| : Καλημέρα σας. Ευχαριστούμε πολύ που είστε σήμερα με την παρουσία σας. Είναι μια πολύ ωραία μέρα σήμερα για εμάς. Έχει μια πολύ ωραία ελιακάδα έξω. Πολύ αγαπημένα πρόσωπα εδώ μεταξύ μας. Εύχομαι να πληθύνουμε κάτι διάγεια στις ημέρες. Είναι λίγο νωρίς για μερικούς το Σάββατο. Έχουμε και πολύ ωραίους καλεσμένους και αξιόλογους ομιλητές. Τους οποίους είναι μια καλή ευκαιρία δημόσιο να ευχαριστήσουμε και τώρα. Ευχαριστούμε πολύ που ήρθατε όλοι. Τα Κέντρα Διαβίου Μάθη CCG Education, τα τελευταία 10 χρόνια που λειτουργούν κιόλας, προσπαθούν με κάθε τρόπο να παρέχουν μόνο καλό στους ανθρώπους. Αφού αυτό που παράγουν καθημερινά και σχεδιάσουν είναι η γνώση. Και η γνώση δίνει μόνο καλό. Είναι δύναμη, όπως είδα πολύ ωραία σε έναν σελειδοδίκτυα εδώ της Βιβλιοθήκης. Ευχαριστούμε πολύ και τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη της Βέρειας, που πέρα ως πολίτες, που μας κάνει κάθε μέρα να αντιμετωπίζουμε τη γνώση λίγο πιο κοντά, να είναι πιο οικείες εμάς. Από μικρά παιδιά θυμάμαι που ερχόμασταν με τα βιβλία εδώ. Ήταν όλα πάρα πολύ ωραία. Και μάλιστα μετά την καταξύωση με το βραβείο που έχει υπάρχει, ένας εξαιρετικά πολύ ωραίος χώρος, καθαρά, όχι ευρωπαϊκών, παγκόσμιων πρωτεγραφών, θα έλεγα. Σε ευχαριστούμε πάρα πολύ σήμερα για την ευκαιρία που μας δίνουν, να έχουμε εδώ μια ημερίδα με πολύ καλούς και όμορφους ανθρώπους για όλο το κοινό της Βέρειας. Αυτή η ημερίδα ουσιαστικά γίνεται ακριβώς γιατί θεωρούμε ότι μέσα από συνεργασίες που έχουμε για διάφορες σεμινάρια, εξ αποστάσεις που υλοποιούμε, για εκπαιδευτικούς, για επεγγελματίες, για άνεργους, για εργαζόμενους, για φοιτητές, αυτές τις εργασίες μας έχουν δώσει τη δυνατότητα να γνωρίζουμε ανθρώπους που είναι εξαιρετικά ικανοί, μεταδοτικοί και απλοί. Έτσι εκτυπούμε, λοιπόν, ότι κανένας δεν πρέπει να έχει κάτι πιο ξεχωριστό προνόμιο για να έχει πρόσβαση στη γνώση και στην επιμόρφωση. Και γι' αυτό ακριβώς διεργρώνουμε αυτό, το οποίο είναι ανοιχτό για όλο το κοινό και φυσικά δωρεάν, με σκοπό, λοιπόν, όλοι μετά από αυτή την ημερίδα να βγούμε διαφορετικοί. Εμείς είμαστε βέβαιοι ότι μετά από αυτή την ημερίδα θα βγούμε λίγο διαφορετικοί. Τουλάχιστον το προσπαθήσαμε από την άποψη ότι αυτό το Σάββατο επιλέξαμε να κάνουμε κάτι που θα μας δώσει τροφή για σκέψη. Δεν θα σας κουράσω πολύ. Έχετε πάρει, ερχόμενοι εδώ στην αίθουσα, κάποια folders τα οποία ουσιαστικά έχουν μέσα πλόκ σημειώσεων. Είναι χρήσιμο να μπούμε στον κόπο, να κρατούμε σημειώσεις, καθώς στο τέλος θα γίνει μια συζήτηση μεταξύ των ομιλητών. Θα έχετε την ευκαιρία να ρωτήσετε οτιδήποτε έχει δημιουργηθεί ως απορία, να επισημάνεται ό,τι εσείς νομίζετε. Έχει έναν πολύ όμορφο σελειδοδίκτη που έχουμε ετοιμάσει, τουλάχιστον να ευλογώμε τα γένια μας, εμείς το έχουμε έναν πολύ όμορφο σελειδοδίκτη, κατά τη διάρκεια της καμπάνιας που κάναμε στηρίζοντας τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη της Βέρειας. Και δώστε μου λίγο μια παρένθηση, ένα μικρό λεπτό να πω ότι σε αυτή την καμπάνια που κάναμε υποστήριξης της Βέρειας προσπαθήσαμε όσο γίνεται να δώσουμε τροφή για σκέψη στο κοινό, με απλούς μικρούς ελειδοδίκτες που μπορούν να τους έχουν καθημερινά στην τσάδα τους, στο βιβλίο τους, στην ατζέντα τους. Δώσαμε κάποια εκτωτικά κουμπόνια θα λέγαμε σε όλα τα παιδιά του Τμήματος Ρομποτικής της Βιβλιοθήκης, εξασφαλίζοντας τους έκπτωση σε παιδικά προγράμματα πληροφορικής, τα οποία καλώς και πλέον είναι στις μέρες μας το απαραίτητο προσόν που πρέπει να έχει κάποιος ακόμα και από τη μικρή τεχνολογία, τις τεχνολογίες που έχουν μπει και έχουν εδραιωθεί καλά στη ζωή μας. Και θέλουμε δηλαδή αυτή η στήριξη να μην είναι απλά μία χρηματική, ας πούμε, δαπάνη, που θα μπορούσε κάποιος να κάνει γιατρικό σκοπό και διαφήμιση. Ελπίζω όλη αυτή την αγνή πρόθεση να την αντιληφθείτε και σήμερα. Λίγα πράγματα θα σας πω μόνο και το πρόγραμμα, το οποίο φαντάζομαι ότι το βλέπετε και μέσα στα folder τα οποία έχετε. Θα προσπαθήσουμε στους χρόνους να είμαστε όσο γίνεται ακριβής, καθώς εννοείται πως ο λόγος και οι ιδέες καμιά φορά ξεφεύγουν και είναι και πολύ θεμητό αυτό, πολύ ωραίο. Να σας πω βέβαια ότι υπάρχει και καφέ στην είσοδο για όποιον θέλει να σερβιριστεί. Αρκετά πρωί, το καταλαβαίνουμε. Θα ξεκινήσουμε λοιπόν με δύο λόγια θα παρακαλούσαμε τον κ. Γαλιτσιο να μας πει, ο διευθυντής της Δημόσκης Κεντρικής Βουλειοθήκης της Βέρειας, θα ακολουθήσει ο κ. Μουρτζήλας Νικόλαος, ο οποίος είναι και ο δικτύτης των Κέντρων Διαβίου Μάθησης Easy Education, ο κ. Λάμψας Πέτρος, τον οποίο έχουμε την τιμή να είναι μαζί μας, ο κ. Ιταλίκας, θα κάνουμε ένα σύντομο μικρό διάλειμμα για όποιον θέλει λίγο να χαλαρώσει, καλό θα είναι λίγο να σκεφτούμε και ήδη αυτά που θα έχουν υποθεί μέχρι εκείνη τη στιγμή, θα αποδοχτούμε τον κ. Δημόπουλο Ανδρέα να μας πει για το πώς θα μπορούσαμε να εξοποιήσουμε μερικές επιμορφώσεις για να διασυνδεθούμε με την αγορά εργασίας και τέλος μεγάλη τιμή για μας είναι επιπλέον να έρθει ένας συμπολίτης μας εδώ, ο κ. Στροχόπουλος Ιωάννης, που θα τα πούμε και αργότερα σχετικά λίγο με το βιογραφικό του, επιτρέψτε μου, που προφανώς περισσότερο από εσάς το γνωρίζετε κιόλας, έχει κάνει πολλά καλά για αυτή τη βιβλιοθεκή της πόλης μας. Ευχαριστώ πολύ, να είχατε καλή παρακολούθηση και εύχομαι ο σκοπός με τον οποίο έγινε αυτή η μερίδα να βρει σε όλους τους έδωρους. Κ. Καλλίτσιχο, παρακαλώ πολύ, ευχαριστώ. Καλημέρα σας, σας καλωσορίζουμε εδώ στη Βιβλιοθήκη, στη σημερινή ημερίδα. Το θέμα της ημερίδας διαβίου μάθηση είναι ένα θέμα που αποσχολεί τους ανθρώπους από την αρχαιότητα, να θυμηθούμε και τον Ρητό, τον Γυράσκο, αείδη δασκόμενος. Και είναι ένα θέμα που στις μέρες μας νομίζω παίρνει μεγαλύτερη αξία και συζητηθεί περισσότερο και δίκαια γίνεται αυτό. Θέλω να ευχαριστήσω την Easy Education για τη συνεργασία που είχαμε και όχι μόνο για τη σημερινή συνεργασία, αλλά γενικότερα για όλη τη συνεργασία. Τους ομιλητές της ημερίδας αυτής και όλους εσάς που παρευρεθήκατε εδώ πέρα. Νομίζω ο λόγος στον κ. Μουρτζίλα για να μπούμε σιγά σιγά στη ροή της ημερίδας. Ευχαριστώ πολύ. Ο κ. Μουρτζίλας είναι απόφυτος τρούματος πληροφορικής και τεχνολογίας ηλεκτρονικών υπολογιστών τεχνολογικού εκπαιδευτικού ιδρύματος Στερεάς Ελλάδος. Είναι πως πρέπει ο μεδοδιοικτής των δύο κέντρων διαβίου μάθησης στη Βέρεια με συνεργαζόμενα κέντρα σε όλη την Ελλάδα. Έχει πάνω από 10 περίπου 1.000 ώρες εκπαίδευση τεχνολογίας πληροφορικής και επικοινωνιών από το 2008 και εκατοντάδες ώρες συμβουλευτικής επάνω από 120 από το 2015 ανέργους γενέδωσης εργασίας μέσω χρηματογοτούμενων έργων ΕΣΠΑ. Καλημέρα σας. Καλώς ήρθατε από εμένα. Μισό λεπτό ανοίξω την παρουσίαση, το τι μέλη γενέσετε από εμένα, τι θα πω δηλαδή από εδώ και έπειτα. Θέλω να σας καλωσορίσω, να σας ευχαριστήσω που αφιερώνετε το σημερινό πρωινό για ένα τόσο σημαντικό θέμα όπως είναι η διαβίου μάθηση. Αυτό που θα προσπαθήσω να αποδώσω είναι όσο πιο περιγραφικά, θεσμικά, συγκεκριμένα δηλαδή να χαρακτηρίσω και εν τέλει να κατανοήσουμε σφαιρικά όπως προανέφερα τι είναι η διαβίου μάθηση και πώς έχει εξελιχθεί σήμερα. Πριν ξεκινήσω γιατί δεν μπορώ να πάψω ποτέ να νιώθω εκπαιδευτής, δάσκαλος, καθηγητής όπως και να το αποδώσουμε νομίζω ότι είναι τιμητικό μόνο και σαν έκφραση. Θέλω να αναφέρω ένα παράδειγμα που πάντα ξεκινώ με αυτό. Σε οποιαδήποτε τμήματα ξεκινώ να τους διδάσκω πληροφορική. Έρχονται οι μαθητές μου, μου λένε κάνουμε την εγγραφή μας, θέλουμε να μάθουμε πληροφορική, να διδαχθούμε. Και πρώτη φορά που τους βλέπω μέσα στην αίθουσα μας τους ρωτώ το εξής απλό, ήρθατε να μάθετε πληροφορική. Τι είναι η πληροφορική? Θα μπορούσα να μας απαντήσει και ο κ. Λάμψας βέβαια εδώ πέρα που υπήρξε και δάσκαλος μου, αλλά θα το αναφέρω εγώ για να μη σας κουράσω. Η πληροφορική δεν είναι τίποτα άλλο, τους απαντώ, παρά εκείνη η επιστήμη η οποία μελεκτά τον τρόπο της κωδικοποίησης και της αναμετάδοσης νέας πληροφορίας. Αυτό είναι, πάρα πολύ απλά πράγματα. Ωραία, όλα καλά μέχρι εδώ πέρα. Πάμε να το δούμε από μια διαφορετική οπτική γωνία. Η πληροφορική για παράδειγμα τους ρωτών είναι συνδεδεμένη μόνο με αυτά τα μηχανήματα που έχουμε μπροστά μας. Πολλοί μας απαντούν νέτο, Google, ξέρω εγώ, για παράδειγμα, οι εφαρμογές, το Word, το Photoshop. Δεν είναι τόσο απλό από τη μία, αλλά από την άλλη τους αποδίδω το εξής. Οι Ινδιάνοι, πολύ παλαιά, όταν υπήρξε η ανάγκη, προσέξτε και τη λέξεις ανάγκη, δεν τη λέω τυχαία, της επικοινωνίας. Τι έκανε να αλλάζουν, και λίγο χαριτολογώντας θα το θέσουμε, σήματα καπνού. Δύο σήματα καπνού για παράδειγμα από το ένα του βουνό, έλα. Τρία σήματα καπνού από το άλλο ένα του βουνό, μην έρχεσαι για παράδειγμα. Και τους ρωτώ εκ νέου. Αυτό δεν είναι κωδικοποίηση και αναμετάδοση μιας πληροφορίας. Μόνο πάντου ναι. Δεν θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε σαν την επιστήμη της πληροφορικής και αυτό το κομμάτι. Προφανώς, μόνο πάντου ναι. Άρα, εδώ κρατήστε λίγο το παράδειγμα αυτό, γιατί θέλω να καταλήξω πού. Υπάρχει σήμερα η κωδικοποίηση πάλι, για να μιλήσω και για το δικό μου το δικείμενο, και η αναμετάδοση της πληροφορίας, με το σύγχρονο τρόπο, όπως το ξέρω, με τη χρήση πληροφοριακών συστημάτων, αλγορίδμων, μηχανών, κλπ. Οπότε, θέλω να αποδώσω εξαρχής τι. Το χάσμα, το χαωτικό χάσμα, να το χαρακτηρίζω, να το αποδώσω και μια ένταση από την εποχή των Ενδιάνων, για παράδειγμα, μέχρι την σημερινή εποχή. Αυτό το χάσμα, κρατήστε το, γιατί με αυτό το παράδειγμα, παρακαλώ, θέλω να κλείσω σιγά-σιγά την ομιλία μου και να το χρησιμοποιήσω, για να αποδώσω, σε τι μπορεί να φανεί πραγματικά χρήσιμη η διαβίου μάθηση. Νομίζω, όμως, ήδη το έχει τελειωθεί, να το προδώσουμε κιόλας, ότι το χάσμα αυτό έχει κλείσει με τη διαβίου μάθηση. Θα δείτε στο τέλος, πώς μπορούμε να το δέσουμε συνολικά. Ας προχωρήσω, όμως, λίγο παρακάτω. Και θέλω, εξ αρχής, να αποδώσω τον οδικό χάρτη της εισήγησής μου, ώστε να έχετε εικόνα από την αρχή μέχρι το τέλος, στο τι θα υποθεί. Με απότερο στόχο, θα χρησιμοποιήσω, αρκετές φορές, τις ίδιες λέξεις, να ξέρετε πανελυτικά, συνειδητά, για να αποδώσω την ένταση σε κάποιες εκφράσεις και πραγματικά να αφομοιωθούν σε αυτό το 20 λεπτομισάρο, ελπίζω να μην πάρει παραπάνω, έχω μια τέσσερα να μιλώ, η αλήθεια είναι. Να μας μείνει σφαιρικά, οπότε η έννοια της διαβίου μάθηση και πώς μπορούμε να την εξοποιήσουμε σήμερα, ποιες οι δομές, κλπ. Πάμε να αποδώσουμε, οπότε, τον οδηγικό χαρτί της σύγκρισης. Θα δούμε σαν τα περιεχόμενα, κάτι σαν τα περιεχόμενα, ένα βιβλίο, για παράδειγμα, το διαβάζουμε. Τι θα πρέπει να προσέξουμε, θα αναφερθώ αμέσως μετά, ποιος είναι ο σκοπός της διαβίου μάθησης, έχουμε και συγκεκριμένο σκοπό για τη διαβίου μάθηση που έχει θρησπιστεί και διανόμο, αυτό το δούμε ευθύς αμέσως. Θα αναλύσουμε τον όρο της διαβίου μάθησης, θα δούμε τι σημαίνει τυπική εκπαίδευση, ποια είναι η άτυπη μάθηση, ποια είναι η μη τυπική εκπαίδευση και πώς μπορούμε να την κατατμίσουμε, πώς έχει κατατμιστεί αυτή ήδη. Θα συνοψήσουμε, εκτός από τους όρους και τις έννοιες για τη διαβίου μάθηση και την αντίληψή της, θα πρέπει να αντιληφθούμε εν τέλει σήμερα και με ένα σχεδιάγραμμα συγκεκριμένο ποιοι φορείς είναι αυτοί που παρέχουν υπηρεσίες διαβίου μάθησης, που μπορεί κάποιος να απευθυνθεί δηλαδή για να αξιοποιεί στη διαβίου μάθηση όπως θα την αντιληφθούμε σήμερα. Θα προβούμε σε κάποια συμπεράσματα προφανώς και θα αποδώσουμε και μια μικρή βιβλιογραφία λίγο. Θα το δείτε, είναι λίγο αδόκημη η χρήση του όρου βιβλιογραφία από τώρα, γιατί θέλω κύρια να απομυθοποιήσω το δύσκολο και το δεδαλώδες που φέρουν σήμερα οι δομές παροχής υπηρεσιών διαβίου μάθησης. Θα το αντιληφθείτε στο τέλος, να μην το προδώσω και αυτό από τώρα. Ας προχωρήσω οπότε. Τι θα πρέπει να προσέξουμε, ξεκινούμε σιγά σιγά τώρα την εισήγηση, οπότε για να έχουμε μια ροή της σκέψης από την αρχή μέχρι το τέλος να κλείσει ο κύκλος της κατανόησης διαβίου μάθησης. Θα πρέπει να προσέξετε πάρα πολύ την επανάληψη των εκφράσεων. Και έχω χρησιμοποιήσει εδώ πέρα έναν πάλι λίγο αντίστροφο, αδόκιμο, δεν ξέρω πώς να το χαρακτηρίσω τρόπο, ο τέλος πάντων, είχα προβληματιστεί αρκετά να χρησιμοποιήσω λέξεις, κλειδιά και να αναπτύξω την εισήγησή μου ή αυτούσια κομμάτια που υπάρχουν ήδη στο θεσμικό πλαίσιο επεξήγησης διαβίου μάθησης. Προτίμησα το δεύτερο γιατί να αποδώσω αυτούσια κομμάτια για τη διαβίου μάθηση, γιατί δεν υπάρχει άλλος τρόπος να αποδώσω την επανάληψη των εκφράσεων και να επισημάνω λέξεις, κλειδιά, για να τις δέσουμε όλες μαζί στο τέλος. Οι σύνθετες έννοιος οπότε επιπλέον που θα ακουστούν, σύνθετες εντός αγωγικών, δεν νομίζω να έχει κάποιες πρόβλημα, πάλι παίζουν τον ρόλο τους να απομηθοποιήσουμε την όλη αυτή η διαδικασία και να αντιληφθούμε ότι εύκολα μπορούμε να έχουμε πρόσβαση σε πολλές διαφορετικές δομές και είναι τέλει στο σύνολο της διαβίου μάθησης, και καλό αυτό φέρει το οποίο θα αναφερθούν και οι υπόλοιποι συνομιλητές μου. Το όφελος όλων αυτών είναι προφανώς να κατανοήσουμε και να αξιοποιήσουμε τη διαβίου μάθηση σήμερα ως έχει. Λοιπόν, ας ξεκινήσουμε με τον σκοπό του θρησμικού πλαισίου για τη διαβίου μάθηση και αναφέρω ενδεικτικά το νόμο 3879 και αναφέρω το νόμο γιατί προφανώς έχουν γίνει αρκετές αλλαγές από αυτού, αλλά αυτή ήταν μια αρχική θεσμοθέτηση της διαβίου μάθησης και αντιλαμβάνεστε ότι όταν κάτι θεσμοθετείται, ήδη έχει γίνει αντιληπτό το πόσο σημαντικό είναι να υπάρχει και να εξελιχθεί εν τέλει. Άσχετα τώρα αν κάποιες δομές δημόσιους ή δημιουργικές λειτουργούν, δεν λειτουργούν, αυτό είναι άλλο θέμα. Το θέμα είναι ότι υπάρχει θεσμικό πλαίσιο για τη διαβίου μάθηση και αυτό είναι που πρέπει να αντιληφθούμε όλοι μας σήμερα. Προφανώς, ο σκοπός της θέσης του θεσμικού πλαισίου για τη διαβίου μάθηση είναι αναγνώριση των αλλακτικών εκπαιδευτικών διαδρομών, αυτό αν το μεταφράσουμε, ας δούμε πίσω τα ψηλά γράμματα εδώ σαγωγικών, σημαίνει τι, εναλλακτικές εκπαιδευτικές διαδρομές, όσο το δυνατόν περισσότερος κόσμος, περισσότερα μέλη της κοινωνίας, να έχουν πρόσβαση και με τον ιονδήποτε τρόπο να μην αποκλειστούν από τη μάθηση, που εν τέλει είναι αυτό που ονοματοδοτούμε ως διαβίου μάθηση. Η δικτύωση των φορέων διαβίου μάθησης προς διασφάλιση, διαφάνιση και τις ποιότητες. Εδώ πιο απλά να εξηγήσω, νομίζω και αυτό θα διλαμβάνεστε, όπου εμπλέκονται παραπάνω, ειδικά στην εκπαίδευση, συνήθως έχουμε ως αποτέλεσμα, ως εκκροή, κάτι πολύ θετικό, το οποίο μπορεί να το απολαύσει το σύνολο της κοινωνίας. Προφανώς είναι και επίτευκτης διασύνδεσης διαβίου μάθησης και εδώ πέρα τώρα αρχίζουν οι επισημάνσεις και θα δείτε καθώς προχωράει η ώρα, συνειδητά το έχω κάνει, σας το είπα και πρωτεύτερα, θα υπάρχουν λέξεις κλειδιά που σε οποιαδήποτε δομή, να το χαρακτηρίσω έτσι, της εκπαίδευσης, επανταλαμβάνονται τις εκφράσεις. Άρα πάμε. Η επίτευκτης διασύνδεσης διαβίου μάθησης με την απασχόληση, με τη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης προσωπικότητας και προφανώς την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη. Τώρα κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη θα μας τα αναφέρει και συγκεκριμένα ο κύριος Δημόπουλος, αλλά προφανώς αντιλαμβάνεστε ήδη ότι αυτό έχει αντίκτυπο παντού κυριολεκτικά. Δεν υπάρχει οποιοδήποτε κομμάτι της κοινωνίας που να μην δεν έχει να κάνει με την ανάπτυξη. Θεσμικά, να δούμε λίγο τι σημαίνει ο όρος διαβίου μάθησης, πώς έχει καταγραφεί, δηλαδή, σε ένα συγκεκριμένο νομικό πλαίσιο. Έχει ενδιαφέρον, και γι' αυτό το διαβάζω και από μέσα, παρατηρήστε παρακαλώ πάλι όμως και τις επισημάνσεις που αρχίζει και όλη αυτή η επανάληψη, αποδίδεται σιγά σιγά. Θεσμικά, η διαβίου μάθηση οπότε ορίζει τόσο όλες οι μορφές μαθησιακών δραστηριοτήτων και θα ήθελα να έχετε την καλοσύνη να το αναγνώσετε και εσείς, γιατί αυτό θα βοηθήσει και στην αφομίωση, εν τέλει, και την απόδοση συσφαιρικής κατανοήσης της διαβίου μάθησης στο τέλος, μαζί με τα συμπεράσματα. Είναι σημαντικό, παρότι σας κουράζω. Άρα, επανέρχομαι. Όλες οι μορφές μαθησιακών δραστηριοτήτων στη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου, που αποσκοπούν στην απόκτηση ή την ανάπτυξη γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων, οι οποίες συμβάνουν στη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης προσωπικότητας, εκ νέου, στην επαγγελματική ένταξη και εξέλιξη του ατόμου, στην κοινωνική συνοχή, στην ανάπτυξη της ικανότητας ενέργου συμμετοχής στα κοινά και στην κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη. Νομίζω ότι αυτές τις λέξεις, ήδη από το πρώτο 5 λεπτό, 10 λεπτό της εισήγησης μου, τις έχετε αφομοιώσει, ήδη έχουν επαναληφθεί. Εντάξει. Αντιλαμβάνεστε όμως, όταν θεσμικά εξηγείται η διαβίου μάθηση και εμπεριέχουν στην επεξήγηση όρους όπως συμμετοχή στα κοινά, κοινωνική οικονομική ανάπτυξη, κοινωνική συνοχή, πόσο σημαντικό είναι κάποιος να επιλέξει τη διαβίου μάθηση και πραγματικά να παρακολουθήσει κάποιο πρόγραμμα ώστε να το θέσει λίγο γενικότερα. Τι περιλαμβάνει, να δούμε λίγο και το τι περιλαμβάνει γενικότερα, πώς έχει δρομολογηθεί, ποιος είναι ο δικός χάρτης της διαβίου μάθησης για να καταλήξουμε σιγά-σιγά και στο οποίοι φορείς παρέχουν τη συγκεκριμένη συμπερισία της διαβίου μάθησης. Η διαβίου μάθηση περιλαμβάνει, οπότε, την τυπική εκπαίδευση, τη μη τυπική εκπαίδευση και την άτυπη μάθηση. Αυτές οι τρεις εκδοχές που είναι σαν κοινή συνισταμένη, ας δούμε, επιτραπεί έκβαση, και αυτό το αποδίδω γιατί θα το δείτε στο τέλος τι εννοώ κοινή συνισταμένη, αποδίδουν το σύνολο της διαβίου μάθησης. Πάμε να δούμε τον διαχωρισμό των επιλογών της διαβίου μάθησης και από τι αυτές αποτελούνται. Η τυπική εκπαίδευση, νομίζω ότι είναι γνωστή σε όλους μας, είναι τον υπιαγωγείο, το δημοτικό, το γυμνάσιο, το λύκειο, έτσι. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι το σύνολο, δηλαδή, των εκπαιδευτικών φορέων που αποδίδουν τυπική εκπαίδευση, που ανήκουν στο δημόσιο και όχι μόνο, εντάξει, τομέα. Και προσέξτε λίγο εδώ πέρα για την τυπική εκπαίδευση. Είναι ένα οργανωμένο θεσμικό πλαίσιο και σύστημα, το οποίο οδηγεί σε απόκτηση συγκεκριμένων τίτλων αναγνωρισμένο σε εθνικό επίπεδο από τις δημόσιες αρχές. Εδώ πέρα το υπογραμμίζω περισσότερο τη συγκεκριμένη έκφραση αναγνώριση σε εθνικό επίπεδο από τις δημόσιες αρχές. Θα πάρω ένα πολυτηρολικείο, δηλαδή, για παράδειγμα, έτσι. Αυτό τι είναι, είναι ένα έντυπο, ένα χαρτί, απλά, καθημερινά, αναγνωρισμένο σε εθνικό επίπεδο από τις δημόσιες αρχές, που αν δεν το κατέχουμε, δεν μπορούμε να κάνουμε κάποια πράγμα. Τι αν το κατέχουμε, αντίστοιχα, μπορούμε να ακολουθήσουμε μια διαδρομή, τέλος πάντων, ανέληξης προσωπικής ανεύρυσης εργασίας κτλ. Το σημαντικό εδώ πέρα είναι η υπογράμμιση και ο ρόλος που παίζει. Παίζει το ρόλο, ότι θέλω να αναδείξω, μάλλον, πιο σωστά, το κίνητρο που αποδίδει και θεσμικά το ελληνικό δημόσιο, το οποιοδήποτε κράτος, ευρωπαϊκά, παγκόσμια κτλ. Το κίνητρο, οπότε, να παρακολουθήσει κάποιος διαβίου μάθησης, να παρακολουθήσει προγράμματα σπουδών, μέσω οποιοδήποτε συστήματος κατάρτισης, είτε της τυπικής εκπαίδευσης που είμαστε τώρα, είτε αυτά που έπονται, που θα τα αναλύσω εντός ολίγου. Εδώ είναι πάρα πολύ σημαντικό να κάνω μια μικρή αναφορά για τη γενική τυπική εκπαίδευση ελλήκων, που είναι τα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας, που δεν θέλω ακόμα να τα αποδώσω ποιος είναι συγκεκριμένα ρόλος τους. Θα το δείτε σχηματικά, έπειτα, για να μπορέσω να κλειδώσω, ως με επιτραπή έκφραση, το σύνολο της διαβίου μάθησης και πώς αυτή επικοινωνεί ως συγκοινωνούντα δοχεία. Λοιπόν, δεύτερο κομμάτι, το οποίο χωρίζεται η διαβίου μάθηση, είναι η άτυπη μάθηση. Εδώ πρέπει να κάνω μια μικρή παρατήρηση. Οι πιο πολλοί σήμερα έχουμε συνδέσει τη διαβίου μάθηση με την εκπαίδευση ελλήκων. Ήδη, νομίζω, αυτό έχετε αντιληφθεί ότι έχει καταρρεύσει. Δεν ισχύει. Η διαβίου μάθηση ξεκινά από τους παιδικούς σταδμούς και καταλήγει, όπως είπε και ο Αντώνης κατά την εισήγησή του, με την έκφραση γυράσκο, αειδή δασκόμενος. Έτσι, αυτό είναι το που θέλω, κύριε, να μας μείνει. Άρα, επανέρχομαι. Άτυπη μάθηση. Είναι, αν θα διαβάσετε και τους θεματικούς τίτλους, στην πραγματικότητα, όλη μας, η ζωή, οι εμπειρίες μας, η καθημερινότητά μας, η συμμετοχή μας σε ένα πολιτιστικό σύλλογο, η σημερινή ημερίδα, ανήκουν όλα στην άκρηπη μάθηση. Όλα αποδίδουν μια προστιθέμενη αξία στο γνωστικό υπόβαθρο του ανθρώπου, του καθενός από εμάς, για να μπορέσει να συμπληρώσει τα κομμάτια της γνώσης και αυτό εν τέλει να αυξήσει τη δυναμικότητα σου, όσον αφορά την ανέβριση μιας εργασίας, τη συντήρηση αυτής, την ανέληξή της, το σχηματισμό μιας ολοκληρωμένης προσωπικότητας, συμμετοχή στα κοινά, όλα αυτά που λέγαμε και ήδη έχουμε επαναλάβει αρκετές φορές. Εδώ πέρα, ερχόμαστε τώρα στο τρίτο κομμάτι της μη τυπικής εκπαίδευσης, που συμπληρώνει το πάζλι της διαβίου μάθησης. Είναι ένα σημαντικότατο κομμάτι μη τυπική εκπαίδευση, μιας και θα δείτε παρακάτω ότι χωρίζεται και αυτή σε συγκεκριμένα κομμάτια λόγω της σημαντικότητας της και του εύρους εφαρμογής που μπορεί να έχει μη τυπική εκπαίδευση, και πάμε λίγο να την αναλύσουμε. Εδώ πέρα, πριν προχωρήσω, επαναλαμβάνω ότι η μη τυπική εκπαίδευση στην πραγματικότητα είναι αυτή που είναι συνηφασμένη σήμερα κύρια με την εκπαίδευση νηλίκων και αντίστοιχα θα δούμε και από ποιες δομές μπορούμε να λάβουμε της υπηρεσίας διαβιουμάτισης μη τυπικής εκπαίδευσης. Μη τυπική εκπαίδευση είναι εκπαίδευση που παρέχεται σε οργανωμένο εκπαιδευτικό πλαίσιο, εκτός του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος, δεν είναι δηλαδή γυμνάσιο, λύκειο, ΑΕΙ, ΑΤΕΙ και τα λοιπά, και μπορεί να οδηγήσει στην απόκτηση πιστοποιητικών αναγνωρισμένος εθνικό επίπεδο. Εδώ πάλι επιλέγω να υπογραμμίσω το αναγνωρισμένο σε εθνικό επίπεδο όσον αφορά κάποια πιστοποιητικά, κάποιους τίτλους, γιατί θα ήθελα εντώνως την τυπική εκπαίδευση, γυμνάσιο, λύκειο, κτλ. να την παραλυλίσω με τη μη τυπική εκπαίδευση για να ρθούμε στον 21ο αιώνα. Τι σημαίνει έχουμε επιλέξει να μπορούμε να λάβουμε αναγνωρισμένα πιστοποιητικά από τη μη τυπική εκπαίδευση. Πάλι μιλάμε για θεσμοθέτηση κινήτρων επιλογής συγκεκριμένων προγραμμάτων σπουδών που προέρχονται από τη μη τυπική εκπαίδευση. Και πάμε να αναλύσουμε τι σημαίνει τώρα η μη τυπική εκπαίδευση χωρίζεται στην αρχική επαγγελματική κατάρτιση, τη συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση και τη γενική εκπαίδευση ενήλικων. Πάμε να το δούμε και πώς θα παραλυλίσουμε αυτούς τους δυο δρόμους, την τυπική και την μη τυπική εκπαίδευση. Προφανώς θα το δείτε και διάμεσα κάπου η καθημερινότητά μας, δηλαδή άτητη μάθηση πάντα υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει. Λοιπόν, αρχική επαγγελματική κατάρτιση που αφορά τη μη τυπική εκπαίδευση είναι η κατάρτιση η οποία προσφέρει βασικές επαγγελματικές γνώσεις, ικανότητες και δεξιότητες σε ειδικότητες και εξειδικεύσεις με στόχο την ένταξη, επανένταξη, επαγγελματική κινητικότητα και ανέληξη του ανθρώπου νοδυναμικού στην αγορά εργασίας, καθώς και την επαγγελματική και προσωπική ανάπτυξη. Επανταλαμβάνω λέξεις, δεν κάνω κάτι διαφορετικό. Η αρχική επαγγελματική κατάρτιση προσοχή, εδώ πέρα υπάρχει μια μικρή εντός αγωγικών παρεξήγηση άγνοια, δεν ξέρω πώς να το αναφέρω, πάντως υπάρχει είναι το δεδομένο, παρέχεται μόνο από η ΕΚ, δημόσια, ειδητικά, τα κολέγια και τις σχολές επαγγελματικής κατάρτισης του ΕΚ ή κάποιων άλλων υπουργίων, οι γνωστές ΣΕΚ σε όλους μας. Αυτό είναι το κομμάτι της αρχικής επαγγελματικής κατάρτισης. Να γίνει κάποιος, να το πω πιο απλά, ψυχτικός, να γίνει κουρέας, να γίνει το τίδήποτε. Προχωρούμε παρακάτω. Συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση. Νοείται η κατάρτιση του ανθρώπινου δυναμικού που συμπληρώνει, εξυγχρονίζει και αναβαθμίζει ήδη υπάρχουσες γνώσεις, οι κανότητες και δεξιότητες οι οποίες αποκτήθηκαν από τα συστήματα δεκτοβάθμιας εκπαίδευσης, επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, ή μη τυπικής εκπαίδευσης και ούτω κατεξής. Το θέμα είναι πάλι όμως ποιος είναι ο σκοπός και της συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης, η ένταξη ή επανένταξη την αγώρα εργασίας, διασφάλιση εργασίας, επαγγελματική και προσωπική ανάπτυξη. Όπως πριν είπα, παρέχεται από αυτές τις συγκεκριμένες δομές, τις συγκεκριμένες παροχές υπηρεσιών διαβίου μάθησης. Ήδη βλέπετε ότι πίνει σε μια κοινή συνισταμένη οποιαδήποτε επιλογή διαβίου μάθησης κι αν έχουμε μπροστά μας. Και έχουμε και τη Γενική Εκπαίδευση Νηλίκων που αφορά κυριολεκτικά το ευρύτερο φάσμα κάλυψης αναγών συγκεκριμένων δεξιοτήτων, που μπορεί να αποκομίσει ο οποιοσδήποτε από εμάς από έναν φορέα διαβίου μάθησης που παρέχεται στις αντίστοιχες υπηρεσίες Γενικής Εκπαίδευσης Νηλίκων. Εδώ πέρα να αναφέρω ότι η Γενική Εκπαίδευση Νηλίκων παρέχεται και από φορησμοί τυπικής εκπαίδευσης, δηλαδή όπως είναι τα Κέντρα Διαβίου Μάθησης, όπως είναι τα ΙΕΚ, όπως είναι τα ΚΕ, αλλά και της Τυπικής Εκπαίδευσης Νηλίκων συγκεκριμένα, τα οποία είναι τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας. Θα τα διασυνδέσουμε έπειτα προς το τέλος με το σύνολο των υπόλοιπων δομών. Εδώ έχει μεγάλη αξία, για να αποδώσω και την ευρύτητα των επιλογών που αφορούν τη Γενική Εκπαίδευση των Ενιλίκων, να αποδώσουμε λίγο ποιες δεξιότητες μπορούν να αναβδηχθούν, όπως είναι επικοινωνιακές, μαθηματικές, επιστήμης και τεχνολογίας, ψηφιακές, πληροφορικοί δηλαδή, κοινωνικές και ιδιότητες του πολίτη, πρωτοβουλίας και επιχειρηματικότητας, πολιτιστική συνήθιση και έκφρασης. Αντιλαμβάνεστε τα πάντα. Το σημαντικότερο όμως, κατεμέ, είναι ότι αποδίδει και υπηρεσίες μεταγνωστικές, να μάθουμε δηλαδή πώς να μαθαίνουμε. Αυτό, αντιλαμβάνεστε, είναι ένας κύκλος ο οποίος δεν κλείνει ποτέ. Και αυτό είναι που υπηρετεί η Γενική Εκπαίδευση των Ενιλίκων. Εντάξει, και εδώ πέρα θα ήθελα να το παραλυλίσω, όπως προείπα, με την τυπική εκπαίδευση, την μη τυπική εκπαίδευση, στον 21ο αιώνα, το τρίπτικο που ανέφερα. Αντιλαμβάνεστε ότι στο σύγχρονο κοινωνικο-οικονομικό περιβάλλον, όπως είναι και ένα κομμάτι του τίτλου της σημερινής ημερίδας, τρέχουν οι εξελίξεις και πολλές φορές δεν τις προλαβαίνουμε. Πολλές φορές, δηλαδή, η τυπική εκπαίδευση μπορεί να αργήσει να ενσωματώσει αλλαγές, και δικαίως πολλές φορές, αλλαγές που υπάρχουν ήδη, έχουν ήδη έρθει και έχουν παρέλθει από τη σημερινή κοινωνία. Και αυτή τη λύση μπορεί να την αποδώσει η μη τυπική εκπαίδευση και εκείνο ο παραλυλίσμος, και εναρμόνιση και όσο γρήγορη αφομίωση αλλαγών στη σύγχρονη κοινωνία, είτε είναι επαγγελματικές είτε είναι προσωπικές, μπορεί να αποδοθεί μέσω συγκεκριμένων στοχευμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων, για να μπορέσει ο καθένας να έχει την ειδίκευση ώστε να προχωρήσει στο αντίστοιχο κομμάτι που έχει έλθει τώρα. Κατανοητό, έτσι πως το ανέφερα, ελπίζω να μη σας έχω μπερδέψει. Αυτός είναι ο παραλυλισμός και κρατήστε ότι το κύριο κομμάτι είναι της συγγενικής εκπαίδευσης της Ελλήκος να μάθουμε πως θα μαθαίνουν. Ας προχωρήσω παρακάτω γιατί νομίζω ότι ήδη με έχει πάρει λίγο ο χρόνος πίσω. Ναι. Ε, αρκετά? Ναι, σύντομα. Ναι, σύντομα. Θέλω να τα πω όμως. Και να τα πω και καλά. Ας συνοψήσουμε οπότε, ελπίζω να μη σας κουράζω, έχουμε και νεράκι και καθεδάκι και όλα. Λίγο για τους φορείς της παροχής διαβίου μάθησης. Είναι εντάχει δημοτικά, γυμνάσια, λίγκες και τριτοβάθμια εδρύματα και τα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας. Είναι αυτά που απατελούν την τυπική εκπαίδευση. Οι φορείς για τη μη τυπική εκπαίδευση είναι οι εκκέντρα διαβίου μάθησης, επιμελητήρια. Συνειδητά βάζω και άλλους φορείς μέσα για να αντιληφθείτε ακόμα περισσότερο την σφαιρικότερη απόδοση και αντιμετώπιση διαβίου μάθησης, επιμελητήρια ενός εργαζομένων όπως είναι ΓΕΣΕ, ενός εργοδοτών όπως είναι ΓΕΣΕΒΕ. Άρα, αντιλαμβάνεις ότι με τη διαβίου μάθηση έχουν να κάνουν πάντες παντού και για πάντα. Οι πολιτιστικοί σύλλογοι είναι η πολιτιστική σύλλογη, η αυτομόρφωση, η επαγγελματική εμπειρία. Εδώ πέρα, για να σιγά σιγά ένας τρόσος με επιτραπή έκφραση και τον δρόμο για τους συνομιλητές μου, θα βάλω λίγο και για τη διαβίου μάθηση και τους φορείς παρουχής συμβουλευτικής, επαγγελματικής συμβουλευτικής και επαγγελματικού προσονατολισμού όπως είναι ο κ. Δημόπουλης, θα μπορούσα να μας το αναλύσει αυτό για παράδειγμα. Είναι τα κέντρα πρώτα στην απασχόληση, τα ΚΠΑ, τα γνωστά του ΑΕΔ. Και αυτά ανήκουν στους φορείς διαβίου μάθησης, γιατί αποδίδουν συγκεκριμένα συμβουλευτική. Ας προχωρήσω. Εδώ πέρα, σχηματικά, ελπίζω να φαίνεται καλά, θα ήθελα να αποδώσω λίγο πιο, όσο μπορώ, πιο απτά, όσο μπορούς, στο τέλος πάμε πιο κατανοητά και απλά, τους φορείς διαβίου μάθησης και συνολικά τη διασύνδεσή τους, που αν θα δείτε όλοι καταλήγουν, όλοι καταλήγουν με τον οποιοδήποτε τρόπο στην καρδιά όλων που είναι η διαβίου μάθηση. Έχουμε από κάτω προφανώς τυπική, άτυπη και μη τυπική εκπαίδευση, που αν θα παρατηρήσετε συνειδητά έχω αποδώσει και ένα παραπάνω χρωματισμό στα βέλη τα οποία αμφίδρομα συνδέουν τις τρεις επιλογές που συντελούν τη διαβίου μάθηση, όπως και από την τυπική εκπαίδευση που μπορούν να φτάσουν μέχρι και ένα ΑΕΤΕΙ και όλες οι υπόλοιπες υπηρεσίες με τα πτυχιακά διδακτορικά μπορούν να αποδώσουν και αυτό ανήκουν στη διαβίου μάθηση, θα παρατηρήσετε ότι υπάρχει ένα κενό εντός ολικών κάποιοι να μην μπορούν να περάσουν για παράδειγμα την βασική, την υποχρεωτική εκπαίδευση, όπως η ΦΙΣΑΤΕ στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή που είναι το γυμνάσιο για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, από εκεί και έπειτα όμως αν δεν περάσει κάποιος από το γυμνάσιο, αντιλαμβάνεστε ότι του κλείνει ο δρόμος για πολλά. Και εδώ έρχεται αυτό που σας ανέφερα αρκετές φορές, τι ρόλο παίζουν τα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας. Τα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας παίζουν αυτόν τον ρόλο, τον ενδιάμεσο κρυκό, ώστε να ανοίξει η επιλογή επιπλέον επιλογών διαβίου μάθησης και συγκεκριμένων όμως αποκτηθέτων τίτλων που μπορεί κάποιος να αξιοποιήσει για την ανέβριση της εργασίας, για τη στήριξη αυτής, για την ανέληξη και πάει λέγοντας. Τα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας δηλαδή για κάποιον που δεν έχει τελείως το γυμνάσιο, μπορεί σε δύο χρόνια να το πω πιο απλά, αν θυμάμαι καλά νομίζω δύο χρόνια, να πάρει απολυτήριο γυμνασίου και από εκεί πέρα δείτε το μπλε που διασυνδέω, φεύγουμε με την τυπική εκπαίδευση και από εκεί πέρα μπορεί να πάει σε ένα ΙΕΚ, σε ένα κέντρο διαβίου μάθησης και πάει λέγοντας. Που εν τέλειο όλα καταλήγουν στη διαβίου μάθηση, εντάξει. Αυτός είναι, ας μου επιτραπεί, εκπροσωδικός χάρτης χρήσης και αν θέλετε παρατηρήστε τον λίγο ακόμα, όλων των δομών που παρέχουν υπηρεσίες διαβίου μάθησης. Να πάω παρακάτω, είστε εντάξει, τον έχετε παρατηρήσει, θα μπορώ ποιος θέλει να του δώσει την παρουσίαση μου, δεν έχω κάποιο πρόβλημα. Τα συμπεράσματα, για να κλείσουμε σιγά σιγά, γιατί η Χάρις έχει δίκιο, για να κλείσουμε σιγά σιγά την εισήγησή μου, δεν θα σας κουράσω πολύ ακόμα. Εν τέλει, καταλήγουν σε μια κοινή συνισταμένη. Ό,τι κι αν σας ανέφερα, διαβίου μάθησης, τυπική, μη τυπική εκπαίδευση, άτυπη μάθηση, η μη τυπική εκπαίδευση χωρίς αρχική επαγγελματική κατάρτιση, συνεχιζόμενη και πάει λέγοντας, παντού βρίσκαμε εκφράσεις συγκεκριμένες, όπως η απασχόληση, η ολοκληρωμένη προσωπικότητα, κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη, εξέλιξη του ατόμου. Αυτά καταλήγουν σε μια κοινή συνισταμένη που δεν είναι άλλη εν τέλει διαβίου μάθηση. Αυτό είναι το σημαντικότερο, νομίζω, που θα πρέπει να κατανοήσουμε σήμερα. Λοιπόν, θα σας πω και τη γνώμη μου. Ελπίζω να γίνει αποδεκτή. Είμαι ανοιχτός για οποιαδήποτε άλλη γνώμη να το συζητήσουμε. Διαβίου μάθηση, πιστεύω, είναι το ταμείο των γενεών. Και τι εννοώ ταμείο των γενεών και πιο απλά εννοώ ότι είναι αποταμείευση γνώσης. Αν θέλετε, παρατηρήστε λίγο το κυκλικό διάγραμμα και θυμηθείτε παράλληλα, όμως, αν έχετε την καλοσύνη, το παράδειγμα που σας έδωσα στην αρχή. Επικοινωνούσαμε με σήματα καπνού, έτσι, δύο φύγε, τρία μην έρχεσαν, για παράδειγμα, ή έλα και τα λοιπά. Και έχουμε φτάσει σήμερα, μέσω αλγορίδουμων και μηχανών, να εφαρμόζουμε αυτή τη γνώση και να μπορούμε να διαχειριζόμαστε ή δεν διαχειριζόμαστε. Αυτό το χάσμα, πώς έχει προκύψει, πώς από το 0 έχουμε φτάσει στο 10, για παράδειγμα. Προφανώς, γιατί υπήρξε, όπως και να το διαβάσω συνειδητά, θα το κάνω, προσέξτε, καταλήγει πάλι στο ίδιο. Υπήρχαν κάποια προβλήματα, για παράδειγμα, της επικοινωνίας. Επήλθε η αναγνώριση αυτών. Μετά την αναγνώριση και την κατανόηση, υπήρθε η γνώση. Η γνώση έφερε την εφαρμογή της. Η εφαρμογή απέδωσε την εξέλιξη. Αυτό μπορεί να θεωρηθεί από τα σήματα καπνού, μέχρι τις σύγχρονες υπολογιστικές μηχανές σήμερα. Αλλά καλύως να το διαβάσω. Η γνώση φέρνει εφαρμογή, η εφαρμογή φέρνει εξέλιξη και η εξέλιξη πάντα φέρνει νέα προβλήματα. Τα νέα προβλήματα φέρνουν αναγνώριση και αυτός ο κύκλος θέλει να γίνει ατέρμα. Νομίζω ότι έχουμε αντεληφθεί ότι η διαβίου μάθηση μπορεί να παίξει απόλυτα την λογική του ταμείου του γενεών για την συνεχιζόμενη εξέλιξη και καλύτερη διαβίωση μέσω της διαβίου μάθησης ως πλέον συσσορευμένη γνώση. Αυτό νομίζω ότι είναι το σημαντικότερο που θα ήθελα να μας αποδεί. Και η βιβλιογραφία και λίγο έτσι χαρητολογώντας, λίγο αδόκιμα, λίγο πώς να το πω, δεν ήταν κάτι ιδιαίτερο από την άποψη ότι ήθελα να απομυθοποιήσω την όλη διαδικασία ότι ο καθένας μπορεί να απολαύσει όλες τις δομές και να κατανοήσει τις δομές της διαβίου μάθησης, πολύ απλά βλέποντας το θεσμικό πλαίσιο ή να γκουγκλάρει, όπως λέμε, να βρει την Γενική Γραμματεία Διαβίου Μάθησης ή το Ινστήριο Διαβίου Μάθησης. Είναι απλά τα πράγματα το πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε όλες τις ευκαιρίες της διαβίου μάθησης αρκεί να υπάρχει, και γι' αυτό ανέλησα όλα τα προηγούμενα, η ροπή από όλους μας συνεχώς προς την μάθηση. Πάντα νομίζω θα αποδίδει μόνο καλό, όπως είπε και η συνεργάτης Μηχάρης στην αρχή. Λοιπόν, ευχαριστώ πάρα πολύ, να είστε καλά, ελπίζω να σας άρεσε. Ευχαριστούμε πολύ για την εισηγή σας. Νομίζω ότι όλοι κατανοήσαμε τι είναι διαβίου μάθησης και πώς αυτή εφαρμόζεται σήμερα. Ευκαιρία να καλωσορίσουμε και όλους όσους μας βλέπουν αυτή τη στιγμή ζωντανά από το ΣΑΙΑ του Διαυλού. Ευχαριστούμε πολύ κι αυτούς λοιπόν. Νομίζω ότι είναι η ώρα να καλωσορίσουμε τον κύριο Λάμψα με την εισήγησή του, ο οποίος θα μας πει για το πώς η διαβίου μάθηση ουσιαστικά ενσωματώνεται στη διαβίου μάθηση και το αντίστροφο. Ο κύριος Πέτρος Λάμψας είναι καθηγητής στο Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής του Τεχνολογικού Επιδιευτικού Υδρύματος Θερειάς Ελλάδος. Αποφύτησε από το Τμήμα Μηχανικών Ελεκτρονικών Υπολογιστών και Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Πατρών του 1994, ενώ έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα από το ίδιο Τμήμα το 2001. Ο κύριος Λάμψας έγινε συμμετάσχηση σε ευρωπαϊκά προγράμματα αλλά και σε συγχρεματοδοτούμενα προγράμματα από το Ελληνικό Δημόσιο και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ήταν στα έλεγχος του Γραφείου Δικτύων και Τηλεματικής και του τομέα Έργων Πληροφορικής Δημοσίου. Ήταν διδάσκων στο Τμήμα Μηχανικών Ελεκτρονικών Υπολογιστών, Τηλεπικοινωνιών και Δικτύων από το 2001 έως το 2006 και στο Τμήμα Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας από το 2013 έως το 2016. Έχει δημοσιεύσει περισσότερα από 40 τεχνικά άρθρα σε διεθνή περιοδικά και συνέδρια με κρίση. Στα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνονται ο διαδικτυακός υπολογισμός, τα καταναμημένα συστήματα και τα δικτυακά περιβάλλοντα συνεργατικής μάθησης. Είναι επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτού του Έρευνας και Τεχνολογίας Θεσσαλίας. Από το Σεπτέμβριο του 2016 έως και τον Ιανουάριο του 2019 ο κ. Γλάμψας διετέλεσε Πρύτανης του ΤΕΙΣΤΕΡΙΑΣ Ελλάδος. Θα το καλωσορίσουμε. Καλημέρα και από εμένα. Είναι καταρχήν χαρά και τιμή που βρίσκομαι εδώ προσκεκλημένως και η χαρά είναι για δύο λόγους. Ο ένας είναι ότι βρίσκομαι σε ένα χώρο που είναι δημόσιο χώρος και παρόλα αυτά είναι γνωστός και πρωτοπόρος. Είναι το καμάρι της πόλης ή ένα από τα καμάρια της πόλης. Ευτυχώς δεν είναι η ομάδα το καμάρι της πόλης, επειδή υπάρχουν και αυτές οι περιπτώσεις. Και δεν είναι γνωστός και πρωτοπόρος μόνο στην Ελλάδα, είναι γνωστός σε όλο τον κόσμο ένας δημόσιος χώρος, ξαναλέω με τα γνωστά προβλήματα που μπορούμε όλοι να επικαλούμαστε για το δημόσιο, που αποδεικνύει όμως ότι τελικά άνθρωποι με ράκι, με όρεξη, μια καλή παρέα ίσως, δεν ξέρω πώς ακριβώς έγινε, αλλά πάντως σίγουρα κάποιοι άνθρωποι που ξέραν πολύ καλά τι κάνανε, που το θέλανε πάρα πολύ και το αγαπούσανε, καταφέρανε να φτάσουνε αυτό το χώρο, τη βιβλιοθήκη της Βέρειας, τη δημόσια κεντρική βιβλιοθήκη της Βέρειας, να είναι γνωστή σε όλη την Ελλάδα πρωτοπόρα και όχι μόνο σε όλη την Ελλάδα, σε όλο τον κόσμο. Και πραγματικά νομίζω ότι είναι για όλους μας, όσοι ασχολούμαστε με το δημόσιο, δουλεύουμε στο δημόσιο, είναι πολύ σημαντικό. Ο δεύτερος λόγος τώρα είναι ότι εδώ ήρθα ως προσκεκλημένος του Νίκο του Μορτζίλα, που ήταν μαθητής μου για αρκετά χρόνια και μάλιστα υπάρχει και δεύτερος συμφιλητητής του εδώ και μαθητής μου, ο κύριος Ανδρεάδης. Και πραγματικά ο Νίκος έφυγε νομίζω από τη Λαμία του 2005 περίπου, δώδεκα χρόνια μετά, όταν με κάλεσε και διαπίστωσα και κατάλαβα ότι ήταν ένας φτασμένος και σοβαρός, τέλος πάντων, επιχειρηματίας και ένας άνθρωπος ο οποίος, εντάξει, αυτό που έκανε το τιμούσε και το έκανε καλά και προσπαθούσε και ήτανε και ζήτησε να συνεργαστούμε και συνεργαστήκαμε πράγματι. Και νομίζω ότι εν πάση περιπτώσει φέραμε ένα αποτέλεσμα και ενδεχομένως θα υπάρχει και στο μέλλον συνεργασία και νομίζω σίγουρα θα υπάρχει. Αυτό είναι πολύ σημαντικό πρώτα απ' όλα για τον ίδιο και την οικογένειά του, για τους γονείς του, για όλους αυτούς που τον έφεραν εδώ που τον έφεραν, αλλά σίγουρα και για μας, τους δασκάλους του και για μέναν έναν από αυτούς. Άρα λοιπόν είναι πολύ μεγάλη χαρά, αν θέλετε, να βλέπω ότι τα παιδιά που έχουνε περάσει απ' τα χέρια μας, προκόβουνε στη ζωή τους, καταφέρνουνε πράγματα και σίγουρα σε ένα βαθμό ενδεχομένως, μπορεί όχι όλοι, αλλά κάπου μέσα μας λέμε ότι κάτι κάναμε και εμείς κάτι καταφέραμε. Άρα λοιπόν, ξαναλείω, είναι πολύ σημαντικό για μένα, είναι μεγάλη τιμή και χαρά που βρίσκομαι εδώ που θα μιλήσω για τη διαβίου μάθηση και για το ρόλο της τριτοβάστημας εκπαίδευσης στη διαβίου μάθηση, που νομίζω ότι ακριβώς επειδή ζω με σε μια εποχή ιδιαίτερα προβληματική και θα προσπαθήσω αυτό να το δείξω και με αριθμούς, γιατί πολλές φορές όλοι μας συζητάμε και λέμε πράγματα, κάποιες φορές είτε εκμυριώνονται αυτά ή μας βοηθάνε να τα κατανοήσουμε καλύτερα από τα νούμερα που εξηγούν γιατί υπάρχει πρόβλημα. Ζούμε λοιπόν σε μια εποχή που δεν θα την έλεγα και ιδιαίτερα ευχάριστη για τη χώρα, ίσως και χωρίς να υπάρχει ιδιαίτερη προοπτική για να αλλάξει κάτι άμεσα, μακάρι να κάνω και λάθος, αλλά εκεί λοιπόν και στην πραγματικότητα την οποία ζούμε το τρόπος και αν θέλετε οι δυνατότητες που υπάρχουν συνεργασίας μεταξύ των ΑΕΙ γενικώς και των κέντρων διαβίου μάθησης και όλων των φορέων όλων όσοι εμπλέκονται σε αυτό που λέγεται διαβίου μάθηση προκειμένου να μπορούμε να έχουμε διαρκώς τα ωφέλη που μπορεί να έχουμε σαν κοινωνία από αυτό. Είναι πολύ σημαντικό, άρα νομίζω ότι έχει μια σημασία να δούμε και να διερευνήσουμε τι μπορεί να συνεισφέρουν τα ΑΕΙ, από τα οποία προέρχομαι εγώ, πώς μπορούμε να δώσουμε πράγματα στην κοινωνία, πώς μπορούμε τέλος πάντων να απαλύνουμε όλο αυτό που βιώνουμε καθημερινά και το ξέρουμε ότι υπάρχει γύρω μας και το ζούμε, ότι υπάρχουν άνθρωποι αποκλεισμένοι από την αγορά εργασίας που δεν έχουν τη δυνατότητα να έχουν κατάρτιση, εν πάση περίπτωση την κατάρτιση που θα ήθελαν, ή δεν έχουν την δυνατότητα να έχουν πρόσβαση, αυτό σημαίνει κοινωνικό αποκλεισμό, σημαίνει μια σειρά από δυσάρεστα απώλεια της κοινωνικής συνοχής, μετανάστευση, έτσι, και θα κλείσω με αυτό παρεβεκτόντος. Λοιπόν, αυτή είναι η λεγούμενη κατηγορία, ναι έτσι, ας μην το πούμε και με τη σωστή αγλική υπεφορά, no employment education training, έτσι, αυτοί που δεν έχουν τίποτα, για κάποιο λόγο υπάρχει και από τα 15-24, γιατί κάποιοι από αυτούς έχουν επενταλείψει το σχολείο, από τα 15-24 το ποσοστό των νέων που δεν εργάζεται είναι 16%, από 20-24, έτσι, το ποσοστό νέων που δεν εργάζεται, δεν βρίσκεται σε πρόγραμμα εκπαίδευση και κατάρτιση, είναι 22%, έτσι, είναι δηλαδή περισσότεροι από ένα στους πέντε. Επίσης, σύμφωνα με έκδοση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και υπάρχει μια μικρή βιβλιογραφία στο τέλος για όποιον, έτσι, θέλει να τα δει, αυτά είναι και εύκολα να ψαχτούν άλλωστε και να βρεθούν. Τα επίπεδα πασχόλησης από φύτων της ανώτερης δευτεροβάθμιας, έτσι, και της όλων αυτών των σχολών μαθητίας και των επαγγελματικών σχολών, δεν μπορώ να πω τα ξέρω και πάρα πολύ καλά, αλλά υπάρχουν περιτώσεις της ανώτερης δευτεροβάθμιας και της μεταδευτεροβάθμιας επαγγελματικής εκπαίδευσης, παραμένουν μακράν τα χαμηλότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, φαντάζομαι, και όχι μόνο. Τώρα, το ένα είναι η πρώτη αναφορά στην βιβλιογραφία. Ο μέσος όρος ενηλίκων που παρακολουθούν προγράμματα κατάρτισης στην Ελλάδα είναι 3,3%. Έναντι δέκα ακόμα εφτά στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα νούμερα μιλάνε και μόνα τους πολλές φορές. Το ΣΕΝΤΕΦΟΠ που είναι ο οργανισμός που ασχολείται και κάνει μελέτες επαγγελματικές και αγοράς εργασίας και κατάρτισης εκτιμάω ότι έως το 2020 το 60% των θέσεων εργασίας στην Ελλάδα θα απαιτεί προσόντα μεσαίου επιπέδου, που σημαίνει προσόντα που ουσιαστικά παρέχονται από την επαγγελματική εκπαίδευση. Τώρα θα μπορούσε, βέβαια, κανείς να φέρει στο μυαλό την επαγγελματική εκπαίδευση όπως την έχουμε, όπως τη θυμόμαστε όλοι μας, γιατί φαντάζομαι ότι ως δίκιο ποιος πολίτη το έχουμε κοντά το σχολείο και να θυμηθούμε ότι στην Ελλάδα και μικρό ποσοστό παιδιών πηγαίνει στην επαγγελματική εκπαίδευση και αν θέλετε πηγαίνει και στιγματισμένο εντός αγωγικών, δηλαδή πηγαίνουν στην επαγγελματική εκπαίδευση παιδιά επειδή δεν θα τα καταφέρουν στην γενική εκπαίδευση. Ωραία, δηλαδή επειδή δεν μπορεί να τελειώσει το γενικολύκιο εύκολα, δεν τα καταφέρνει στα μαθηματικά, στη γλώσσα, στη φυσική, δεν ξέρω και εγώ πού, πάει στην επαγγελματική εκπαίδευση. Προφανώς είναι ο λάθος λόγος. Ωραία, άρα λοιπόν, μια δυνατότητα που θα υπήρχε για κάποιους ανθρώπους να βρουν μια αξιοπρεπή δουλειά και να έχουν τη δυνατότητα, εν πάση περίπτωση, να ζήσουν καλά ακολουθώντας μια επαγγελματική προοπτική από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση χάνεται γιατί πολύ απλά η δευτεροβάθμια επαγγελματική εκπαίδευση στη χώρα μας, και το ξέρουμε όλοι, είναι απαξιωμένη. Τώρα, αν δει κανείς πώς συμπεριφέρονται στην επαγγελματική εκπαίδευση οι Γερμανοί, τη δευτεροβάθμια, οι Αυστριακοί, ή οποιοςδήποτε άλλος λαός, πλην ημών, ο οποίος έχει κάποιες αξιώσεις ενώ από την προοδό του, έτσι, είναι όλοι ίσως η λάη έτσι, πολλές φορές για ένας λόγος, πάντως θα καταλάβει ότι είναι σίγουρο ότι έτσι όπως το πάμε εμείς από τη δευτεροβάθμια επαγγελματική εκπαίδευση δεν μπορεί να βγει τίποτα, ή σχεδόν τίποτα, έτσι, δεν υποτιμώ προφανώς ούτε τους συναδέλφους, ούτε τις προσπάθειες που κάνουν, αλλά, έτσι, στο γνωστό πλαίσιο της υποχρημαντώδων, της υποστελέχωσης, έτσι, κάτι το οποίο είναι ήδη απαξιωμένο, ακόμα και τα παιδιά που θα μπορούσαν να κερδίσουν κάτι από αυτό, προφανώς δεν το κερδίζουν. Άρα λοιπόν, έχουμε και αυτό το πρόβλημα, δεν υπάρχει, αν θέλετε, επαρκώς, γίνεται μια προσπάθεια, η αλήθεια είναι τελευταία, κάνα 2 χρόνια, 3, έτσι, αλλά το θέμα είναι αν θα έχει διάρκεια, αν θα έχει προοπτική, γίνεται μια προσπάθεια να πτωνοθεί η ροή των παιδιών που πάνε προς την επαγγελματική εκπαίδευση, αλλά ακόμα, έτσι, αυτό μπορεί κάποιο επόμενος υπουργός να το αλλάξει κιόλας, έτσι, και βέβαια, ο μεθυπόμενος να το αλλάξει κι αυτός, και να μην, λοιπόν, επίσης, από την άλλη μεριά τώρα, και νομίζω ο κ. Δημόπουλος θα έχει αυτά πολύ καλύτερα στοιχεία και πολύ πιο, αν θέλετε, προσανατολισμένα στην αγορά, υπάρχει έρευνα της Manpower Group που καταγράφει ότι έξι στους 10 Έλληνες εργοδότες, δεν βρίσκουν εύκολα κατάλληλο προσωπικό, δηλαδή φανταστείτε, να ζητάνε κάποιοι, να έχουμε ενεργία 25% και να μην μπορούν να βρουν και προσωπικό, δηλαδή πραγματικά, ίσως δεν ξέρω πολλές χώρες όλα αυτά μαζί να τα πετύχουν συνδυασμένα. Και βέβαια λείπουν τεχνικές δεξιότητες, είναι λογικό, η απαιτούμενη εμπειρία, καλά πρόφανως σε όλους μας έλειπαν όταν ξεκινήσαμε να δουλεύουμε, αυτό είναι μικρότερο πρόβλημα, λείπουν προσωπικές δεξιότητες και αρκετοί το αναδεικνύουν αυτός αρκετά σημαντικό. Και να λέμε προσωπικές δεξιότητες ενώ με την αντίληψη και την προοπτική με την οποία μπαίνει κάποιος σε μια δουλειά, τι καταλαβαίνει ότι είναι δουλειά, πώς θα συνανοηθεί με κάποιος, πώς θα συνεργαστεί. Τέλος πάντων, τι προσέγγιση, τέλος πάντων, και αυτό είναι κάτι που διαμορφώνεται, δεν είναι θέμα χαρακτήρα σίγουρα, αλλά είναι και κάτι το οποίο μπορεί κανείς να το διαμορφώσει. Μπορεί να το διαμορφώσει και η ίδια επιχείρηση, μπορεί και να το διαμορφώσει όμως και ένας κύκλος σεμιναρίων, προγραμμάτων, διαβίου μάθησης και τα λοιπά. Και βέβαια λείπουν και οι αθέσιμοι υποψήφιοι, αλλά δεν είναι αυτό που λείπει, έτσι προφανώς, λείπουν τα άλλα περισσότερο. Προφανώς αυτό δεν σημαίνει ότι δεν προσλαμβάνουν κιόλας, αλλά σημαίνει ότι δεν βρίσκουν εύκολα κατάλληλο προσωπικό, αν θέλετε και καλά να προσλάβεις κάποιον, έτσι θα το προσλάβεις. Άρα λοιπόν, προφανώς από όλα αυτά προκύπτει, δηλαδή από το γεγονός ότι το 60% της απασχόλησης είναι μεσαίου επιπέδου, το γεγονός ότι μόνο 30% πάει εκεί, το γεγονός ότι υπάρχουν ανάγκες τους στην αγορά, τις οποίες παρεπτόντως τα πανεπιστήμια δεν μπορούν να τις ξέρουν, έτσι και θα έρθουν σε αυτό στη συνέχεια, και δεν είναι και δουλειά τους να τις ξέρουν, αυτό που τα λέμε. Προφανώς καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι υπάρχει ανάγκη για επανειδίκευση. Τώρα, βέβαια, και γιατί υπάρχει ανάγκη η επανειδίκευση, ένας από τους άλλους λόγους που υπάρχει είναι ότι, και εδώ έρχομαι σε αυτά που γνωρίζω και καλύτερα, η Ελλάδα κατατάσσεται στην τελευταία θέση των χωρών όσον αφορά στην απασχόληση των τυχιούχων νέων. Αυτό θα μπορούσε να είναι και κακή τύχη που λέμε, αλλά δεν είναι κακή τύχη. Τι είναι, κακό σχεδιασμός, έτσι, γιατί ένας τους δύο Έλληνες τυχιούχους, νομίζω είναι, το νούμερο είναι 49,50 κάτι, πάντως ένας τους δύο, ωραία, δεν βρίσκεται δουλειά, Έλληνες, και βέβαια τι κάνει, φεύγει στο εξωτερικό. Έτσι, λοιπόν, και επίσης, μεταξύ των αποφύτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ωραία, γενικώς η ανηργία ξεπερνά το 20%, όταν πριν την κρίση ήταν 5-6%, που σημαίνει ότι τουλάχιστον ένα τυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, με πολύ μεγάλη πιθανότητα, εξασφάλιζε, έτσι, και μια επαγγελματική αποκατάσταση κάποιας μορφής. Τη στιγμή, λοιπόν, που δεν ισχύει τίποτα από όλα αυτά, κάτι πρέπει προφανώς να γίνει με αυτόν τον κόσμο, κάτι πρέπει να γίνει με τους ανθρώπους οι οποίοι καταρτίστηκαν, ενδεχομένως καταρτίστηκαν, επιλέγοντας ένα αντικείμενο το οποίο μπορεί να τους άρεσε και αν το επέλεξαν γι' αυτό καλά έκαναν, αλλά αν δεν τους άρεσε και το επέλεξαν για να βρουν δουλειά και δεν βρίσκουν δουλειά, τότε υπάρχει πρόβλημα, και το πρόβλημα είναι τι μπορεί να γίνει γι' αυτό, ωραία. Πάμε να δούμε λίγο τι κάνει τριτοβάθμια εκπαίδευση. Το 36% των φοιτητών φοιττούν σε τρεις βασικές κατευθύνσεις. Ανθρωπιστικές επιστήμες, κοινωνικές επιστήμες και επιστήμες της συμπεριφοράς, επιστήμες εκπαίδευσης και κατάρτισης των διδασκόντων, έτσι. Και το ερώτημα είναι, μήπως είναι πολύ αυτό. Δεν υπάρχει καμία, προφανώς δεν το υποτιμώ, έτσι, τις ανθρωπιστικές επιστήμες προς θεού, αλλά εννοώ αυτό έγινε ως αποτέλεσμα κάποιου σχεδιασμού, αυτό το 36% ή έτσι βγήκε, ένας θεός ξέρει πως. Γιατί επίσης φαίνεται ότι το έτος 2015-2016 καταγράφεται αύξηση σε σχέση με το 2008 έτσι, όχι μόνο το 2015-2016, αλλά σε σχέση με τους εισακτήρους του 2008-2009 καταγράφεται αύξηση της τάξης του 20% των εισακτήρων στις κοινωνικές επιστήμες, τις φυσικές επιστήμες και την αρχιτεκτονική. Ωραία. Πολύ ωραίες, όλες οι αρχιτεκτονικοί είναι πάρα πολύ ωραίες, δεν τα χρησιμοποιήσαμε, βέβαια, για αυτό και οι πόλεις μας δεν είναι και τόσο όμορφες, έτσι. Αλλά, εν πάση περίπτωση όμως έστω και τώρα, εκ των Ιστερών, δεν είναι κακό, αλλά το θέμα είναι όμως, δουλειές έχουν αυτά τα παιδιά να κάνουνε, οι φυσικές επιστήμες επίσης εξαιρετικές, όμως, υπάρχει πρόβληψη και 750.000 και νέες θέσεις εργασίας στην Ευρώπη έως το 2020 στον τομέα της πληροφορικής, αλλά μόνο 4% των φυλετών κατευθύνονται σε ετοιμάδες πληροφορικής. Απόδειξε και ο Νίκος και ο Ανανίας που είναι εδώ, μια χαρά δουλεύουνε. Άρα η πληροφορική, όντως, θα μου πεις από αυτούς τους δύο? Ε, όχι, δεν είναι μόνο αυτή, είναι κι άλλη. Άρα λοιπόν, εμείς που είναι ο σχεδιασμός ενώ ο δικός μας 4% πάνε στην πληροφορική, ενώ χρειάζονται στην Ευρώπη, έτσι, που είναι πλέον δίπλα μας, δεν είναι όπως παλιά που πού να φτάσεις και πώς να έρθεις και τέτοια. Ωραία, άρα λοιπόν, πάω να πω κάτι που το φανταζόμαστε λίγο πολύ, αλλά τα νούμερα πάντα βοηθάνε. Ωραία, ο αριθμός των φοιτητών πληροφορικής των ΤΕΙ μειώθηκε την περίοδο 2008 έως 2015 κατά 29% στα ΤΕΙ. Μειώθηκε. Ωραία, ενώ αυξήθηκε κατά 60% ο αριθμός των φοιτητών των ΤΕΙ πάλι, ωραία, στις ανθρωπιστικές επιστήμες, κατά το ίδιο διάστημα. Μετά καταλαβαίνουμε, νομίζω, όλοι μας, αυτού που ξέρουμε και το ζούμε καθημερινά, ότι μάλλον τα πράγματα γίνονται στην τύχη και εφόσον γίνονται στην τύχη και με κακό τρόπο δεν πρόκειται να έρθει κανένα αποτέλεσμα. Και πάμε να δούμε λίγο κλείνοντας σιγά σιγά το τι μπορούμε να κάνουμε εμείς. Γιατί το να λέμε, έτσι για εμάς τους Έλληνες είναι και εύκολο να πετροβολούμε τους πάντες και τα πάντα, έτσι. Με δεδομένου ότι, εντάξει, προφανώς τι να κάνουμε, δεν μπορούμε να τα έχουμε όλα, έτσι, να δούμε λίγο τι μπορεί να γίνει. Άρα λοιπόν, πληροφορική μας χρειάζεται, πληροφορική μειώνουμε, ανθρωπιστικές επιστήμες εξαιρετικές, αλλά δεν μας χρειάζονται, τις αυξάνουμε, μετά υπάρχει ενεργία, πολύ λογικό, έτσι. Προφανώς υπάρχει και ανάγκη για επανακατάρτιση και επανειδίκευση και κάπου εδώ, έτσι, ερχόμαστε λίγο πιο κοντά και στο θέμα της σημερινής ημερίδας. Έτσι, υπάρχουν, υπάρχει μια μελέτη την οποία την έχω συμπεριλάβει στη βιβλιογραφία, που λέει μετα, έχει δέκα κλάδους με την αύξηση της απασχόλησης, τη μεγαλύτερη αύξηση της απασχόλησης, τέσσερις από τους οποίους είναι αυτοί που βλέπετε, το περιμέναμε λίγο πολύ, έτσι, δραστηριότητες υπηρεσιών εστίασης, διομηχανία τροφίμων, πολύ σημαντικό, δραστηριότητες προγραμματισμού ηλεκτρονικών υπολογιστών, εκεί εντάσσεται ό,τι έχει να κάνει με την πληροφορική, παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων και σκευασμάτων και το βλέπετε πράγματι ότι, έτσι, σε αυτό θα έλεγα ότι επιδεικνύει μια, ένα δυναμισμό η ελληνική οικονομία, υπάρχουν τέτοιου είδους προϊόντα, έτσι κυκλοφορούν, τα βλέπουμε, εξάγονται. Λοιπόν, υπάρχουν άλλοι κλάδοι με μελλοντική ζήτηση, όπως είναι η παροχή υπηρεσιών ατομικής φροντίδας, επίσης πολύ λογικό, έτσι όπως έχει δημορφωθεί η ζωή μας, η βοήθεια επαγγελματιών του νομικού, ο Νίκος το έχει δει αυτό, θα τα πούμε και μετά, κοινωνικού και πολιτιστικού τομέα, το EX, δεν το έχουμε συζητήσει ήδη δηλαδή, έτσι. Υπάρχουν και κάποια ερωτήματα, πώς καλύπτονται αυτές οι ανάγκες σήμερα, ποιος αναγνωρίζει τις ανάγκες και ποιος σχεδιάζει, έτσι, η πολιτεία, τα AI, οι επιχειρήσεις, η κοινωνία, όλοι, κάποιοι ή μήπως ο καθένας εκτός της πολιτείας, έτσι, για να το βγάλω το άχτι μου, κάνει μόνο στο την καλύτερη μπορεί, έτσι, η πολιτεία σίγουρα την κάνει την καλύτερη μπορεί, αυτό νομίζω το συμφωνήσαμε και πριν. Ωραία, άρα, επίσης, είμαστε μπροστά σε κάποιες προκλήσεις, έτσι, ο ελληνικός πληθυσμός γυράσκει και εκτός από το ότι γυράσκει, τα νέα παιδιά φεύγουν για όλα, είναι διπλό το πρόβλημα, έτσι, ευτυχώς που δεν, εννοώ δηλαδή, λείπουνε περί τους 400.000 νέους ανθρώπους, λείπει δηλαδή μια μισή γενιά, έτσι, έφυγε από πίσω μας, ευτυχώς δεν έφυγε βία, έφυγε μετανάστευση, αλλά για μας αυτό είναι το ίδιο το αποτελείωμα. Ωραία, η πράσινη οικονομία και ό,τι μπορεί να έχει να κάνει με την πράσινη οικονομία είναι ένας παράγοντας που θα επηρεάσει στο μέλλον την αγορά εργασίας. Αλλάζουν τα πράγματα από την κατανάλωση των καψίμων, από τον τρόπο παραγωγής επεξεργασίας διάθεσης της ενέργειας, έτσι, αλλάζει οι απαιτήσεις από την έλλειψη νερού ενδεχομένως στην γεωργική παραγωγή. Ωραία, αλλάζουν πράγματα από αυτό και πρέπει να το δούμε και να τρέξουμε γι' αυτό. Ωραία, η απώλεια θέσεων εργασίας που θα καλυφθούν από αυτοματοποιημένα συστήματα, έτσι, τεχνητής νοημοσύνης, γενικώς ιχυρώνατες, τα επόμενα χρόνια θα έχουν πρόβλημα, γιατί τα πράγματα μπορεί να γίνονται, αυτοί που κάνουν αυτοματοποιημένες τελείωσες δουλειές θα μπορούν να γίνονται και από μηχανήματα πλέον. Οι μεταναστευτικές ροές είναι ένα θέμα, έτσι, υπάρχουν χιλιάδες άνθρωποι εδώ, θα φύγουν, θα γυρίσουν στις τόπος τους, μπορεί και να μείνουν. Αν μείνουν, τι θα κάνουν, θα είναι μια ζωή μαντρωμένη σε κάποια, δεν ξέρω κι εγώ πως, hotspot, ό,τι πως θα λένε και θα περιμένουμε, γιατί θα μείνουν εκεί, ποιος εμείς θα μέναμε εκεί. Κάτι πρέπει να γίνει γι' αυτός. Έτσι, και ένας θεός ξέρει και ποιοι άλλοι παράγοντες θα επηρεάσουν την αγορά εργασίας των μέλλων. Τώρα, σε επίπεδο θεσμικό, υπάρχουν αυτή τη στιγμή διαιτή προγράμματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης που προσφέρονται από τα ΑΕ. Που θα προσφέρονται για την ακριβή, έχει θέσιμο θετηθεί από το 2017, δεν έχει ακόμα σε κανένα ΑΕ, ιδρυθεί ούτε ένα τέτοιο πρόγραμμα, αλλά είναι πρόθεση της Πολιτείας να τρέξουν ενδεχομένως και από τον Σεπτέμβρη και να τρέξουν για να εισαχθούν εφηδητές τον ΕΠΑΛ χωρίς εξετάσεις εκεί. Έτσι, με δυνατότητα, αφού τελειώσουν αυτούς τους διαιτείς κύκλους να πάρουν επιστοποιητικό, όπως λέμε επίπεδο 5, που τώρα στην Ελλάδα είναι λίγο, ουσιαστικά προσφέρονται από τα ΙΕΚ, νομίζω και από τα ΕΠΑΛ, τις σχολές μαθητίας των ΕΠΑΛ, νομίζω, αλλά ξαναλέω δεν τα ξέρω και πολύ καλά, και να έχουν και δυνατότητα να τελειώσουν το διαιτή κύκλο επαγγελματικής κατάπτυσης, να περάσουν, να συνεχίσουν τους σπουδές τους κάποιοι λίγοι, στα πανεπιστήμια και στα ΤΕΙ. Σωστά, καλό είναι αυτό, γιατί είπαμε ότι επαγγελματική εκπαίδευση και τα λοιπά, αλλά διορισμίστα τα ΑΕΙ έχουν να γίνουν από το 2008, ουσιαστικά, γίναν πέρυσι οι πρώτοι. Στο ενδιάμεσο συνταξιδοτήθηκε ο κόσμος, ταλαιπωρηθήκαμε εμείς που είμαστε μέσα, γεράσαμε και λίγο, είναι ήδη υποστελεχουμένα λοιπόν τα ΑΕΙ, άρα πας να τους βάλεις να κάνουν και άλλη μια δουλειά, πως θα την κάνουνε. Ωραία, ενώ πάσχουν και από σοβαρή υποχρηματοδότηση, αλλά ας πούμε ότι αυτό θα βάλουμε πλάτη να το ξεπεράσουμε. Αλλά αν χρειαστεί εξοπλισμός και τα λοιπά, πλάτη να βάλουμε σαν άνθρωποι ενώ εξοπλισμού που θα τον βρούμε. Επίσης τα ΑΕΙ δεν διαθέτουν μηχανισμού σύνδεσης με την πραγματική οικονομία και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Δεν θα μπορούσαν να διαθέτουν ίσως, ή θα μπορούσαν να διαθέτουν, αλλά δεν διαθέτουν για άλλους λόγους. Στην Ελλάδα ξέρουμε ότι αυτό είναι μια δαιμονοποιημένη κατάσταση. Δηλαδή προφανώς εγώ, την τελευταία φορά που ασχολήθηκα με το Ελεύθερο Πάγκερ μετά το 2001, δεν μπορώ να έχω καλή εικόνα της αγοράς και ίσως δεν είναι και δουλειά μου αυτή, γιατί εγώ προσπαθώ να μάθω στα παιδιά κάποιες γνώσεις πληροφορικής. Δεν είμαι υποχρεωμένος να ξέρω μέχρι να πεθάνω τι ακριβώς συμβαίνει στην αγορά εργασίας. Προφανώς έχω το νουμό και προφανώς θα προσπαθήσω να συμβουλεύσω όσο μπορώ, αλλά τα Αγγλικά Πανεπιστήμια έχουν συμβούλια που συμμετέχουν και άνθρωποι από τις επιχειρήσεις και ακαδημαϊκοί και συνεργάζονται για να πούν ότι αυτό θέλουμε, φτιάξτε το. Το άλλο δεν το θέλουμε, μην το φτιάχνετε. Εμείς αυτά τα τέτοια πράγματα, όπως καταλαβαίνετε, δεν έχουμε. Και αν τα είχαμε, ενδεχομένως θα υπήρχαν φοιτητές που θα μας τα χαλάγανε. Λοιπόν, θεσμοθετήθηκαν και οι ιδρύονται, το λέω οι ιδρύονται γιατί είναι τωρινό πολύ πρόσφατο, κέντρα διαβίου μάθησης στα ΑΕΕ. Άρα λοιπόν φαίνεται ότι ενεργοποιείται η πολιτεία, έτσι. Και βέβαια, επειδή έρχονται και εκλογές, αναμένονται και διορισμοί. Λείπουνε βέβαια και όλες οι άνθρωποι, έτσι, δεν είναι ότι δεν λείπουνε, αλλά δεν είναι τυχαίο τώρα κάθε μέρα που ανοίγουμε κάποιο σάιντολ και κάποια διορισμή επήκενται, τάζουμε σε 300.000, θα διορίσουμε 50, μήπως μας ψηφίζουν και 400.000 ξεγελαζόμενοι, λέω τώρα, μπορεί και να μην είναι έτσι, μπορεί να κάνω λάθος, αλλά και μάλιστα μωριουδούνται τα σεμινάρια επαγγελματικής εκπαίδευσης, ωραία, εντάξει, ok, καλό είναι αυτό, αλλά από την άλλη ξέρουμε ότι στην Ελλάδα είναι πολύ εύκολο να στηθεί μια πιο μηχανία έτσι που θα αρχίσει να πουλάει τέτοιου είδους πιστοποιητικά παρακολούθησης, χωρίς αντίκρισμα, έτσι, προφανώς αυτό δεν είναι κάτι που το θέλουμε, δεν είναι κάτι για το οποίο συζητάμε, δηλαδή, αν μας συζητάγαμε για αυτό θα πρέπει να είχαμε πάει δύο για καφέ, ωραία. Άρα λοιπόν, είναι όμως μια πραγματικότητα ότι τέτοιου είδους σεμινάρια μωριουδοτούνται και, εν πάση περιπτώση, το θέμα είναι να γίνονται τέτοιου είδους σεμινάρια που να έχουν και κάποιο γνωστικό υπόλοιπο να μην είναι κάτι στον κόσμο, δηλαδή, εμφελούνται είτε στο επίπεδο της λειτουργίας τους ως πολίτες, είτε στο επίπεδο, τέλος πάντων, της επανειδίκευσης και της επανακατάπτυσης. Ωραία. Τώρα, τι μπορεί να κάνουν τα ΑΕΙ, και κλείνω σιγά-σιγά για όλα αυτά, έτσι. Προφανώς τα ΑΕΙ έχουν τη δυνατότητα να παράσχουν παιδαγωγικές μεθόδους αποδοτικής αξιοποίησης της αξιαποστάσεως μάθησης. Υπάρχουν παιδαγωγοί. Έτσι, είναι ένας ολόκληρος κλάδος πλέον αυτός και στα παιδαγωγικά τμήματα και στην έρευνα γενικώς, έτσι, για το πώς μπορεί κανείς, εξ αποστάσεως και με τη χρήση πληροφορικής και δικτύων και τα λοιπά και τα λοιπά, να έχει μια αποδοτική μάθηση. Γιατί, προφανώς, το να πας να πετάξεις κάπου έναν υπολογιστή, το να δεις και σύνδεση στο ίντερνετ για να πεις στον Αλνούνα τώρα θα μάθεις καλύτερα, από μόνο ότι δεν διασφαλίζεται, έτσι, και αυτό είχε αποδεικτεί. Δεν γίνεται, δηλαδή, έτσι. Ωραία, δεν θα γίνει μόνο και μόνο επειδή βάζουμε τεχνολογία, δηλαδή, σε ένα σύστημα, δεν σημαίνει ότι το κάνουμε και καλύτερο. Ωραία. Λοιπόν, μπορούν να καθοδηγήσουν επιστημονικά την ανάπτυξη του υλικού και τη διεξαγωγή και αξιολόγηση των προγραμμάτων. Ωραία. Λογικό. Μπορούν να παρέχουν εξοπλισμό και υποδομές για να εγκατασταθούν όλα αυτά τα προγράμματα και το λογισμικό που χρειάζεται για να τρέξουν τέτοιου είδους προγράμματα. Ωραία. Μπορούν να γίνουν online συνεδρίες, ενδεχομένως, όπως λέμε, δηλαδή, ας πούμε, λογισμικό τύπου τηλεδιάσκεψης και όλο το συνοδευτικό λογισμικό που μπορεί να δημιουργεί, αν θέλετε, μία προστιθέμενη αξία, τελείως πάνω στη διαδικασία της μάθησης, έτσι, και τα οποία το easy education ξέρω ότι τα χρησιμοποιεί και τα χρησιμοποιεί πάρα πολύ καλά. Και βέβαια μπορούν να δώσουν πρόσβαση ηλεκτρονικό υλικό των βιβλιοθυκών τους και των μαθημάτων που διδάσκουν οι διδάσκοντες, έτσι, τους εκπαιδευόμενους της επαγγελματικής κατάπτυσης. Προφανώς τα A.I. δεν έχουν και μόνο τα ιδιωτικά κουδβουμού ή ενώσεις, με π.χ. εργοδοτών, άλλοι φορείς μπορούν να έχουν τέτοιου είδους πληροφορία, ποια είναι, δεν έχουν σπιγμό και ανάγκες αγορά στα A.I. Έτσι το είπαμε, αυτό δεν μπορούν να το έχουν, όμως την έχουν ευκολότερα τα ιδιωτικά κέντρα διαβιβλιομάθησης, έτσι, και την έχουν ευκολότερα όσοι είναι κοντά στην αγορά εργασίας. Μπορούν, δεν έχουν τα A.I. τη δυνατότητα να παρέχουν αποτελεσματικούς μηχανισμούς υποστήριξης. Πάσης φύσηος υποστήριξης, εκπαιδευτικής, διοικητικής, έτσι, να πάρει ένα τηλέφωνο τέλος πάντων να πει κάτι, να ακουμπήσει σε έναν νόμο κτλ ο άλλος που έχει κάποιο πρόβλημα. Αυτό είναι πολύ εύκολο, πολύ καλό, πάρα πολύ υπάρχει δυνατότητα να γίνει από ιδιωτικούς φόρειες. Μπορούν επίσης να προσαρμόσονται γρήγοροτερα τις μεταβαλόμενες ανάγκες των επιχειρήσεων και της κοινωνίας. Μπορούν να συνεργάζονται με κοινωνικούς και οικονομικούς φορείς της περιφέρειας για το σχεδιασμό προγραμμάτων ειδικού ενδιαφέροντος. Υπάρχουν συντηρητές αρχαιολογικών ενημείων με τεχνολογίες, laser κτλ. Αυτό εδώ μπορεί να χρειάζεται πολύ, ενδεχομένως στα Γρεβενά να χρειάζεται λιγότερο, αλλά εκεί μπορεί να χρειάζεται κάτι που μπορεί να έχει να κάνει με τεχνοτροφία ή το μανιτάρι ή δεν ξέρω και εγώ τι άλλο. Υπάρχουν ειδικά προγράμματα τοπικά. Τα γενικά καλά είναι, αλλά και τα τοπικά, δηλαδή ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής, έτσι κάποιος πρέπει να τις πει δεν μπορεί να ξέρει τέτοια καλά. Ούτε μπορεί να σχεδιάζει μόνο γενικά προγράμματα, ούτε μπορεί να έχει στην απέτηση από τον οποιοδήποτε να έχει ειδικές γνώσεις μιας περιφέρειας, αν δεν υπάρχουν τελικά συνεργασίες. Λοιπόν, και AI, και ιδιωτικών φορέων γενικώς, και φορέων εργοδοτών, έτσι αγοράς τέλος πάντων όπως λέμε, ωραία. Γιατί τότε μόνο ενδεχομένως μπορούμε να σχεδιάσουμε κάποιους είδους προγράμματα, τα οποία με κάποιο τρόπο, εμείς όσο μπορούμε, γιατί είπαμε ότι κεντρικά δυστυχώς ο σχεδιασμός μάλλον δεν είναι και ο καλύτερος δυνατός, έτσι, να δούμε το πώς μπορούμε, ωραία, να σχεδιάσουμε ποιοτικά προγράμματα κατάρτισης σε κλάδους οι οποίοι, τέλος πάντων, έτσι, να στηρίξουν την βιώσιμη επανεκκίνηση της οικονομίας, εν πάση περιπτώσει να βρουν δουλειά σε κόσμο ή να βοηθήσουν τον κόσμο να απασχοληθεί. Ωραία, με συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων τυπικής και μη τυπικής εκπαίδευσης, διαβίου μάθηση και τα λοιπά, όπως είπε νωρίτερα και ο Νίκος, έτσι, και να μην ξαχνάμε, καλά είναι όλα αυτά που λέμε, αλλά να μην ξαχνάμε ότι, ωραία, και το διαβάζετε μόνοι σας, είναι απίστευτο αυτό που συμβαίνει, ωραία, 400.000 νέοι έφυγαν από την Ελλάδα στο διάστημα 18-16, συνεισφέρουνε τεσσίως 12,9 δις ευρώ στο ΑΕΠ των χωρών υποδοχής, ενώ εμείς για να τους εκπαιδέσουμε πληρώσαμε 8 δις ευρώ, έτσι, λοιπόν, κολλάει λίγο με το προηγούμενο, αλλά, έτσι, λοιπόν, σας ευχαριστώ πάρα πολύ. Σας ευχαριστώ πολύ. Ευχαριστούμε πολύ τον κύριο Λάξα. Πράγματι, τα νούμερα καμιά φορά μας κάνουν να καταλαβαίνουμε λόγω καλύτερα αυτό που όντως συμβαίνει να είχαμε στο μυαλό μας, ειδικά, ας πούμε, αυτό που ενώ το αποσοστό απόφυτον του τριτοβάθμιου της εκπαίδευσης που ήταν 5% έγινε ξαφνικά 20% σήμερα, νομίζω είναι σοκαριστικό. Έστω, λοιπόν, όταν αποφασίζουμε και απομορφωνόμαστε, ήρθε η ώρα να διασυμβεθούμε την αγορά εργασίας, καλό είναι, λοιπόν, να ξέρουμε πώς θα μπορούμε να είμαστε πιο αποδοτικοί σε αυτή την δουλειά, ή πιο εργασιακά εμείς, προσωπικά, ικανοποιημένοι. Ο κ. Σταλίκας, λοιπόν, θα μας μιλήσει για τον ρόλο θετικής ψυχολογίας, σε αυτήν την παραποδικότητα και σε ένας εθνικός ικανοποίησης. Ο διδάκτρος ο Ανθάσιος Σταλίκας είναι ο εδρυτής και πρόεδρος της ελληνικής εταιρείας θετικής ψυχολογίας. Διαθέτει μακρά δεκτική εμπειρία, έχοντας διατελέσει καθηγητή ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Μακίου στο Μόντρεαλ, στο Πανεπιστήμιο της Οτάουα, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης. Από το 1998 εργάζεται ως καθηγητής ψυχολογίας στο Πάντιο Πανεπιστήμιο Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστήμιών. Σε εργατικά την διαφέροντα συμπεριλαμβάνονται θέματα κλινικής, συμβουλευτικής, οργανωτικής και οικονομικής ψυχολογίας, ενώ εδικεύεται συζητήματα μεθοδολογίας, έρευνας και στατιστικής. Έχει δημοσιεύσει μεγάλο ρυθμό πρωτότυπων επιστημονικών εργασιών σε διεθνή και πανελλήνα συνέδρια και περιοδικά. Είναι συγγραφέας επιστημονικών διβλίων με επίκεντρο της κοινωνικής και συμβουλευτικής ψυχολογίας. Ο κ. Ρωσταρίλτας διδάσκει επίσης εξαντήκμα της ειδικής ψυχολογίας της ελληνικής εταιρείας. Όλα αυτά. Καλώς δικώσεις. Σου ευχαριστώ πολύ. Καλημέρα. Τι κάνετε? Εγώ επειδή είμαι λίγο μεγάλος και υπερκινητικός, είπα να είμαι εδώ πάνω για να κάνω την παρουσιασία μου, αλλά θέλω και ένα τσίκι τσίκι. Όχι, το πεις μαζί σου. Το δικό μου το ξέχασα γι' αυτό. Πού είστε εδώ, για να σας δω λίγο. Τι κάνετε? Είμαι πολύ χαρούμενος που είμαστε σήμερα εδώ πέρα. Έχουμε τουλάχιστον τρεις διαφορετικούς λόγους να είμαστε πολύ χαρούμενος. Ο πρώτος λόγος είναι γιατί δεν δουλεύει αυτό. Το ανοίξαμε ή το άλλο θα μου δώσεις. Τρεις λόγους λοιπόν που είμαι χαρούμενος. Ο πρώτος λόγος είναι ότι με αγαπά πάρα πολύ αυτό που κάνω και κάθε φορά που μου δίνεται δυνατότητα να μιλάω για τη θετική ψυχολογία ή για τη θετικότητα ή όλα αυτά τα πράγματα είναι πραγματικά μεγάλη μου χαρά και μεγάλη μου τιμή. Ο δεύτερος λόγος που είμαι πολύ χαρούμενος είναι γιατί εμείς οι πανεπιστημιακοί μερικές φορές έχουμε τη φήμη ότι δεν είμαστε πολύ έτσι απασχολημένοι με το κοινό. Ότι δεν ασχολούμαστε με τα κοινά, δεν ασχολούμαστε με θέματα τα οποία είναι σημαντικά για τον κόσμο. Βέβαια σήμερα και ο κ. Λάμς σας απέδειξε το αντίθετο. Δεν ασχολούμαστε με πράγματα που έχει να κάνει με τη καθημερινότητα των ανθρώπων. Έτσι και εγώ θέλω να σας δείξω σήμερα ότι και εμείς στον πανεπιστήμιο ασχολούμαστε με θέματα που αφορούν την καθημερινότητά μας. Δεν είμαστε δηλαδή αυτοί οι επιστήμονες οι οποίοι, εγώ είμαστε λίγο αέρα-πατέρα θα έλεγα, ασχολούνται με θέματα όπως το πελεκούδι και ολοκέγεται, ή το γιατί του γιόλου η μάνα μένει τόσο μακριά. Ξέρετε, δεν ασχολούμαστε με τέτοια ερωτήματα, αλλά ασχολούμαστε με πραγματικά ερωτήματα. Ο τρίτος λόγος μου είναι χαρούμενος είναι γιατί βρίσκομαι στη Βέρεια, διότι είμαι και θεσσαλονικιός, οπότε με το να είμαι στη Βόρεια, η Ελλάδα, μάρεις πάρα πολύ που είμαι εδώ πέρα και έτσι και σήμερα είστε εσείς που Σαββατιάτικα αποφασίσετε να ακούσετε εμάς, πάνω να είστε έξω με τον καλό, τον ωραίο τον καιρό και να περνάτε καλά και γι' αυτό πραγματικά και σας ευχαριστώ πολύ και σας χειροκροτώ πραγματικά για την παρουσία σας. Χειροκροτήστε τον εαυτό σας, γιατί αυτή η διαβίου μάθησης είναι πραγματικά αυτό το σημείο που λέμε διαβίου μάθησης. Το να αφήνει κανείς, το να κάνει βόλτες στην πόλη, πρέπει να ακούει συμπερικούς ανθρώπους, οπότε κατά σέβη είναι πολύ σημαντικό που είστε σήμερα εδώ και σας ευχαριστούμε πάρα πολύ. Αυτό που θέλω να σας πω σήμερα, θα σας μιλήσω λίγο για τη διαβίου μάθηση, αλλά από την πρωγούμενη μεριά, το οποίο λέει ότι για να μάθει κανείς πράγματα πρέπει να βρίσκετε σε μια συγκεκριμένη κατάσταση και ότι μια συγκεκριμένη ψυχολογική κατάσταση τον βοηθάει να μάθει καλύτερα από μια άλλη ψυχολογική κατάσταση. Έτσι λοιπόν, με αυτή την αφορμή, πριν από μερικά χρόνια κάναμε έναν προπαϊκό πρόγραμμα με άλλες πέντε προπαϊκές χώρες και ψάχναμε να βρούμε ακριβώς εκεί τα soft skills, θα λέγαμε, που έλεγε προηγουμένως ο κύριος Λάμπης, ότι χρειάζονται οι νέοι για να βρουν εργασία. Ήταν ένα πολύ ενδιαφέρον προκαϊκό πρόγραμμα, όπου μαζευτήκαμε όλοι και κάποιοι βάλαμε τα εκπαιδευτικά μας, τα παιδαγωγικά στοιχεία, εμείς προσφέραμε τη θετική ψυχολογία λέγοντας ότι για να μπορέσει κανείς να μάθει πράγματα πρέπει να είναι στην κατάλληλη διάθεση. Ότι για να μπορέσεις, δηλαδή, να ανοίξεις το μυαλό σου δεν έχει να κάνει μόνο με το ότι να είσαι σε καλή διάθεση. Φαίνεται επιστημονικά ότι το να μπορέσεις να ανοίξεις σε μια συγκεκριμένη ψυχολογική κατάσταση βοηθάει καλύτερα τη μάθησή σου. Θα τα δούμε όλα ένα με τη σειρά. Ας ξεκινήσουμε τώρα από το βαγιό βασικό κομμάτι, το οποίο λέει, το συμπερινόμαστα μας θέμα θα είναι και λίγο ο ρόλος της βίου σθετικών συναισθημάτων. Τι θέλω να πω με αυτό, ότι ένα από τα πιο απλά πράγματα που μάθαμε στον 21ο αιώνα και το οποίο δεν το έχουμε καταλάβει για πολλά χρόνια εμείς οι ψυχολόγοι, είναι ότι η βίου σθετικών συναισθημάτων κάνει καλό στην ψυχική μας και στη σωματική μας υγεία και όχι μόνο. Τι σημαίνει αυτό, σημαίνει με πολύ απλά λόγια και είναι τόσο πραγματικά απλό, ότι κάθε φορά που βιώνεται ένα σθετικό συνέστημα, κάτι γίνεται, κάτι συμβαίνει, κάτι ενεργοποιείται. Κάθε φορά που βιώνεται ένα από αυτά τα δέκα συναισθήματα, κάθε φορά που βρίσκεστε λίγο χαρούμενοι, που νιώθετε ευγνωμοσύνη για κάτι που έχει συμβεί, νιώθω ότι κάποιος έχει εμπνεύσει και νιώθει μια φάση ότι είστε εμπνευσμένοι από κάτι, κάθε φορά που νιώθετε μια περίεργεια, είναι ενδιαφέρον για να κάνετε κάτι της, θες να πες ότι θα πάθω. Θες που πες και αυτό, ε? Είσαι έτοιμος να πες αυτά, ναι? Ας πες, μωρέ, δεν πειράζει, μωρέ, πώς κάνεις έτσι, ωραία. Κάθε φορά που νιώθετε περιφαρήφανοι, διασκεδάζετε, νιώθετε χαρά για κάτι που μας συμβαίνει, περίεργεια, ω, θαυμασμό αυτό που λέμε, έτσι και τα λοιπά, κάθε φορά που είστε λίγο σε μια φάση αυτό, in love, που αγαπάτε κάποιον πάρα πολύ, κάθε φορά λοιπόν βιώνουμε ένα σθετικό συνέστημα, κάτι γίνεται. Και τι γίνεται? Αυτό που μέχρι τώρα πιστεύαμε εμείς, ήταν το ότι το να βιώνει κανείς σθετικά συναισθήματα, απλά, it feels good, που λέμε σε απικράπτες τα ελληνικά, δηλαδή, ότι απλά νιώθουμε καλά, λες χάρηκα, τι ωραία που χάρηκα. Ακούς το γιος σου να βγαίνει, που είναι τόσος και είναι εξέσσεξο και φωτιά, είναι ντυμένος κρεμμύδι και λέει, γεια σας είμαι το κρεμμύδι και σε πιάνουν τα δάκρυα και λες αυτός είναι ο γιος μου, αυτή είναι της περηφάνειας λοιπόν, λέμε, τι ωραία που νιώθεις περήφανος, σταματάει εκεί. Αυτή η αλήθεια όμως είναι ότι αυτό που μάθαμε, το καινούριο που έχουμε μάθει, ότι δεν είναι μόνο αυτό, αλλά ότι το να βιώνει κανείς σθετικά συναισθήματα, είναι και η αρχή κάποιων πραγμάτων, ότι δηλαδή κάποια πράγματα ξεκινούν να γίνονται μέσα μας. Είναι αυτό που λέμε το ωμέγα τρία της ψυχής μας. Ξέρουμε τι είναι το ωμέγα τρία? Τι είναι το ωμέγα τρία? Από τα ψάρια. Ποια ψάρια? Εδώ που είστε και παραθαλάσσες, εσείς έχετε την παραλία εδώ πιο κάτω, μου είπαν, λέει θα πάμε στην παραλία, λέω να πάμε στην παραλία να κάνουμε και μπάνιο, έχετε πολλά ψάρια. Ποια ψάρια? Ποια ψάρια? Ugh! Έχετε λεφτά και για σολμούς μιλάτε όλοι εδώ. Η Σαρδελίτσα είναι η ελληνική. Ακριβώς αυτό. Κάθε φορά, λοιπόν, πάτε να φάτε ένα ψαράκι και τρώτε λίγο τη Σαρδελίτσα σας και αν είναι παντρεμανία είναι ακόμα καλύτερη γιατί είναι δίπλι, ξέρετε, για μας. Κάθε φορά που τρώτε τη Σαρδέλλα σας, εσείς, τρώτε τη Σαρδέλλα σας και η γεύση της Σαρδέλας, της σαρδέλας, καρτάει μόνο μερικά δευτερόλεπτα. Και άμα την πρώτα όπως τρώω εγώ, πριν καταπίνω αμάστητη, δεν κρατάει και πολύ. Για να μπεις και λίγο τσιπουράκι, το χαύσεις τη γεύση. Δεν έχει σημασία. Μόλις εσείς πίνετε την κρυπτρότερη της σαρδέλας σας, λέτε, μμμ, τι ωραία, μυρίζει η θάλασσα. Αυτή η γεύση της σαρδελήλας, κρατάει 15 δευτερόλεπτα. Όταν όμως εσείς πάτε σπίτι σας να κοιμηθείτε, μας βοηθάει σε επίπεδο κηταρικό, σκότωνει τις ελεύθερες δρίζες, είναι λίγο αντιοξιδωτικό, δηλαδή και κάνει καλό για την υγεία μας. Ακριβώς με τον ίδιο τρόπο, λειτουργούν και τα θετικά συναισθήματα. Μπορεί το θετικό συνέσθημα να κρατάει μερικά δευτερόλεπτα, αλλά πάω και να χαρείτε και λέτε, τι χαρούμενος που είμαι, και μετά βλέπεις τον οργανισμό της ΔΕΙ και σου έβγει χαρά. Δεν έχει σημασία, γιατί το ότι βίουσες χαρά έστω για μερικά δευτερόλεπτα, έχει παίζει έναν ευεργετικό ρόλο. Είναι σημαντικό για τη σωματική μας υγεία. Το λέω καλά, είναι σαφές. Έτσι, λοιπόν, το να βιώνει κανει σατικά συναισθήματα, είναι πάρα πολύ σημαντικό, και είναι καλό στην ψυχή μας συνολικότερα. Δυστυχώς δεν μιλάμε για αυτό το πράγμα. Θα σας αναχωρέσω, αλλά η θετική σκέψη δεν λειτουργεί από ότι έχουμε βρει επιστημονικά. Είναι μάλλον τύχη. Και δεν σας μιλάω για τη θετική σκέψη, σας μιλάω για τα θετικά συναισθήματα. Δηλαδή, δεν είναι το να σκέφτεστε θετικά. Εδώ είχα μια κυρία από σαν μια μιλία μου, και μου λέει, μα εγώ γνωρίσα τον άντρα μου μέσα από τη θετική σκέψη. Λέω τι εννοείτε, λέει πήγα σε ένα μπαρ, τον ήρθα στην γωνία, και έλεγα γύρω να με κοιτάξεις, γύρω να με κοιτάξεις, και γύρισε και με κοιτάξε. Κι έτσι λοιπόν παντρευτήκαμε. Λέω, συγγνώμη, αλλά ξέρετε αυτό δεν έχει να κάνει, πιστημονικά δεν αποδεικνύεται. Δεν σας μιλάω λοιπόν για τη θετική σκέψη, σας μιλάω για τη βίαιοσθετικό συναισθημά του. Όπως επίσης, σας μιλάω για κάτι άλλο, το οποίο λέει ότι... Ήμουν από χθες σε έναν κινηματογράφο, κλπ. Έχετε ένας κύριος, ο οποίος μου λέει, κύριε Σταλίκα, τι κάνετε. Δεν το ξέρω ποιος είναι ο κύριος, τον θυμάμαι, τον κοιτάω έτσι διακρατικά, μου έκανε τη δ Έτσι, άμα πάρτε μια κλίση να διδαδεύτε τη θετική μεριά του πράγματος, δεν έχει θετική μεριά του πράγματος. Μάλλα λόγια, δεν σας λέω ότι πρέπει να είστε πάντα θετικοί και να σκέφτεστε πάντα θετικά, αλλά σας λέω ότι πρέπει να βιώνετε θετικά συναισθήματα. Αυτό που σας λέω είναι ότι δεν θέλω για τα πάντα να γίνονται μέσα από θετικότητα, δεν γίνεται να είμαστε μόνο θετικοί, γιατί φαίνεται ότι ο καλός Θεός μας κατασκεύασε, μας κατασκεύασε και με τα αρνητικά και με τα θετικά συναισθήματα, χρειαζόμαστε και τα δύο. Και ότι τα αρνητικά συναισθήματα είναι πολύ χρήσιμα και δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς αυτά. Άμα δηλαδή δεν θυμώνουμε, δεν κλαίμε, δεν φωνάζουμε, δεν ζηλεύουμε, δεν θα μπορούσαμε να επιβιώσουμε. Το ότι επιβιώσαμε σαν είδος όλα αυτά τα χρόνια, έχει να κάνει ακριβώς με το γεγονός ότι βιώνουμε αρνητικά συναισθήματα. Το θέμα είναι να βιώνουμε αρνητικά συναισθήματα με χριανός βαθμού και να μην το τερματίζουμε, που λέμε. Και όχι μόνο αυτό, αλλά θέλουμε να βιώνουμε και θετικά συναισθήματα. Γιατί φαίνεται από όσο ξέρουμε, από ό,τι έχουμε καταλάβει τα τελευταία χρόνια, ότι ενώ τα αρνητικά συναισθήματα είναι πολύ χρήσιμα, γιατί μας κάνουν να είμαστε λίγο πιο παραγωγικοί, δουλεύουμε καλύτερα, όταν είμαι στρασαρισμένος δουλεύω λίγο πιο καλά, δυναμωμένος, η δύναμή μου πολλαπλασιάζεται επί 50 και μπορώ να είμαι πολύ πιο δυνατός να τρέξω πιο γρήγορα, να φύγω πιο μακριά ή να απαλέψω με κάποιον για να υποστρίξω τον εαυτό μου. Από την άλλη μητρία, το να είμαι συνεχώς σε μια αρνητική διάθεση είναι τοξική. Μετά από ένα διάστημα, δηλαδή, η αρνητικότητα των συναισθημάτων, το να είμαι συνεχώς σε μια μαύρο σύννεφο πάνω από το κεφάλι μου, δημιουργεί μια εσωτερική τοξικότητα που κάνει κακό και στη ψυχική μας υγεία αλλά και στη σωματική μας υγεία. Χρειαζόμαστε λοιπόν μια μπαλάντα, μια ζυγοστάθμιση θα λέγαμε. Από μια μεριά πρέπει να μειώσουμε τον αριθμό των αρνητικών συναισθημάτων που βιώνουμε και από την άλλη πρέπει να αρχίσουμε να βιώνουμε περισσότερα θετικά συναισθήματα. Χρειαζόμαστε μια ισορροπία γιατί εμείς οι άνθρωποι, όποιος μας έχει κατασκευάσει, ο καλός θεός, δεν ξέρω ο οποίος μας κατασκεύασε, μας κατασκεύασε και με τα αρνητικά και με τα θετικά συναισθήματα. Τα αρνητικά τα χρειαζόμαστε για να δράσουμε και για να δράσουμε και να εξοδεύουμε ενέργεια, ενώ τα θετικά συναισθήματα ανοίγουν το μυαλό μας, γεννάμε πόρους, παίρνουμε τη βενζίνη που χρειαζόμαστε, την οποία μετά την εξοδεύουμε ενώ είμαστε υπό την επίρρεια αρνητικών συναισθημάτων. Μεγάλιστα νόημα, τα λέω καλά. Άρα το μυστικό είναι, βιώστε αρνητικά συναισθήματα, αλλά μην το τερματίζετε, γιατί είμαστε στο χωριστήριο και έχουμε μια τάση να βιώνουμε πολλά αρνητικά συναισθήματα και να υπερβάλλουμε σε όλα αυτά τα πράγματα. Η αγάπη την ανευσιά μου, η οποία εμπλούσαμε και την διαβίουμά της, η οποία ήταν 9 χρονών, ήμασταν όλοι μαζεμένοι στο σπίτι της Θεσσαλονίκης και γλυγλεντούσαμε εκεί με τα γιορτάσια και της λέγαμε να πάει να διαβάσει, πάει να διαβάσει. Δεν ήθελα να πάει να διαβάσει και τελικά πήγαινε να διαβάσει, μέσα σε 10 λεπτά ξαναβγαίνει. Λέω, διάβασες? Μου λέει, διάβασα. Λέω, το μάθες? Μου λέει, η δασκάλα μας είπε να το διαβάσουμε τρεις φορές. Εγώ τρεις φορές το διάβασα, ας το μάθαινα. Από ή και πέρας λέει, εγώ το διάβασα τρεις φορές, ωραία, ας το μάθαινα. Μετά από δύο χρόνια πήγε στη μαμά της και της είπε, να μου παίρνει μια γυναίκα να μου κάνει τα μαθήματα. Λέει η μάνα της, γιατί να σου παίρνει μια γυναίκα να κάνει τα μαθήματα. Εσύ λέει, γιατί έχεις μια γυναίκα που σου κάνει το σπίτι. Του λέω, γιατί να μου παίρνει μια γυναίκα να μου κάνει τα μαθήματα, ωραία. Οπότε, ναι, με χρειάζονται οργανικά και τα θετικά συναισθήματα, αλλά χρειάζονται και μια σειρά ανάμεσα σε αυτά. Τώρα, επίσης, δεν θα σας μιλούσαν και υπερβολές. Ότι να βιώνετε θετικά συναισθήματα, θα ζήσετε 200 χρόνια, αλλά θα σας λέω ότι να βιώνει κανείς θετικά συναισθήματα, κάνει καλό στη σωματική μας και στη ψυχική μας υγεία. Τώρα, για να πάω λίγο παρακάτω, καλά μέχρι εδώ? Θα σας πω σε επόμενα 5-10 λεπτά, 15 λεπτά, πάτε πολύ, πολύ, τι έχουμε βρει στα τελευταία 25 χρόνια που έχουμε κάνει έρευνες, τι έχουμε βρει για την ευρυγεντικό ρόλο των θετικών συναισθημάτων. Θα σας αναφέρω πολύ βιαστικά μερικά πράγματα, γιατί επικεντρωνόμαστε στη μάθηση, αλλά νομίζω ένα από τα βασικά ευρύματα που έχουμε βρει, είναι ότι εμείς οι άνθρωποι φαίνεται ότι το να βιώνει κανείς θετικά συναισθήματα, όχι να σκέφτεται θετικά, να βιώνει θετικά συναισθήματα, φαίνεται να προσθέτει χρόνια στη ζωή μας. Οι άνθρωποι που είναι πιο θετικοί, που βιώνουν θετικά συναισθήματα, που είναι αισιόδοξοι, ζουν πέντε με εφτά χρόνια περισσότερα από τους ανθρώπους που είναι μέσα στη Βζινίλα. Τώρα πώς το βρήκαμε, αυτό που είναι πολύ δύσκολο, εδώ θα καταλάβετε λίγο με τις επιστημονικά κομμάτια, είμαστε σε ένα μοναστήρι στη Μάλτα, ένα μοναστήρι καλογρεών γυναικών. Αυτό είναι ένα πολύ κλασικό μοναστήρι, διότι εκεί πηγαίνουν όλα τα κοριτσάκια τα οποία έχουν γεννηθεί εκτός γάμου, είναι λίγο παράνομα, και μεγαλώνουν σε αυτό το μοναστήρι. Για μας, οι επιστήμονες, είναι πολύ σημαντικό αυτό διότι έχουμε γυναίκες που τρώμε το ίδιο φαγητό, μένουν στο ίδιο χώρο, έχουν το ίδιο πρόγραμμα ζωής, έχουν τις ίδιες φίλες, έχουν την ίδια ρουτίνα, έχουν τον ίδιο εγκατρό που τους παρακολουθεί, κοιμούνται και ξυπνάνε την ίδια ώρα, έχουν την ίδια σεξουαλική ζωή και ζουν λοιπόν όλα αυτά σταθερά. Κι έχοντας από όλα αυτή η σταθερότητα, ψάχνουμε να βρούμε γιατί κάποιες πεθαίνουν πιο νέες και κάποιες πεθαίνουν πιο μεγάλες. Πρέπει να βγάλουμε τα κομμάτια που έχει να κάνει με την πληρονομικότητα. Αυτό που βρίσκουμε, μία κονσελετωμέρα ξέχασα να την πω εδώ, σε αυτό το μοναστήρι που είναι καθολικό, υπάρχει και ο όρκος της σιωπής. Ο όρκος της σιωπής σημαίνει ότι οι καλόγρητες δεν μπορεί να μιλάνε σε όλη τη δέκα της ημέρας, μούγκα στη στρούγκα. Το έχουμε? Όταν όμως είσαι μούγκα στη στρούγκα όλη ημέρα, δεν μπορείς να, δεν μπορείς να, θα τρελαθείς. Οπότε αναγκαστικά γράφουν ημερολόγια. Έχουμε λοιπόν μαζί με τα ιατρικά τους αρχεία και τα ημερολόγια. Οπότε σε όλη αυτή τη διαδικασία ψάχνουμε να βρούμε τι είναι αυτό που διαφοροποιεί εκείνες τις γυναίκες που ζούνε πιο πολλά χρόνια, που δεν έχουν πάσει αλζάιμιρ, που δεν έχουν άνια, που δεν έχουν χρόνια σπαθήσεις, από αυτές που παθαίνουν πιο γρήγορα. Και ένα από τα πράγματα που είναι πολύ σημαντικά είναι, βρίσκουμε ότι αυτές που γράφουν στο ημερολόγιό τους με θετικό πρόσημο, ζούνε πιο πολλά χρόνια από αυτές τις καλόγρητες που γράφουν το ημερολόγιό τους με αρνητικό πρόσημο. Τι σημαίνει αυτό? 21 Οκτωβρίου 1987 η αδελφή Σουλπικία, γράφει στο ημερολόγιό της, βρέχει σήμερα. Τι όμορα που πέφτει η βροχή στο χώμα. Τι όμορα που μυρίζει το χώμα μέσα από τη βροχή. Νιώθω την ευλογία του Ιησού Χριστού παντού γύρω μας. Νιώθω τόσο πολύ ευλογημένη. Η αδελφή Παρασκευή γράφει την ίδια και την ίδια ακριβώς μέρα το παρακάτω. Βροχή και σήμερα, βροχή στην πόρτα μας, θα τέλειω τη βροχή. Άμα συνεχίζει και η βροχή, έτσι θα σαπίσουμε. Δεν αντέχω πλέον αυτή τη βροχή. Αυτή η βροχή με έχει κάνει και πονά. Άσε που πρέπει να καθαρίσω και την αυλή τρεις φορές. Είναι η ίδια μέρα, είναι το ίδιο γεγονός, αυτή που το περιγράφει με θετικό πρόσημο, ζει πέντε με εφτά χρόνια περισσότερα από αυτή που το περιγράφει με αρνητικό πρόσημο. Είστε καθόλου αντυπωσιασμένοι? Πρέπει. Διότι δεν υπάρχει τίποτα ψυχολογικό το οποίο να σας δίνει πέντε με εφτά χρόνια ζωής. Δεν υπάρχει απολύτως τίποτα. Το μόνο που έρχεται κοντά, το λέγεται το νίκο αυτό, είναι η διακοπή του καπνίσματος. Μπορείς να ζεις δυο με τρία χρόνια παραπάνω, αλλά αυτό κερδίζεις. Οπότε φαίνεται ότι να βιώνει κανείς θετικά συναισθήματα, τον κάνει να ζει πιο πολλά χρόνια. Και όπως λέμε στην θετική ψυχολογία, δεν είναι μόνο ότι η θετικότητα προσθέτει χρόνια στη ζωή μας, αλλά προσθέτει και ζωή στα χρόνια μας, γιατί όχι μόνο ζήσει περισσότερα χρόνια, αλλά ζήσει οι καλύτερα χρόνια. Μια δεύτερη έρευνα, και μετά θα πάμε στα μαθησιακά, είναι αυτή που έκανε από το Παρουσίδιο του Χάρβαρντ. Το Παρουσίδιο του Χάρβαρντ το 1939, πολύ πριν και είναι η θετική ψυχολογία, αποφάσισε να κάνει μια έρευνα για να δει πώς μεγαλώνουν και φτάνουν στη τρίτη ηλικία οι αποφοιτοί του. Έτσι λοιπόν το 1949 ξεκίνησε με τους αποφείτους του. Οι αποφοιτοί που ήταν μόνο άνδρες εκείνη την εποχή, ξεκινά και μετράει από το 1939 μέχρι το 2016, κάθε έξι μήνες τους παίρνει συνεντέξεις, τους κάνει ιατρικές εξετάσεις, για να δει ποιοι είναι αυτοί που θα ζήσουν πιο πολλά χρόνια, περισσότερα χρόνια, και αυτοί που θα είναι πιο ευτυχισμένοι. Είναι και μια έρευνα που τελειώνει η Grand Guignol Έρευνα της Ψυχολογίας, διότι μια από τις έρευνες οι οποίες κρατούσε μέχρι το 2016, είχαν πεθάνει όλοι και περιμένουν να πεθάνει ο τελευταίος, ο Johnny, ο οποίος δεν πέθαινε. Και μέχρι να πεθάνει δεν μπορούσε να βγάλει τα αποτελέσματα και λένε πέθαινε, δεν πέθαινε, πέθανε, δεν πέθανε, τελικά μια μέρα συγχωρέθηκε κι αυτός και μπορέσαμε να βγάλουμε τα αποτελέσματα. Τι λέτε ότι ήταν ο παράγοντας ο οποίος βοήθησε, ο πιο κεντρικός παράγοντας που βοήθησε στη μακροβιότητα αυτού των ανθρώπων και τι νομίζω, ποιος είναι ο παράγοντας που βοηθάει στο να ζήσει και πολλά χρόνια και καλά χρόνια. Αυτό είναι πολύ εύκολο, πες μου κάτι άλλο, πέρα από τα αυτοιτικά συναστήματα. Πάντως τα λεφτά δεν είναι, αν το ξέρεις, τα λεφτά δεν είναι. Η αυτοιτική γωνία, ναι. Διατροφή, η διατροφή παίζει κάποιο ρόλο. Για τα παιδιά θα μου πει κανείς τίποτα, τα παιδιά μωρέ. Τα παιδιά λοιπόν βρήκαμε ότι κάθε φορά που προσθέτεις ένα παιδί χάνεις πιο πόνο τους ευτυχίες. Κάθε παιδί μειώνει την ευτυχία σου. Είναι πραγματικά αυτό που λέμε ότι έτσι έχουν παιδιά, τα χαίρονται. Όσοι δεν έχουν, χαίρονται. Κατάλαβες αυτή η διαφορά άμψα, η κοψή διαφορά άμψα αυτά. Δεν είναι τα παιδιά. Είναι η διατροφή. Μπράβο, έτσι. Αυτό που βρήκαμε εκείνη την πράγμα. Ουσιαστικές και καλές σχέσεις. Αν θέλετε να ζήσετε πολλά και ευτυχισμένα χρόνια, πρέπει να έχετε ουσιαστικές σχέσεις με τους γύρω σας. Να λέει ουσιαστικές σχέσεις, ενώ πραγματικά καλές σχέσεις. Όχι τα να έχετε 16 αδέλφια με τα οποία δεν μιλήσετε για τα κυριολογικά. Αυτό δεν μετράει. Είναι οι σχέσεις που αγαπιάστε μεταξύ σας. Ήταν τα ερωτήματα πολύ σημαντικά που θέσαμε και μας έκανε φοβερή αίσθηση ότι το meaningful relationship, το να έχει κανείς δηλαδή πραγματικές ουσιαστικές σχέσεις, βοηθάει και στο να ζήσει και καλά χρόνια και στο να ζήσει και καλά χρόνια. Εδώ βέβαια έλειξε και ένα μεγάλο πρόβλημα που πήθε ανάμεσα στον Γιάννη Πάριο και στον Σάτρα Διονυσίου. Υπήρχε μια μεγάλη διαφωνία μία τη παράσταση ανάμεσά τους, διότι όπως ξέρετε ο Γιάννης Πάριος λέει πιο καλή η μοναξιά από εσένα που δεν έχω, αλλά κάνει λάθος, διότι έχει δίκιο ο Σάτρας Διονυσίου, ο οποίος τη λέει καλύτερα μαζί σου και τρελός παρά μονάχος μου και λογικός. Έτσι πάρα πολύ σωστά, αν το ξέρετε. Ωραία. Έτσι λοιπόν αυτό μας δείχνει ότι τα θετικά συναισθήματα βοηθούν στη μακροβιότητα. Όχι μόνο στη μακροβιότητα, αλλά επίσης όταν οι άνθρωποι έχουν λιγότερα ψυχολογικά προβλήματα. Αυτό που σε επίσημη γλώσσα λέμε ψυχολογία είναι τα ψυχολογικές λακούβες, ότι όταν κάποιος που βιώνει θετικά συναισθήματα δεν θα πάθει κάτι ψυχολογικό, αλλά ότι οι ψυχολογικές λακούβες στον δρόμο της ζωής του είναι πιο λίγες, έχουν λιγότερο βάθος και είναι και λιγότερο μεγάλες. Μάλλον όλοι πέφτουν μέσα σε ψυχολογικά προβλήματα, αλλά φαίνεται ότι άνθρωποι που βιώνουν θετικά συναισθήματα το βιώνουν καλύτερα με καλύτερο τρόπο και τα ξεπερνάνε πιο εύκολα. Έχουν καλύτερο νοσιοποιητικό σύστημα, δεν αρρωσταίνουν τόσο εύκολα όπως οι υπόλοιποι μας, δεν κολλούν γρύπη ή κρυολογήματα, όχι μόνο αυτό, όπως σας είπα έχουν λιπασμένο λιγότερη κατάθλιψη, λιγότερα προβλήματα ψυχολογικά. Και όσο αναφέρω τα δικά μας έχουν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα, αντέχουν περισσότερες δυσκολίες στη ζωή και φαίνεται να μπορούν να έχουν μια καλύτερη ψυχολογική υγεία και να αντέχουν έστεις τις διάφορες δυσκολίες. Συγχρική ανθεκτικότητα για αυτός που δεν καταλαβαίνει τον όρο είναι το κατά πόσο είσαι ντούρος και εντούρος. Το κατά πόσο δηλαδή όταν φάσεις ένα χαστούκι από τη ζωή αυτό θα σε ρίξει και πόσο γρήγορα θα επανεύθεις ξανανικά στα ψυχολογικά σου τυχεία. Αυτή η αίνια λοιπόν είναι πολύ σημαντική. Ένα από τα υπόλοιπα κομμάτια που εκστράσαμε και στην έρευνα που κάναμε με την Ευρώπη ήταν ότι κοιτάξαμε στην περίπτωση της κρίσης τι είναι αυτό που κάνει τους ανθρώπους να αποδίδουν καλύτερα. Μας φωνέξανε διάφορες επιχειρήσεις, εδώ έχουμε την ελληνική εταιρεία θετικής ψυχολογίας και από το Πάντιο Πανεπστήμιο και μας φωνάζεσαν και μας λέγανε να βοηθήστε γιατί το ηθικό, το μοράλ, το ηθικό της εταιρείας μας είναι στα πατώματα. Και ψάχναμε να βρούμε τι είναι αυτό που θα τους βοηθήσει και τους κάνει καλύτερους και αυτό που βρήκαμε είναι ότι οι άνθρωποι οι οποίοι είναι καλύτεροι στη δουλειά τους είναι αυτοί που αγαπάνονται δουλειά τους. Είναι αυτοί οι οποίοι πάνε καλύτερα, έχουν καλύτερη αξιολόγηση, παίρνουν πιο γρήγορα προαγωγές και έχουν και περισσότερο σαπολαδές. Σας είπα ότι ήμουν στη Θεσσαλονίκη, μεγάλωσα στη Θεσσαλονίκη στην Καλαμαριά, στα Καλαμάρια που λέμε. Στην Καλαμαριά και μεγάλωσα σε ένα σπίτι με 54 τραγωνικά μέτρα που είμαστε μέσα σε η μαμά μου, ο γομπάς μου, ο αδελφός μου, η γιαγιά μου, εγώ και ο θείος μου. Να πάρω το πόδι από τη μύτη μου ένα πράγμα, κάθε Παρασκήρι μες στη σκάφη μας πλένανε, ξέρετε πως είναι αυτά τα γραφικά. Και όταν λοιπόν μεγάλωνα εκεί μου λέγανε ότι πρέπει να διαβάσεις σκληρά, να δουλέψεις σκληρά, γιατί άμα δουλέψεις σκληρά θα επιτύχεις και αφού επιτύχεις θα γίνεις ευτυχισμένος. Λέτε και σε τέτοια πράγματα στα παιδιά σας, ε? Κάνετε πολύ καλά και δεν τους τα λέτε γιατί αυτό που φαίνεται είναι ότι αυτό δεν δουλεύει. Αυτό που δουλεύει πραγματικά δεν είναι ότι δηλαδή η σκληρή δουλειά θα σε κάνει επιτυχημένο και η επιτυχία θα σου φέρει ευτυχία, αλλά ότι μάλλον είναι οι ευτυχισμένοι άνθρωποι, οι χαρούμενοι άνθρωποι, αυτοί που είναι διατεθειμένοι και να δουλέψουν πιο σκληρά και στη συνέχεια να βάλουν την έξαγορθάτια και να έχουν επιτυχία. Ξέρετε, η επιτυχία δεν φέρνει την ευτυχία, πλέον όσο η επιτυχία φέρνει και άλλη επιτυχία. Γιατί κάθε από τα επιτυχιαντικά τους λένε συγχαρητήρια, πάρε να κάνεις αυτό τώρα, πάρε μια προαγωγή και συνεχίζεις να τρέχεις. Άρα, το να είσαι κανείς, το να είναι κανείς ευτυχισμένος, το να είναι κανείς χαρούμενος, είναι προϋπόθεση για να μπορέσεις να δουλέψεις σκληρά. Όχι μόνο αυτό, αλλά θα σας έλεγα πήγαμε στις επιχειρήσεις και αρχίσαμε και μελετώσαμε στις επιχειρήσεις τι είναι αυτό που κάνει τους ανθρώπους και είναι αποτελεσματική. Αυτό που βλέπαμε ήταν ότι μόνο 25% το αν είσαι επιτυχημένος ή όχι έχει να κάνει με το αν σε κόβει, τι μυαλό έχεις, και με την εμπειρία σου. Το 75% το αν θα είσαι επιτυχημένος ή όχι έχει να κάνει με το αν είσαι αισιόδοξος, με το πώς είναι οι σχέσεις σου με τους συναδέλφους σου και με τη δυνατότητα που έχεις να αντέχεις το stress. Φαίνεται ότι εμείς οι άνθρωποι είμαστε πιο παραγωγή και πιο αποδοτική όταν μπορούμε και βιώνουμε θετικά συναισθήματα και αυτό που φαίνεται είναι ότι είμαστε τα καλύτερά μας όταν είμαστε σε θετική διάθεση και σε κίνηση. Θα λέω καλά. Όχι μόνο αυτά, αλλά από την άλλη μεριά επίσης κάνουμε λιγότερα λάθη. Είμαστε πιο ξύπνοι, είμαστε γνωστικά πιο έξυπνοι, είμαστε πιο καινοτόμοι, είμαστε πιο καινοτόμοι, είμαστε πιο δημιουργικοί. Όταν λέμε ότι πρέπει κανείς να σκέφτεται out of the box, δημιουργικός, καινοτόμος, να βρεις καινές ιδέες, φαίνεται ότι να βιώνει κανείς θετικά συναισθήματα είναι η προϋπόθεση των συνεκδυανών που λένε, είναι η προϋπόθεση και να μπορέσει να κάνει όλα αυτά. Η καινοτομία, η δημιουργικότητα είναι πάρα πολύ σημαντικά. Και τέλος, ο Νικόλας Χριστάκης από το Harvard έκανε μια πολύ μεγάλη έρευνα σε ένα βιβλίο, και είναι μια μεγάλη έρευνα που λέγεται «Συνδεδεμένη», το «Connected», στο οποίο έδειξε ότι εμείς οι άνθρωποι έχουμε όλοι το σύνδρομο του ηλιοτροπείου. Ξέρετε τα ηλιοτρόπια, οι ήλιοι που λέμε τα λουλούδια, τι κάνουν αυτά, γυρνάν προς τον ήλιο. Έτσι και εμείς φαίνεται ότι γυρνάν προς θετικούς ανθρώπους. Ότι όταν οι άνθρωποι έχουν θετικότητα, είναι αισιόδοξοι, είναι χαμογελαστοί, βιώνουν θετικά συναισθήματα, φαίνεται ότι τραβάνε κόσμο. Είναι πιο δημοφιλείς, έχουν καλύτερες παρέες, έχουν πιο γερές και σταθερές φιλίες. Και γιατί μας ενδιαφέρουν να έχουμε γερές και σταθερές φιλίες. Έλα, δίνουμε και παίρνουμε και διότι όπως λέει το Χάρβαρντ, θα ζήσετε πιο πολλά χρόνια και θα είστε και πιο ευτυχισμένοι. Δεν είναι τσάμπα όλα αυτά που γίνεται. Άρα λοιπόν σας λέω, σας λέω ότι να βιώνουν και θετικά συναισθήματα, φαίνεται ότι επιστημονικά έχει αποδειχθεί ότι κάνει καλό. Κάνει καλό στο ευζύμι μας, κάνει καλό στη σωματική ψυχή μας υγεία, στην απόδοσή μας, στην επίδοσή μας και στο ευζύμι μας γενικότερα. Τα λέω καλά, είμαστε καλά μέχρι εδώ. Το ζητούμενο λοιπόν είναι τι πρέπει λοιπόν να κάνω. Πρέπει λοιπόν κανονικά να κοιμάσετε. Διοντινιστικό αρκούδι δεν χορεύει και άυπνο αρκούδι δεν χαίρεται. Διότι άμα είστε σε αυπνία δεν μπορείτε να χαρείτε. Πρέπει λοιπόν να έχετε να κοιμάσετε καλά. Πρέπει να τρώτε καλά και όταν να τρώτε καλά, μην βλέπετε εμένα. Μην τρώτε καλά να τρώτε τις σωστές τροφές. Πρέπει να κάνετε γυμναστική, γιατί η γυμναστική φαίνεται ότι βοηθάει στην συνολική μας ευεξία και φαίνεται ότι χρειαζόμαστε και μερικά διαλύματα κάπου κάπου. Το διαλογισμό, την προσευχή, την ησυχία, την καθημερινότητα και στη συνέχεια πρέπει να βιώνουμε και θετικά συναισθήματα. Τώρα βέβαια, όταν φτάνω σε αυτό το σημείο και λέω παιδιά πρέπει να βιώνετε θετικά συναισθήματα, έχω το πτωκρατήριο ακόμα και μου λέει κύριε Σταλίκα, δεν το γνωρίζω εσείς που ζείτε, αλλά πού να τα βρω τα θετικά αιρεθίσματα, πώς να βιώνω κανείς θετικά συναισθήματα, τα λέω καλά, μπράβο. Ήρθε η ώρα λοιπόν να κάνουμε μια διαδραστική άσκηση. Προλαβαίνω πόση ώρα μιλάω, πόση ώρα έχω, προλαβαίνω, ωραία. Πού να βρω λοιπόν τα αιρεθί συναισθήματα, θέλω να μετρήσετε σε 20 δευτερόλεπτα πόσα διαφορετικά γεωμεντικά σχήματα βλέπετε, όχι πόσα ήδη, θέλω να μετρήσετε όλα αυτά τα γεωμεντικά σχήματα. Το λέω καλά, είναι το πλήθος και όχι το είδος. Μια χαρά το λες, μπράβο παιδί μου, ήρθες να, πρώτη φορά, τόσο καιρό έκανα αυτήν την ομιλία, πρώτη φορά. Το πλήθος και όχι το είδος, μ' αρέσεις. Έτσι το πλήθος, αυτό έχει σημασία. Το έχουμε, είστε έτοιμοι ή π Πάμε λοιπόν, 20 δευτερόλεπτα. Μην κομμετράς ή βοηθάς εσύ. Ωραία, φτάνει τόσο. Πόσοι βρήκατε μέχρι δέκα. Ένας, δύο, πόσοι μέχρι δέκα. Πόσα βρήκατε. Πόσα δηλαδή. 42. 9 αργείς. 15. 16. 12. Πόσα. 40. Εκεί περίσκεται το 40, έτσι. Μάλιστα, πολύ ωραία. Πόση είδατε, πόση μπορεί να μου πείτε πόσα παιδάκια ήταν μέσα στο λεωφορείο. Πόση είδατε, τι είδατε εδώ πέρα, το γραφισμένο πάνω στην πυραμίδα. Ένας κύκλος, μάλιστα. Για δείτε το λίγο. Τα θετικά ερεθίσματα υπάρχουν. Αλλά τα θετικά ερεθίσματα δεν τα βλέπουμε. Γιατί δεν τα βλέπουμε τα θετικά ερεθίσματα. Και το μυαλό μας δεν βλέπει τα θετικά ερεθίσματα, βλέπει τα αρνητικά. Μου είπε κάποια κυρία, δε μας το είπατε αυτό. Γιατί σας είπα, εγώ είχατε δίκιο. Στα λίγα μας κολόδευσε. Σε εσείς μας είπες να δούμε πόσα σχήματα να βρούμε. Ο εγκέφαλός μας λοιπόν, μας λέει, το νου σας ρε Μάλια. Και όταν ξυπνάμε το πρωί, μας βοηθάει να βλέπουμε τα αρνητικά γύρω μας, τους πιθανούς κινδύνους. Πρόσεξε μην πέσεις, πρόσεξε την πόρτα, μην ξεχάσεις τα κλειδιά, μην τρακάρεις, κλείδωσε, πού έχεις βάλει το παιδί. Δηλαδή, είναι τέτοια τα ερωτήματα που μας θέτει και δεν βλέπουμε τα θετικά πράγματα γύρω μας, όχι γιατί δεν υπάρχουν θετικά ερεθίσματα, αλλά γιατί ο εγκέφαλός μας δεν τα βλέπει. Και δεν τα βλέπει, γιατί έτσι είναι εξελιγμένος ο εγκέφαλός μας. Αυτός ο καλός Θεός που μας έφτιαξε, έφτιαξε με ταρνητικά συναισθήματα να είναι φάτσα κάρτα σε πρώτη θέση και να μας λέγε προσέξτε, προσέξτε, προσέξτε. Και καλά μας έκανε. Γιατί αν εκείνη την εποχή των σπηλαίων δεν προσέχαμε και βγήκαμε το πρωί από τη δουλειά μας και λέγαμε ότι είναι ωραίος ουρανός, θα μας είχαν φάει τώρα οι τίγρες και τα λιδάρια, ενώ όταν βγήκανες τείχο τείχο και πρόσεχες, δεν σε τρώνε τα λιδάρια και είναι πιο όλοι πιο εύκολο να το κάνεις έτσι. Η διαφορά είναι ότι εκείνη την εποχή της εποχής των σπηλαίων αυτό χρειαζόταν. Σήμερα, στον 21ο αιώνα, χρειαζόμαστε δικοστάθμιση. Πρέπει να ανοίξουμε τα μάτια μας για να μπορέσουμε να βλέπουμε τόσο τα αρνητικά όσο και τα θετικά συναισθήματα. Αυτό λοιπόν συμβαίνει για όλους, για όλο τον κόσμο. Για εμάς τους Έλληνες πιο συστηματικά να μιλήσουμε προσωπικά, εμείς οι Έλληνες επειδή έχουμε ανακαλύψει το δράμα, θεωρούμε ότι πρέπει να το ζούμε κάθε μέρα. Οπότε ζούμε όλοι μας ένα δράμα. Δεν ξέρω αν το έχετε προσέξει, όλοι μας ζούμε ένα δράμα και όλοι μας βρισκόμαστε στα καφενεία, στα ταξί και λέμε τι κάνεις, εσύ χάλια, εσύ είσαι χάλια, εγώ να δεις πόσο χάλια είμαι και κάνουμε ένα διαγωνισμό, ποιος είναι πιο χάλια, είσαι εγώ, εσύ είσαι βλάκα, εσύ είσαι βλάκα, εγώ να δεις πόσο βλάκα είμαι. Κάνουμε τέτοιους διαγωνισμούς και διάφορα αυτό που λέω εγώ, φεστιβάλ αυτολύπησης. Μας αρέσει να αυτολυπιόμαστε, να χτυπιόμαστε, να νιώθουμε ότι είμαστε χάλια ρε παιδί μου και όταν δεν έχεις ένα δικό σου δράμα να ζήσεις, δεν πειράζει, ανοίγεις τηλεόραση και βλέπεις το Παμπακέτο και λες ένα δράμα, ξέρεις, παίρνουν τη μάνα μου τηλέφωνο στη Σαλονίκη, η χάλια είμαι έκλαικα όλο το βράδυ, γιατί ρε όμα έκλαιγες, είδα το Παμπακέτο, χάλια έγινα. Λέω ρε όμα αφού σε κάνει χάλια, τι το βλέπεις, από τη ζωή βγαλμένα, ξέρεις. Και μετά, λες το Παμπακέτο, να ακούσουμε τον τραγκά ρε παιδί μου, ή να ακούσουμε τον αυτιά, να ξεκινήσει το Σαββατοκύριακό σου με αυτιά. Δηλαδή, πιο δραματικό από αυτό υπάρχει, γιατί είμαστε λίγο, μας αρέσει, μας έχουν μια λαθμία για τη λύπηση ρε παιδί μου, αυτό το φεστιβάλ αυτολύπησης δηλαδή που κάνουν, μας αρέσει πάρα πολύ και ζούμε όλοι ένα δράμα. Και δεν είναι μόνο αυτό, γιατί εμείς οι Έλληνες, είμαστε πάρα πολύ ωραίος λαός, αλλά έχουμε, ξέρετε, ένα μειονέκτημα. Το ξέρουν οι εχθροί μας και το εκμεταλλεύονται. Ξέρετε και αυτό το μειονέκτημα που έχουμε. Κανείς, μωρέ, δεν ξέρει ένα μειονέκτημα, τόσο τέλειοι είμαστε. Δεν το λέει. Δεν το λέει. Ήρθες, ξέρεις, ποιο είναι αυτό. Όχι, μωρέ, η δυχόλυτα. Μασματιάζουν. Αυτό είναι το πρόβλημα, αγάπη μου. Μασματιάζουν. Διότι, ξέρεις, τραβάμε εμείς το μάτι, εκεί που είμαστε μέσα στη τρελή χαρά, έχονται και μας μασματιάζουν ξαφνικά. Διότι, τι λέει ο λαός μας, άμα γελάμε πάρα πολύ, τι λέμε, άμα γελάμε πάρα πολύ, αχ σε καλώ να μας γίνει καλώ, πφππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππππ Πέταξε κάτι και ξενώνει όλη την ώρα, έτσι! Διότι, πιστεύουμε, έχουμε ένα κράτημα με τα θετικά συναισθήματα. Δεν τολμάμε να χαρούμε, μη μας ματιάσουμε. Ναι, μη μπεις στον κόσμο ότι είσαι καλά. Άμα σε ρωτάει, θα λες ε, καλούτσικα. Εντάξει. Άμα δεν είσαι καλά, να το πεις ότι είσαι χάλια. Υπερέβαλε και λίγο ότι είσαι χάλια, δεν πειράζει. Αλλά, άμα νιώθεις καλά, μάζεψε το. Οπότε εμείς οι άνθρωποι, οι Έλληνες μάλλον, δεν θέλεμε να βιώνουμε θετικά συναισθήματα. Θα πάμε να βιώσουμε ένα θετικό συναισθήμα, το κρατάμε πίσω, το κρύβουμε, γιατί θεωρούμε ότι αν βιώσουμε θετικά συναισθήματα, δεν θα μας βγει σε καλό, θα μας ματιάσουν. Και όχι μόνο αυτό, έχουμε και τις Ελληνίδες μάνες, οι οποίες οι Ελληνίδες μάνες θεωρούν ότι άμα δεν μας πούνε πάχινες πόδοι οι Έλληνες, δεν θα μας βγει σε καλό. Θέλω να πω μεταξύ σε ευρώ και αστείου ότι εκτός από το βιολογικό παράγοντα που μας κάνει και έχουμε πιο πολλά αρνητικά συναισθήματα, έχουμε και το πολιτιστικό παράγοντα, τη θρησκεία μας, το παρελθόν μας, τις θρησκολυψίες μας, αλλά και ολόκληρο το παιδαγωγικό σύστημα, μια και μιλάμε για τη διαβίουμαθηση, δίνει έμφαση σε αυτά που δεν ξέρεις, σε αυτά που δεν είσαι καλός. Πόσοι από σας στέλνετε τα παιδιά σας στο φροντιστήριο επειδή είναι πάρα πολύ καλοί σε ένα μάθημα? Κανείς. Όλοι στέλνεται τα παιδιά σας στο φροντιστήριο σε αυτά που είναι κούτσουρα, σε αυτό που δεν καταλαβαίνουν, για να μην είναι χαζοπούλια. Έχουν διαφορά ότι δεν τονίζουμε τα δυνατά στοιχεία των ανθρώπων, αλλά προσπαθούμε να πάρουμε κάποιον με την αδυναμία του και να τον πάμε στο μέσο όρο. Αλλά ο μέσος όρος δεν είναι πραγματικά αυτό που ζητάμε, από το πως θέλουμε κάποιος να γίνει πολύ καλός. Η διαβίουμαθηση δεν είναι μόνο για να μάθεις πράγματα που δεν σου αρέσουν, αλλά στην ουσία να βρεις τις κλήσεις σου, τα ταλέντα σου, τις ικανότητες που έχεις για να μπορέσεις να τα μεγαλώσεις. Αυτό μας λέει η αττική ψυχολογία, είναι ότι μόνο μέσα από τη θετική παρένιση, από το να βοηθήσουν τους ανθρώπους να τους πούμε τα καλά πράγματα που κάνουν και να τους βοηθήσουν και τις αξίες τους, μόνο αυτά τους βοηθήσουν να πάνε παραπέρα. Το λέω καλά. Άρα λοιπόν τι σας λέω. Σας λέω ότι παιδιά πρέπει να ζυγοσασμίσουμε τον εγκέφαλό μας. Πρέπει να μειώσουμε την αρνητικούρα από τη μία, για να αναπτύξει την αισθητικότητα από την άλλη. Και πώς το κάνουμε αυτό. Το πρώτο είναι να ανοίξει τα μάτια σας. Υπάρχουν πάρα πολλές πράγματα γύρω σας, τα οποία μπορείτε να τα δείτε, αν ανοίξετε τα μάτια σας. Το θέμα είναι να ανοίξουμε τα μάτια μας και να καθίσουμε να το δούμε. Επειδή ο εγκέφαλός μας έχει μάθει να βλέπει το αρνητικό, είναι λίγο αργός. Οπότε κάθε φορά που βλέπετε κάτι θετικό γύρω σας, πρέπει πραγματικά να σταθείτε και να πείτε τρία μη συσσύπη, ένα μη συσσύπη, δύο μη συσσύπη, τρία μη συσσύπη. Πρέπει να πείτε φωναχτά στο μυαλό σας, τι ωραίο που είναι αυτό. Και στη συνέχεια, αν μπορείτε σαν κάποιοι να πείτε, είδες τι ωραίο που είναι αυτό, αυτή η διαδικασία βοηθάει τον εγκέφαλό μας να μάθει να αναγνωρίζει και να εκτιμάει τα θετικά πράγματα που υπάρχουν γύρω του. Αυτό όμως βέβαια δεν αρκεί. Το δεύτερο είναι, προκαλέστε τη θετικότητα. Μήπως έχουμε χρόνο να σας κάνουμε μια άσκηση διαδραστική τώρα, ή δεν θέλετε? Θέλετε, ωραία. Άρα λοιπόν, για να μπείτε το 1-2-1-2-1-2. Νίκο Θεοθυμπηρός, πόση ώρα μιλάω? 50 ώρες, να σταματήσω τώρα. Πες τι. Ναι, τι να κάνεις. Ή να το κλείσουμε τώρα και να κάνουμε το διάλειμμα σε 5 λεπτά, να σας δώσουμε 5 λεπτά διάλειμμα. Ωραία. Η ίσκη διάσκηση είναι πολύ απλό. Είσαι το νούμερο 1, το νούμερο 2, το νούμερο 1, το νούμερο 2, το νούμερο 1, το νούμερο 2. Κοίτε σε 1-2-1-2-1-2 όλοι σας, ζευγαυράκια. Πολύ απλό. 1-2-1-2-1-2. 1-2-1-2-1-2. Βρήκαμε. Ωραία. Ξέρεις ποιο είναι το 1, ξέρεις ποιο είναι το 2. Πώς θέλετε να το κάνετε. Το έχουμε. Πολύ απλή άσκηση. Θέλω το νούμερο 1 να κοιτάξει το νούμερο 2 στα μάτια, να του χαμογελάσει. Και θέλω το νούμερο 2 να μείνει σοβαρό για 7 λεπτά. Είστε έτοιμοι? Πάμε. 1-2-3. Πάμε. Ωραία. Ωραία. Πώς το καταφέρατε. 1-2-3. Μάλιστα. Ωραία. Για κάντε το ανάποδα τώρα. Θέλω το νούμερο 2 να κοιτάξει το νούμερο 1. Και το νούμερο 2 να χαμογελάσει το νούμερο 1 και του να μείνει σοβαρό. Για κάντε το. Πάμε. 1-2-3. Ωραία. Το έχουμε. Πώς το καταφέρατε. Δηλαδή μου λέτε ότι είστε ενήλικοι άνθρωποι και δεν μπορείτε να καθίσετε σοβαροί για 7 λεπταρόλεπτα. Βλέπετε λοιπόν τι λέει αυτό. Ότι το χαμόγελο είναι εγγεγραμμένο στον εγκέφαλό μας. Ότι έχουμε μάθει να χαμογελάμε. Και ότι αν χαμογελάσει κανείς διόρει θετικά συναισθήματα. Άρα, δεν χρειάζεται μόνο να δείτε το θετικό και να το εκτιμήσετε. Δείτε τα πράγματα που προκαλέσετε τη θετικότητα. Κάντε ένα από τα χόμπι που έχω αναπτύξει τώρα τελευταία. Είναι κάθε φορά που βρίσκομαι σε ένα τρομπόσιο χώρο. Κάθε φορά που βλέπω κάτι καλό να γίνεται να λέω τι ωραίο που το κάνει. Οπότε αντί να κρινιάζω όπως το κρινιάζουμε όλοι για τα κακά πράγματα που βλέπουμε γύρω μας. Εγώ αποφάσισα να λέω το καλό πράγμα ότι είναι καλό. Κάποια στιγμή με σκλαβενήτη και έλεγε τι ωραία μου εξυπηρετείτε. Γρήγορη που είστε, εξυπηρετική που είστε. Σας ευχαριστώ πολύ. Και μετά που με καφουτώκαν αυτά τα 2-3 μήνες, κάποια στιγμή που ήταν τα Χριστούγεννα ήρθε αυτή η κυρία από πίσω που μου έδινε τις γαλοπούλες και τα αυτά. Και μου έκανε δώρο μια γαλοπούλα για τα Χριστούγεννα. Και λέω τι είναι αυτό. Μου λέει ότι είσαι πολύ σγενικός, είσαι το μόνος άνθρωπος να λέει ωραία πράγματα. Άρα λοιπόν, κομπλιμεντάρετε τους ανθρώπους γύρω σας. Χαμογελάστε, επιδοκιμάστε, αναγκρίστε τα ωραία πράγματα που γίνονται γύρω σας. Και τέλος, προκαλέστε την θετικότητα. Ανακαλέστε τα ωραία πράγματα. Θυμηθείτε όλους αυτούς τους καλούς λόγους και όλους τους λόγους που σας κάνουν διαφορετικό. Είστε τυχεροί, ευλογημένοι για τα παιδιά σας και την υγεία σας. Κάνοντας όλα αυτά τα πράγματα, βοηθάτε το να γίνετε πιο θετικοί γενικότερα και να αναπτύξετε τη θετικότητά σας. Να βουκάνετε τη διγοστάθμιση ανάμεσα στα θετικά και στα αγγαντικά συναστήματά σας. Στην ουσία, μία από τις βασικές τασχήφες έχουμε βρει στη θετική ψυχολογία λέει ότι αν μπορείτε και ζήτε τρεις θετικές στιγμές την ημέρα, κάθε μέρα δηλαδή, αναγνωρίστε τρία καλά πράγματα που ζούσε στη ζωή σας, που σας διώνει τα θετικά συναστήματα, ή αν μπορείτε να κάνετε τρία θετικά σχόλια κάθε μέρα για τρία ειλικρινή πράγματα ευχάριστα που συμβαίνουν γύρω σας, τότε θα βελτιώσετε τη θετικότητά σας. Μετά όταν οι άνθρωποι μου λένε, καλά ρε Σταλικά, φτάνει αυτό, υπάρχει και μια πραγματικότητα εδώ, την οποία δεν μπορείς να την αγνοήσεις. Και η απάντηση εκεί είναι, μια τελευταία άσκηση πριν κλείσουμε, είστε έτοιμοι, είστε στην τράπεζα. Πάτε λοιπόν να πληρώσετε κάτι στην τράπεζα, την ώρα που περιμένετε εκεί στην τράπεζα για να πληρώσετε, μπαίνουμε σε κάτι που κουλοφόροι, λένε εδώ πέρα κλωπεί τη τράπεζα, φωνάζει μια αγριά γύρω σας, πέφτει ένα λιποθυμά, ένας άλλος κύριος από δίπλα σας, πανικοβάλλονται οι ληστές, μπαμ, μπαμ, μπαμ, πέφτει κάποιο πυροβολισμί, νιώθετε κάτι εδώ, κάνετε έτσι, κοιτάτε, βλέπετε το αίμα να ρέει και με τη γενναιότητα που σε χαρακτηρίζει, λιποθυμάσαι. Ξυπνάς εκεί στο νοσοκομείο Βέριας, δεν ξέρω πού θα ξυπνήσουν, στο Αχέπα και σου λένε μην στεναχωριέσαι, είσαι εκτός κινδύνου, το κράμπα ήταν διαμπερές, κάνεις και τη φοβερή ερώτηση γιατί είσαι τέτοιος άνθρωπος, οι υπόλοιποι τι έγιναν και σου λένε ήταν 50 άτομα στην τράπεζα, μόνο εσύ τραυματίστηκες, όλοι άλλοι είναι καλά. Μην γελάτε καθόλου. Η ερώτηση λοιπόν είναι η αυτή εξής. Πόσοι από εσάς όταν θα βγείτε από το νοσοκομείο με το χέρι εδώ και ο κόσμος θα σας ρωτάει, τι έπασα εσύ βρε Μαρία μου, τι έπασα εσύ δε Θανάση μου, θα του πείτε Άση μου πολύ τυχερός, Άγιο είχα ή θα πείτε Άση σε συμπολίτευξη με. Πόσοι από εσάς θα πείτε ότι είστε τυχεροί, πόσοι από εσάς θα πείτε ότι είστε άτοιχοι, άλλη κατηγορία έχουμε, πόσοι από εσάς δεν νοιάζεστε που λέει. Προσέξτε λίγο τώρα εδώ κάτι πολύ σημαντικό για να το κλείσουμε εδώ. Η αλήθεια είναι ότι εσείς χτυπραγματιστήκατε από μια σφαίρα, το αν είστε τυχεροί ή αν είστε άτοιχοι είναι δική σας κατασκευή. Εσείς αποφασίζετε αν θα είστε τυχεροί ή αν θα είστε άτοιχοι ανάλογα από το που βάζετε την έμφαση. Αν βάλετε στην έμφαση, δεν σκοτώθηκα, λες Παναγία μου Άγιο είχα και άμα εκείνη τη μέρα είναι και της Αγίας Βαρβάρας, να οι βαρβαρόπιτες και να τα αυτά και να ξέρετε πως γίνονται όλα αυτά τα πράγματα. Αν από την άλλη λαγιά βάλετε την έμφαση, πενήντα άνθρωποι, μόνο εγώ τραυματίστηκα, λες ένα στους πενήντα δύο τα εκατό, δηλαδή πως το κατέμιζναμε, όντως είστε πάρα πολύ άτοιχοι. Το διατάφτα είναι ότι εμείς κατασκευάζουμε τη δική μας πραγματικότητα. Οπότε δεν ζούμε όλοι ένα δράμα, αλλά ανάλογα με το που θα βάλετε την έμφαση, θα κατασκευάσετε τη δική σας πραγματικότητα. Μπορείτε να πάτε σπίτι σας σήμερα και να πείτε πήγα εκεί και είχε μια πλήξη αφόρητη και ένας από την Αθήνα, Θαλωνικιός από την Αθήνα, έλαγε κάτι μπουρδές, ή μπορείτε να πάτε και να πείτε τι ωραίο που περάσαμε, πήφαμε και καφέ, είχε και ωραία γλυκάκια και ωραία αλμυρά, για χαρά ήτανε. Εσείς λοιπόν έχετε τον λόγο, γιατί η πραγματικότητά μας κατασκευάζεται. Η πραγματικότητά μας την κατασκευάζουμε εμείς οι ίδιοι. Διότι αυτό που έχει σημασία, από ό,τι έχουμε βρει, δεν είναι τα γεγονότα αυτά καθαστά, αλλά πως τα ερμηνεύουμε τα γεγονότα. Και δεν είναι μόνο τι γίνεται, αλλά είναι πως τι πληροφορίες έχουμε και τι βλέπουμε. Πόσοι από εσάς βλέπετε εδώ πέρα ένα βάζο και πόσοι από εσάς βλέπετε δύο πρόσωπα. Και ποιοι από εσάς βλέπετε πρώτο το βάζο. Πόσοι από εσάς βλέπετε πρώτο το βάζο. Πόσοι βλέπετε πρώτο το πρόσωπο. Και εδώ πέρα. Πόσοι από εσάς βλέπετε την νέα γυναίκα. Πόσοι από εσάς βλέπετε την ηλικιωμένη γυναίκα. Ποιοι από εσάς βλέπετε την ηλικιωμένη γυναίκα. Την ηλικιωμένη γυναίκα. Την βλέπετε. Όχι όλοι, μερικοί από εσάς. Αυτή είναι μια μικρή άσκηση. Αυτή είναι μια μικρή άσκηση, η οποία λέει ότι ανάλογα με τη διάθεση που έχουμε, βλέπουμε διαφορετικά πράγματα. Και ότι αν έχετε σε καλή διάθεση, όπως φαντάζομαι είστε τώρα, βλέπετε την κυρία την νέα. Όταν είστε μέσα στην ξενίλα, βλέπετε την γριά. Η οποία γριά, για να καταλάβετε, αυτό είναι το πηγούνι της, το στόμα της, η μύτη της, η φραντζούλα της, το ένα το ματάκι, το άλλο το ματάκι. Την είδατε? Τι σας λέω με αυτό πολύ απλά, ότι το τι βλέπει το μυαλό μας, έχει να κάνει με την ψυχολογική μας διάθεση. Αν είμαστε σε καλή διάθεση, θυμάστε τότε πως ήσασταν αρωτευμένοι, θυμάστε πως ήσασταν αρωτευμένοι και προχωρούσατε και λέγατε, τι ωραία λουλούδια, τι ωραία σύννεφα, δες αγάπη μου, ανθίσαν οι πασχαλιές. Και όταν είστε μέσα στην ξενίλα, πάτε στο σπίτι σας και λέτε, πού είναι αυτό το φαγητό και τι θα γίνει με εκείνο, δίνουμε έμφαση και βλέπουμε αυτά τα πράγματα, τα οποία θέλουμε να δούμε ανάλογα με την ψυχολογική μας διάθεση. Τελευταία ερώτημα που έχουμε κάνει, και θα κλείσω με αυτό, μας λέει ότι η ευτυχία μας βασίζεται κατά 10% στην αντικειμενική πραγματικότητα που ζούμε και το 90% αν είμαστε ευτυχισμένοι ή όχι, έχει να κάνει με τον τρόπο που αφηγούμαστε τη ζωή μας. Το πώς αφηγούμαστε τη ζωή μας, το τι είναι αυτό που βλέπουμε στη ζωή μας, είναι πολύ πιο σημαντικό από το αντικειμενικό της ζωής. Ένα τελευταίο παράδειγμα στο οποίο αν καταλάβετε, παρατραπεί λίγο χρόνου, είμαστε στη Σύρο πέρσι, το Πάσχα, όλη τη δουλειά είναι εκεί η μάνα μου μαζί, και είμαστε εκεί προχωράμε, δεν έχουμε πάει στην Απολωνία και βλέπουμε τα ρεόνια κλασικά, και της λέω μάμα δες τι ωραία είναι αυτά τα ρεόνια κλασικά εδώ πέρα και μου λέει ναι ρε παιδί μου τι κρίμα να είναι έτσι επαρατημένα, κρίμα δεν είναι. Προχωράμε λίγο παρακάτω, μου λέει αχ δες απέναντι, άνοιξε παπαρούνες, ομορφιές, πλάτσπλούτσι, θάλασσα, λιακάδες, η μάνα μου λέει δες αυτή η χοντρή απέναντι καλέμε αυτό το πράσινο που φοράει το κολλάν, αυτό το κολλάν πως το ξεκολλάν. Και λέω βρε μάμα από όλη αυτή την ομορφιά αυτό εσύ βλέπεις, εγώ λέω εγώ φταίω αυτή είναι εκεί. Προχωράμε λίγο παρακάτω, μου λέει αχ δες αυτή είναι φτιαγμένο από μάρμαρο, μου λέει η μάνα αυτό για να καθαρίσει ξέρεις τι κόπο θέλει. Οπότε είναι τι βλέπει κανείς και με φτιάχνει πράγματα έτσι ενθουσιάζεται και τα λοιπά, ωραία. Τα θετικά λοιπόν συναισθήματα επιθυάζουν την υποσωπική μας αφήγηση και η υποσωπική μας αφήγηση παίζει πολύ μεγάλο ρόλο. Πάνω σε αυτό το σημείο πολλές φορές έχονται οι άνθρωποι και μου λένε συγχαρητήρια πολύ καλή η μιλή σας αλλά ξέρετε λέει κύριε Σταλίκα εγώ είμαι καρκίνος στο ζώδιο και εμείς οι καρκίνοι είμαστε απεσιοδοξοι από τη φύση μας οπότε εγώ δεν μπορώ να αλλάξω. Έχονται κάποιοι άλλοι και μου λένε εγώ είμαι τώρα 75 το χρονό, 65 το χρονό και δεν μπορώ να αλλάξω. Οι απάντησες είναι μούρδες, ότι όλοι μπορούν να αλλάξουμε, ότι η θετικότητα μαθαίνεται. Όταν θέλουμε να βοηθήσουμε τους εαυτούς μας για να γίνουμε καλύτεροι, για να μάθουμε περισσότερα, για να ανοίξει το μυαλό μας, αργανίζουμε μια πιο πλούσια ζωή, μπορούμε να μάθουμε να βιώνουμε θετικά συναισθήματα και μπορούμε να αλλάξουμε τον τρόπο με το οποίο βλέπουμε την καθημερινότητα. Η θετική ψυχολογία είναι μια ολόκληρη επιστήμη που έχει αναλάβει ένα ολόκληρο χώρο με τον οποίο έχει μάθει πράγματα και μας δίνει διάφορες τεχνικές και μεσόδους για να μπορέσουμε να αναπτύξουμε την θετικότητά μας, το ζητούμενο είναι σε εμάς. Κλείνοντας να σας πω ότι αν θέλετε να βοηθήσετε λίγο τη θετικότητά σας να ανεβεί και λίγο τη αρνητικότητά σας να κατεβεί, προσπαθήστε να κάνετε μία από αυτές τις τρεις ασκήσεις για 21 μέρες. Τρία ωραία πράγματα κάθε μέρα, τρία πράγματα που με ευχαριστούν, που με κάνουν και νιώθω καλά. Ή τρία κοπλιμέντα, τρία θετικά ειλικρινή σχόλια για κάποιους ανθρώπους ή τρία ειλικρινές θετικά σχόλια ή τρεις τυχαίες πράξεις καλοσύνης κάθε μέρα φαίνεται ότι βοηθούν αυτά τη θετικότητά μας, ενδυναμώνουν την καλή μας διάθεση και χτίζουν την αισιοδοξία μας. Σε όλες τις μέρες έτσι, μπράβο. Και κλείνονται λοιπόν, να σας πω, η θετικότητα φαίνεται να έχει ένα πολύ ευριογετικό ρόλο των που δεν είχαμε καταλάβει μέχρι τώρα, ότι η θετικότητα γεννιέται και τρέχεται από δρόμο που νοηματοδοτούμε την πραγματικότητά μας. Και θέλετε ότι η θετικότητα θέλει λίγο δουλειά, είναι προσβάσιμη σε όλους μας, αλλά πρέπει να την προσπαθήσεις. Σας ευχαριστώ πολύ και συγγνώμη. Ευχαριστούμε πολύ τον κ. Σταλίκα, τόση χαρά που πήραμε, σα καλό να μας βγει, όπως είπαμε. Λοιπόν, θα συνεχίσουμε με τον κ. Δημόπουλο, τον κ. Ανδρέα Δημόπουλο, τώρα που έχουμε μια καλή ροή, εγώ προτείνω να μην το αφήσουμε, τι λέτε. Λοιπόν, ο κ. Ανδρέας Δημόπουλος γεννήθηκε στα Γραβενά το 1967. Είναι υποψήφιος διδάκτορας του οικονομικού δημοκρατήτου του Πανεπιστημίου Θράκης, κάτοχος μεταψυχιακού διπλώματος. Εγώ θα κάνω τη δουλειά σου από εδώ καλύτερα. Με συγχωρείτε, η δίκηση στην δίκηση έχει χρησιμοποιήσει του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και απόφαση του Θεοσκαλίου Πανεπιστημίου της Ελλονίκης. Είναι δισκοποιημένος του παιδευτής από το Νεοπέπτυχο Νέο Παιδείας, μέλος του Μητρώου Ψωλογιτών Ακανδύσεων και Θεοπαϊκών της Ανάπτυξης, μέλος του Μητρώου Καδευτών Οικονομικού Επιπερικηρίου, μέλος του Μητρώου Καδευτών ΠΟΑΕΤ. Ωραία. Είπα να εξυπηρετήσω τον Αλέξη να κάνει τη δουλειά του παράλληλα. Έχει ασχοληθεί ρευνητικά και έχει μελετήσει ενδελεχώς στο ζήτημα της απασχόλησης, ένταξης, τον εισερχομένο υποψηφίον στην αγορά εργασίας και τον τεχνικών έβρασης και επιλογής προσωπικού με τη μέθοδο της συνένταξης και έχει λοποιήσει μεγάλο ρυθμό διαλέξεων σε διάφορους φορείες για αυτό το συγκεκριμένο θέμα. Έχει συμμετοχή σε προγράμματα ως επιστημονικός συνεργάτης και ως σύμβουλος επιχειρηματικότητας παρέχοντας υπηρεσίες καθοδήγησης, συμβουλευτικής, mentoring και διάγνωσης σε μεγάλο ρυθμό επιχειρήσεων συντονίσουτας και την ομάδα των μεντόρων στη Βόρεια Ελλάδα. Έχει διατελέσει επίσης σύμβουλος εκπαίδευσης των Κέντρων Εκπαίδευσης Ελλήκων του Ινστιτούτου Διαρκούς Εκπαίδευσης Ελλήκων του Υπουργείου Παιδείας και Θεσκευμάτων στο Νομό Θεσσαλονίκης με αντικείμενα την επιστημονική παρακολούθηση εργοδευτικών προγραμμάτων το ΚΕΕ, την επιλογή και κατάταξη των επαιδευομένων σε τμήματα εκπαίδευσης, την αξιολόγηση των δεξιοτήτων των εκπαιδευομένων αυτών που αποκτήθηκαν από την παρακολούθηση συγκεκριμένων τμήματων, έχει εργαστεί ως ειδικό επιστημονικό προσωπικό του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης και είναι συγγιτής του με περισσότερες των 730 δεκτικών ωρών σε θέματα management, διοίκηση ανθρώπινου παράγοντα, επικοινωνίας, ηγεσίας, ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού και σε διάφορους φορές υπηρεσίας του Υπουργείου Παιδείας. Έχει δημοσιεύσει σειρά άρθρων σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά, συνεντέξεις, το μέσο μαζικής ενημέρωσης, συμμετείχε με παρουσίες και ομιλίες σε διεθνή επιστημονικά συνέδρια και θέματα που σχετίζονται με την οικονομία, την απασχόληση, την επιλογή προσωπικού και τη συνέντευξη, την εκπαίδευση και την αγορά εργασίας. Επίσης είναι συγγραφέας του βιβλίου «Αγορά εργασίας. Κατακτήστε τη θέση που σας αξίζει», που αποτελεί ένα σημαντικό σύγγραμμα συμβουλευτικής και καθοδίγησης για όσους αναζητούν εργασίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και για όσους επιθυμούν είναι ανταγωνιστικοί στο σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον. Κύριε Δημόπουλα, ο λόγος εις εσάς. Καλημέρα και από εμένα. Αγαπητέ Νίκο, αγαπητοί προσκεκλημένοι φίλοι και φίλες, ευχαριστώ για την πρόσκληση. Είναι ιδιαίτερη χαρά για εμένα να βρίσκομαι στην όμορφη πόλη της Βέρειας, μια που κατάγομαι από κοντινά μέρη, από τα Καρβενάκια στην ακρίβεια, και ανάμεσα σε τόσο πολύ αξιόλογους ομιλητές. Θα προσπαθήσω να μη σας κουράσω, αν και έχω ετοιμάσει μια πολύ μεγάλη σειρά διαφανιών για την αγορά εργασίας, αλλά βλέπω ότι υπάρχει ένας μικρός, ας το πούμε, αποσυντονισμός. Λοιπόν, εγώ θα ξεκινήσω... Θα σας δείξω πριν από όλα, πριν ξεκινήσω την παρουσίασή μου, ένα σχετικό βίντεο. Και λέω σχετικό γιατί περιέχει αρκετά πράγματα, στα αγγλικά βέβαια, για την εξέλιξη της τεχνολογίας, αλλά γενικότερα της ανθρωπότητας και της επιστήμης. Με τη σύγχρονη τάση αυτό που ονομάζουμε η περισσότερη παγκοσμιοποίηση. Όμως, μέσα σε αυτό περιέχονται και άλλες ενδείξεις και άλλα στοιχεία στατιστικά, που σχετίζονται με την απασχολησιμότητα. Η απασχολησιμότητα συνδέεται καλώς ή κακώς σε πολύ μεγάλο ρόλο με την εξέλιξη της πληροφορικής και της σύγχρονης τεχνολογίας. Γιατί η πληροφορική δεν είναι μόνο τεχνολογία και η τεχνολογία δεν είναι μόνο η πληροφορική. Από το δεύτερο λεπτό και μετά του βίντεο θα δείτε πράγματα που σχετίζονται και με την απασχολησιμότητα. Θεωρώ χρήσιμο να το δείτε και αμέσως μετά εγώ θα πω στην παρουσίαση, εντάξει και θα σχολιάσουμε πράγματα για το βίντεο, αλλά και στη ροή του λόγου της παρουσίασης, οτιδήποτε θα σας απασχολήσει, θα μπορέσουμε να το συζητήσουμε ελεύθερα. Παρακαλώ. Παρακαλώ. Παρακαλώ. Παρακαλώ. Παρακαλώ. Το προσέξατε αυτό που πέρασε. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, τέσσερις γενιές ταυτόχρονα, για πρώτη φορά συμβαίνει. Προσέξτε πως επικοινωνούν μεταξύ τους. Επίσης σημαντικό, εργασίες του μέλλοντος. Παρακαλώ. Παρακαλώ. Προσέξτε πόσες εργασίας κάνονται, αλλά ταυτόχρονα δημιουργούνται. Εδώ υπάρχει ένας μύθος σχετικά με την εξέλιξη της τεχνολογίας και την απασχόληση. Παρακαλώ. Αν καταλάβατε καλά, ζούμε στην τέταρτη κινητοχρονική επανάσταση. Εξαιρετικά σημαντικά από αυτά είναι το γεγονός ότι η τεχνολογία δημιουργεί την απώλεια κάποιων θέσεων εργασίας μέσω της αυτοματοποίησης, αλλά αυτομάτως δημιουργεί επιπλέον θέσεις εργασίας. Συμπερισματικά και πολύ γρήγορα, μη σας κουράζω τι σημαίνει αυτό, και θα μπω αμέσως μετά στην παρουσίασή μου. Έχει να κάνει με τις λεγόμενες απαιτούμενες δεξιότητες. Θα το πω πολύ απλά, άλλες δεξιότητες που απαιτούνταν το 1950, το 1970 ή το 2000 και άλλες δεξιότητες που απαιτούνται σήμερα. Πολλές από αυτές σχετίζονται με την τεχνολογία. Άρα, λοιπόν, κάποιος που παλιότερα ήξερε να χρησιμοποιεί την αρρωθυμομηχανή, το απλό κομπιουτεράκι. Αυτό σήμερα δεν είναι αρκετό, όπως αντιλαμβάνεστε. Πρέπει να ξέρει να χρησιμοποιεί πολλογιστή και όχι να ξέρει να τον παίζει τα δάχτυλα. Αν δεν τον ξέρει, χάνει ενδεχομένως μια θέση εργασίας. Αυτό, κατεπέκταση, σε κάθε υπάγγελμα μπορούμε να το αναγκάβουμε στην ιατρική. Πολλές επεμβάσεις γίνονται πλέον με εξαποστάσεως, έτσι, όπως γίνονται τα μαθήματα μέσω σύγχρονης ή ασύγχρονης πλατφόρμας εκπαίδεσης με την δηλεκπαίδευση, έτσι γίνεται και η μητερική. Μπορώ να αναφέρω άπειρα τέτοια παραδείγματα, φαντάζομαι όμως ότι έγινε αντιληπτό. Ωραία. Και το λέω γιατί θα μιλήσουμε σήμερα πάρα πολύ για τις δεξιότητες, αυτές που ονομάζουμε transferable, ή employability skills, όπως τις λένε στο χωριό μου, δηλαδή με τα αφιβάσιμες δεξιότητες ή δεξιότητες απασχολησιμότητας, κάτι το οποίο το έδειξε προηγουμένως ο κ. Λάμψας. Τώρα, σε τι θα αναφερθώ εγώ σήμερα. Ωραία. Σήμερα είναι η καταλειδότερη εποχή για ανθρώπους που έχουν τις δεξιότητες, τις ζητούμενες δεξιότητες. Ταυτόχρονα, είναι η χειρότερη εποχή για όσους δεν τις έχουν. Γιατί? Γιατί η αυτοματοποίηση αυτή που σας είπα πριν, λόγω της εξέλιξης της σύγχρονης τεχνολογίας, θα αντικαταστήσει πάρα πολλά επαγγέλματα. Θα μιλήσουμε λοιπόν σήμερα για τρία διαφορετικά ζητήματα, τα οποία όμως είναι αλληλέντα μεταξύ τους. Το πρώτο είναι οι απασχολησιμότητες και ποιοι παράγοντες την επηρεάζουν. Το δεύτερο είναι οι λεγόμενες δεξιότητες απασχολησιμότητες. Και το τρίτο είναι κάποιες καλές πρακτικές διεθνείς, στις οποίες θα έχουμε την ευκαιρία να αναφερθώ και να σας παρουσιάσω για το πώς μπορεί να αυξηθεί η απασχολησιμότητα στην Ελλάδα, γενικότερα ενισχύοντας την εθνική οικονομία, αλλά και πώς εσείς οι ίδιοι, για όσους είστε στην διαδικασία αναζήτης εργασίας, μπορείτε να βελτιωθείτε και να έχετε καλύτερα και πιο απτά αποτελέσματα. Πέρα από την εξέλιξη της τεχνολογίας, θα το έχετε αντιληφθεί, υπάρχουν έντονες μεταβολές στην αγορά εργασίας και στις σχέσεις εξάρτησης των εργαζομένων με την αγορά εργασίας ή με την βιομηχανία, να το πω έτσι. Παρουσιάζονται οι λεγόμενες ευέλικτες μορφές εργασίας. Ποιες είναι αυτές? Όπως βλέπετε εδώ, έχω αναφέρει μια σειρά από αυτά. Συμβάσεις εργασίας με πληθοπορισμό, συμβάσεις απασχόλησης μηδενικών ορών, συμβάσεις σύντομης διάρκειας, μικροσυμβάσεις, εργασία αναχαρτοφυλάκια, διάφορες μορφές τηλεεργασίας και συμβάσεις επιμερισμού θέσεων εργασίας. Υπάρχει μια τάση σήμερα στην Ελλάδα, κυρίως όμως στην Ευρώπη και στις υπόλοιπες Ιππύρους, η Ελλάδα ειστερίσει αυτό αλλά ακολουθεί με καθυστέρηση, στις λεγόμενες μεταβολές στην αγορά εργασίας και στις βάσεις εργασίας. Αυτές που βλέπετε εδώ και παρουσιάζουν είναι σύγχρονες μορφές εργασίας. Κάποια στιγμή θα ξεχάσουμε αυτό που λέγαμε σύμβαση αορίστου χρόνου ή σύμβαση μονημότητας, ακόμα και στο δημόσιο. Αυτό δεν σημαίνει ότι κατά ανάγκη είναι κακό. Θα έλεγα παιναντίας έχει και πάρα πολλά καλά, γιατί βάζει το μυαλό σε γρήγορση, οδηγεί στη διαβίου μάθηση την οποία αναφερθήκαν οι προηγούμενοι οι συνομιλητές και είναι ένα αναγκαίο κακό, εγώ θα λέγα καλό σήμερα, προκειμένου κάποιος να είναι ενεργά απασχολίσιμος και διαβίου απασχολίσιμος. Η διαβίου μάθηση ως όρος δεν προέκυψε τυχεία, προέκυψε μέσα από όλες αυτές τις αλλαγές που υπάρχουν στο τεχνολογικό περιβάλλον, στο επιχειρηματικό περιβάλλον και λόγω της παγκοσμιοποίησης. Άρα λοιπόν, η τάση σήμερα είναι να γίνονται και να εφαρμόζονται ευέλικτες μορφές απασχόλησης με σύντομα χρονικά διαστήματα και επιμερισμό της εργασίας. Δηλαδή, είναι κάτι όπως γίνονται με τις ταινίες του Hollywood. Πάρα πολύ κομπάρσι, πολλοί συμμετέχουν, ο καθένας κάνει μια συγκεκριμένη δουλειά. Ένα συνολικό έργο, αν αποτελείται με άριστα το 100, θα το επιμερήσουν σε 50, σε 10 ή σε 20-30 πρόσωπα. Ένα είναι αυτό. Άρα πολλοί θα συμμετέχουν σε αυτή την εργασία. Δεύτερον, οι περισσότεροι από αυτούς θα είναι εξ αποστάσεως, θα είναι απομακρυσμένοι. Άρα κάποιος θα μπορεί να είναι ικανός, θα πρέπει να είναι ικανός και να έχει τη δυνατότητα αλλά και τη δεξιότητα να παρέχει εξ αποστάσεως εργασία. Τρίτον, όπως αντιλαμβάνεστε, απαιτούνται δεξιότητες συντονισμούς σε αυτές τις εργασίες. Εντάξει. Και τέταρτον, και σε αυτό που θέλω να καταλήξω, είναι ότι όσοι δεν αντιληφθούν αυτή την εξέλιξη της τάσης, πιθανότατα θα μείνουν άνοιγες στο μέρος. Άρα, λοιπόν, πρέπει να δούμε πώς μπορούμε εμείς να ανταποκριθούμε σε αυτές τις εξελίξεις. Επίσης, μεταβάλλεται και ο χρόνος εργασίας. Αν θα δείτε εδώ, έχω δύο έρευνες από την Αμερική και την Ευρωπαϊκή Ένωση, όπου στις ηλικίες 25 με 34 ετών, η μέση διάρκεια είναι τρία έτη, εντάξει, η οποία είναι τρεις φορές μικρότερη από αυτήν των εργασουμένων ηλικίας 55 με 64 ετών. Αντιλαμβάνεστε το χρονικό διάστημα στο οποίο παραμένει κανείς σε μια εργασία, μειώνεται με ραγδαίους ρυθμούς. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ακολουθεί, εντάξει, και βλέπετε ότι η απασχόληση διάρκειας 10 ετών μειώθηκε από 17,5% στο 12,5, δηλαδή πέντε ποσοστιές μονάδες κάτω, τα τελευταία τρία με πέντε χρόνια, εντάξει. Επίσης, πρέπει να αντιληφθούμε τι σημαίνει επιτυχία αναζήτης εργασίας για όσους βρίσκονται σε αυτό το στάδιο. Αν ρωτήσω κάποιους από εσάς, και δεν θέλω τώρα να το κάνω, τι σημαίνει για εσάς επιτυχία αναζήτης εργασίας. Οι περισσότεροι θα πείτε ότι είναι να βρω μια δουλειά. Εντάξει, αυτό είναι η πιο απλοποιημένη απάντηση. Βλέπετε, μια δουλειά που να μας αρέσει. Άλλος, ας την κάνω την ερώτηση. Με αυτό που σπούδασες, βάλε το σε εισαγωγικά και σε ένα αστερίσκο. Μπορώ να πω, ξεχάστε το αυτό. Άλλο. Πώς? Να έχει μέλλον. Τι μέλλον, όμως. Μπράβο. Άλλος θα πει να βγάζω πολλά λεφτά. Έχουμε μια τάση και σαν Έλληνες, λέμε ότι 10 Έλληνες ανωτίσεις για τη γνώμη τους θα πάρεις 11 διαφορετικές απόψεις. Λοιπόν, σωστά όλα αυτά, αλλά πόσο πραγματικά είναι στο σημερινό εργασιακό περιβάλλον. Θα δούμε. Σας έδειξα το βίντεο και είπα και αυτά για να καταλάβουμε ότι η απασχολισμότητα, αυτό που ονομάζω εγώ εμπλογιαμπύλητη και ονομάζεται έτσι στην διασνή βιογραφία, είναι μια σύνθετη έννοια. Δεν είναι τόσο απλοποιημένη. Γιατί είναι σύνθετη. Γιατί αν ενωποιήσουμε όλα αυτά που είπατε τώρα, θα αντιληφθείτε ότι υπάρχουν πολλοί παράμετρη κατά την οποία κάποιος θεωρεί τι είναι απασχολισμότητα. Τώρα, στη δική μου έρευνα που αποτελεί αντικείμενο και του διδακτορικού και μιας μεγάλης μελέτης διαχρονικής που γίνεται τώρα για την Ελλάδα, καταλήγουμε στο εξής. Υπάρχουν τρεις μεγάλοι τομείς οι οποίοι περιάζουν την απασχολισμότητα του ατόμου. Ποιοι είναι αυτοί? Πρώτος τομέας, δημογραφική και κοινωνική παράγοντες, δηλαδή η ηλικία μας, το φύλο καλώς ή κακώς επηρεάζει, οικογενειακή κατάσταση, τόπος διαμονής, διάρκεια ενεργίας κτλ. Δεύτεροι μεγάλη παράμετρος, ομάδα παραγόντων, είναι οι πηγές έβρεσης εργασίας. Δηλαδή, κατά πόσο χρησιμοποιούμε και ξέρουμε να χρησιμοποιούμε αποτελεσματικά τις διαθέσιμες πηγές αναζήτησης εργασίας. Δεν συμβάλουν όλες στον ίδιο βαθμό στην απασχολισμότητα. Τρίτη μεγάλη ομάδα παραγόντων που σχετίζονται με την απασχολισμότητα είναι οι παράγοντες επιτυχίας κατά τη διάρκεια της συνέντευξης. Μέσα από αυτές και από τις πιο σημαντικές είναι οι λεγόμενες δεξιότητες απασχολισμότητας, το βιογραφικό σημείωμα και πώς μπορούμε να το κάνουμε πιο αποτελεσματικό και ελκυστικό στον εργοδότη, η εργασιακή εμπειρία, το ομορφωτικό επίπεδο, η προσωπικότητα, το τονίζω όχι τυχαία, και οι τεχνικές υπηρεασμού ή αλλιώς impression management tactics. Από όλα αυτά, ποιο πιστεύετε εσείς ότι είναι το πιο σημαντικό στο να βρείτε εργασία, ποια ομάδα, ποια ομάδα καταρχήν. Βλέπετε ότι εδώ υπάρχουν επίσης διαφορετικές απόψεις και καλά κάνετε και διαφορετικές απόψεις, δεν χρειάζεται να συμφωνούμε σε όλα. Και οι τρεις ομάδες παραγώδων είναι εξίσου σημαντικές, με εξέχουσα θα έλεγα την τρίτη και με εξέχουσα από την τρίτη την έννοια της προσωπικότητας. Η προσωπικότητα όμως σχετίζεται όπως θα δούμε και μετά με τη λεγόμενη διαβίου μάθηση. Δηλαδή δεν χρειάζεται να πάω στη διαφάνεια. Πώς σχετίζεται η προσωπικότητα με τη διαβίου μάθηση. Είναι η αντίληψη που έχει ένα άτομο για το τι σημαίνει η εργασία. Τι σημαίνει η απόκτηση εργασίας, τι μπορεί να προσφέρει η εργασία στη ζωή πέρα από το μισθό. Προσωπικότητα επίσης σχετίζεται με αυτό που θα έλεγα ανέφερε εμέσως πλήν σαφώς προηγουμένως ο κ. Σταλίκας να βλέπουμε λίγο τα πράγματα θετικά ή αν βλέπουμε τα αρνητικά. Εγώ δεν λέω ότι είναι κακό να βλέπουμε τα αρνητικά αλλά από τα αρνητικά να μαθαίνουμε. Δηλαδή τι πρέπει να βελτιώσουμε βλέποντας τα αρνητικά. Και αυτό έχει να κάνει με την προσωπικότητα. Είναι θέμα αντίληψης, είναι αυτοκριτική που οδηγεί κάποια στιγμή στην αυτογνωσία. Αν μπορεί κάποιος να πει ότι αποκτά αυτογνωσία είναι λίγο δύσκολο πράγμα. Άρα λοιπόν όλα έχουν να κάνουν και με τη διαβίου μάθηση και με το πόσο κανείς προσπαθεί μέσα από την επιπλέον επιμόρφωση και αναζήτηση να εξελιχθεί ο ίδιος. Αν εξελιχθεί ο ίδιος θα εξελιχθεί και επαγγελματικά να είστε σίγουροι γι' αυτό. Δυστυχώς τα πράγματα για τους νέους αποφυτώντας το πανεπιστήμιο δεν είναι εύκολα σήμερα και αυτό ισχύει σε παγκόσμιο περιβάλλον. Οι νέοι είναι αυτοί που χαρακτηρίζονται, θα έλεγα αν πάτε εδώ κάτω, από υψηλή ανεργία, υποαπασχόληση λόγω των ευέλικτων ομορφών εργασίας, κατώτερες ποιοτικά δουλειές και δυσκολία στη μετάβαση σε μια αξιοπριπή εργασία. Σε αυτό συνεχισφέρουν πολλοί παράγοντες, δεν θα τους αναλύσω, κάποιους από αυτούς όμως θα τους επισημάνω. Ο κύριος Λάμσας αν δεν κάνω λάθος αναφέρθηκε εδώ πάνω έτσι στο NET, Neither in Employment nor in Education. Είναι αυτοί που δεν συμμετέχουν στον εκπαίδευση, ούτε στην απασχόληση, ούτε γενικότερα στην παιδεία. Κάποια πράγματα για την απασχολησιμότητα αξίζει να δώσουμε έμφαση στο Fougate εδώ πέρα που θα δείτε. Τι συμπεριλαμβάνει επιπλέον, λέει, προενεργούσα προσαρμοστικότητα, δηλαδή Proactive Adaptability, η οποία εμπεριέχει τη διάσταση της ταυτότητας καριέρας και πιο κάτω των δεξιοτήτων δικτύωσης. Είναι τρεις λέξεις κλειδιά, δικτύωση, μην το ξεχάσετε ποτέ θα αναφερθώ μετά σε αυτό. Προσωπική προσαρμογή, δηλαδή συνεχίει αναζήτηση και εξέλιξη. Συνεχίει διαβίου μάθηση, επένδυσης, αδεξιότητες και γνώσης, καλώς 150. Και τρίτον, προενεργούσα προσαρμοστικότητα. Δηλαδή τι? Να μάθουμε, να αναζητούμε και να διαβάζουμε το περιβάλλον εργασίας. Πώς εξελίσσεται, τι αλλάζει σε αυτά που αλλάζουν, σε τι υστερούμε εμείς, τι πρέπει να κάνουμε για να τα πεξέλθουμε σε αυτές τις αναγκαίες αλλαγές. Αυτό σημαίνει προενεργούσα προσαρμοστικότητα. Όχι μια απάθεια. Όχι αυτό που λέμε, σήμερα έχω δουλειά, εντάξει, δεν είναι έτσι. Δεν είναι έτσι τα πράγματα. Τα πράγματα μεταβάλλονται και συνεχώς οι εξελίξεις μας προλαβαίνουν. Πολύ καλός ορισμός επίσης για την αποσχολησιμότητα είναι να μίσαρα εν μίσαρα, πάω κατευθείαν στην τελευταία πρόταση, τελικά λέει να παραμένεις ενεργά, απασχολούντας κατά τη διάρκεια της ζωής σου. Έτσι είναι και σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Απασχόληση όπως βλέπετε εδώ ο ορισμός, τον International Labour Organization. Δηλαδή να μπορείς λέει εδώ, προσέξτε λιγάκι τι λέει, κάποιος να καθίσατε εργαζόμενος. Να μπορείς να εργάζεσαι πέρα από όσα περιγράφονται σε μια θέση εργασίας. Να μπορείς να προβάλλεις και να προωθήσεις τον εαυτό σου στην αγορά εργασίας. Αυτό έχει να κάνει με τις δεξιότητες του self-promotion. Δηλαδή το πώς παρουσιάζουμε τις δεξιότητες μας. Έχω γράψει στο βιβλίο μου ως απόφεγγμα στο τέλος την εξής φράση. Τελικά στην απασχολησιμότητα και στην επιτυχία στη συνέντευξη δεν είναι τόσο σημαντικό να έχεις ικανότητες και δεξιότητες, αλλά πιο σημαντικό είναι να έχεις δεξιότητες οι οποίες παρουσιάζουν αποτελεσματικά τις ικανότητες. Ο τρόπος δηλαδή με τον οποίο θα παρουσιάσουμε αυτό που είμαστε παίζει καταλυτικό ρόλο στην απασχολησιμότητα και στην εξεύριση με θέση εργασίας. Αναφερθήκαμε στις θέσεις εργασίας και τι το σημαίνει απασχολησιμότητα. Απασχολησιμότητα είναι και κάτι άλλο. Το να κατέχεις ένα πλέγμα δεξιωτήτων, αυτά που ονομάσαμε transferable skills, στα ελληνικά μεταβιβάσιμες ή μεταφερόμενες δεξιότητες, παρεμφερείς είναι η ώρα, δηλαδή ένα σύνολο δεξιωτήτων που σε καθιστούν απασχολήσιμος σε διάφορες θέσεις εργασίας και σε διάφορες χρονικές περιόδους. Αυτές κατεπέκταση οι δεξιότητες σχετίζονται με την επικοινωνία, με την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, με την δυνατότητα να συντονιστείς και να δουλέψεις ομαδικά με άλλους στο ίδιο χώρο, να παράγεις δηλαδή ένα ομαδικό έργο, και με άλλες οι δεξιότητες που σχετίζονται, ας πούμε, με την ηγεσία και αρκετές άλλες τις οποίες δεν θα αναφερθώ περαιτέρω. Η βιβλιογραφία τις ονομάζει σκληρές και ήπιας. Σκληρές πιας είναι hard skills και soft skills. Hard skills είναι τα τυπικά προσόντα, δηλαδή πτυχίο πανεπιστημίου, μεταψυχιακά, εργασιακή εμπειρία, ξένες γλώσσες, υπολογιστές. Ωραία, αυτή είναι η μία ομάδα παραμένων. Η άλλη ομάδα είναι οι λεγόμενες μεταβιβάσιμες δεξιότητες που ο ανέφερα πριν. Ξέρετε τι λέει η εμπειρία ή μάλλον πρώτα να πω, τι λέει η βιβλιογραφία, η διεθνή βιβλιογραφία, ότι οι μεταφερόμενες δεξιότητες είναι πολύ πιο σημαντικές για τους εργοδότες από ότι είναι τα τυπικά προσόντα. Ακριβώς, αυτά θα έχουμε και τη δυνατότητα να τα συζητήσουμε και μετά, αν θέλετε, ό,τι ερωτήσεις θέλετε να κάνετε. Άρα, λοιπόν, σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό, στο να καθίσατε κάποιος απασχολίσιμος, συνεισφέρουν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό οι λεγόμενες μεταβιβάσιμες δεξιότητες και δευτεροβώντας τα πτυχία. Πολλά δε μάλλον, στον ειδυτικό τομέα, γιατί εκεί δεν κρίνονται με τα τυπικά προσόντα, κρίνονται με τα πραγματικά προσόντα, έτσι, όποια κι είναι αυτά. Παρόμοια έρευνα έχω διαξάγει στην Ελλάδα τον τελευταίο χρόνο σε δείγμα 260 τόμων από επιχειρηματίες και επιχειρήσεις συγκριμένες στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών και σε δείγμα 213 τόμων από φύτων των Ελληνικών Πανεπιστημίων και Μεταπιακών Σπουδών. Τα συμπεράσματα είναι τα ίδια, έτσι, και οι δύο πλευρές τύνουν στην ίδια κατάληξη, ότι οι διεξιότητες, αυτές που είπα, συνεισφέρουν πολύ περισσότερο. Υπάρχει ένα σημαντικό πρόβλημα και ένα μεγάλο κενό στην μετάβαση των αποφύτων από τα πανεπιστημία στην πραγματική αγορά εργασίας. Η μετάβαση αυτή κρίνεται ως αρκετά επώδυνη για τους αποφύτους. Ενώ λίγες θα μπορούσα να πω και πολύ περιακτικά και επιγραμματικά, ότι δεν γνωρίζουν για το πώς να ψάξουν αποδοτικά στις διαθέσιμες πηγές αναζήτης εργασίας και το δεύτερο που υπολείπονται είναι το πώς να παρουσιάσουν τον εαυτό τους. Αυτό έχει να κάνει από το πώς να συντάξουν ένα ελκυστικό βιογραφικό μέχρι το πώς να σταθούν απέναντι σε μια δύσκολη συνέντευξη, ειδικά στη συνέντευξη ψυχολογικής υπερέντασης που κάνουμε. Το ίδιο εμφανίζεται και ως αποτέλεσμα μέσω της εμπειρίας. Επί 17 χρόνια περίπου, ως διευθυντικός θέλεχος ξένων επιχειρήσεων, έχω εξάγει πάνω από… δεν μπορώ να θυμηθώ τον πραγματικό αριθμό των συνεντεύξεων, έχω δει πάρα πολλά άτομα. Αυτό που σας λέω και αυτό που λέει η Υθνή Βιβλιογραφία, συμφωνούν. Δηλαδή οι υποψήφοι, ενώ έχουν σημαντικά προσόντα να επιδείξουν, δεν έχουν τον τρόπο να τα παρουσιάσουν. Και αυτό που ενδιαφέρει σε μια συνέντευξη, είναι όχι απλώς το τι έχεις, αλλά να μας πείσεις για αυτά που έχεις. Αυτά που έχεις, αυτά που κατέχεις ως δεξιώτης ή ως πτυχία, πώς μπορείς να τα κάνεις πρακτική εφαρμογή. Ο εργοδότης τη λέει, δεν με ενδιαφέρει τι προσόντα έχεις, τι πτυχία, με ενδιαφέρει να τα δω στην πράξη. Και από το ένα σημείο ως το άλλο, υπάρχει μια πάρα πολύ μεγάλη διαφορά. Εδώ λοιπόν, αν θέλετε, σε αυτό το skills mismatch, όπως λέμε, στο οποίο θα αναφερθώ τώρα, παίζει πολύ μεγάρο ρόλο η διαβίου μάθηση. Δηλαδή, το κενό στο οποίο θα αναφερθώ τώρα, των λεγόμενων δεξιωτήτων απασχόλησης, των transferable skills, που δημιουργείται μέσα από την τυπική κατάρτιση από τη γνώση, που έρχεται μέσα από την πρώτο βάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση, μπορούν σε πολύ μεγάλο βαθμό να το καλύψουν διάφοροι άτυποι και τυπικοί φορείς εκπαίδευσης, πέρα από την πρώτο βάθμια ή δευτεροβάθμια ή τριτοβάθμια. Ένας από αυτούς τους φορείς είναι και τα κέντρα διαβίου μάθησης. Και έχετε, φαντάζουμε εδώ, την ευκαιρία και τη χαρά να έχετε ένα αρκετά δραστήριο και αποτελεσματικό κέντρο διαβίου μάθησης, που μπορεί να προσφέρει τέτοια προγράμματα. Γιατί γίνεται αυτό, γιατί μπορεί να συνδυάσουν την εξειδίκευση στα προγράμματα, στην κατάρτιση, με την αγορά εργασίας και την ευελιξία, δηλαδή να στοχεύσουν σε συγκεκριμένα ζητούμενα προσόντα, δεξιότητες ή οτιδήποτε απαιτήτες σε κάθε επάγγελμα. Αυτό δυστυχώς δεν το έχουν τα πανεπιστήμια, δεν έχουν αυτή την ευελιξία. Ακολουθούν ένα συγκεκριμένο κύκλο σπουδών και θα αναφερθώ στα μειονεκτήματα των πανεπιστήμιων. Λίγο πολύ ο κ. Σλάμ σας το επισήμανε με αρκετά έτσι, θα έλεγα, καυστικό τρόπο. Λοιπόν, τι λένε οι έρευνες γενικά στην Ελλάδα και η δικιά μου αλλά και άλλα στο εξωτερικό. Ότι υπάρχει μια τεράστια απόκλειση ανάμεσα στα προσόντα που ζητάνε οι εργοδότες και ανάμεσα στα προσόντα που κατέχουν οι υποψήφοι. Πάμε λίγο να το δούμε και ίσως αριθμητικά αυτό. Αυτό που σας λέω δεν ισχύει μόνο στην Ελλάδα, ισχύει στην Ευρώπη, ισχύει στην Αμερική, στην Ασία κτλ. Προσέξτε τώρα, ένας στους τρεις Έλληνες, αυτή είναι μια μελέτη του ΣΕΒ του 2018, 19 δημοσιεύτηκε το 18 πραγματοποιήθηκε. Τι λέει, ένας στους τρεις Έλληνες εργάζεται σε δουλειά κατώτερη των προσόντων του. Γιατί, γιατί υπάρχει η λεγόμενη αναντιστυχία προσόντων. Υπάρχουν διάφορες μορφές αναντιστυχίας προσόντων. Η πρώτη λέγεται skills mismatch, αυτό είναι έλλειψη δεξιοτήτων. Δεν έχουμε τα προσόντα που απαιτεί αγορά εργασίας, εντάξει, αυτό που ανέβαινα πριν με την τεχνολογία. Δεύτερη μορφή αναντιστυχίας είναι οριζόντια αναντιστυχία. Τι εννοούμε οριζόντια αναντιστυχία. Είναι η περίπτωση εκείνης στην οποία οι υποψήφιοι για την αγορά εργασίας ή απόφυτ των πανεπιστημίων κατέχουν κάποια προσόντα αλλά δεν είναι αυτά που αφορούν το συγκεκριμένο κλάδο εργασίας στον οποίο απευθύνονται. Κατανοηθώ αυτό. Έχουμε προσόντα αλλά δεν ταιριάζουν με τις θέσεις εργασίας, δεν ταιριάζουν με τον κλάδο, με το industry code που λέμε. Υπάρχει η άλλη μορφή, η κάθετη αναντιστυχία. Τι σημαίνει η κάθετη αναντιστυχία. Αυτό το εννοούμε υπερεκπαίδευση ή υποεκπαίδευση. Η λεγόμενη υπερεκπαίδευση. Δηλαδή έχουμε προσόντα πολύ πιο πάνω από αυτά που απαιτεί η θέση εργασίας. Είμαστε αυτό που λέμε overqualified. Εντάξει. Και εκεί υπάρχει πρόβλημα. Πού αφήλεται αυτό το πρόβλημα. Σύμφωνα με τις έρευνες αλλά και με τις εκτιμήσεις που έχουμε κάνει σε συνεργασία με άλλους φορείς, με τη ΓΕΣΕΒΑ και με το ΣΕΒ, δύο είναι τα κύρια ζητούμενα για την ελληνική οικονομία, για τα πανεπιστήμια και για την αγορά εργασίας. Το ένα είναι η αναντιστυχία των προσόντων, δηλαδή τα πανεπιστήμια, οι εκπαιδευτικοί φορείς βγάζουν αποφύτους κατά τον τρόπο που θέλουν αυτοί. Δηλαδή ενισχύουν τις σχολές που θέλουν για τον αλφαίβι τα λόγο, δεν θα μπορώ σε αυτό, έτσι. Βγάζουν αποφύτους λοιπόν που δεν έχουν αντίκρισμα στα επαγγέλματα της αγοράς εργασίας. Αυτό είναι ένα ζητούμενο, αν μπορώ έτσι να το γενικεύσω, αν και δεν μου αρέσουν οι γενικεύσεις. Το δεύτερο ζητούμενο, πολύ σοβαρό, είναι ότι η ελληνική αγορά εργασίας δεν προσφέρει θέσης εργασίας τους αποφύτους εντάσσεως εργασίας, εντάσσεως κεφαλαίου γνώσης. Δηλαδή τι γίνεται. Δεν προσφέρει κατάλληλες θέσεις εργασίας για το σύνολο των αποφύτων των πανεπιστημίων. Άρα εδώ υπάρχει ένα job mismatch ας το πούμε. Άλλα προσφέρει η ελληνική αγορά εργασίας, άλλα έχουμε εμείς. Εντάξει. Αυτές είναι οι κυρίες δύο ομάδες. Τώρα το πώς υπολογίζουμε αυτό το skills mismatch ή την αντισχεία δεν μας απασχολεί πως τώρα. Αυτή βέβαια η υπερεκτεταμένη απασχόληση, δηλαδή στην Ελλάδα παρουσιάζεται το εξής φαινόμενο. Υπάρχουν άνθρωποι με πάρα πολλά τυπικά προσόντα, πτυχία, μεταψυχιακά, διδακτορικά κτλ. Οι οποίοι μένουν άνεργοι. Αυτό όμως έχει τριπλό δισμενές αποτέλεσμα. Πρώτον στους ίδιους αναγκάζονται να φύγουν στο εξωτερικό, χωρίς αυτό να σημαίνει κακό. Εγώ δεν λέω ότι είναι κακό αυτό, ίσα θα πω ότι είναι καλό και θα το δικαιολογήσουμε. Δεύτερον, εργάζονται ή αναγκάζονται να εργαστούν σε θέσεις κατώτερες των προσδοκιών τους με ό,τι συνεπάγεται αυτός, αυτό που είπε ο κ. Ταλίκας, αν το είπε έτσι, την ευχαρίστηση. Η ευχαρίστηση έρχεται μέσα από την ικανοποίηση. Αν εγώ δεν είμαι κανοπημένος γιατί δεν αξιοποιώ πλήρως τα προσόντα μου, δεν παράγω και τόσο γιατί δεν είμαι ευχαριστημένος. Εν τέλει δεν είμαι και ευτυχισμένος, έτσι. Και τρίτον, δημιουργείται πρόβλημα υποπαραγωγικότητας και οικονομικής απώλειας στην ελληνική οικονομία. Γιατί? Γιατί από την μια μεριά έχουμε στο βαθμό 100 τα λεγόμενα skills και από την άλλη χρησιμοποιούμε το 50. Αλλά αυτό το υπολοιπώμενο 50 πάει χαμένο, πάει στράφει. Ή πάει στην Αμερική όπου μεταναστεύουν ή πάει στη Γερμανία και το εκμεταλλεύεται άλλη χώρα. Είναι το φαινόμενο του brain drain που λίγο πολύ αποδείχθηκε ότι είναι 28 δισεκατομμύρια ή 2,8 δισεκατομμύρια. 12. Είναι την απώλεια που έχουμε εδώ άλλα εννιά, αν θυμάμαι καλά, 21 δισεκατομμύρια. Δηλαδή η ελληνική οικονομία αυτή τη στιγμή χάνει 21 δισεκατομμύρια από το καθάριστο εθνικό προϊόν. Κατανοηθώ. Λοιπόν, είπαμε για την κάθε και την οριζόντια. Προσέξτε τώρα τι συμβαίνει σε άλλες χώρες. Δεν φαίνεται καθαρά μάλλον, κύριε. Ναι, εγώ δεν τα βλέπω καλά γιατί έχω πρόβλημα με τα μάτια μου. Κοιτάξτε να δείτε τώρα. Αν θα δείτε εδώ στην Ελλάδα, τί λέει εδώ, 43,34% υπερεκπαιδευμένης απασχόλησης σε νέους μεταξύ 25 με 34 ετών. Τι σημαίνει υπερεκπαιδευμένη? Έχουμε νέους 25 με 34 με πάρα πολύ high skilled employees σε ποσοστό 43,33%. Σ' άλλες χώρες τι συμβαίνει. Αν πάμε Ισπανία και Πορτογαλία 40 ακόμα πιο κάτω από μας, Πορτογαλία ακόμα πιο κάτω από μας, εντάξει. Η Ιταλία ακόμα πιο κάτω από μας, 27,4% και ούτω καθεξής. Κοιτάξτε τις γίντες της βόρειας χώρας, σκανδιναβικές, κοιτάξτε τις γίντες στην Αγγλία 28,19%. Εκεί λοιπόν υπάρχει μια πολύ καλύτερη σύνδεση της αγοράς με τους αποφύτους. Γιατί γίνεται αυτό, θα το δούμε μέσω μετά. Ήδη είχε κάνει ένα πρόλογο και μου δίνει μια καλή πάσα εκεί ο κύριος Λάμψας. Σημασία έχει να δούμε εδώ, παρά το γεγονός λοιπόν ότι στην Ελλάδα έχουμε εκπαιδευμένους, θα το πούμε έτσι, προσοντούχους εργαζόμενους, αντινάμια εργασούμενους, εργαζόμενους παρά τα αυτά, ιστερούν σε κάποιες δεξιότητες. Πολύ σημαντική είναι η ιστέρηση σε γνώσεις και δεξιότητες που αφορούν σε συγκεκριμένη θέση εργασίας της επιχείρησης. Βλέπετε, 45% ιστέρηση. Επίσης, πολύ σημαντικό είναι στην επίλυση σύνθεσης των προβλημάτων, αυτό που ονομάζουμε problem solving. Δηλαδή, πώς θα μάθει ο εργαζόμενος να επιλύει προβλήματα. Συνήθως οι εργαζόμενοι ξέρετε τι λένε και τι λέμε μαζί με αυτούς. Δεν μας ενδιαφέρει ένας εργαζόμενος που θα αποτελέσει ένα μέρος του προβλήματός μας, μας ενδιαφέρει ο εργαζόμενος που θα λύσει ένα μέρος των προβλήματών μας. Είναι πολύ σημαντικό αυτό. Εντάξει. Και μας ενδιαφέρει αυτό που λέμε plug and play. Τι σημαίνει plug and play. Τον βάζω και δουλεύει. Αμέσως. Πώς, λοιπόν, μπορεί κάποιος να βελτιώσει αυτές τις δεξιότητες και να αναπτυχθεί. Από την πρακτική άσκηση που εφαρμόζουν τα ΤΕΙ και κακώς δεν τα εφαρμόζουν τα πανεπιστήμια. Από την εθελοντική εργασία σε διάφορες δομές απασχόλησης. Και βεβαίως από τη διαβίου μάθηση. Συμινάδια κατάρτισης που θα συνδυάζουν όμως τη θεωρία με την πράξη. Βλέπετε, λοιπόν, πώς το ένα δίνει με το άλλο. Τι γίνεται τώρα με τα πανεπιστήμια. Εδώ δεν χρειάζεται να βλέπετε αυτό. Θα σας ζαλίσει το κοινό. Τα πανεπιστήμια κάποτε θεωρούνταν ότι προσφέρανε μαζί με το τυπικό προσών και μια θέση εργασίας. Αυτό πάει. Καταρρίφθηκε. Δεν υπάρχει σήμερα. Γιατί δεν υπάρχει? Γιατί ο αριθμός των νέων προσοντούχων στην Ελλάδα, στην Ευρώπη, αλλά γενικότερα στον κόσμο, αυξάνει η ραγδαία. Ναι, αλλά η ραγδαία αυξάνει και η μη απασχόλησης. Αυξημένοι δείκτες ενεργίας. Οι τίτλοι σπουδών πλέον, αν εξαιρέσουμε το δημόσιο που είναι προαπετούμενο για να πάρει κάποιος μια θέση εργασίας, δεν προσφέρουν κάτι το ιδιαίτερο. Κάποτε θεωρούν το μεταπιακό. Ξέρετε ποιο είναι το αποτέλεσμα? Ένα πολύ μεγάλο ποσοστό σήμερα των Ελλήνων κατευθύνεται στο να κάνει μεταπιακές σπουδές. Ωραία. Και όταν το κατακτήσουν όλοι, μετά τι θα γίνει? Θα πάνε στο διδακτορικό. Κάποια στιγμή θα το αποκτήσουν αυτό. Με τους ρυθμούς που πάμε. Και λοιπόν, σας λέω εγώ το εξής. Είναι μια ερώτηση που μου αρέσει να την κάνω. Ας υποθέσουμε ότι στη Βέρεια αυτή τη στιγμή υπάρχουν τρεις θέσεις εργασίας. Λογιστές, για παράδειγμα, ή πολιτές. Μάλιστα. Τρεις θέσεις εργασίας. Ανοιχτές. Τώρα ισχύουν. Και έχουμε δύο υποψηφίους για τους πολιτές ή δύο για τους λογιστές. Προσέξτε τι λέω. Τρεις ανοιχτές θέσεις εργασίας ζητάνε πολιτές. Και έχουμε δύο που προσφέρονται. Έτσι. Σε αυτούς τους δύο, ποια είναι τα κριτήρια που πιστεύετε που θα λάβουν υπόψη. Τα τυπικά προσόντα ή άλλα στοιχεία όπως είπα πριν, η εμπειρία, οι επασχολησιμόντα και τα λοιπά. Το δεύτερο. Ποια θα πρέπει. Ερώτηση δεύτερη. Ας υποθέσουμε ότι έχουμε τρεις θέσεις εργασίας ανοιχτές. Πάλι για πολιτές. Και τρεις πολιτές αυτή τη στιγμή. Ναι. Τρεις υποψηφίους. Συγγνώμη. Πιστεύετε ότι θα προσληθούν και οι τρεις. Όχι. Γιατί. Αφού είναι τρεις οι ανοιχτές θέσεις εργασίας. Άρα λοιπόν η ανάγκη της αγοράς εργασίας με τον αριθμό των προσφερόμενων προσεκάλυψης των θέσεων μπορεί να είναι σε αντιστοιχεία αλλά τελικά δεν καταλήγει να είναι σε αντιστοιχεία γιατί κοιτάζουμε και άλλα πράγματα πέρα από τις σπουδές. Ακόμα και αν οι υποψήφοι έχουν ίδια τυπικά προσόντα όταν κάποιος από αυτούς υπερτερεί σε αυτά που λέμε μεταβιβάσιμες δεξιότητες προτιμούνται αυτοί. Και ο εργοδότης προτιμά να αφήσει μια θέση εργασίας κοινή παρά να την καλύψει επειδή υπάρχει ακόμη ένας προσφερόμενος. Γιατί ζητάει την αποδοτικότητα, την παραγωγικότητα και την αποταλεισματικότητα. Είναι κάποια ερωτηματολόγια που έχουμε χρησιμοποιήσει στην έρευνα που έχω κάνει. Δε θα αναφερθώ σε αυτά. Λοιπόν, best practices, καλές πρακτικές, κάτι στο οποίο ξεκίνησε και έδωσε έτσι η αιρέθηση με ο κύριος Λάμψας. Για να μπορέσουμε να ξεπεράσουμε το πρόβλημα της αναδυστυχίας δεξιότητων και να δημιουργήσουμε και άλλες θέσεις εργασίας. Κυρίως όμως στο να στοχεύσουμε στην εξειδικευμένη γνώση, στην απαραίτη γνώση που πρέπει να παρέχουν τα πανεπιστήμια. Όταν τα πανεπιστήμια επιτρέψουν να πω τα εκπαιδευτικά ιδρύματα γενικότερα. Έχω να προτείνω συγκεκριμένες πρακτικές και η βιβλιογραφία το προτείνει αυτό. Λοιπόν, σαφώς θα πρέπει να αφουγγραστούν την αγορά εργασίας και του τι σημαίνει η αγορά εργαστίας. Άρα θα πρέπει τα πανεπιστήμια, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα να βρίσκονται στη διαρκή επικοινωνία με την αγορά εργασίας. Να βλέπουν ποιες δεξιότητες απαιτούνται και να ετοιμάζουν από αυτοί τους να τους μορφώνουν, να τους εκπαιδεύουν πάνω σε αυτό. Ένα δεύτερο είναι ότι θα πρέπει, και αυτό το προτείνει η βιβλιογραφία και είναι πολύ σημαντικό, όμως είμαι σίγουρος ότι θα δεχτεί σημαντική σύγκρουση από το χώρο των ακαδημαϊκών, ποιο? Στη διαμόρφωση των προγραμμάτων των σπουδών να συμμετέχουν και οι εργοδότες. Όταν λέω εργοδότες όχι με μονομένα, εκπρόσωποι, για σε ε, για σε β, είναι κτλ. Γιατί είναι σημαντικό να ακούσουμε το τι πραγματικά θέλουν έτσι ώστε τα πανεπιστήμια αφού αντιληφθούν τις ανάγκες να φτιάξουν προγράμματα σπουδών σε συνάρτηση με τους εργοδότες. Αυτό είναι πάρα πολύ σημαντική παράδειγμα. Τρίτη σημαντική μέθοδος που μπορεί να βελτιώσει ένα προσχολησιμό είναι η πρακτική άσκηση. Σε πολλές χώρες, για παράδειγμα στην Πολωνία, στο Βέλιο αν δεν κάνω λάθος και στην Ολλανδία, χρησιμοποιούν πρακτική άσκηση και στα πανεπιστήμια και μαζί στα από την πρώτη μέρα των σπουδών. Μία μέρα την εβδομάδα κάνουν πρακτική άσκηση. Και ένα τελευταίο που μπορεί να συμβάλλει πάρα πολύ και αυτό έχει να κάνει με τον ίδιο τον υποψήφιο είναι η εκπαίδευση μέσω των διαφόρων τυπικών δομών, της συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάτησης και ενώ διαβίου μάθησης και τα λοιπά. Αυτό εξατάται από τον ίδιο τον υποψήφιο, όπως εξατάται και η καλή θετική σκέψη. Δεν θέλω να αναφερθώ περαιτέρω σε αυτά. Λίγο πολύ σε αυτό που διατυπώνω εδώ στα αγγλικά το έχω πει, δηλαδή δεν είναι η σημαντικότητα των διαπιστευτηρίων σου, αλλά ο τρόπος με τον οποίο τα παρουσιάζεις. Σε αυτό λοιπόν οι υποψήφοι χρειάζονται μια πραγματικά καλή εκπαίδευση, δηλαδή τι, στο πώς να συντάξουν ένα καλό βιογραφικό, πώς να ανταπεξέλθουν απέναντι στις απαιτήσεις μιας συνέντευξης, πώς να φτιάξουν ένα καλό networking και πώς να αναπτύξουν τις δεξιότητες. Αυτή η εκπαίδευση πρέπει να γίνεται από νωρίς. Μπορούν να αναλάβουν τα πανεπιστήμια, οι εκπαιδευτικοί φορείς και τα κέντρα διαβίου μάθησης, προσανατολισμένοι δηλαδή στην απασχολησιμότητα. Ο ίδιος ο διεθνής οργανισμός για την απασχόληση το επικροτεί αυτό και λέει ότι πρέπει να ξεκινάει από πάρα πολύ νωρίς στην αγορά εργασίας. Τα αποτελέσματα του είναι ιδιαίτερα σημαντικά. Υπάρχει άλλη έρευνα που έχω κάνει και η οποία το αποδεικνύει. Η αυτοπεποίθηση επίσης έχει να κάνει σε σημαντικό βαθμό με το πώς αισθανόμαστε. Είναι πολύ σημαντική στην αναζήτηση εργασίας. Σε πρόσφατη έρευνα που έχω υλοποίηση, έτσι σε αποφύτους πανεπιστήμιων, μετρώντας την επίδραση της εκπαιδευτικής πολιτικής των πραπτουχιακών σπουδών, των μετρουχιακών σπουδών και της αυτοπεποίθησης στην εν ιδιωτική είναι η αυτοπεποίθηση. Αυτοπεποίθηση τι σημαίνει? Πολύ απλά να νιώθεις ικανός να ανταπεξέλθεις. Σε οποιαδήποτε αλλαγή συμβαίνει, σε οτιδήποτε χρειάζεται να αναλάβεις. Αυτοί οι παράμετρος που σχετίζει την ιδιωτική ψυχολογία έχει να κάνει και με το επίπεδο των γνώσεων αλλά κυρίως με την προσωπικότητα, με το πόσο ισχυρός νιώθεις. Και αυτό καλλιεργείται σε σημαντικό βαθμό. Και είναι ιδιαίτερα χρήσιμο σε ανθρώπους που έχουν έλλειψη της αυτοπεποίθησης. Λοιπόν, θα κλείσω λιγάκι εδώ την παρουσίαση. Θα μου δώσετε πέντε λεπτά αν έχετε το χρόνο και τη δυνατότητα. Έχουμε πέντε λεπτάκια. Σίγουρα. Δεν το ακούω από πολλούς. Λοιπόν, όχι δεν θα δούμε άλλο βίντεο, είναι και υπάρχουν πολλά βίντεο, αλλά απλώς θέλω να σας δείξω ορισμένα πράγματα και την αγορά εργασίας. Λοιπόν, είναι σημαντικά. Να μπούμε λίγο και σε πρακτικά ζητήματα, έτσι. Πόσες πηγές αναζήτης εργασίας ξέρουμε, στα γρήγορα. Ίντερνετ γενικά, εφημερίδα, ο ΑΕΛ, στόμα στόμα, μάουθ μάουθ, βουλευτής, αυτοί έρχονται σε μας πλέον, άλλοι. Είναι τα γραφεία ευρέσως εργασίας, η εφημερίδα και τα λοιπά. Κοιτάξτε τώρα, πηγές με σημαντικότερο ρόλο για εύρεση εργασίας. Αυτή η μελέτη έγινε περίπου πριν 10-15 χρόνια. Τι λέει, η πιο σημαντική πηγή είναι 30,9. Προσέξτε, η έρευνα έγινε αυτή πριν 10-15 χρόνια, αν θυμάμαι καλά. Επίσης σημαντική η εφημερίδα, σωστά. 61,5 εδώ, τι βλέπετε, η γνωριμίες. Πάμε τώρα να δούμε κάτι άλλο. Αυτή η έρευνα την έχω τελειώσει, την έχω ολοκληρώσει πριν ένα μήνα περίπου, στην Ελλάδα. Τι λέει, δίκτυο γνωστών και φίλων, γνωριμίες δηλαδή. Μέσος όρος 3,95, με μάξιμο το 5 στην κλίμα καλή κατσκέιλτ. Αμέσως από κάτω συστάσεις εργαζομένων. Αμέσως από κάτω διαδίκτυο, που είπατε. 3,67. Το διαδίκτυο εγγελίας έχει καλύψει πλέον, το διαδίκτυο και η εγγελία σε αυτό, έχει καλύψει πλέον κάποιες άλλες πηγές εύρεσης εργασίας. Αυτό είναι σημαντικό. Γιατί? Γιατί δεν ξέρουμε πού πρέπει να απευθυνθούμε. Ποιες να χρησιμοποιήσουμε περισσότερο. Όπως βλέπετε, το δίκτυο γνωστών και φίλων κατέχει εξέχουσα θέση. Ωραία. Το μάθαμε αυτό. Και μετά? Υπάρχουν διαφορές από κράτη σε κράτη. Γενικά, ναι. Το networking. Για αυτό σας είπα στην αρχή networking. Εντάξει. Καλά το καταλάβαμε αυτό, αλλά πώς το φτιάχνουμε το δίκτυο. Έχει σημασία. Εντάξει. Πού απευθυνόμαστε. Είναι τα ποιοτικά και ποσοτικά στοιχεία ενός δικτύου. Δηλαδή πόσοι απαρτίζουν το δικτύο μας και τι είναι αυτοί που το απαρτίζουν. Ωραία. Λίγο πολύ σας αναφέρθηκα σε αυτό. Αυτά που εκτιμούμε στη συνέντευση για την επιλογή προσωπικού είναι η εκπαίδευση, τα τετρικά προσώδα, οι δεξιότητες, εμπειρία, προσωπικότητα και τα άλλα προσωπικότητα. Η προσωπικότητα είναι αυτή που υπερισχύει πολύ περισσότερο. Εντάξει. Γιατί να το κάνεις αν έχεις έναν άνθρωπο που έχει γνώση αλλά δεν έχει τη διάθεση να δουλέψει ή δεν έχει την επιμονή να βελτιώσει κάποια πράγματα ή αν δεν έχει την υπομονή για να μάθει καινούργια πράγματα. Θέλουμε ανθρώπους που να μπορούν να προσαρμόζονται στις αλλαγές του περιβάλλοντος. Έτσι. Και αυτό σχετίζεται με προσωπικότητα. Στοιχή από άλλη έρευνα στην Αυστραλία και κλείνω με τα impression management tactics. Προσέξτε. Είναι πολύ σημαντικό στην παρουσίαση ενός ανθρώπου στη συνέντευξη να μπορεί να καταδεικνύει τα σημεία στα οποία υπερέχει. Στην παρουσίαση αυτή, αυτό που μετράει πάρα πολύ είναι η γλώσσα του σώματος. Η γλώσσα του σώματος, δηλαδή το πώς ακριβώς χρησιμοποιεί τις κινήσεις, τη ματιά, τη χειραψία με τον συνεντευτή, παίζει καθοριστικό ρόλο. Μετράει κατά 55% στην επικοινωνία ως αποτέλεσμα, 7% είναι μόνο το περιεχόμενο και 38% είναι η φωνή. Θέλω να πω το εξής. Ποιον θα επιλέγατε εδώ αν αυτά οι δύο τύποι είχαν ακριβώς τα ίδια τυπικά προσώδα. Κατευθείαν δείχνετε. Τον δεξί. Γιατί, γιατί. Είναι πιο άνετος, έτσι. Μετράει αυτό. Μάλιστα. Δείχνει αυτοπεποίθηση. Ποιον θα επιλέγατε εδώ. Γιατί. Βλέπετε λοιπόν πώς η γλώσσα του σώματος, εκφράσεις, στάσεις, κτλ. επηρεάζουν αυτό που λέμε high ability, την προσληψιμότητα. Ποιον θα επιλέγατε από εδώ. Τον αριστερά. Γιατί. Δείχνει άνθρωπος πιο επικοινωνιακός, δεκτικός. Βλέπω ότι ξέρετε με τα φράζεις της γλώσσας του σώματος. Εδώ. Ποιον θα επιλέγατε. Και γιατί όχι τον δεξί. Γιατί είναι δεκτικός, επιθετικός. Βλέπετε λοιπόν ότι η γλώσσα του σώματος μιλάει από μόνης. Εντάξει. Αν έρθω εγώ, στον κύριο Σταλίκα, έφευγε τη συνέντευξη. Και πω ότι γεια σας κύριε Σταλίκα, έφευγε τη συνέντευξη. Είμαι πολύ ευκολίτης. Είμαι σίγουρος που θα τα θέλω. Βλέπετε το τίσμα. Δεν έγινε από το κουμπί. Βλέπετε το τίσμα. Δεν έγινε από το κουμπί. Ο τρόπος του να πω μέσα και τα λοιπά. Η χειραψία. Έτσι. Βέβαια, μη στάσουμε στο άλλο σημείο. Αυτά πλέον δεν μέτρανε. Θα μπορούσαμε να πούμε άπειλα τέτοια πράγματα. Θα κλείσω εγώ λέγοντας ότι καλές συγνώσεις, καλά τα τυπικά προσόντα, καλές εντεξιότητες, όλα καλά είναι. Αλλά για να είναι τελικά καλά, θα πρέπει να ξέρουμε να τα παρουσιάζουμε ως καλά. Αλλιώς το χάσαμε τώρα. Εντάξει. Επιτρέψω επομένως να κλείσω τώρα εδώ για να μην τρώω το χρόνο σας. Και ό,τι άλλο θέλετε, στη διάθεσή σας. Ευχαριστώ. Νομίζω ότι είναι μια καλή ώρα τώρα. Ευχαριστούμε πάρα πολύ τον κ. Δημόπολη για την εισηγησή του. Έτσι μας έμαθε και λίγο πώς να κοιλούμαστε. Να κάνουμε ερωτή στις ομιλητές. Τι απορίες έχουμε συγκεντρώσει μέχρι τώρα. Να πτυχθεί ένας διάλογος, δηλαδή, μετά από όλες αυτές οι ενδιαφέρουες εισηγήσεις. Τι λέτε. Στην παρέα μας είναι και ο κ. Στροχόπουλος, έχουμε δηλαδή και τη δυνατότητα να ρωτήσουμε κι αυτόν διάφορα πράγματα σχετικά, γενικά, με τη συμβολή της γνώσης. Θα ήθελα να προσθέσω να προτείνω. Θα ήταν ευχή σ' έργον, αφού είδα και ήμουνα έκπληκτος, να συμφωνήσει και σ' ένα βάθος τριετίας να διοργανώνει αυτή την ημερίδα, η Βιβλιοθήκη SSS με το Easy Education, κάθε χρόνο, και κάνοντας μερικά δείγματα ενός λεφτού από κάθε ομιλία, τα οποία προωθετικά, να μπορεί να τα στείλει σε ταχτά χρονικά διαστήματα σε όλη την περιοχή, γιατί είμαι σίγουρος ότι υπάρχει πάρα πολύ κοινό, το οποίο θα έχει την ευκαιρία όχι μόνο να ακούσει, αλλά να συμμετέχει και να τροφοδοτήσει τους ομιλητές με υλικό, το οποίο πραγματικά συνδέεται με την προσπάθεια να μπορέσει να αποκτήσει ο τόπος δυναμική. Η πραγματικότητα είναι, και δεν θέλω να μιλήσω πολύ, πάνω να δώσω λόγο σε εσάς και στους ομιλητές, είναι ότι φαίνεται ότι οι τόποι, οι οποίοι δεν είναι τουριστικοί προορισμοί και οι τόποι, οι οποίοι δεν έχουν ισχυρά πανεπιστημαϊκά εδρύματα, αλλά έχουν πληθυσμού ο οποίος να έρχεται να τα επισκέφτεται, πάσχουν και σε αυτούς ανήκει η βέρεια. Άρα, ένας τρόπος είναι να το δούμε από την θετική του πλευρά, δηλαδή να πούμε τι πρέπει εμείς να κάνουμε για να μείνουν οι άνθρωποι στον τόπο, για να αναδείξουμε αυτό το στοιχείο, άρα να αποκτήσουμε βημερία. Και το άλλο είναι το αρνητικό στοιχείο, να κλέμε τη μοίρα μας. Εάν πάμε στο πρώτο, θα έλεγα ότι αυτή η πρωτοβουλία σημερινή είναι πραγματικά κάτι που δείχνει το δρόμο σε αυτό που λέμε ανάπτυξη. Να προσθέσω εδώ και να ευχαριστήσω το Easy Education, γιατί πραγματικά είναι ένας από τους λίγους χορηγός σε αυτή τη χρονιά της Βιβλιοθήκης. Και να σας πω ότι και με απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου, αλλά και της Διεύθυσης, τα χρήματα από τη δωρεά αυτή η χορηγία διατέθηκαν σχεδόν οξυλοκρίρου για την ίδρυση και για την λειτουργία του πρώτου δικτύου Βιβλιοθήκων που γίνεται στη Μαθή, αλλά και σε όλη την Ελλάδα και περιλαμβάνει σχολικές και τη Δημόσια Βιβλιοθήκη. Και να εδώ μια διαφορά από την υπόλοιπη Ελλάδα που ευημερεί, ότι η Βέρεια που δεν ευημερεί ιδρύει το πρώτο δίκτυο. Και το δεύτερο που θα ήθελα να πω είναι ότι αν κάνετε Google διαβίου μάθησης και Βιβλιοθήκη θα δείτε εκατοντάδες αναφορές σε αυτό το διαβίου μάθησης και δημόσια Βιβλιοθήκη, γιατί νομίζω αποτελούμε ένα πρότυπο επιτομή διαβίου μάθησης, αφού από το 1992 μέχρι σήμερα η Βιβλιοθήκη συμμετείχε σε πάνω από 18 προγράμματα διεθνή χρηματοδοτούμενα από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Απλώς η ευελιξία της ήτανε ότι επειδή δεν είχε το εξειδικευμένο προσωπικό για να κάνει έτσι εμπνευστικές προγράμματα και ομιλίες, όπου είχαν οι τρεις, ένας, δύο, τρεις, τέσσερις ημερινές ομιλητές, θεώρησε ότι είναι πιο σημαντικό να δημιουργήσει ένα φυσικό περιβάλλον, το οποίο να το αλλάζει και το να μεταμορφώνει με τα χρόνια, έτσι ώστε να φιλοξενεί δημιουργικούς ομιλητές καινοτόμες πρακτικές, με έμφαση κυρίως στα πολύ μικρά παιδιά, γιατί παρόλο που εδώ είμαστε όλοι ενήλικες, για εμένα το μέλλον είναι τα μικρά παιδιά. Άρα το περιβάλλον που δημιουργούμε για αυτά τα παιδιά και για τους νέους γονείς είναι αυτό που μας δίνει ελπίδα για τα επόμενα χρόνια. Είμαι πολύ συγκινημένος γιατί ήταν μια έκπληξη για εμένα αυτή η ημερίδα και το περιεχόμενό της και θα έλεγα ότι εάν πραγματικά κινηθούμε γοροκά και αποφασίσουμε να την κάνουμε τα επόμενα χρόνια, θα έχουμε ζήτηση για πολύ μεγαλύτερες αίθουσες, γιατί ο κόσμος έχει ανάγκη και γιατί νομίζω κινήστε και κινούμαστε προσθεστή κατεύθυνση. Σας ευχαριστώ πολύ. Ο λόγος είναι σε σας για ερωτήσεις και συζήτηση μέχρι το τέλος. Ευχαριστώ πολύ. Ευχαριστώ πολύ. Αν έχετε κάποια ερώτηση ή συζήτηση ή κάποιος από τους ομιλητές να προσθέσει κάτι, μπορούμε να το ανοίξουμε λίγο, έχουμε ένα περιθώριο. Ερώτησε αν ένα της στοιχείου... Πάλι θα με μπλέξετε με την τεχνολογία εδώ και τα social media, για τα οποία εγώ δεν τα αγαπώ πάρα πολύ. Όχι γιατί δεν συνεισφέρουν, αλλά γιατί παραχρησιμοποιούνται. Μιλήσαμε για δεξιότητες, ζητούμερες και τα λοιπά. Εάν υπάρχει ένας εργοδότης όπου θέλει κάποιον ως opinion leader στα θέματα επικοινωνίας ή δημοσιότητας, κάποιον για δημόσιες σχέσεις, κάποιον για να προβάλλει τα προϊόντα του μέσα του διαδικτύου, ενδεχομένως εκεί οι followers θα παίζαν κάποιο ρόλο. Όσο πιο πολλούς έχει κάποιος, ναι. Αν τώρα, όμως, κάποιος έχει followers επειδή δημοσιεύει ιδιαίτερες φωτογραφίες στο διαδίκτυο ή γράφει κάποια σχόλια, γράφει ωραία σλόγκαν και τα λοιπά, αυτός δεν έχει κάποιον αντίκτυπο στην πραγματική αγορά εργασίας. Ναι, σας είπα ότι σε περιπτώσεις που, αν μιλάμε για κάποια θέση εργασίας, στο marketing, στην επικοινωνία, στο promotion που λέμε, ενδεχομένως εκεί να παίξει κάποιο ρόλο αυτό. Και πάντα μέσω διαδικτύου. Βέβαια, επιτρέψτε να πω ότι η ανάδειξη του διαδικτύου ως μέσο εύρης εργασίας, όπως είδατε και στατιστικά, έχει βελτιωθεί πάρα πολύ και έχει καταλήψει και άλλες θέσεις και έχουν ανεδειχθεί νέοι τρόποι. Για παράδειγμα, το LinkedIn, για όσοι το γνωρίζετε. Και όχι το Facebook, ας πούμε. Το LinkedIn είναι ένα δίκτυο επαγγελματιών και όχι μόνο, τα οποία συνδέουν μεταξύ τους διάφορους επαγγελματίες. Εκεί το προφίλ που χτίζει κάποιος, επειδή υπάρχουν στοιχεία τεκμηρίωσης για το προφίλ, δηλαδή αυτά που λέμε endorsement, δηλαδή κατά πόσο επιβεβαιώνουν αυτά που γράφει, εκεί γίνονται σημαντικές, να μην το πω business, σημαντικές συναλλαγές μεταξύ εργαζομένων και εργαδοτών. Αυτό είναι και ένα μικρομυστικό, αν θέλετε έτσι, για εμάς που ψάχνουμε προσωπικό. Φαντάζομαι όλα αυτά τα πράγματα, είμαι δασκάλα και θα μιλήσω από αυτή την άγοψη. Γίνονται για την ευτυχία του ανθρώπου και για μια ανθρώπινη κοινωνία. Άρα υπάρχουν οι ασφαλιστικές δικλείδες στους εργοδότες, που θα καταλάβουν ότι πρέπει να έχει ευτυχισμένο τον εργαζόμενο, για να κερδίσει πράγματα και στην επιχείρησή του. Να μην καταντήσουμε, δηλαδή, μου ήρθε στο μυαλό η ταινία «Μοντέρνη καιρή» του, Τσαρλί Τσαπλίν, «Εξιδίκευση» και τα λοιπά. Ένα μόνιμο άγχος να τρέχουμε πίσω από πτυχία, να αναπτύσσουμε δεξιότητες. Πιστεύω ότι η διαβίου μάθηση από τη θετική της πλευρά προσφέρει στον άνθρωπο, γιατί, όπως μας λέει και ο Αριστοτέλης, ο Ρέγιας, του Ιδένε και τα λοιπά, νιώθω ευτυχισμένος όταν είμαι δημιουργικός. Άραγε, σήμερα, έτσι όπως είναι δομημένη η κοινωνία, η επιχείρηση, ο εργοδότης, αυτός ο τομέας, φροντίζει, έχει σαν απότερο στόχο τον άνθρωπο ή το κέρδος μόνο και το ατομικό όφελος. Θα σας απαντήσω λιγάκι. Κοιτάξτε, αυτό που ρωτήσατε δεν μπορώ να το απαντήσω γενικευμένα. Δεν μου αρέσουν οι γενικεύσεις. Και δεν ισχύουν οι γενικεύσεις. Υπάρχουν διαφορές μεταξύ των εργοδοτών της Βέριας και της Αισαλονίκης. Υπάρχουν διαφορές μεταξύ των εργοδοτών της Αισαλονίκης και της Αθήνας. Υπάρχουν διαφορές μεταξύ των εργοδοτών της Αθήνας και της Νέας Υόρκης. Τι θέλω να πω με αυτό, ότι γενικότητες δεν γίνονται. Υπάρχουν εταιρείες και έχουν βραβευτεί πολλές από αυτά, όπως παραδείγματος χάρη ο Παπαστράτος ή ο Τζόνσον και Τζόνσον, που θεωρούνται καλύτερος εργοδότης για να δουλεύει κάποιος, με συγκεκριμένη τεκμηριωμένη μελέτη. Είναι οι εταιρείες που κατεξοχήν αποδίδουν πολύ μεγάλη σημασία στην εργασιακή ικανοποίηση. Γιατί η εργασιακή ικανοποίηση είναι ένας παράγοντας ο οποίος συμβάλει στην αποδοτικότητα. Άρα λοιπόν, η απάντηση στο ερώτημα είναι, υπάρχουν εταιρείες και εργοδότες που το αντιλαμβάνονται, υπάρχουν εταιρείες και εργοδότες που το αντιλαμβάνονται και κάνουν πράγματα σε αυτό, υπάρχουν και εργοδότες που δεν το αντιλαμβάνονται. Ξέρετε, υπάρχουν πολλές φορές εργαζόμενοι μια κλασική ερώτηση που κάνουμε, ή μια κλασική περίπτωση ερωτήσεων που τους βάζουμε να κάνουν τους υποψηφίους, είναι το εξής. Πέστε μου για την απασχόληση. Το πρώτο πράγμα, θα θέλετε να ρωτήσετε κάτι. Και λέει ο εργαζόμενος υποψηφίος, πόσα λεφτά θα παίρνουν. Αυτό τώρα δεν είναι θεμητό να το ρωτήσει, αλλά δεν είναι το πρώτο ζητούμενο. Να δούμε πρώτα αν εταιρειάζεις την επιχείρηση, αν μπορείς να αποδώσεις κτλ. Και μετά θα δούμε και πόσα λεφτά θα παίρνεις. Υπάρχουν επιχειρήσεις που το εκτιμούν αυτό. Εντάξει. Ή ποια είναι η θέση μου, ποιο γραφείο θα έχω. Μα δεν είναι όλες οι θέσεις εργασίας με γραφείο. Υπάρχουν λοιπόν εταιρείες που αντιλαμβάνονται αυτά τα πράγματα και μάλιστα κάνουν και κομπετήσιον εσωτερικό. Δηλαδή για την αποδοτικότητα, για την εργασιακή ικανοποίηση κάνουν μελέτη και αν δουν ότι ιστερούν σε αποτελέσματα, ψάχνονται μετά, και εδώ είναι η ουσία, τι φταίει. Και αφού βρουν το τι φταίει, προσπαθούν να πάρουν τα μέτρα που πρέπει να πάρουν για να βελτιωθούν σε αυτό. Δυστυχώς στην Ελλάδα δεν υπάρχουν πολλές τέτοιες επιχείρησεις, να λέμε την πραγματικότητα. Είναι τακτικές, είναι το ελεγόμενο υπλοίστατης φάξο σαρβέι, δείκτης ικανοποίησης εργαζομένων, που τα κάνουν οι εταιρείες οι πολυεθνικές κάθε χρόνο και το λαμβάνουν υπόψη. Και αυτό γίνεται ανώνυμα και με εξωτερικούς εξολογητές. Στην εισήγηση σας αναφερθήκατε για το πώς πρέπει τα πανεπιστήμια ή τριτοβάθμια εκπαίδευση να συνδεχθεί με την παραγωγικότητα για να διερευνήσει τις θέσεις της εργασίας, τα προσοχώντα που απαιτούνται και έτσι να διαμορφωθούν πιθανώς μέχρι και τα αναλυτικά προγράμματα. Όμως επίσης τονίσατε πόσο γρήγορα αλλάζουν τα πράγματα. Δηλαδή στην προσπάθειά του έναν πανεπιστήμιο να διαμορφώσει ένα πρόγραμμα όταν τα καταφέρει, γιατί υπάρχει και μια διαδικασία χρονική, πιθανόν να έχει αλλάξει το ζητούμενο από την αγορά εργασίας. Άρα, αν πούμε συνεχώς στη διαδικασία να ψάχνουμε αυτό που ζητά η αγορά για να βγάλουμε τους κατάλληλα εκπαιδευμένους επιστήμονες, μήπως χάνουμε το κομμάτι της προσωπικότητας και της ακαδημαϊκής μόρφωσης. Δηλαδή, μήπως τα πανεπιστήμια πρέπει να δώσουν μια βάση προσωπικότητας και πάνω εκεί να χτίσουμε μια εξειδίκευση. Γιατί αν συνεχώς πάμε να το συνδέσουμε με την αγορά εργασίας, ειδικά στις μέρες μας, που διαρκώς αλλάζει, τι κάνουμε. Επιτρέψω να πω ότι οι αλλαγές στην αγορά εργασίας είναι ραγδαίες, αλλά δεν είναι και τέτοιες που δεν τις προλαβαίνουμε. Έναν ευτοδεύτερον, οι εργοδότες, οι σοβαροί εργοδότες, οι σοβαρές επιχειρήσεις, έχουν έρευνες που κάνουν οι ίδιοι για να δουν τις ζητούμενες αξιότητες ή πως εξελιχθούν τα επαγγέλματα. Σε αυτό το βάθος της θεραπετίας μπορούν τα πανεπιστήμια να ανταπεξέλθουν διαμορφώνοντας κατάλληλα προγράμματα σπουδών. Το άλλο το β σκέλος που λέτε είναι πάρα πολύ καλό, μου άρεσε η τοποθετησία σας πραγματικά και με προβλημάτησε, έχουν να πω το εξής. Προσωπική εκτίμηση. Η προσωπικότητα είναι ένα δεδομένο του καθενός. Διαμορφώνονται σε ένα βαθμό. Η συμπεριφορά είναι αυτή που αλλάζει, η προσωπικότητα δεν αλλάζει ιδιαίτερα, δεν ξέρω αν συμφωνεί ο κύριος Ταλίκας. Τα πανεπιστήμια έχουν ένα ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας. Συμβάλουν σε αυτό. Ακαδημαϊκά. Από κει και πέρα, όμως, είναι θέμα του καθενός το πώς θα χρησιμοποιήσει και τη γνώση που θα πάρει και την προσωπικότητα που έχει διαμορφώσει μέχρι τότε και το τι θέλει να πετύχει. Το ιδέα το, και πραγματικά εντελώς αποτελεσματικό, θα ήταν να κάνουμε δουλειές που μας αρέσουν, δουλειές που να χρησιμοποιούμε τις δεξιότητες. Αυτό για μένα είναι η οτοπία. Κατά μέσο όρο, έτσι, κάποιοι το πετυχαίνουν. Και μπράβο τους. Μακάρι όλοι να το πετύχουν. Και εγώ είμαι από τους ανθρώπους που λένε, ειδικά στους γονείς, μια που προφανώς είστε γονεές, αφήστε τα παιδιά να κυνηγήσουν τα όνειρά τους. Έστω κι αν αυτό για εσάς φαντάζει ότι είναι απίθανο, έστω κι αν αυτό φαντάζει για εσάς ότι δεν θα το οδηγήσει απασχόληση. Όχι, είναι λάθος. Μακάρι ο καθένας να πιάσει το δικό του όνειρο. Τότε θα είναι και ευτυχισμένος, προφανώς, κι ας κερδίρει και λιγότερα λεφτά. Δεν έχει σημασία αυτό. Άρα, λοιπόν, η προσωπικότητα, η παιδεία, να το πω έτσι, που μάλλον εκεί θέλετε να καταλήξετε, είναι θέμα του καθενός. Το πώς θα την εξουπήσει. Οι δεξιότητες είναι κάτι άλλο. Δεν σημαίνει ότι παίρνουν τους δεξιότητες αλλιόρμου την προσωπικότητα προς Θεού. Μάλλον έχουν λόγο σοβαρό. Να προσθέσω κάτι στη δύο απαντήσεις που νομίζω είναι πολύ σημαντικές. Η ψυχολογία τουλάχιστον, η θετική ψυχολογία σε ένα βαθμό, λέει ότι το να μπορέσεις να έχεις το ευζύ, αυτό που λέμε το να ζεις καλά, είναι μια πολύ πολύ πλοκή διαδικασία, αλλά είναι μια διαδικασία που είναι κάτι πέρα και πάνω από την εργασία. Η παιδεία είναι πολύ σημαντικό και η δική μου η θέση σαν πανεπιστημιακός είναι ότι το πανεπιστήμιο κάποτε είναι από αυτούς που έλεγαν ότι το πανεπιστήμιο έπρεπε να συνδέεται με την αγορά εργασίας. Τα τελευταία χρόνια αρχίζω να πάρω μια απόσταση γιατί βλέπω πολλά νέα παιδιά που βγαίνουν στην αγορά εργασίας και είναι κούτσουρα. Κούτσουρα από μορφή παιδείας. Δηλαδή μπορεί να ξέρουν υπολογιστές, μπορεί να ξέρουν πολύ καλό IT, μπορεί να ξέρουν αυτό, αλλά δεν έχουν παιδεία. Δεν μιλάν σωστά ελληνικά. Δεν ξέρουν την ιστορία μας. Δεν ξέρουν πράγματα που θεωρώ πολύ σημαντικά. Δεν έχουν διαβάσει πέντε εββλία λογοτεχνίας. Δεν έχουν σκεφτεί κριτικές σκέψεις και αρχίζω να λέω ότι το πρόβλημά μας δεν είναι να συνδεθεί το πανεπιστήμιο με την αγορά εργασίας, αλλά να συνδεθεί το πανεπιστήμιο με την παιδεία. Να πάρουν πολύ σωστά αυτό που είπατε εσείς, να δώσουμε, ρε παιδέ μου, ένα ευρέο σύντομα γνώσεων, γνώσεων προβληματισμού, κριτικής σκέψεις, παραγώντων, τα οποία όλα αυτά θα δημιουργήσουν εκείνο το πράγμα το υπόβαθρο πάνω στα οποία θα στυθούν και οι δεξιότεροι. Γιατί αν μάθω ένα παιδί να μαθαίνει να μαθαίνει, να μάθει να μαθαίνει που λέγαμε προηγουμένως, το οποίο του κύριου Μπορτζίλας μου φαίνεται, τότε δημιουργεί σε εκείνο το πεδίο το που είναι πολύ έφορο, το να μάθει δεξιότητες, να χτίσει, κανότητες κτλ κτλ. Οπότε σε ένα κομμάτι είναι το ότι αν ψάχνουμε να βρούμε τι είναι το ευζύν, όχι η ευχαρίστηση, οι ειδονές που λέμε, αλλά το ευζύν, η ικανοποίηση, μια ζωή με νόημα, αυτό που λέμε εμείς, είναι το ότι εκεί πρέπει να ανακαλύψουμε ποιες είναι οι αρχές μας, ποιες είναι οι αξίες μας, ποιά είναι τα βασικά μας πιστεύω, τι θέλω να αφήσουμε πίσω. Τέτοια στοιχεία, για τα οποία δεν μίλησα σήμερα στην ομιλία μου, αλλά που είναι προϋποθέσεις, αν θέλετε, και αν αυτά τα στίσουμε, τώρα μιλάμε για ένα τοπικό χώρο, αν αυτά τα στίσουμε, τότε στη συνέχεια χτίζεις επάνω αυτές τις δεξιότητες. Τα άτομα που είναι ξύπνια, που έχουν προσωπικότητα, που έχουν επαιδεία, που είναι λίγο πολύ επίπεδα και πολύ πρισματικά, που λέμε, βρίσκουν δουλειά, γιατί έχουν την ευκολία να φτιάχνουν δεξιότητες. Γιατί αν βασιστείς πάνω στις αξίες σου, στις αρχές σου, στις γνώσεις σου, στην παιδεία σου, τότε είναι η προσωπικότητα, τότε είναι η μη λεκτική συμπεριφορά, τότε είναι που πας καλά στις συνεντεύξεις και τότε είναι που είσαι έτοιμος και να έχεις και ψηλό αυτήν την ψηλή αυτοπεποίθηση και τότε μπορείς να μεταλλαχθείς, να εξελιχθείς, να γίνεις άλλος άνθρωπος, να πάρεις διαφορετικές δουλειές. Και αυτό που λέμε σχετικά με την εργασία είναι το σημαντικό. Σας έλεγα προηγουμένως για την τράπεζα και το τυχερός και άτυχος. Αυτό που βρίσκουμε όταν πάμε και ρωτάμε από τους ευτυχισμένους ανθρώπους που είναι ευκολοί να ευζύν, γιατί είστε ευτυχισμένοι, οι πιο πολλοί από αυτούς δεν κάνουν αυτό που αγαπάν, αλλά έμαθαν να αγαπάν αυτό που κάνουν. Είναι πολύ μεγάλη διαφορά. Οι πιο πολλοί, δηλαδή από τους 10 ευτυχισμένοι, όταν είστε όλοι ευτυχισμένοι άνθρωποι, σας λέω εσύ που είστε ευτυχισμένοι άνθρωπος που κάνεις το δουλειά που θέλεις, αυτό ήθελες να κάνεις όταν ήταν μικρός. Οι περισσότεροι μας λένε όχι, κάτι άλλο ήθελαν να κάνουν. Αλλά έμαθαν να κάνουν αυτό και αυτό που κάνω τώρα το αγάπησα. Και επειδή το αγάπησα το κάνω καλά. Πρέπει πρώτα να αγαπήσεις αυτό που κάνεις και να το κάνεις ακόμη καλύτερα. Οπότε η απάντηση στο Ευζύν έχει να κάνει με το ότι χρειαζόμαστε την προσωπικότητα, χρειαζόμαστε το Ευζύν για να μπορέσεις να βρεις την επαγγελματική σου αποκατάσταση. Και ότι η επαγγελματική σου αποκατάσταση είναι ένα από τα κομμάτια για να μπορέσει κανείς να ζει ευτυχισμένος. Και η δουλειά μας, κατά τα ψέματα, όντως δεν φέρνει πολύ χρόνο, όντως ξοδεύουμε πολύ χρόνο στη δουλειά μας, είναι σημαντικό να αγαπάμε αυτό που κάνουμε, αλλά σημαντικό να φέρνει και μια ισορροπία που λέμε το life-work balance, αυτή η ισορροπία ανάμεσα στη ζωή μας και στο εργάζομα. Αυτό το πανεπιστήμα σε εμένα και εγώ μαζί, στο τεθείρας, είναι μια καλυμπρήτερη παιδεία και οι δεξιότητες να έρθουν από το κέντρο απός του Μοντζίλα, το οποίο έχω την παιδεία, τώρα μπορώ να πάω και να μάθω όλα τα τεχνικά στοιχεία, μια γερή βάση, μια γερή βάση. Αυτό είναι ο παραδειγμός που αφέδωσε και στη δική μου την ισήγηση, που αφορούσε την πορεία της τυπικής εκπαίδευσης, πρώτο βάθμι, δεύτερο βάθμι, τα πανεπιστήματα και τα λοιπά, με τη μη τυπική εκπαίδευση που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εσείς έχετε δίκιο, που μπορεί εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που άμεσα μπορούν να χτιστούν μέσω των κ Αυτό είναι το πρώτο βάθμι που αφορούσε την πορεία της τυπικής εκπαίδευσης, πρώτο βάθμι, τα πανεπιστήματα και τα λοιπά, με τη μη τυπική εκπαίδευσης που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εσείς έχετε δίκιο, που μπορεί εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι το πρώτο βάθμι που αφορά τα κέντρα διαβί δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό είναι που αναφέρατε και εύκολα να προσαρμοστούμε στην αγορά και όποιες αλλαγές μπορούν να επέλθουν μέσω των συγκεκριμένων δεξιοτήτων που αφορά τα κέντρα διαβίου μάθησης. Αυτό το πράγμα θα σου δώσει μια χαρά, μια ικανοποίηση. Αυτό που λέει ο Ηλίτης, ένα αξιονεστή ρε παιδί μου, ότι θα είσαι αξιονεστή, άγγιζε τον κόπο. Δηλαδή σταματήστε να βλέπετε το Σαρβάιβο, σταματήστε να βλέπετε το Μάστερ Σεφ και το Power of Love. Είναι τόσο τοξικά για το μυαλό σας, πραγματικά το εννοώ. Δηλαδή κλείστε τη τηλεοράστα σας, μην βλέπετε αυτή τη σαβούρα, σας αποχαυνώνουν. Βγες έξω, κάνε μια βόλτα, πρόσφερε σε κάποιον άλλο, όταν βοηθήσεις να προσφέρεις, θα σε βοηθήσει να νιώθεις εσύ πιο ζωντανή. Και όταν αρχίσεις να νιώθεις πιο ζωντανή, θα σου έρθουν επιθυμίες, όνειρα και άλλα πράγματα, που δεν τα ξέρουμε αυτή τη στιγμή. Και όσο καν τα κουβεντιάσουμε, άμα δεν το κάνεις, δεν πρόκειται να το καταλάβεις τι είναι. Η θετική ψυχολογία είναι σαν τον οργασμό. Όσο και να σου το περιγράψω, αν δεν τον έχεις, δεν καταλαβαίνεις το πράγμα που μιλάω. Όσο και να σου το περιγράψω. Εντάξει. Μπορώ να συμπληρώσω κάτι? Για τον οργασμό? Όχι, φυσικά. Όχι, γιατί δεν γνωρίζω. Άφουσα να μιλάει ο κ. Τζιμογιάννης για προβλήματα, για φιλόλογους που θέλουν να ακολουθήσουν αυτό το επάγγελμα, αλλά δεν μπορούν, υπάρχει ανεργία κτλ. Βλέπετε κάτι ακόμα χειρότερο, να θέλει κάποιος να ακολουθήσει αυτό που αγαπάει, αλλά να μην μπορεί σωματικά. Και τι εννοώ. Και ένα παράδειγμα που θυμάμαι, το ότι το έλεγε ο κ. Δημόπουλος πριν χρόνια σε μία κυρία. Ήθελε, είχε όνειρο να γίνει ασυντομικός, όνειρο ζωής. Δεν μπορούσε λόγω ύψους. Αυτό είναι κάτι που δεν περνάει από το χέρι της. Ήταν πολύ ψηλή. Ήταν πάρα πολύ ψηλή. Εκεί, όπως καταλαβαίνει, τα χέρια της είναι δεμένα. Τι ψυχολογία, τι να της πει. Αυτό είναι το όνειρο της ζωής της. Τότε μεσολάβησε ο κ. Δημόπουλος, ήμουνα μπροστά, και της λέω ότι υπάρχει μία λύση. Τότε στα Βάουτσερ, αν θυμάμαι, θα το θυμηθείτε. Της λέει, μπορείς να ξεκινήσεις να γίνεις security. Από εκεί υπάρχει και άλλος δρόμος, να γίνεις VIP security. Και αυτή η γυναίκα το έκανε. Και αυτή τη στιγμή είναι ευτυχισμένη. Κάποιον να φυλάει στην ουσία. Έχει γίνει VIP security και είναι σε πολύ ψηλά πρόσωπα. Οπότε λύνεται και αυτό. Κάποια που έχει προβλήματα σωματικά. Εσύ δεν έχεις κανένα. Άγιος. Μάλλον. Ψήλωσε. Να πω και κάτι άλλο πάνω σε αυτά που είπαν οι συνάδελφοι. Είναι πολύ σημαντικό λίγο στη ζωή μας να κυνηγάμε το όνειρό μας. Στο βαθμό που μπορούμε να το πετύχουμε. Το είπα αυτό, το είπε και ο κύριος Σταλίκης. Γιατί ενδεχομένως θα μας οδηγήσει και στη χαρά. Ευτυχία είναι κάτι πολύ βαθύ για μένα. Ή αν μπορώ να το πω αλλιώς την μπορούμε να βάλουμε σε επίπεδα την ευτυχία. Πόσο φτάνει κανείς στο εκατό δεν ξέρω. Άρα λοιπόν να κάνουμε και μια κριτική. Γιατί σε όλα αυτά με τον επαγγελματικό προσανατολισμό. Καλές είναι οι γνώσεις, καλά είναι τα όνειρα. Άρα να κάνουμε και μια αυτοκριτική. Δηλαδή να ψαχτούμε λίγα. Μήπως το όνειρό μας είναι άτοπο. Δηλαδή μήπως είναι ουτοπικό. Δηλαδή μήπως μπορούμε να το πιάσουμε. Λίγο να δούμε και το τι μπορούμε να καταφέρουμε. Για αυτό λέμε τι θέλουμε και τι μπορούμε να κάνουμε. Ο Αϊνστάιν έλεγε όλοι οι άνθρωποι έχουν μια ιδιοφύεια. Όλοι. Αλλά αν περιμένεις από ένα ψάρι να ανέβεις ένα δέντρο. Το ζωή πιστεύοντας ότι είναι ηλίθιο. Το ψάρι δεν είναι σχεδιασμένο για να ανέβεις το δέντρο. Άλλοι είναι δουλειά του. Οι δεξιότητες του. Αυτό έτσι. Και επίσης αυτό που είπατε εσείς νομικός. Φαντάζομαι ότι άλλοι παράγοντες ίσως σας οδηγήσαν στη νομική. Πολλές φορές και οι γονείς. Εγώ το μόνο που θέλω να πω είναι... Πολλές φορές. Πολλές φορές. Δυστυχώς αυτά τα κοινωνικά πρότυπα έχουν... Πολλές φορές. Πολλές φορές. Πολλές φορές. Πολλές φορές. Πολλές φορές. Πολλές φορές. Λοιπόν, έχει πάει δύο και πέντε. Φάγαμε, ας μου επιτραπεί, έκφραση το διάλειμμα... και είμαστε μέσα στο χρόνο που θα ολοκληρούν όταν ημερίδα μας. Λοιπόν, αυτά έχει ολοκληρωθεί. Ευχαριστούμε πάρα πάρα πολύ. Ελπίζουμε πραγματικά να είδατε διαφορετικά κάποια πράγματα. Να δώσαμε λύσεις. Ναι, θα μιλήσουμε με τον κ. Τροχόπουλε... να το θεσμοθετήσουμε για τα επόμενα δεκαετία, όχι μόνο τριετία. Πάω λίγο παρακάτω κ. Τροχόπουλε. Και νομίζω δουλεύει καλά. Κάτι κάποιος, κάτι τελευταίο, καλή αντάμωση. Ασπασία ευχαριστούμε για όλα. |
