| : [♪ Μουσική Γεια σας, παιδάκια! Λέγομαι Πόλη Νικολοπούλου. Στην πρώτη εικόνα που βλέπετε, βλέπουμε τη φωτογραφία από μια ορχήστρα. Η ορχήστρα αποτελείται από πολλά και διαφορετικά μουσικά όργανα. Αυτό συμβαίνει γιατί θέλουμε να ακούσουμε ταυτόχρονα να ηχούν πολλά και διαφορετικά ηχοχρώματα. Τι είναι όμως το ηχόχρωμα? Ηχόχρωμα ονομάζουμε την ιδιαίτερη χρειά, δηλαδή το χρώμα ενός ήχου. Το ηχόχρωμα στα μουσικά όργανα πικίλει και εξαρτάται από το υλικό κατασκευής του μουσικού οργάνου, καθώς και από τον τρόπο που ηχεί. Το ηχόχρωμα των οργάνων εξαρτάται επίσης από το μέγεθός τους, έτσι τα μικρά σε μέγεθος μουσικά όργανα έχουν οξύτερο, δηλαδή πιο λεπτό ήχο. Ενώ τα μεγαλύτερα μουσικά όργανα έχουν βαθύτερο, δηλαδή πιο βαρύ ήχο. Όσο πιο μεγάλο λοιπόν είναι ένα μουσικό όργανο, τόσο πιο βαριά μπάσα φωνή έχει. Τα μουσικά όργανα χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες, ανάλογα με τον τρόπο παραγωγής του ήχου. Στα έγχορδα, στα πνευστά και στα κρουστά. Για να δούμε πρώτα να μιλήσουμε για τα έγχορδα. Έγχορδα ονομάζονται τα όργανα που έχουν, διαθέτουν χορδές για την παραγωγή του ήχου. Μπορείτε να σκεφτείτε κάποια. Μπράβο σας, για να δούμε πόσα βρήκατε. Κιθάρα, βιολί, βιολοντσέλο, άρπα, μπουζούκι, λίρα, σαντούρι, κανονάκι και πάρα πολλά ακόμα υπάρχουν. Εδώ βλέπουμε τη φωτογραφία από τις χορδές ενός βιολιού, όπως είναι έτσι τεντωμένες. Και από κάτω είναι το ξύλινο κομμάτι του βιολιού, το οποίο αποτελεί το ηχείο του. Από εκεί ο ήχος βγαίνει και ακούγεται τόσο μελωδικός. Εδώ είναι το μπράτσο του βιολιού που καταλήγει σε αυτόν τον κοχλία. Πάνω σε αυτό τον κοχλία, στο πλάι του, βλέπετε ότι υπάρχουν αυτά τα κλειδιά. Αυτά τα κλειδιά, χαλαρώνοντάς τα ή σφιγγοντάς τα, ο βιολονίστας κουρδίζει τον ήχο στις χορδές του, ώστε να ακούγονται σωστές νότες. Εδώ βλέπουμε μια κλασική κιθάρα και δίπλα μια ηλεκτρική κιθάρα. Βλέπετε ότι και εδώ υπάρχουν χορδές, υπάρχει ηχείο και στο τέλος υπάρχουν και τα κλειδιά με τα οποία χορδίζουμε και την κιθάρα μας. Εδώ είναι ένα παραδοσιακό μουσικό όργανο, το σαντούρι. Το έχω βγάλει φωτογραφία και από την πρωστινή του πλευρά και από την πίσω του, για να δείτε πόσο στρογγυλό είναι το ηχείο του, αυτό το ξύλινο ηχείο. Επίσης βλέπετε ότι έχει πολύ μακρύ μπράτσο που φυσικά καταλήγει και αυτό στα κλειδιά που χορδίζουν τις χορδές του. Αυτό είναι ένα πολύ μικρό μουσικό όργανο, είναι ένας μπαγλαμάς, ένα μπαγλαμαδάκι. Το βλέπετε, έχει και την μπένα του εφαρμόσει πάνω στις χορδές, γιατί με αυτό παίζεται. Για να δούμε τώρα τα έγχορδα. Χωρίζονται και αυτά σε δύο κατηγορίες, στα νυκτά έγχορδα και στα τοξοτά έγχορδα. Για να δούμε τι σημαίνουν αυτές οι λεξούλες. Νυκτά είναι τα έγχορδα που ο ήχος τους παράγεται με τη νύξη, δηλαδή το τράβηγμα που γίνεται στη χορδή, είτε με τα δάχτυλα είτε με μία πένα. Τέτοια όργανα τα ξέρετε πάρα πολλά, είναι η κιθάρα, το μπουζούκι, η λύρα, η άρπα και άλλα πολλά. Εδώ βλέπουμε τη φωτογραφία από μία άρπα, πώς με τα δάχτυλα ο μουσικός τραβάει τις χορδές, τις κάνει να πάλλονται και να δημιουργούν τον ήχο. Το ξοτά τώρα είναι τα έγχορδα που ο ήχος τους παράγεται με τη χρήση δοξαριού, το οποίο καθώς τρίβεται πάνω στις χορδές, τις κάνει να πάλλονται. Δηλαδή να κινούνται και έτσι παράγεται ο ήχος. Τέτοια όργανα είναι το βιολί, η βιόλα, το βιολοντσέλο, η λύρα και άλλα πολλά. Εδώ σε αυτή την εικόνα βλέπετε ένα βιολοντσέλο με το δοξάρι και μπορείτε να δείτε πώς το τραβάει πάνω ο μουσικός για να ηχήσει. Και επειδή το βιολοντσέλο είναι πιο μεγάλο μουσικό όργανο, έχει πιο μεγάλο ηχείο και βέβαια είπαμε ότι θα έχει και πιο βαριά φωνή, πιο μπάσα φωνή. Ας ακούσουμε τώρα ένα ηχητικό απόσπασμα, ώστε να κατανοήσουμε το ηχόχρωμα από τα έγχορδα μουσικά όργανα. Θα χρησιμοποιήσουμε ένα απόσπασμα από μια συναυλία της Εθνικής Συμφωνικής Ορχήστρας της ΕΡΤ με ένα μουσικό έργο που ονομάζεται Μπολερό, ενός Γάλλου Συνθέτη του Μωρίς Ραβέλ. Ελάτε να το ακούσουμε μαζί. Πολύ ωραία! Ελπίζω να ξεχωρίσατε το ηχόχρωμα των εγχόρδων. Πάμε τώρα να μιλήσουμε για τα πνευστά μουσικά όργανα. Εδώ στη φωτογραφία βλέπετε ένα φλάουτο. Για να δούμε όμως τι εννοούμε όταν λέμε πνευστά μουσικά όργανα. Πνευστά ονομάζονται τα μουσικά όργανα που για να ηχήσουν πρέπει να φυσήξουμε στο επιστόμιο που έχουν. Τέτοια όργανα είναι η φλογέρα, το φλάουτο, το κλαρίνο, το σαξόφωνο, η τρομπέτα, το όμποε, ο αυλός του Πάνα, η φυσαρμόνικα και άλλα πολλά. Έχω εδώ φέρει κάποια μικρά πνευστά όργανα τα οποία έχετε δει και εσείς στην τάξη σας, είμαι σίγουρη. Έχω μια φλογέρα σοπράνο. Έχω μια παραδοσιακή ειρλανδική φλογέρα. Θέλω να σας παίξω ένα τραγουδάκι και με τις δύο για να ξεχωρίσετε τα ηχοχρώματά τους. Λοιπόν, ακούστε. Αυτή είναι ίσως η φλογέρα σοπράνο. Πολλοί από εσάς θα ξέρετε να παίζετε. Για να δω τώρα να παίξω την ίδια μελωδία σε αυτή τη φλογέρα, πώς θα ακουστεί. Είδατε ακούστηκε πιο όξισο ο ήχος της. Θυμάστε που είπαμε ότι όσο πιο μεγάλο είναι ένα μουσικό όργανο, τόσο πιο βαρύ ήχο έχει πιο βαθύ. Νάτο το παράδειγμα το ζωντανό. Ισοπράνο, φλογέρα και το πίκολο θα λέγαμε στην ορχήστρα μας. Εδώ βλέπουμε έναν αυλό του Πάνα, ένα αρχαιοελληνικό όργανο. Βλέπετε ότι η αυλή του είναι διαφορετική σε μήκος αλλά και σε πάχος. Βλέπετε και είναι κολλημένοι ο ένας κοντά στον άλλον και έχουν όλες τις νοτούλες που μπορούν να εχίσουν. Ωραία, για να συνεχίσουμε με τα πνευστά μας, να μιλήσουμε και για τα πνευστά της ορχήστρας μας. Ανάλογα με το υλικό που είναι κατασκευασμένα λοιπόν τα πνευστά όργανα χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Στα ξύλινα που είναι φτιαγμένα από ξύλο και τέτοια είναι η φλογέρα, το φλάουτο, το κλαρινέτο και άλλα. Και στα χάλκινα που είναι φτιαγμένα από μέταλο και τέτοια είναι το τρομπόνι, η τρομπέτα, το σαξόφωνο, το κόρνο και άλλα πολλά. Το υλικό από το οποίο είναι κατασκευασμένα τα πνευστά όργανα επηρεάζει το ηχό χρωμά τους. Έτσι, τα ξύλινα πνευστά έχουν πιο ζεστό και μαλακό ήχο, ενώ τα χάλκινα πιο οξύ και μεταλλικό ήχο. Γι' αυτό και τα χρησιμοποιούμε για να εκφράσουμε διαφορετικά μουσικά στυλ. Ελάτε τώρα να ακούσουμε και μερικά πνευστά όργανα από την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΕΡΤ. Πρώτα θα ακούσουμε τον ήχο του φλάουτου. Πολύ ωραία! Τώρα θα ακούσουμε τον ήχο από ένα κλαρινέτο. Πολύ ωραία! Μοιάζουν μεταξύ τους, αλλά ελπίζω να τους ξεχωρίσατε τους ήχους, γιατί ενώ μοιάζουν είναι και τελείως διαφορετικοί. Εδώ βλέπουμε την εικόνα από ένα κόρνο, ένα χάλκινο μουσικό όργανο. Είδατε τι όμορφο που είναι! Αυτή εδώ είναι μία τρομπέτα. Και εδώ βλέπουμε τα κλειδιά που υπάρχουν στο κόρνο και με τα οποία δημιουργούνται οι νότες την ώρα που παίζουμε το κόρνο. Για να ακούσουμε τώρα ένα απόσπασμα από την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΕΡΤ με την τρομπέτα. Πολύ ωραία! Τώρα θα ακούσουμε το σαξόφωνο. Είδατε ότι έχει διαφορετικό ηχόχρωμα. Πάμε τώρα να ακούσουμε ένα μεγαλύτερο όργανο με πιο βαθύ ακόμα ήχο, το τρομπόνι. Ελπίζω σιγά σιγά να αρχίσετε να ξεχωρίζετε το ηχόχρωμα του κάθε οργάνου. Πολύ ωραία! Μια ιδιαίτερη κατηγορία στα πνευστά μουσικά όργανα είναι το ακορντεόν και το εκκλησιαστικό όργανο. Το ακορντεόν έχει πλήκτρα, αλλά για να δημιουργηθεί ήχος χρησιμοποιείται ο αέρας που συσσορεύεται, ανοίγοντας και κλείνοντας τα χέρια στη φυσούνα που έχει. Το βλέπετε, εδώ είναι η φυσούνα. Το εκκλησιαστικό όργανο είναι επίσης ένα πληκτροφόρο πνευστό όργανο. Είναι μεγαλόπρεπο και το βρίσκουμε στις καθολικές εκκλησίες και στις μεγάλες αίθουσες συναυλειών. Αποτελείται από δεκάδες αυλούς που έχουν διαφορετικό μήκος και πάχος. Να ένα εκκλησιαστικό όργανο σε κάποια εκκλησία. Δείτε το τι όμορφο που είναι και δείτε πόσους αυλούς έχει. Είναι ενέργο τέχνης πραγματικά. Τα σύγχρονα εκκλησιαστικά όργανα λειτουργούν με ηλεκτρικό ρεύμα. Το οποίο διοχετεύει αέρα στους αυλούς του. Έτσι οι αυλοι πάλλονται και ηχούν. Στα παλιά χρόνια χρειαζόταν ένας άνθρωπος για να χειρίζεται ένα φυσερό, με το οποίο διοχέτευε αέρα στο όργανο την ώρα που ο οργανίστας έπαιζε. Και τώρα θα μιλήσουμε για τα κρουστά μουσικά όργανα. Βλέπετε ήδη μπροστά στη φωτογραφία μία drums. Ξέρω ότι όλοι θέλετε να μάθετε drums. Λοιπόν ανήκει στα κρουστά μουσικά όργανα. Κρουστά ονομάζονται τα μουσικά όργανα που ο ήχος τους προκαλείται με την κρούση. Δηλαδή με το χτύπημα είτε κάποιου ειδικού εξαρτήματος, είτε του χεριού μας πάνω σε αυτά. Ανάλογα με το υλικό κατασκευής τους χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες. Στα ξύλινα, στα μεταλλικά και στα δερμάτινα. Ορίστε εδώ τα τύμπανα, βλέπουμε τη φωτογραφία τους. Πάνω τους ξεκουράζονται δύο μπαγκέτες. Η μία ειδικά πρέπει να ξεκουραστεί πολύ γιατί έχει σπάσει. Φαίνεται αυτό που ήθελε να παίξει ο κρουστός ήταν πολύ έντονο και την έσπασε την μπαγκέτα. Βλέπετε επίσης ότι καταλήγει αυτή που δεν έσπασε σε ένα πλαστικό εξάρτημα. Υπάρχουν λοιπόν, θέλω να σας πω εδώ, πολλών ειδών μπαγκέτες. Άλλες καταλήγουν σε αυτό το πλαστικό εξάρτημα και άλλες σε ένα βαμβακερό, μια κατασκευή από βαμβάκι. Και αυτό γίνεται γιατί ανάλογα με το τι θέλουμε να εκφράσουμε, το στυλ που θέλουμε να αποδώσουμε, χρησιμοποιούμε και άλλο είδος μπαγκέτες, παιδιά. Εδώ είναι μια γκραν κάσα. Είναι ένα πολύ μεγάλο τύμπανο. Αλλά αυτή η γκραν κάσα είναι μια μικρή γκραν κάσα. Είναι το μουσικό όργανο που έχει το πιο βαθύ ήχο στην ορχήστρα μας. Αυτό είναι ένα παραδοσιακό κρουστό όργανο, γι' αυτό και παίζεται με τα χέρια. Εδώ στην ορχήστρα μας ακούσατε το φινάλε του έργου, του Μπολερό του Ραβέλ, όπου έπαιζαν πιο έντονα τα κρουστά. Αν και σε αυτό το έργο τα κρουστά έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο, γιατί παίζουν καθόλου τη διάρκεια του έργου. Τώρα θέλω να σας δείξω και εγώ κάποια εδώ κρουστά όργανα που σας έχω φέρει. Αυτοσχέδια. Κοιτάξτε και αυτό, παραδοσιακό, αφρικάνικο. Εδώ είναι μαράκες. Μαράκες που έχει φτιάξει μια φίλη μου με πλαστικά μπουκάλια. Βλέπετε τι ωραίες είναι να παίρνετε κι εσείς ιδέες να φτιάξετε. Και σε λίγο θα σας δείξω και αυτό. Γιατί τώρα θα μιλήσουμε για το ξυλόφωνο και το μεταλλόφωνο, που είναι αυτό εδώ. Και τα άφησα μόνις, όχι κατά λάθος, αλλά έχω τον λόγο μου. Θα σας πω αμέσως γιατί. Γιατί το μεταλλόφωνο και το ξυλόφωνο ανήκουν στην οικογένεια των μελωδικών κρουστών. Γιατί σε αυτά μπορείς να παίξεις μια μελωδία, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα κρουστά, που παίζουν συγκεκριμένους ήχους. Για να ακούσουμε λίγο το μεταλλόφωνο στη μελωδία που παίξαμε και πριν. Ακούσατε? Έχει όλες τις νότες. Πολύ έτσι κάνετε, για να το ακούσατε. Ωραία λοιπόν. Το ξυλόφωνο και το μεταλλόφωνο αποτελούνται από ένα ξύλινο ηχείο, που έχει επάνω του προσαρμοσμένες μεταλλικές ή ξύλινες ραύδους, σε διαφορετικά μήκη η καθεμία, ώστε σε κάθε ραύδο να αντιστοιχεί μια άλλη νότα. Για να ακούσεις τον ήχο τους πρέπει να χτυπήσεις αυτές τις ραύδους με τις μπαγκέτες τους. Α, και τώρα η ώρα του πιάνω. Για το τέλος το άφησα το πιάνο, γιατί είναι ο βασιλιάς των οργάνων. Το πιάνο είναι ταυτόχρονα όργανο έγχορδο και κρουστό, με ξύλινο ηχείο στο οποίο υπάρχουν τοποθετημένες χορδές, με διαφορετικό μήκος και πάχος, ώστε να δημιουργηθούν όλες τις νότες. Νάτο ένα πιάνο με ουρά, με σηκωμένο το καπάκι του, ώστε φαίνονται μέσα όλες οι χορδές. Δείτε το και από πιο κοντά. Τώρα εδώ το καπάκι είναι η δεύτερη θέση που μπορούμε να το έχουμε. Η χαμηλή. Και εδώ είναι οι χορδές. Και βλέπετε αυτά εδώ, το μηχανισμό του πιάνου που είναι αυτά τα σφυράκια. Ελάτε να δείτε αυτά τα σφυράκια πώς δουλεύουν. Εδώ είναι τα πλήκτρα. Εδώ βλέπουμε τα κλειδιά που κουρδίζουν τις χορδές. Και για δείτε. Νάτο το σφυράκι. Χτυπάει τη χορδή. Ελπίζω να είναι ξεκάθαρο το πώς δουλεύει ο μηχανισμός του πιάνου στο μυαλό σας. Για να εχείσουν λοιπόν οι χορδές, ο πιανής σας πατάει ένα πλήκτρο. Αυτό συνδέεται με ένα σφυράκι, το οποίο πατά, χτυπά, εσωτερικά τη χορδή. Έτσι αυτή πάλλεται και η Χ. Αυτή είναι η χορδή του μηχανισμού του πιάνου. Δεν θα ρωτήσω, είμαι σίγουρη ότι όλοι ξέρετε ποιο κομμάτι σας έπαιξα. Το Φυρελίζ του Μπετόβεν. Ήξερα ότι θα σας αρέσει. Και από πού ξεκινήσαμε? Από την ορχήστρα. Και στην ορχήστρα καταλήγουμε. Βλέπετε εδώ το μαέστρο, τα χέρια του, πώς διευθύνει την ορχήστρα. Θα σας πω δύο πράγματα για την ορχήστρα. Σε μια ορχήστρα συνηπάρχουν όλες οι κατηγορίες των οργάνων. Την ορχήστρα μπορείτε να τη φανταστείτε σαν μια μικρή κοινωνία. Υπάρχει ο μαέστρος που τη διευθύνει και οι διαφορετικές φωνές, που είναι τα πολλά μουσικά όργανα και φυσικά οι μουσικοί που παίζουν. Η κοινωνία της ορχήστρας μάλιστα είναι απόλυτα συντονισμένη, κουρδισμένη και συγκεντρωμένη, ώστε να αποδώσει το τέλειο μουσικό αποτέλεσμα. Αυτά είχα να σας πω για τα μουσικά όργανα σήμερα. Ελπίζω να σας φάνηκε χρήσιμο αυτό το μάθημα. Γεια σας! |
