| Διάλεξη 1: Καλησπέρα. Θα αρχίσουμε τα μαθήματα της Ιστορίας των Μεταφράσεων. Και η βασική πηγή που χρησιμοποιούμε από την οποία λούμε κείμενα που έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά και που αποτελούν τεκμήρια πάρα πολύ σημαντικά για την Ιστορία των Μεταφράσεων, η βασική λοιπόν πηγή είναι «Western Translation Theory» του Douglas Robinson. Αυτή την πηγή όμως, η οποία είναι γραμμένη Αγγλικά, δεν θα την κρατήσουμε σαν μοναδική πηγή. Τα κείμενα τα οποία περιλαμβάνονται εδώ σε Αγγλική μετάφραση, εμείς τα βρίσκουμε στην πύλη για την ελληνική γλώσσα, στο κέντρο ελληνικής γλώσσας, μεταφρασμένα στα ελληνικά. Τώρα θα σας διαβάσω από τον Ηρόδοτο την ιστορία του δεύτερου βιβλίου, που μιλάει για γυναίκες οι οποίες είχαν φωνή σαν να ήτανε περιστέρια. Για να δούμε λοιπόν το κείμενο. Αυτά λοιπόν τα έθιμα, καθώς και άλλα που θα τα αναφέρω, πήραν οι Έλληνες από τους Αιγυπτίους. Τα αγάλματα όμως του Ερμή, με ορθωμένο το μόριο τους, και οι Έλληνες δεν έμαθαν από τους Αιγύπτιους να τα φτιάχνουν έτσι, αλλά από τους Πελασγούς, οι οποίοι και πρώτοι από όλους τα πήραν οι Αθηναίοι και από αυτούς τα πήραν οι υπόλοιποι. Γιατί οι Αθηναίοι λογαριάζονταν ήδη Έλληνες, όταν οι Πελασγοί πήγαναν να κατοικήσουν στον τόπο τους, οπότε άρχισαν και αυτοί να θεωρούνται Έλληνες. Και αυτός και όποιος έχει μοιηθεί στα όργια των Καβύρων, αυτά που τελούν οι Σαμοθράκες, οι οποίοι τα έχουν πάρει από τους Πελασγούς, καταλαβαίνει τι εννοώ. Γιατί τις Σαμοθράκες την κατοικούσαν παλαιότερα, αυτή ακριβώς οι Πελασγοί, που πήγαναν να συγκατοικήσουν με τους Αθηναίους και από αυτούς πήραν οι Σαμοθράκες στα όργια. Έτσι λοιπόν τα αγάλματα του Ερμή, με ορθωμένο το Μόριο, πρώτοι από τους Έλληνες, τα έφτιαξαν οι Αθηναίοι, που τα έμαθαν από τους Πελασγούς και οι Πελασγοί έχουν γι' αυτό κάποια ιερή εξήγηση που παρασταίνεται στα μυστήρια της Σαμοθράκης. Ναι, περάστε. Καθίστε, καθίστε. Σας διαβάζω μια μεταφρασμένη περιγραφή που κάνει ο Ηρόδοτος στο δεύτερο βιβλίο των ιστοριών του, για δύο ιέρειες, τις οποίες παρομοιάζει με περιστέρια. Γιατί, θα δείτε τώρα γιατί, είναι θέμα γλώσσας. Παλιά, όπως άκουσα στη Δοδόνη, σε όλες τους τις θυσίες οι Πελασγοί προσεύχονταν στους θεούς, χωρίς όμως να προφέρουν για κανέναν τους όνομα ή επωνυμία. Αυτά τα πράγματα δεν τα είχαν ακούσει ακόμα και ονόμασαν τους θεούς τους έτσι για τον λόγο ότι αυτοί είχαν βάλει τάξη σε όλα τα πράγματα και τα είχαν μοιρασμένα όπως πρέπει. Αφού όμως πέρασε πολύ καιρός, έμαθαν οι Πελασγοί τα ονόματα των θεών, τα οποία ήρθαν από την Αίγυπτο, τόσο των άλλων, όσο και του Διόνησου, που όμως τα έμαθαν πολύ αργότερα και αφού πέρασε και άλλος καιρός. Ζήτησαν από το μαντίο της Δοδόνης χρησμό για τα ονόματα, γιατί το μαντίο αυτό θεωρείται ότι είναι το αρχαιότερο στην Ελλάδα και την εποχή εκείνη ήταν το μόνο. Όταν λοιπόν ρώτησαν οι Πελασγοί τη Δοδόνη να πάρουν ή όχι τα ονόματα αυτά που προέρχονταν από τους βαρβάρους, το μαντίο τους απάντησε να τα χρησιμοποιήσουν και από την εποχή εκείνη οι Πελασγοί χρησιμοποιούσαν πια στις θυσίες τους τα ονόματα των θεών. Ύστερα οι Έλληνες τα πήραν από τους Πελασγούς. Λοιπόν, σε αυτή την περιγραφή μέχρι στιγμής που διαβάζω, βλέπετε πώς γίνεται ο μεταφραστικός δανεισμός. Έρχεται κάποιο πολιτισμικό αντικείμενο από κάποια άλλη κοινωνία, όπως εδώ που περιγράφει ο Ηρόδοτος. Παίρνουμε αυτό το πολιτισμικό αντικείμενο και μαζί γίνεται και μια διαδικασία με την οποία δανειζόμαστε και το όνομά του. Όλα αυτά τα πράγματα συμβαίνουν από πάρα πολλές αιώνες πριν, από σήμερα. Και τα μεγαλύτερα ζητήματα που έχουν να κάνουν με τη μετάφραση είναι ζητήματα τα οποία εμφανίζονται με διάφορες μορφές από την προϊστορική κοινωνία και σήμερα. Αλλά το πώς γεννήθηκε ο κάθε θεός, αν όλοι οι θεοί υπήρχαν ανέκαθεν και τι λογή ήταν η εξωτερική τους εμφάνιση, οι Έλληνες ως χθες ακόμα που λέει ο λόγος δεν ήξεραν. Γιατί έχω τη γνώμη ότι ο Ησίωδος και ο Όμηρος έζησαν όχι περισσότερα από 400 χρόνια πριν από μένα και αυτοί ήταν που δημιούργησαν για τους Έλληνες τη γενεολογία των θεών που έδωσαν στους θεούς τις επωνυμίες τους, που τους μοίρασαν τιμές και ασχολίες και καθόρισαν τη μορφή του καθενός. Όσο για τους ποιητές που λέγεται ότι υπήρξαν πριν από τούτους, εγώ τουλάχιστον έχω τη γνώμη ότι υπήρξαν μετά. Από όλα τούτα, τα πρώτα τα λένε οι Ιέριες της Δωδώνης, τα τελευταία όσο αναφέρονται στον Ησίωδο και στον Όμηρο τα λέω εγώ. Όσο για τα Μαντεία, το ελληνικό και της Λιβύης, οι Αιγύπτιοι αφηγούνται την ακόλουθη ιστορία, ακούστε λίγο αυτή την ιστορία. Οι ιερείς του Δία του Θηβαίου μου είπαν ότι οι Φίνικες άρπαξαν δύο Ιέριες από τη Θήβα και μαθεύτηκε ότι τις πούλησαν. Τη μία στη Λιβύη, την άλλη στην Ελλάδα. Αυτές οι γυναίκες ήταν που ίδρυσαν πρώτα στα Μαντεία στους τόπους που ανέφερα. Και όταν τους ρώτησα πώς είναι τόσο βέβαιοι γι' αυτά που λένε, οι ιερείς μου απάντησαν ότι είχαν ψάξει πολύ γι' αυτές τις γυναίκες και για να τις βρουν βέβαια δεν το κατόρθωσαν, αλλά αργότερα πληροφορήθηκαν γι' αυτές τα όσα μου είπαν. Αυτά λοιπόν μου είπαν οι θηβαίοι ιερείς, αλλά οι προφήτησες της Δοδώνης λένε τα ακόλουθα. Αυτές οι δύο Ιέριες, δύο μαύρες περιστέρες πέταξαν από τη Θήβα της Αιγύπτου. Ήρθαν σκλάβες στην Ελλάδα από τη Θήβα της Αιγύπτου και η μία πήγε στη Λιβύη και η άλλη στην Ελλάδα, έτσι. Η δεύτερη πήγε και κάθισε σε μια ιερή βελανδιά και μίλησε με φωνή ανθρώπινη και είπε ότι έπρεπε να ιδρύσουν εκεί μαντίο του Δία. Και οι Δοδωνέοι θεώρησαν ότι τούτο ήταν γι' αυτούς θεϊκό άγγελμα και έπραξαν ανάλογα. Η περιστέρα πάλι που έφυγε και πήγε στους Λίβιους τους πρόσταξε λένε να ιδρύσουν το μαντίο του Άμωνα, που είναι κι αυτό του Δία. Όλα αυτά μου τα είπαν οι ιέριες των Δοδωνέων που οι μεγαλύτεροι τους λεγόταν Πρωμένια, οι νεότεροι τους Τιμαρέτη και οι νεότεροι από όλες Νικάνδροι. Μαζί τους συμφώνησαν και οι άλλοι Δοδωνέοι που είχαν σχέση με το ιερό. Όσο για μένα έχω σχετικά με αυτά την ακόλουθη γνώμη, προσέξτε. Αν πράγματι οι φίνικες πήραν τις Άγιες γυναίκες και τις πούλησαν τη μία στη Λιβύη και την άλλη στην Ελλάδα, νομίζω ότι η γυναίκα αυτή της σημερινής Ελλάδας, τις ίδιες δηλαδή χώρες που παλιότερα ονομαζόταν Πελασγία, πουλήθηκε στη Θεσπρωτεία. Ύστερα, δούλης αυτόν τον τόπο, κάτω από τη Βελανιδιά που φύτρωσε εκεί, ίδρυσε το ιερό του Δία, αφού ήταν εύλογο, μιαν και υπηρετούσε το ιερό του Δία στη Θήβα, εδώ που ήρθε να έχει ανάμνηση αυτού του γεγονότος. Ύστερα, εγγενίασε το μαντίο αμέσως, μόλις έμαθε την ελληνική γλώσσα. Εδώ σταματώ. Την πήρανε δούλη από τη Θήβα της Αιγύπτου, τη φέρασε στην Ελλάδα. Όσο δεν μιλούσε την ελληνική γλώσσα, ήταν απλώς δούλη. Όταν μπόρεσε και μίλησε την ελληνική γλώσσα, τι έγινε, μάντισα. Μάντισα σε ναό του Δία, έτσι. Βλέπετε επομένως ότι πάντοτε μας τρόμαζε το ξένο, πάντοτε μας τρόμαζε το στοιχείο, που δεν μπορούμε να το κατανοήσουμε γλωσσικά. Μαύρη Περιστέρα την είπανε, Περιστέρα την είπανε, οτιδήποτε άλλο φαντάστηκαν. Στο τέλος, όταν έμαθαν ελληνικά, τότε μόνο τη δεχθήκανε. Και μάλιστα τη δεχθήκανε και με ρόλο υψηλουκύρους. Άρα, από τα αρχαία χρόνια, οι άνθρωποι τι μαθαίνουμε από την ιστορία της μετάφρασης, ότι δεν καταλάβαιναν, το φοβόντουσαν, το θεοποιούσανε, το απομάκρυναν. Ό,τι κατανοούσανε γλωσσικά, το θεωρούσαν δικό τους. Αλλά είχαν επίγνωση ότι πολλές φορές δανειζόντουσαν, όπως τους θεούς και τα ονόματά τους, από άλλους πολιτισμούς. Όπως κάνουμε και εμείς σήμερα. Ας πούμε μίξερ, ασανσέρ, CD, όλα αυτά δεν είναι πολιτισμικά αντικείμενα ελληνικά, από άλλους τα πήραμε και εμείς. Έτσι, computer. Λοιπόν, ίστερα εγγενίασε το μαντίο αμέσως μόλις έμαθε την ελληνική γλώσσα. Αυτή είπε επίσης ότι η αδερφή της πουλήθηκε στη Λιβύη, από τους ίδιους φοίνικες που είχαν πουλήσει και την ίδια. Έχω πάντως τη γνώμη ότι οι περιστέρες της είπαν οι δοδονέοι αυτές τις γυναίκες. Επομένως αυτές οι γυναίκες ονομάστηκαν περιστέρες και προσέξτε γιατί. Επειδή ήταν βάρβαρες και η ομιλία τους φαινόταν σαν φωνή των πουλιών. Πέρασε όμως καιρός και λένε ότι η περιστέρα μίλησε με φωνή ανθρωπινή, αφού εκφράστηκε με τρόπο κατανοητό γι' αυτούς. Τι είναι επομένως η μετάφραση? Αυτό που από τον έναν κόσμο πάει μηνύματα σε έναν άλλο κόσμο, πολιτισμικό και κοινωνικό, κατά τρόπο κατανοητό. Τότε λοιπόν έγινε η αίρια, όταν έγινε κατανοητή. Όσο όμως μιλούσε βαρβαρικά, αυτοί έπαιρνε την ομιλία της για φωνή πουλιού. Γι' αυτό την είπαν περιστέρα. Γιατί πώς είναι δυνατόν περιστέρα να μιλάει με ανθρώπινη φωνή? Όσο για τα λεγόμενά τους ότι η περιστέρα ήταν μαύρη, δείχνουνε μ' αυτά ότι η γυναίκα ήταν Αιγύπτια, γιατί όντως εκείνη ήταν σκουρόχρωμη στην Αίγυπτο. Πάντως η μαντία στη Θήβα της Αιγύπτου και η μαντία στη Δοδώνη είναι παραπλέσεις μεταξύ τους. Και η μαντία με βάση τα σφάγια των θυσιών έχει επίσης έρθει από την Αίγυπτο. Να πολιτισμικό αντικείμενο πάλι που το δανείζονται από άλλη κοινωνία και άλλο πολιτισμό. Πάλι μετάφραση. Πάντως οι Αιγύπτοι είναι οι πρώτοι άνθρωποι που έκαναν πανηγύρια, πομπές και λιτανίες και από αυτούς τα έχουν μάθει οι Έλληνες, γιατί στην πρώτη περίπτωση αυτά τα πράγματα φαίνεται ότι γίνονται από πολύ καιρό. Ενώ στην περίπτωση των Ελλήνων είναι πρόσφατα δημιουργήματα. Και δεν πανηγυρίζουν μόνο μία φορά το χρόνο οι Αιγύπτοι, αλλά έχουν πολλές εορτές. Με πρώτη και καλύτερη την εορτή στην πόλη Βούβαστη προς τιμήν της Άρτεμης και δεύτερη την εορτή στην πόλη Βούρηση προς τιμήν της ίσυδας. Σε αυτή την πόλη βρίσκεται πολύ μεγάλο ιερό της ίσυδας και αυτή η πόλη της Αιγύπτου είναι χτισμένη στη μέση του ΔΕΛΤΑ. Και η ίσης στην ελληνική γλώσσα λέγεται Δήμητρα. Τρίτο πανηγύρι κάνουν στην πόλη Σάιδα προς τιμήν της Αθηνάς. Τέταρτο στην Λιούπολη προς τιμήν του Ηλίου. Πέμπτο στην πόλη Βουτού προς τιμήν της Λιτός και έκτος στην πόλη Πάπριμη προς τιμήν του Άρη. Όσον αφορά την πόλη Βούβαστη καθώς μεταφέρονται εκεί κάνουν τα εξής. Στην κάθε μαούνα ταξιδεύουν μαζί άνδρες και γυναίκες μεγάλο πλήθος και από τούτους και από κοίνες. Μερικές γυναίκες κρατούν κρόταλα και τα χτυπούν, μερικοί άνδρες παίζουν το σουράβλι σε όλο το ταξίδι ενώ οι υπόλοιποι άνδρες και γυναίκες τραγουδούν και κροτούν τα χέρια τους. Χειροκροτούν. Και καθώς πλέουν το ποτάμι όποτε φτάνουν σε καμιά πόλη φέρνουν τη μαούνα κοντά στη στεριά και κάνουν τα εξής. Οι πρώτες γυναίκες κάνουν αυτά που είπα, άλλες περιγελούν φωναχτά τις γυναίκες της πόλης. Άλλες χορεύουν και άλλες στέκονται όρθιες και σηκώνουν ψηλά τα βουστάνια τους. Και τα κάνουν αυτά σε όλες τις παραποτάμιες πόλεις και όταν πια φτάσουν στη βούβαστη εορτάζουν εκτελώντας θυσίες. Και στην εορτή αυτή πίνεται περισσότερο σταφυλόκρασο από όσο ολόκληρη την υπόλοιπη χρονιά. Βλέπετε πάλι ότι δεν μπορούν να δουν χωρίς ανταγωνισμό τον άλλο, το ίδιο πράγμα ο ίδιος ανταγωνισμός που υπάρχει και στη μετάφρυση. Ανάμεσα στη μία γλώσσα και στην άλλη υπάρχει πάντα μία ένταση. Δεν είναι για παράδειγμα εσείς που είστε των ιταλικών σπουδών, οτιδήποτε είναι ενικό στα ιταλικά δεν είναι ενικός και στα ελληνικά. Οτιδήποτε είναι αρσενικό στα ιταλικά γραμματικά, δεν είναι και αρσενικό στα ελληνικά γραμματικά και πολλά άλλα. Και τα κάνουμε όλα αυτά σε όλες τις παραποτάμιες πόλεις και όταν πια φτάσουν στη Βούβαστη, εορτάζουν εκτελώντας περισσότερες θυσίες και στην εορτή αυτή πίνεται περισσότερο σταφυλόκρασο παρ' όσο ολόκληρη την υπόλοιπη χρονιά. Άνδρες και γυναίκες χώρια τα παιδιά φτάνουν να μαζεύονται εκεί ακόμα και 700.000 όπως λένε οι ντόπιοι. Ήταν λίγο παραμυθάς ο Ηρόδοτος. Τώρα αν ήταν αλήθεια ότι μαζεύονταν 700.000 είναι τρομακτικό νούμερο για την αρχαιότητα. Αυτά λοιπόν γίνονται εκεί όσο για την πόλη Βούσιρη και ποστελούν εκεί την εορτή προς τιμήν της ίσυδας, μίλησα προηγουμένως. Πάντως μετά τη θυσία μοιρολογούν όλοι και όλες, πολλές χιλιάδες άνθρωποι, αλλά για ποιον μοιρολογούν δεν μου επιτρέπεται να το πω. Όσοι κάρες είναι κάτοικοι Αιγύπτου κάνουν μάλιστα ακόμα περισσότερα από αυτά, ενώ κόβουν ακόμα και τα κούτελά τους με μαχαίρια και έτσι φανερώνονται ότι είναι ξένοι και όχι Αιγύπτοιοι. Συνέχεια αυτή η αντιπαράθεση. Ο οικείος και ο ξένος, εγώ και ο άλλος, η μία γλώσσα και η άλλη γλώσσα. Στην πόλη Σάιδα πάλι όταν συνταχτούν, όταν συναχτούν, όταν μαζευτούν για τις θυσίες μία νύχτα ανάβουν όλοι λυχνάρια πολλά έξω στο ύπεθρο, γύρω στα σπίτια. Τα λυχνάρια αυτά είναι τσανάκια γεμάτα αλάτι και λάδι. Το φυτίλι τους βρίσκεται στην επιφάνεια και καίει όλη τη νύχτα και το όνομα της εορτής λυχνοκάεια. Και όσοι Αιγύπτιοι δεν πάνε σε αυτό το πανηγύρι, τηρούν τη νύχτα της θυσίας και ανάβουν όλοι λυχνάρια και έτσι τα λυχνάρια δεν ανάβουν μόνο στη Σάιδα αλλά σε όλη την Αίγυπτο. Για το γεγονός αυτό, τη νύχτα τη φωταγωγούν και την τιμούν, υπάρχει και αναφέρεται κάποια ιερή εξήγηση. Όσο για την Ηλιούπολη και τη Βουτού ο κόσμος που συνάζεται εκεί μόνο θυσίες προσφέρει. Στην Πάπριμη όμως κάνουν και θυσίες και τελετές, όπως και αλλού. Μόνο που εκεί, μόλις ο ίδιος πάει να βασιλέψει κάτι λίγη ιερής, ασχολούνται με το άγαλμα του Θεού, ενώ οι περισσότεροι, κρατώντας ξύλινα ρόπαλα, στέκονται στην είσοδο του ναού απέναντι σε αυτούς, κάνοντας ταξίματα και κρατώντας και αυτοί όλοι τους ξύλα. Στέκονται συναγμένοι πάνω από χίλιοι άλλοι άνθρωποι. Το άγαλμα ωστόσο μέσα σε ένα μικρό ξύλο, επί χρυσομένο ναό, το έχουν μεταφέρει από την προηγούμενη σε άλλο ιερό οίκημα. Από τη μία λοιπόν, οι λίγοι ιερείς που έχουν μείνει γύρω από το άγαλμα, σέρνουν τετράχρονη, τετράτροχη άμαξα, που κουβαλάει τον μικρό ναό και τον Θεό, που είναι μέσα. Από την άλλη, εκείνοι που στέκονται στα προπήλια δεν τους αφήνουν να μπουν, ενώ οι πιστοί διαφεντεύουν τον Θεό χτυπώντας τους και αυτοί αμήνονται. Γίνεται γερή μάχη εκεί πέρα, σπάνε κεφάλια και γύρω και έχω τη γνώμη ότι μπορεί ακόμα και να πεθαίνουν πολλοί από τα τραύματα. Ωστόσο οι Αιγύπτοι δεν παραδέχονται ότι πεθαίνει κανένας. Για το πανηγύρι αυτό πάντως οι ντόπιοι λένε ότι καθιερώθηκε για τον εξής λόγο. Στο νο αυτό κατοικούσε η μητέρα του Άρη. Ο Άρης είχε ανατραφεί μακριά από τη μητέρα του και όταν ανδρώθηκε ήρθε και ήθελε να σμίξει μαζί της. Αλλά οι υπηρέτες της μητέρας του που δεν τον είχαν ξαναδεί δεν τον άφηνα να μπει μόνο τον έδιωχνα κι αυτός πήγε και έφερε ανθρώπους από άλλη πόλη, έκανε τους υπηρέτες τα πάνδινα και έφτασε ως τη μητέρα του. Από αυτό το περιστατικό λένε ότι καθιερώθηκαν τα χτυπήματα στην εορτή προς τιμή του Άρη. Οι Αιγύπτιοι ωστόσο είναι εκείνοι που καθιέρωσαν πρώτοι τη θρησκευτική συνήθεια να μην σμίγουν με γυναίκες μέσα στους ναούς και να μην μπαίνουν στο ναό χωρίς να πληθούν αφού έχουν σμίξει με γυναίκα. Όσο για τους άλλους ανθρώπους όλοι σχεδόν εκτός από τους Αιγύπτιους και τους Έλληνες μίγουν με γυναίκες μέσα στους ναούς και μπαίνουν στους ναούς χωρίς να πληθούν αφού έχουν πάει με γυναίκα. Θεωρώντας ότι οι άνθρωποι είναι σαν τα άλλα ζώα γιατί το βλέπουμε ότι όλα τα ζώα είναι διάφορα είδη πουλιών, σμίγουν και μέσα στους ναούς των θεών και στους ιερούς χώρους. Δεν χρειάζεται να επιμείνω περισσότερο σε αυτό το κείμενο του Ηρόδοτου. Αυτό που με ενδιαφέρει εμένα είναι να θυμάστε τα εξής ότι από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα υπάρχει μία ένταση ανάμεσα σε μία γλώσσικη κοινότητα και σε μία άλλη, ότι υπάρχουν συνήθειες που εισάγουμε από άλλες κοινωνίες, ότι υπάρχουν ονόματα που περιγράφουν αυτές τις συνήθειες και τα οποία τα εισάγουμε από άλλες κοινωνίες και υπάρχει και ο φόβος αυτού που δεν καταλαβαίνουμε. Για παράδειγμα, οι σκλάβες που ήρθαν στο ιερό του Δία, μέχρι να μάθουν ελληνικά, θεωρούνταν ότι ήτανε πουλιά, ότι ήτανε μαύρες περιστέρες, έτσι όλα αυτά τα πράγματα. Τώρα θέλω να δούμε ένα άλλο κείμενο του Ηρόδοτου για σήμερα. Την πρώτη αναφορά που κάνει ο Ηρόδοτος κατευθείαν σε μεταφραστεί. Λοιπόν, τα λεγόμενα των Αιγυπτίων βέβαια όποιος θέλει τα πιστεύει. Εμένα πάντως βασική αρχή μου σε όλη μου την εξιστόρηση είναι να γράφω τα λεγόμενα των διαφόρων όπως τα ακούω. Σαν δημοσιογράφος ήταν ο Ηρόδοτος. Οι Αιγύπτιοι ωστόσο λένε ότι στον κάτω κόσμο ηγεμονεύουν οι Δήμητρα και ο Διόνυσος. Οι Αιγύπτιοι μάλιστα είναι οι πρώτοι που είπαν τούτη την κουβέντα ότι η ψυχή του ανθρώπου είναι αθάνατη και ότι καθώς το σώμα καταλύεται, αυτή μπαίνει σε κάποιο άλλο ζώο που γεννιέται κάθε φορά και αφού τριγυρίσει σε όλα τα ζώα της ξηράς της θάλασσας και του αέρα, ξαναμπαίνει στο σώμα του ανθρώπου που γεννιέται και η περίγηση αυτής συντελείται σε τρεις χιλιάδες χρόνια. Το δόγμα αυτό το χρησιμοποίησαν μερικοί Έλληνες, άλλοι παλαιότερα, άλλοι κοκατοποινότερα, σαν να ήταν δικό τους. Ξέρω τα ονόματά τους αλλά δεν τα γράφω, μας λέει ο Ηρόδοτος. «Όσπου λοιπόν βασιλιάς της Αιγύπτου ήταν οραμψύνητος, μου είπαν όλοι οι Αίγυπτος είχε ευνομία και μεγάλη προκοπή. Ύστερα από αυτόν όμως βασιλιάς έγινε ο Χέωψ και τους έριξε σε κάθε λογής δυστυχία. Πρώτα πρώτα έκλεισε όλους τους ναούς και τους απαγόρεψε τις θυσίες. Ύστερα πρόσταξε όλους τους Αιγυπτίους να εργάζονται γι' αυτόν. Άλλους τους έβαλε να σέρνουν πέτρες από τα λατομεία του Αραβικού Όρους ως τον Νήλο. Και αφού οι πέτρες περνούσαν με πλοία τον ποταμό έταξε άλλους να τις παίρνουν και να τις σέρνουν ως το λεγόμενο Λιβικό Όρος. Και δούλευαν ανά 100 χιλιάδες άνθρωποι». Τεράστια νούμερα μας λέει τώρα ο Ηρόδοτος, αν αυτά είναι αλήθεια. Είναι φοβερό αυτό που περιγράφει. «Ανα τρίμινο δούλευαν 100 χιλιάδες άνθρωποι. 10 χρόνια βασανιζόταν ολός για να γίνει ο δρόμος όπου έσαρναν τις πέτρες και που η κατασκευή του δεν είναι θαρό έργο πολύ μικρότερο από της πυραμίδας. Το μάκρος του είναι 5 στάδι, το πλάτος του 10 οριές, το υψόμετρό του στο υψόμετρο στο ψηλότερο σημείο 8 οριές και είναι καμωμένος από πελεκητή πέτρα με ανάγλυφες εικόνες». Φανταστείτε δουλειά που έγινε. Βλέπετε όλα είναι μετάφραση. Μόνο που ακούμε ότι όλα ήταν ανάγλυφες εικόνες αυτόν τον τεράστιο δρόμο, τι μεταφράζουμε μες στο μυαλό μας, το πλήθος των ανθρώπων που δούλεψαν εκεί πέρα. «10 χρόνια λοιπόν χρειάστηκαν γι' αυτόν τον δρόμο καθώς και για τις υπόγειες κάμαρες στο λόφο όπου είναι στιμένες οι πυραμίδες. Κάμαρες που ο βασιλιάς τις έφτιαξε για τον τάφο του σε ένα νησί στη Διώργα, που άνοιξε από τον ήλο. Όσο για την ίδια την πυραμίδα χρειάστηκαν 20 χρόνια για να γίνει και είναι τετράγωνη, έχει από όλες τις πλευρές μέτωπο 8 πλέθρα ίδιο ύψος και είναι από πέτρα πελεκητοί και με εξαίρετη εφαρμογή, καμία από τις πέτρες δεν είναι λιγότερο από 30 πόδια». Η πυραμίδα αυτή κατασκευάστηκε με τον εξής τρόπο. Έφτιαξαν πρώτα αναβαθμούς που τους ονομάζουν άλλοι κρόσες και άλλοι βομίδες. Και ύστερα αφού τους έφτιαξαν σήκωσαν τις υπόλοιπες πέτρες με μηχανές από κοντά, ξύλα. Από το έδαφος δηλαδή σήκωναν τις πέτρες ως την πρώτη σειρά των αναβαθμών. Σκαλοπατάκια δηλαδή. Μόλις η πέτρα ανέβαινε σε αυτή τη σειρά την έβαζαν σε άλλη μηχανή, στημένη πάνω στην πρώτη και από εκεί την ανέβαζαν στη δεύτερη σειρά σε άλλη μηχανή. Γι' αυτό είχε μικρά ξύλα η μηχανή για να μπορεί τα σκαλοπατάκια να τα κάνει κουμάντο. Όσες ήταν οι σειρές των αναβαθμών τόσες ήταν και οι μηχανές. Ή πάλι την ίδια μηχανή που ήταν μία και σηκώνονταν εύκολα τη μεταφέραν από μια σειρά στην άλλη, μόλις έβγαζαν την κάθε πέτρα. Πάντως, εγώ πρέπει να τα αναφέρω και τα δυό, όπως μου τα είπαν. Οπωσδήποτε πρώτα τελείωσαν τα επάνω μέρη της πυραμίδας, ύστερα έφτιαξαν τα συνεχόμενα με αυτά και τελευταία έφτιαξαν τη βάση και τα χαμηλότερα μέρη. Στην πυραμίδα είναι σημειωμένο με αιγυπτιακά γράμματα πώς εξοδεύτηκαν σε καθαρτικό κρεμμύδια και σκόρδα για τους εργαζόμενους. Φαντάζεστε τώρα δούλοι εκεί πέρα που δουλεύανε και τους δίνανε συνέχεια να τρώνε μόνο αυτό το πράγμα, σκόρδα, κρεμμύδια και καθαρτικό, γιατί αλλιώς δεν δούλευε το πρεπτικό του σύστημα παιδιά. Αυτή ήταν η ζωή εκεί πέρα στους ανθρώπους που εργάστηκαν για αυτά τα τεράστια μνημεία. Στην πυραμίδα είναι σημειωμένο με αιγυπτιακά γράμματα πώς εξοδεύτηκαν σε καθαρτικό κρεμμύδια και σκόρδα για τους εργαζόμενους. Και αν θυμάμαι καλά, τα όσα μου είπε ο διερμηναίας που μου διάβαζε τα γράμματα είχαν καταβλήθη 1600 σημαίνα τάλαντα. Αυτά λοιπόν ήταν πράγματα τόσα πολλά, αλλά θα πρέπει να εξοδεύτηκαν με το σίδηρο που χρησιμοποίησαν στις εργασίες για τροφή και για το ντύσιμο των εργαζόμενων, αλλά τόσα. Όσο για τον χρόνο χρειάστηκαν όσο είπαμε για να κατασκευάσουν τα έργα, θα χρειάστηκε όμως και άλλο χρόνο, που δεν θα ήταν θαρό λίγος για να κόψουν τις πέτρες και να τις κουβαλήσουν και για να ανοίξουν το υπόγειο όριγμα. Έφτασε λοιπόν ο Χέωψ σε τόση να χρειότητα, ώστε όταν του έλειψαν τα χρήματα εγκατέστησε την ίδια του την κόρη σε παλιό σπίτι και την πρόσταξε να εκδίδεται για ορισμένο ποσό. Την έκανε πόρνη ο Φαραώ, την κόρη του. Ποιο ήταν ωστόσο αυτό το ποσό δεν είπαν. Έκανε λοιπόν αυτή ό,τι της είχε προστάξει ο πατέρας της να κάνει και σκέφτηκε να αφήσει κι η ίδια ένα δικό της μνημείο. Και γι' αυτό από όσους την επισκέπτονταν ζητούσε να της χαρίσει ο καθένας από μια πέτρα. Η πρώτη φορά που αναφέρεται ρητά η λέξη διερμηναία σε κείμενο είναι από τον Ηρόδοτο, γιατί μας λέει ότι όλα αυτά τα έμαθαν από τους διερμηνείς. Γιατί υπήρχαν εκεί οι διερμηνείς, γιατί οι δούλοι δεν ήταν Αιγύπτιοι, μιλούσαν άλλες γλώσσες. Ήταν ακόμα και εβραϊκής καταγωγής ανθρωπιακή και χρειαζόντουσαν διερμηνείς για να μπορούνε οι μάστορες να δίνουν εντολές σ' αυτούς τους ανθρώπους. Αυτά ήταν που είπαμε σήμερα και ένα ακόμα κείμενο που αν έχουμε χρόνο θα σας το διαβάσω. Έχουμε χρόνο, θα σας το διαβάσω. Έχουμε χρόνο, θα σας διαβάσω ένα κείμενο, ένα μικρό απόσπασμα θα σας διαβάσω. Λοιπόν, δείτε τι λέει ο Απόστολος Παύλος. Αλλά δεν έχω αγάπη με ένα τίποτα κι αν μοιράσω στους φτωχούς όλα μου τα υπάρχοντα κι αν παραδώσω στη φωτιά το σώμα μου για να καεί αλλά δεν έχω αγάπη ποιο το όφελος. Η αγάπη μακροθυμή είναι γεμάτη καλοσύνη, η αγάπη δεν είναι ζηλότυπη, δεν μεγαλαφχή ούτε επαίρεται, δεν ασχημονεί, δεν είναι εγωιστική, δεν είναι ευερεθίστη, δεν θυμάται το κακό, δεν χαίρεται με την αδικία, μετέχει όμως τη χαρά για το όρθο, όλα τα ανέχεται, όλα τα πιστεύει, για όλα ελπίζει, όλα τα υπομένει. Η αγάπη ποτέ δεν θα πάψει να υπάρχει. Τα λόγια των προφητών κάποτε θα στερέψουν, οι γλώσσες θα σηγήσουν, η γνώση θα καταργηθεί. Γιατί γνωρίζουμε σπαράγματα μόνο της αλήθειας και οι προφητείες μας είναι ατελείς. Όταν όμως έρθει το τέλειο το μερικό θα πάψει να υπάρχει. Όταν ήμουν μικρό παιδί, μιλούσα σαν μικρό παιδί, σκεφτόμουν σαν μικρό παιδί. Μπορεί να είναι ένα κείμενο από τα βασικά κείμενα της χριστιανικής θρησκείας αυτό, έτσι? Πέρα από αυτό, μιλάει για αγάπη, μιλάει για συνέσθημα. Θα ήθελα να σας θυμίσω το πόσο πρέπει να βιώνουμε συναισθηματικά τα κείμενα για να μπορούμε να τα μεταφράσουμε. Όλα τα κείμενα, ακόμα και το πιο επιστημονικό κείμενο, άμα δεν μας κερδίσει στο συνέστημά μας, πραγματικά θα είναι λέξεις ατάκτοση ρημένες μέσα σε ένα κείμενο. Πρέπει λοιπόν να έχουμε συναισθήματα, πρέπει να αγαπούμε αυτά που κάνουμε, πρέπει να είμαστε ελευθερωμένοι από την πίεση που μπορεί να μας ασκούνε κάποιες λέξεις, κάποια ταμπού, κάποιες δικές μας στερεότυπες ιδέες ή κάποιες δικές μας αιμονές. Γενικά, να αγαπούμε τα κείμενα που μεταφράζουμε, να βιώνουμε τα συναισθήματα που γεννούν αυτά τα κείμενα, με ειλικρίνεια και χωρίς φόβο και να μεταφράζουμε από τη μία γλώσσα στην άλλη, όχι μόνο το λεκτικό φορτίο των κειμένων αλλά και το συναισθηματικό φορτίο των κειμένων. Για το πολιτισμικό όλα αυτά ήταν τα σημερινά μας μαθήματα και ελπίζω να σας δω στην επόμενη φορά. |
