαδή προκειμένου να μην εφίστανται την μίωση της ευημερίες στους εικαταναλωτές πρέπει να αυξηθεί το εισόδημά τους όταν ανεβαίνουν τιμές. Μία μέθοδο την οποία χρησιμοποιούμε είναι να αυξάνουμε το εισόδημα όσο αυξάνουν οι τιμές. Ναι, αυξήθηκαν οι τιμές 10% να αυξηθεί το εισόδημα επίσης 10%. Ανέφικτο δεν υπάρχει τίποτα. Υπάρχουν περίοδες στην ιστορία που το έχουμε κάνει αυτό το πράγμα και στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες. Ο πιο σωστός τρόπος, εδώ βέβαια το έχουμε παρουσιάσει διαγραμματικά αλλά όπως θα δούμε αργότερα με τις συναρτήσεις μπορούμε να το έχουμε και πρακτικά, δηλαδή σαν συναρτήση και χρησιμοποιώντας δεδομένα και στατιστική να υπολογίσουμε πόση θα είναι αυτή η αντιστάθμιση. Ο πιο σωστός τρόπος είναι να αυξήσουμε το εισόδημα όχι με βάση την αύξηση των τιμών αλλά με βάση το να μην μεταβληθεί η ευημερία του καταναλωτή. Επανελαμβάνω ότι αυτού του τύπου η πολιτική εφαρμόζεται συνήθως σε περιόδους που ο πληθορισμός είναι αρκετά υψηλός και θα πρέπει το κράτος τουλάχιστον για τους εργαζόμενους που υφίστανε τη μεγαλύτερη πίεση από τη μεριά των τιμών να υπάρξει μια αντιστάθμιση του κόστους που έχουν οι εργαζόμενοι ή τα πιο φτωχά στρώματα της κοινωνίας σε σχέση με τις μεταβολές των τιμών. Επανελαμβάνω, η αντισταθμιστική μεταβολή αποτελεί οικονομική πολιτική, είναι εργαλείο οικονομικής πολιτικής. Το κράτος χρησιμοποιεί αυτό το εργαλείο για να σκήσει οικονομική πολιτική, μπορεί να μην το κάνει. Ή από την άλλη μεριά, τα συνδικάτα όταν έρχονται να συζητήσουν με το κράτος και με τους εργοδότες, ποια θα πρέπει να είναι η αύξηση των μισθών, δεν πρέπει να πηγαίνουμε με αύξηση των τιμών, αλλά θα πρέπει να πηγαίνουμε με αύξηση, να διατηρήσουμε το επίπεδο της ευημερίας λαμβάνοντας υπόψη πάντα την παραγωγικότητα. Αλλά αυτά θα τα δούμε αργότερα. Δηλαδή γίνει ο παράλληλος μετατόπισης μέχρι να ακουμπήσει, μέχρι να ασχολεί από αυτή τη συγγραφή. Ναι, ναι. Του δίνουμε εισόδημα. Δεν άκουσα. Δεν μπορεί να διαφερνάει την ΙΕ και πάλι. Όχι, δεν θα είναι... Προσέξτε κάτι, ο συνάδελφός σας... Ο συνάδελφός σας λέει, δεν μπορεί να τέμνει την ΙΕ. Η απάντηση είναι όχι. Γιατί αν τέμνει δεν θα είναι σημείο ισορροπίας. Έτσι δεν είναι. Αν θα τέμνει δεν θα είναι σημείο ισορροπίας. Άρα ο κατανοτής θα κοιτάξει να διευθετήσει μετά, με βάση στο καινούριο εισόδημα, ποια θα είναι η άλλη ισορροπία. Άρα το πόσο εισόδημα θα του δώσουμε, θα είναι αυτό το οποίο θα τον φέρει σε επαφή με την παλιά καμπύλη αδιαφορίας. Άλλος. Τώρα, πάμε από την άλλη μεριά. Ναι, πείτε μου. Αν σηκάσουμε με λάθη δεν πρέπει να συμβαίνει κάτι. Ναι, είπα. Προσέξτε κάτι τι είπα. Έχει συμβεί. Δεν συμβαίνει. Στο παρελθόν έχει συμβεί. Αν το κάναμε ασφαλώς. Αλλά τώρα εξαρτάται αυτό το οποίο θα πω τώρα. Δηλαδή αυτό το οποίο θα πούμε τώρα με την ισοδύναμη μεταβολή, μάλλον ταιριάζει περισσότερο με αυτό το οποίο γίνεται τώρα. Τι ώρα είναι? Και τέταρτο. Και τέταρτο. Πού είναι, για να δω. Ωραία, θα κάνουμε τώρα διάλειμμα για να μην το διακόψουμε και δέκα θα μπούμε. Στην ισοδύναμη μεταβολή το ερώτημα είναι λίγο διαφορετικό. Το ερώτημα είναι το εξής. Εμείς θα επιβάλλουμε είτε αύξηση της τιμής, είτε μείωση του ισοδύματος. Άρα η ευημερία του κατανοτή ούτως ή άλλως θα μειωθεί. Το ερώτημα είναι λοιπόν το εξής. Ποια θα πρέπει να είναι η μεταβολή του ισοδύματος έτσι ώστε το αποτέλεσμα να είναι το ισοδύναμο σε σχέση με μια μεταβολή της τιμής. Το ξαναλέω. Θα μειώσουμε είτε την τιμή είτε το ισόδυμα. Το ερώτημα το οποίο θα θέταμε είναι πόσο πρέπει να μειωθεί το ισόδυμα έτσι ώστε το αποτέλεσμα από τη μεριά της ευημερίας του κατανοτή να είναι ισοδύναμο με αυτό που θα έχουμε όταν θα μεταβληθεί η τιμή. Ή εναλλακτικά ποια θα πρέπει να είναι η τιμή που θα πρέπει να επιβάλλουμε, η αύξηση της τιμής που πρέπει να επιβάλλουμε έτσι ώστε το αποτέλεσμα να είναι ισοδύναμο με μίωση του ισοδύματος. Για να το δούμε λοιπόν. Το αγαθό χ1 πάλι χ2 Βρισκόμαστε στην ισορροπία α. Άρα αρχική ισορροπία α. Αυξάνει η τιμή π1 τόνος π2 Άρα η τιμή αυξάνει ας ξεκινήσουμε με την ανάλυση από την τιμή και θα πούμε είναι το αντίστροφο μετά σε σχέση με το ισόδυμα. Η τιμή αυξάνει και γίνεται π1 τόνος. Άρα νέος ισοδυματικός περιορισμός, εδώ ήταν το κ λ που είχαμε, λ, κ και εδώ ήταν το ν. Και ο νέος ισοδυματικός περιορισμός από κ λ σε κ ν. Νέα ισορροπία στο β. Το οποίο ανήκει στην αη2 που είναι μικρότερη από την αη1. Έχουμε επομένως μίωση της ευημερίας του καταναλωτή. Το ερώτημα λοιπόν είναι το εξής. Εάν δεν μεταβάλλουμε την τιμή και θέλουμε να πετύχουμε να βρεθεί ο καταναλωτής στο αη2 με μίωση του ισοδύματος. Άρα το ερώτημα είναι εάν το π1 δεν μεταβληθεί τότε πόση θα πρέπει να είναι η μίωση του ισοδύματος. Έτσι ώστε να έχουμε ισοδύναμο αποτέλεσμα ως προς την αύξηση της τιμής. Δηλαδή ο καταναλωτής να βρεθεί πάλι στην αη2. Δεν μεταβάλλουμε τώρα την τιμή και λέμε να μεταβάλλουμε το ισόδυμα. Άρα τι κάνουμε μειώνουμε το ονομαστικό του ισόδυμα με τις παλιές τιμές μέχρι την θέση ζήτα ίτα. Άρα από εδώ συνεχίζουμε το ισόδυμα μειώνεται μέχρι την ζήτα ίτα με νέα ισορροπία στο γ. Το οποίο γ ανήκει επίσης στην αη2 μικρότερη από την αη1. Άρα η μίωση του ισοδύματος είναι ίση στο διάγραμμα τώρα έτσι. Με kζ ισοδύναμο αποτέλεσμα. Ισοδύναμο με την έννοια ότι η επίπτωση πάνω στην ευημερία του καταναλωτή είναι ακριβώς η ίδια. Ήτε αυξήσουμε τις τιμές, είτε μειώσουμε το ισόδυμα, η επίπτωση πάνω στην ευημερία του καταναλωτή είναι ακριβώς η ίδια. Διότι βρίσκεται πάνω στην ίδια καμπύλια διαφορείας. Συνεπώς, για να το ξαναδούμε λίγο και να πούμε την εφαρμογή του. Το κράτος τι κάνει, έχει δύο εργαλεία. Ήτε να αυξήσει τις τιμές, είτε να μειώσει το ισόδυμα. Αυξάνει λοιπόν την τιμή και μετράει την επίπτωση στην ευημερία του καταναλωτή. Και βλέπει ότι ο καταναλωτής μετά την αύξηση της τιμής του π1 έχει βρεθεί στο β. Δηλαδή έχει βρεθεί πάνω στην καμπύλια διαφορείας ΆΙ2. Άρα η ευημερία του πια είναι ΆΙ2. Στη συνέχεια, λέμε το εξής. Πόσο θα πρέπει να μειώσουμε το ισόδυμα του, διατηρώντας σταθερή την παλιά τιμή, έτσι ώστε να βρεθεί πάλι στην νέα ΆΙ2. Δηλαδή αντί να αυξήσουμε τις τιμές, πόσο θα πρέπει να μειώσουμε το ισόδυμα του, έτσι ώστε να βρεθεί στην ΆΙ2. Τι κάνουμε λοιπόν, παράλληλη μετατόπιση του παλιού ισοδυματικού περιορισμού, γιατί λέμε δεν θα αυξήσουμε τις τιμές, θα μειώσουμε το ισόδυμα. Άρα οι τιμές παραμένουν οι ίδιες. Παράλληλη μετατόπιση του ισοδυματικού περιορισμού από την θέση ΚΛ στην θέση ΖΙΤ. Ποια είναι η θέση ΖΙΤ είναι η επαφή με την ΆΙ2. Είναι ένας ο ισοδυματικός περιορισμός ο οποίος έχει επαφή με την ΆΙ2. Άρα η νέα ισορροπία την οποία θα έχει είναι διαφορετική από την παλιά, από το Β, έτσι, είναι το Γ. Το Γ ανήκει στην ΆΙ2, άρα το Β και το Γ προσφέρουν την ίδια επιμερία στον κατεναλωτή, την ίδια χρησιμοτητα. Άρα είναι ισοδύναμα. Το Β και το Γ είναι ισοδύναμα από πλευράς επιμερίας διότι προσφέρουν την ίδια χρησιμοτητα, ανήκουν στην ίδια καμπύλα διαφορίας. Άρα τι έχουμε, το Β το πετυχαίνουμε με άνοδο της τιμής, το Γ το πετυχαίνουμε με μείωση του ισοδύματος. Συνεπώς, ας πούμε τώρα ότι το κράτος θέλει να μειώσει το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού. Το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού μπορεί να το μειώσει αυξάνοντας τις τιμές. Δηλαδή αυξάνοντας το ΦΠΑ και τη διαφορά την Ισπράτη το κράτος, άρα οι τιμές τι κάνουν, αυξάνουν. Αυξάνει λοιπόν το κράτος τον φόρο πάνω στα προϊόντα, άρα άμεσα αυξάνει η τιμή του προϊόντος Χ1, ή ο ειδικός φόρος κατανάλωσης στο πετρέλαιο και ο καταναλωτής μετά την άνοδο της τιμής του πετρελαιού βρίσκεται στο Β. Θα μπορούσε λοιπόν το κράτος να πει, ωραία, δεν θα αυξήσω τον φόρο αλλά θα μειώσω το εισόδημα για να έχω εισοδύναμο αποτέλεσμα. Το εισόδημα των δημοσίων υπαλλήλων. Άρα ποιο είναι το εισοδύναμο αποτέλεσμα. Το εισοδύναμο αποτέλεσμα είναι ότι είτε το κράτος μου πάρει τα χρήματα μέσω της αυξημένης τιμής, είτε μου τα πάρει μέσω του μειωμένου εισοδύματος, το αποτέλεσμα στην ευημερία μου είναι το ίδιο. Για αυτό πολλές φορές ακούτε από το Υπουργείο Οικονομικών όταν βγαίνει κάποιος και κάνει μια πρόταση ότι αυτό θα πρέπει να κάνουμε και λέει το Υπουργείο ότι πρέπει να βρούμε εισοδύναμα αποτελέσματα. Στην ουσία είναι αυτό. Άρα τι έχουμε λοιπόν εδώ. Έχουμε δύο εναλλακτικές πολιτικές εκ μέρους του κράτους. Το κράτος θέλει είτε να αυξήσει τα έσοδά του φόρη είτε να μειώσει τις δαπάνες του μισθή των δημοσιών υπαλλήλων. Θέλει όμως θεωρητικώς πάντα το αποτέλεσμα στην ευημερία να είναι το ίδιο. Άρα τι κάνει. Βλέπει εάν επιβάλλω έναν φόρο κατανάλωσης, ειδικό φόρο κατανάλωσης στο πετρέλαιο που είναι σημαντικό αγαθό στα καύσιμα. Ποια θα είναι η επίδραση στην ευημερία του καταναλωτή. Δηλαδή το κράτος τι λέει. Θέλω να εισπράξω 100 εκατομμύρια ευρώ. Τόσα μου λείπουν. Συγγνώμη το έλειμμα στον κρατικό μου προϋπολογισμό είναι 100 εκατομμύρια ευρώ το έλειμμα. Αυτό μπορώ να το μηδενήσω είτε εισπράττοντας 100 εκατομμύρια ευρώ με φόρους είτε μειώνοντας τους μισθούς των δημοσιών υπαλλήλων κατά 100 εκατομμύρια ευρώ. Είτε μειώνω τα έσοδα μου, είτε αυξάνω τα έσοδα μου, είτε μειώνω τις δαπάνες μου. Όταν έχω έλειμμα, όποιασδήποτε μορφή σε έλειμμα, είτε είναι επιχείρηση, είτε είναι νοικοκυριό, είτε είναι κράτος, το έλειμμα αυτό μπορεί να εξαλειφθεί με δύο τρόπους. Είτε να αυξήσουμε τα έσοδά μας, είτε να μειώσουμε τις δαπάνες. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος, το έλειμμα δεν καλύπτεται με κανέναν άλλο τρόπο. Είτε αυξάνεις τα έσοδά σου, είτε μειώνεις τις δαπάνες σου. Αυξάνω τις τα έσοδά μου ως κράτος, μπορώ να το κάνω για παράδειγμα επιβάλλοντας έναν φόρο, ένας φόρος κατανάλωσης. Και επειδή μιλάμε για αγαθά τώρα εδώ, μιλάμε για τον ειδικό φόρο κατανάλωσης του πετρελαιού, που παίζει πολύ σημαντικό ρόλο και τα καύσιμα στα νοικοκυριά. Άρα η αύξηση, η επιβολή ή η αύξηση του φόρου κατανάλωσης στα καύσιμα, στην ουσία είναι μια αύξηση της τιμής που αντιμετωπίζει ο καταναλωτής. Έτσι δεν είναι. Όταν πληρώνω περισσότερο φόρο, εμένα δεν με ενδιαφέρει στο 1,60 που είναι η τιμή της βενζίνης, τι ποσοστό παίρνει το κράτος και τι ποσοστό παίρνει ο Βερζινάς και τι ποσοστό παίρνει το δηληστήριο. Εγώ βλέπω ως καταναλωτής 1,60. Αυτή είναι η τιμή που βλέπω εγώ, το τι έχει μέσα που δεν ξέρω. Άρα όταν το κράτος λέει θα επιβάλλω, θα αυξήσω τον φόρο κατανάλωσης στα καύσιμα, ως καταναλωτής την επόμενη μέρα αντί για 1,60 θα πληρώσω 1,70. Το ποιος το έκανε αυτό το πράγμα για την τσέπη μου δεν παίζει ρόλο. Έτσι δεν είναι. Πληρώνω 1,70 πια. Άρα έρχεται ο καταναλωτής μετά την επιβολή του φόρου και πληρώνει 1,70. Τι επίπτωση έχει αυτή η αύξηση της τιμής του προϊόντος λόγω του φόρου με το 1,70 αυτό το 10 λεπτο που έβαλε πάνω το κράτος, θα εισπράξει τα 100 εκατομμύρια για να καλύψει το έλλειμμα του. Η επίδραση λοιπόν είναι ότι εμένα ως καταναλωτή με έφερε από την ΑΙΕΝΑ, από ένα επίπεδο ευημερίας που είχα, από την ΑΙΕΝΑ, χρησιμότητα, στο ΑΙΔΙΟ. Πολύ ωραία. Το μετράει αυτό το κράτος. Και λέει τώρα, αν δεν βάλω τον φόρο στη βενζίνη για να καλύψω το έλλειμμα μου, θα πρέπει να μειώσω τις δαπάνες μου. Θα πρέπει να μειώσω το εισόδημα των υπαλλήλων. Άρα τι έχουμε, εγώ ως καταναλωτής δημόσωσης υπάλληλος, θα υποστώ μια μίωση του εισοδηματός μου. Πόση μίωση, πόσο πρέπει να μειώσω τους μισθούς. 5%, 10%, 7% θα μειώσω τους μισθούς, έτσι ώστε να πάρω τα 100 εκατομμύρια και ο καταναλωτής να έχει το ίδιο επίπεδο ευημερίας. Και αυτό είναι αυτό που έχουμε εδώ πέρα, το εισοδύναμο αποτέλεσμα. Τώρα, το ποια θα είναι η πολιτική την οποία θα ακολουθήσει το κράτος αυτό είναι άλλο ζήτημα. Άρα εδώ έχει δύο μορφές πολιτικής για να πάρει τα ίδια λεφτά επιβαρύνοντας την ευημερία των καταναλωτών με τον ίδιο τρόπο. Είτε θα τα πάρει μέσω του φόρου, είτε θα τα πάρει μέσω της μίωσης του εισοδύματος. Θα τα πάρει όμως. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος για να κλείσει το έλλειμμα. Εντάξει, κάποια ερώτηση εδώ. Στην ουσία, αυτό το οποίο ζούμε τα τελευταία χρόνια με την άσκηση της οικονομικής πολιτικής του κράτους, είναι ένα μείγμα αυτών των πραγμάτων. Δηλαδή, το Υπουργείο Οικονομικών προσπαθεί να παίξει με αυτά τα δύο πράγματα. Με τους φόρους που αυξάνουν την τιμή των προϊόντων και με το εισόδημα, κυρίως του δημοσιού τομέα. Ναι, θα μπορούσαν το Γ και το Β να ταυτιστούν αν δεν είχαμε εισοδηματικό αποτέλεσμα. Στην περίπτωση που δεν υπάρχει εισοδηματικό αποτέλεσμα, δηλαδή το εισοδηματικό αποτέλεσμα, απλώς δεν έχουμε κάνει όλη την ανάλυση τώρα, στην περίπτωση που το εισοδηματικό αποτέλεσμα είναι 0, τότε το Γ και το Β ταυτίζονται. Μόνο τότε. Αλλά αυτό είναι σπάνιο, έτσι. Θέλω να δούμε αυτό το οποίο ρώτησε ο συνάδελφός σας, γράφουμε εδώ. Έχουμε X1, X2, είμασταν στην I1 και επιβάλλει τον φόρο κατανάλωσης στα κάψιμα. Γιατί ο μεγαλύτερος φόρος που έχει επιβληθεί και έχει επιράσει, γιατί επικεντρώνομαι εκεί και δεν μιλώ για τους άλλους φόρους. Οι άλλοι φόροι του εισοδήματος είναι στην ουσία μίωση του εισοδήματος. Για κοιτάξτε λίγο, κοιτάξτε λίγο, να διευκρινίσω ένα πράγμα. Έχουμε δύο ειδών φόρους γενικά. Είναι οι φόροι επί των προϊόντων, το VPA. Δεύτερον είναι οι φόροι επί του εισοδήματος και της περιουσίας. Οι φόροι επί του εισοδήματος και της περιουσίας στην ουσία επηρεάζουν το εισόδημα. Δηλαδή είναι σαν να έχουμε μεταβολή του εισοδήματος προς τα κάτω, μειώνεται το εισόδημά μας συνολικά. Δηλαδή όταν πληρώνω τον φόρο εισοδήματος, 1.000 ευρώ, 2.000 ευρώ, 3.000 ευρώ, μειώνεται το εισόδημά μου που έχω να ξοδέψω στην αγορά. Το VPA ολόκληρο επηρεάζει όλα τα προϊόντα ταυτόχρονα. Άρα στην ουσία το VPA που πληρώνουμε στα προϊόντα, επειδή είναι ίδιο για όλα τα προϊόντα, είναι στην ουσία σαν να έχουμε μειώση του πραγματικού εισοδήματος. Δηλαδή το πραγματικό εισόδημα με το VPA μετακινείται προς τα κάτω. Δηλαδή όταν το κράτος είπε ότι το VPA από 18-20% θα πάει στο 23%, τότε όλα τα προϊόντα αυξήθηκαν κατά 5%. Άρα είχαμε στην ουσία το π1 προς π2 δεν αυξήθηκε. Δεν μεταβληθήκε ο λόγος γιατί και το πάνω αυξήθηκε 5% και το κάτω αυξήθηκε 5%. Άρα ο λόγος δεν μεταβληθήκε. Τι μεταβληθήκε όμως το πραγματικό εισόδημα. Το πραγματικό εισόδημα ήρθε προς τα κάτω. Άρα ο φόρος εισοδήματος επηρεάζει το M. Έρχεται προς τα κάτω. Το VPA επηρεάζει το πραγματικό εισόδημα ισόποσα. Μην ξεχνάμε. Το σημείο το μης εδώ πάνω είναι M προς π2. Το σημείο το μης εδώ κάτω είναι M προς π1. Και τα δύο μεταβλήθηκαν με το ίδιο. Άρα έχουμε παράλληλη μετατόπιση προς τα μέσα. Δεν αλλάζει η κλήση δηλαδή όταν μεταβάλλονται ταυτόχρονα με το ίδιο ποσοστό και οι δύο τιμές. Τι μένει λοιπόν. Μένει ένα είδος φόρου πάνω σε προϊόντα, ο οποίος όμως είναι ειδικός φόρος και αφορά συγκεκριμένα προϊόντα. Αυτός ο ειδικός φόρος που αφορά τέτοιου είδους ειδικοί φόροι που αφορούν συγκεκριμένα προϊόντα είναι ο ειδικός φόρος καυσίμων, βενζίνη, πετρέλαιο και λοιπά, ο ειδικός φόρος καπνού στα τσιγάρα και τα τέλη κυκλοφορίας που αφορούν τα αυτοκίνητα. Δηλαδή οι φόροι από τον αυτοκίνητο. Γι' αυτό πήρα, δεν μίλησα για ΦΠΑ, δεν μίλησα για φόρο εισοδήματος και μίλησα μόνο για τον φόρο καυσίμων. Τι έχουμε λοιπόν. Επιβάλλεται αύξηση του φόρου καυσίμων, του ειδικού φόρου καυσίμων. Πάμε λοιπόν προς τα μέσα. Ταυτόχρονα όμως το κράτος αυξάνει το ΦΠΑ. Ταυτόχρονα το κράτος αυξάνει το ΦΠΑ. Άρα τι έχουμε. Με την αύξηση του ΦΠΑ έχουμε παράλληλη μετατόπιση προς τα μέσα λόγω ΦΠΑ. Εδώ είναι ο ειδικός φόρος καυσίμων. Πάμε λοιπόν ακόμα πιο μέσα. ΑΙ2, ΑΙ3. Το κράτος αυξάνει τη φορολογία εισοδήματος. Ακόμα παρακάτω. Φορολογία εισοδήματος. Πάμε στην ΑΙ4. Και το κράτος μειώνει τους μισθούς. Δηλαδή το εισόδημα μειώνεται. Ακόμα παρακάτω. ΑΙ5. Άρα αθριστικά όλες αυτές οι πολιτικές που ακολουθήθηκαν τα τελευταία τρία χρόνια τι έχουν φέρει. Έχουν φέρει μια συνεχή μετατόπιση προς το εσωτερικό με μίωση της ζητούμενης ποσότητας όλων των αγαθών. Όλα τα αγαθά. Η ζήτηση όλων των αγαθών έχει αυξηθεί. Και η ευημερία. Εδώ είναι το Β και εδώ είναι το Α. Το Β ανήκει στην ΑΙ5 η οποία είναι μικρότερη από την ΑΙ1. Δηλαδή η ευημερία των καταναλωτών έχει μειωθεί σημαντικά κατά τη διάρκεια αυτής της τριετίας, τετραετίας. Λίγο πιο δυνατά γιατί δεν άκουσα. Προσέξτε κάτι. Το ερώτημα το οποίο έθεσε ο συνάδελφός σας είναι δεν θα μπορούσε το κράτος να αυξήσει τα έσοδά του με άλλους τρόπους. Προσοχή. Είπε τη λέξη εξαγωγές. Προσοχή. Είναι το κράτος ως Ελλάδα, ως χώρα, εισάγει, εξάγει και λοιπά και είναι το κράτος ως μηχανισμός το δημόσιο. Δηλαδή κυβέρνηση, τοπική αυτοδιοίκηση, πανεπιστήμια, νοσοκομεία, αυτό το οποίο ονομάζουμε δημόσιος τομέας. Πολλές φορές στην Ελλάδα χρησιμοποιούμε τον όρο κράτος για να αναφερθούμε στο δημόσιο και αυτό προκαλεί μία σύγχυση σε σχέση με την έννοια κράτους που είναι η οντότητα που περιλαμβάνει και τους ιδιώτες. Άρα η έννοια κράτος περιλαμβάνει τον δημόσιο τομέα και τον ιδιωτικό τομέα. Είναι η χώρα. Όταν εδώ αναφέρομαι στον όρο κράτος, λάθος επίσης δικό μου, αναφέρομαι στον δημόσιο τομέα. Το δημόσιο που είναι ένα μέρος του κράτους, της κρατικής οντότητας. Το δημόσιο λοιπόν ως οργανισμός έχει έσοδα, φόροι και δαπάνες. Έξοδα που είναι η μισθή και ό,τι άλλο θα μπορούσε να κάνει το κράτος. Το πρόβλημα λοιπόν της χώρας δεν ήταν το πρόβλημα των εξαγωγών. Δεν μπορεί το δημόσιο να αυξήσει τα έσοδα του πουλώντας προϊόντα στο εξωτερικό, γιατί δεν πουλάει προϊόντα το δημόσιο. Το δημόσιο είναι ένας οργανισμός ο οποίος έχει δύο τύπους έσοδα, φόρους και δαπάνες μισθούς. Αυτό είναι το δημόσιο. Το δημόσιο δεν εξάγει, δεν είναι παραγωγός. Οι δημόσια είναι εταιρείες, επιχειρήσεις. Είναι ιδιωτικού δικαίου, δεν είναι δημόσιας. Αλλά και αυτές οι επιχειρήσεις που είναι δημόσιας, επειδή έχουν ελλείμματα, τα ελλείμματα αυτών καλύπτονται από το κράτος. Δηλαδή, όταν ο ΣΕ είναι ο ΣΕ ΑΕ, μια μονοπρόσωπη στην ουσία ανώνυμη εταιρεία, μοναδικός μέτοχος είναι το κράτος, το δημόσιο, συγγνώμη, το δημόσιο. Όταν λοιπόν ο ΣΕ έχει έλλειμμα, αυτό το έλλειμμα κάποιος πρέπει να το πληρώσει. Για σκεφτείτε λίγο τον εαυτό σας. Πάτε στο μαγαζί και έχετε στην τσέπη σας 10 ευρώ. Και αγοράζετε κάτι το οποίο κάνει 15. Τότε, τι θα πείτε στον μαγαζά τώρα, συγγνώμη, έχω έλλειμμα, εγώ θα το πάρω το προϊόν, αλλά έχω έλλειμμα. Στον πραγματικό κόσμο δεν υπάρχει έλλειμμα. Κάποιος πληρώνει το έλλειμμα. Αυτό το τάλιρο που είναι το έλλειμμα θα πρέπει να πληρωθεί. Είτε πηγαίνοντας στην τράπεζα και με την καρτούλα παίρνοντας 5 ευρώ από τις αποταμιεύσεις σας, άρα χρησιμοποιώντας παρελθόν εισόδημα για να καλύψετε το έλλειμμα, είτε με την πιστωτική κάρτα πληρώνετε το υπόλοιπο τάλιρο, είτε δανειζόμενοι. Δεν υπάρχει διαφορετικός τρόπος, δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Είτε θα χρησιμοποιήσεις περιουσία για να πληρώσεις το έλλειμμα, είτε θα χρησιμοποιήσεις δάνειο. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Άρα, όταν ο οσέ έχει έλλειμμα, αυτό το έλλειμμα, δηλαδή αγόρασε πράγματα περισσότερα από τα έσοδά του, αυτοί που του πούλησαν τα πράγματα πρέπει να πληρωθούν. Πώς θα πληρωθούν? Έρχεται το ελληνικό κράτος και τους πληρώνει. Αλλά πληρώνοντας το έλλειμμα του οσέ, το ελληνικό δημόσιο, αυξάνει το δικό του έλλειμμα. Διότι, ερχόμαστε τώρα και λέμε, το έλλειμμα του δημοσίου που πλήρωσε τον οσέ, κάποιος πρέπει να το πληρώσει. Και αυτός ο κάποιος θα είναι, είτε οι πολίτες με αυξημένους φόρους, είτε με δανεισμό. Δεν υπάρχει τίποτα άλλο. Είναι πολύ απλά τα πράγματα. Στην ουσία, δηλαδή, και αυξάνοντας τους φόρους μπορούμε να πάμε ακόμα περισσότερο, Γιατί πληρώνουμε φόρους? Πληρώνουμε φόρους, γιατί υπάρχουν τα δημόσια αγαθά. Δηλαδή, μπορούμε να κάνουμε την ανάλυση πια ως εξής. Ο άξονας X1 αντιπροσωπεύει τα δημόσια αγαθά και ο άξονας X2 αντιπροσωπεύει όλα τα υπόλοιπα αγαθά που αγοράζουμε. Θυμάστε, από το Λύκειο, ποια αγαθά ονομάζονται δημόσια. Ποια αγαθά είναι δημόσια? Είναι δημόσιο όταν η κατανάλωση του ενός δεν εμποδίζει κάποιον άλλο να απολαύσει ακριβώς το ίδιο αγαθό. Αυτό το αγαθό είναι δημόσιο. Δημόσιο είναι το αγαθό του οποίου η κατανάλωση από κάποιον δεν εμποδίζει κάποιον άλλο να απολαύσει το ίδιο αγαθό. Για παράδειγμα, εάν πάρουμε μια τυρόπιτα και είμαστε δυο και τη φάει ο ένας, εγώ δεν μπορώ να απολαύσω την ίδια τυρόπιτα, την έχει φάει ο ένας. Τώρα, ερχόμαστε στο εξής. Ποιο είδους αγαθά είναι τα δημόσια, ποια αγαθά θα μπορούσαν να είναι δημόσια, που φέρατε ορισμένα παραδείγματα. Η ασφάλεια για παράδειγμα είναι ένα δημόσιο αγαθό. Δηλαδή, το ότι απολαμβάνει κάποιος ασφάλεια μπορεί να την απολαμβάνει και ο διπλανός. Το ότι είσαστε μέσα σε αυτό το αμφιθέατρο όσοι είσαστε, το ότι ακούτε την καταπληκτική μου διάλεξη, την ακούει κάποιος και απολαμβάνει αυτή τη διάλεξη κάποιος, δεν εμποδίζει κάποιον άλλον να απολάψει την ίδια διάλεξη. Σε αυτή την περίπτωση όμως, προσέξτε, υπάρχει κάποιο όριο. Δηλαδή, αν μάθει όλη η Θεσσαλονίκη ότι σε αυτό το μάθημα γίνονται καταπληκτικά πράγματα και πλακώσουν 5.000 άνθρωποι για να παρακολουθήσουν μικρό, δεν χωράνε. Άρα, αυτοί οι οποίοι πρώτοι θα μπουν θα απολαύσουν το δημόσιο αγαθοπεδία, διάλεξη, ενώ οι υπόλοιποι δεν θα το απολαύσουν. Άρα, ακόμα και στα δημόσια αγαθά ή στα νοσοκομεία, η υγεία, υπάρχουν κάποια όρια μέσα στο οποίο μπορούμε να κινηθούμε στα δημόσια αγαθά. Σε ένα πάρκο, το ΣΕΙΞΟΥ για παράδειγμα είναι ένα πάρκο το οποίο είναι ένα δημόσιο αγαθό, αλλά εάν όλη η αύριο το πρωί αποφασίσουμε να πάμε στο ΣΕΙΞΟΥ για να κάνουμε βόλτα, έχει καταστραφή. Φανταστείτε στο ΣΕΙΞΟΥ ένα εκατομμύριο κόσμος να περπατάει. Το κάναμε τσιμισκή, πάει να πει ότι έχει χάσει το χαρακτήρα του. Τώρα, ερχόμαστε λοιπόν στο θέμα μας. Επειδή στα δημόσια αγαθά, όπως θα δούμε αργότερα, υπάρχει ένα πρόβλημα, το ποιος πληρώνει τα δημόσια αγαθά, έχουμε αποφασίσει ως κοινωνία, εδώ και 300 χρόνια, ένα μέρος των δημοσίων αγαθών, να τα προσφέρει το κράτος ως θεσμός. Για να μπορεί να τα προσφέρει το κράτος ως θεσμός, αυτά τα δημόσια αγαθά θα πρέπει να έχει έσοδα. Και αυτά τα έσοδα, οι φόροι που πληρώνουμε είναι στην ουσία η τιμή που χρεώνει το κράτος ως θεσμός για τα δημόσια αγαθά. Όταν λοιπόν το ελληνικό κράτος αυξάνει τους φόρους, σημαίνει ότι αυξάνει την τιμή των δημοσίων αγαθών. Όταν το κράτος αυξάνει τους φόρους, στην ουσία στο διάγραμμά μας είναι σαν να αυξάνει την τιμή των δημοσίων αγαθών. Δηλαδή πληρώνουμε περισσότερα για να απολαύσουμε τα δημόσια αγαθά. Η εναλλακτική θα μπορούσε να ήταν η εξής. Αντί να αυξήσω τους φόρους για να απολαμβάνετε τα δημόσια αγαθά, μήπως θα ήταν καλύτερα να μειώσω τα εισοδήματα έτσι ώστε ένα μέρος από τη μίωση του βιωτικού επιπέδου να έλθει και από την ιδιωτική δαπάνη. Ερωτηματικό. Δεν μπορούμε να το απαντήσουμε αυτό το ζήτημα, αλλά είναι εναλλακτική. Το ξαναλέω, γιατί είναι κομβικό για να καταλαβαίνουμε τι γίνεται. Εάν τα αγαθά μας είναι ιδιωτικά και δημόσια και το κράτος με τους αυξημένους φόρους αυξάνει την ποιή των δημοσίων αγαθών, τότε πάμε στην I2. Το ερώτημα το οποίο θα μπορούσε να θέσει κάποιος είναι μήπως από πλευράς δημοσίων αγαθών θα ήταν καλύτερα να είχαμε μίωση του εισοδήματος και όχι αύξηση των φόρων. Στο συγκεκριμένο παράδειγμα που κάναμε, έτσι όπως βγήκε το σχήμα τώρα, εάν πάμε με αύξηση των φόρων τα δημόσια αγαθά που απολαμβάνουμε είναι αυτά, ο όγκος των δημοσίων αγαθών. Εάν πάμε με μίωση του εισοδήματος τα ίδια άτομα, ο όγκος των δημοσίων αγαθών που απολαμβάνουμε είναι αυτός. Έτσι όπως βγήκε το σχήμα τώρα, έτσι όπως έγινε η συζήτηση, εάν το ενδιαφέρον μας ως άτομα είναι η παιδεία, η υγεία, η ασφάλεια, δηλαδή τα δημόσια αγαθά, θα έπρεπε να ζητήσουμε να έχουμε χαμηλότερο εισόδημα και όχι περισσότερους φόρους. Εάν το ενδιαφέρον μας είναι να έχουμε περισσότερα ιδιωτικά αγαθά, για δείτε λίγο, σε σχέση με το Γ, τα ιδιωτικά αγαθά είναι περισσότερα στο Β σε σχέση με το Γ. Τι θέλουμε λοιπόν ως κοινωνία? Αυτό είναι το μεγάλο ερωτηματικό και δεν νομίζω ότι υπάρχει κανείς ο οποίος μπορεί να το απαντήσει με ορθολογικούς όρους τι θα θέλαμε ως κοινωνία. Αναστέναξε ο συνάδελφός σας, αλλά βλέπετε λοιπόν ότι τα πράγματα δεν είναι άσπρο-μαύρο. |
