| Διάλεξη 3: Το πρώτο κείμενο που κοιτάξαμε ήταν «The Twittering of Birds» στη σελίδα 2. Αυτό το κείμενο μπορείτε εσείς του Ιταλικού να το διαβάσετε στα Ελληνικά, αλλά και εσείς του Αγγλικού αξίζει να το δείτε στα Ελληνικά. Στην Πήλη για την Ελληνική Γλώσσα. Πήλη για την Ελληνική Γλώσσα. Εκεί υπάρχουν μεταφρασμένα κείμενα αρχαίων συγγραφέων, τα οποία προορίζονται για τους μαθητές του Γυμνασίου και του Λυκείου. Μεταξύ των άλλων κειμένων υπάρχει και η Ρόδοτος. Και πρέπει να βρείτε ιστορίες, βιβλίο δεύτερο. Ιστορίες, βιβλίο δεύτερο, εντάξει. Ωραία. Δεν ακούω. Ή το κελάηδισμα των πουλιών θα είναι μεταφρασμένο, ή το τυτύβισμα των πουλιών, γιατί και αγγλικά είναι the twittering of birds. Εδώ αυτό το συζητήσαμε στο πρώτο μάθημα για να δείτε και να καταλάβετε, ότι ακόμα και όταν μυθοποιούσαν τα φαινόμενα και τα βλέπανε τρομερά ή μαγικά, π.χ. οι γυναίκες που δεν καταλαβαίναν τη γλώσσα μιλούσανε για αυτούς ήταν επτεινά. Και μιλούσανε σαν περιστέρια. Αυτό είναι ένας από τους μύθους που χρησιμοποιήθηκαν στο παρελθόν, στην αρχαιότητα και στα προηστορικά χρόνια για τα ζητήματα τα μεγάλα που πάντοτε απασχολούσαν τους ανθρώπους, της κατανόησης του ενός απ' τον άλλον. Οτιδήποτε δεν καταλάβαιναν, αμέσως το μυθοποιούσανε, του δίναν τέλος πάντων μια απεικόνιση μέσα στην αφήγησή τους για να μπορούν να τα εντάξουν κάπου και να ησιχάσουν. Το πρόβλημα δηλαδή δεν ήταν να μάθουν να μιλούνε αιγυπτιακά ή να μάθουν κάτι άλλο για να συνονούνται με αυτές τις γυναίκες, ούτε καν είχαν διανοηθεί τώρα για ξένες γλώσσες, το πρόβλημα ήταν ότι αφού δεν καταλαβαίνουμε τι λένε, με τι μοιάζει αυτό, μοιάζει με και αλλαϊδισμα πουλιών. Άρα είναι ένα κελάηδισμα περιστεριών, αυτό ήταν το πρώτο μάθημα. Οι γυναίκες αυτές μάθανε να μιλούν ελληνικά γιατί βρέθηκε να ζουν στην Ελλάδα, πουλήθηκαν σκλάβες εδώ και αυτό το δεχόντουσαν μες στη συνείδησή τους οι αρχαίοι Έλληνες. Αυτός που έρχεται εδώ θα μάθει ελληνικά. Οι ίδιοι όμως βλέπαν σαν κάτι αφύσικο που ανήκε σε άλλο βασίλειο, δεν ανήκε στους ανθρώπους, η υπόθεση να μάθουν να μιλούν τη γλώσσα κάποιου άλλου. Εκεί δεν έχουμε μετάφραση ούτε διερμηνεία. Βέβαια και σ' αυτούς είχαμε πάντοτε μεταφραστές και διερμηνείς, αλλά σε άλλες στιγμές όπου τους χρειαζόντουσαν μόνο για τις ανακοχές, όταν γινόντουσαν πόλεμοι. Το δεύτερο κείμενο, μόνο να σας παρακαλέσω όταν κάθεστε να μην αφήνετε να πέφτουν τα καθίσματα, γιατί κάνει τρομερό θόρυβο που φαίνεται μετά και στην ηχογράφηση. Θερμή παράκριση, αν μπορείτε να το κάνετε. Το δεύτερο κείμενο που είχαμε δει εδώ μέσα, ήταν στη σελίδα 3, πάλι από τις ιστορίες του Ηρωδοτού, πάλι από το δεύτερο βιβλίο, και αναφερόταν στους Αιγύπτιους Διερμηνείς. Και αυτό το κείμενο θα το βρείτε μέσα στην Πύλη για την ελληνική γλώσσα, ελληνικά. Πύλη για την ελληνική γλώσσα, είναι αρχαία ελληνικά κείμενα μεταφρασμένα στην αελληνική και θα το βρείτε στα κείμενα που παραθέτει τέλος πάντων η Πύλη για τον Ηρωδοτό. Στα κείμενα λοιπόν που παραθέτει η Πύλη για τον Ηρωδοτό, και τα κείμενα αυτά είναι μεταφρασμένα σε μία γλώσσα που μπορούν να σας βοηθήσουν πάρα πολύ, να καταλάβετε τη θέση του διερμηνέα. Να θυμίσω ότι εδώ στην Αιγυπτό, όταν κατασκευαζόντουσαν οι πυραμίδες, χρειαζόντουσαν οι διερμηνείς, μία φορά χρειαζόντουσαν, είπαμε, στις ανακοχές για τους πολέμους και μία δεύτερη φορά, όταν γινόντουσαν οι πυραμίδες, χρειαζόντουσαν οι διερμηνείς, γιατί ήταν η μόνη δυνατότητα για να καταλάβουν οι δούλοι που ήταν αιχμάλωτοι από πολέμους στην Αιγυπτό, τι εντολές έδιναν οι μάστορες για την κατασκευή των πυραμίδων. Και έπρεπε επομένως να υπάρχει κάποιος να μεταφράζει τις εντολές, έτσι? Τους δίνανε συγκεκριμένη τροφή, θα τα βρείτε αυτά μέσα στο κείμενο στην πύλη για την ελληνική γλώσσα, ή εδώ, εγώ λέω ότι και οι φοιτές του αγγλικού να δουν το κείμενο στην πύλη για την ελληνική γλώσσα, και χρειαζόντουσαν και τους δίναν και διερμηνείς, όχι για να τους διευκολύνουν, αλλά για να γίνει δουλειά τους, για να μπορέσουν να μεταφράσουν τις εντολές των μαστόρων στους δούλους που κτίζανε. Και ήταν πολύ επίπονη η διαδικασία, σκαλοπατάκι σκαλοπατάκι ανεβάζαν τις πέτρες. Βλέπετε που οι πυραμίδες έχουν αυτά τα σκαλοπατάκια, δεν γίνανε μόνον, γιατί αυτό ήταν ένα αισθητικό ζήτημα, ήταν ο μόνος τρόπος για να βάζουν κάθε λήθο, κάθε μεγάλο λήθο, από τη γη μέχρι την κορυφή, να μπορούν να τον κάνουν να ανεβαίνει. Αυτοί οι άνθρωποι δηλαδή δεινοπάθησαν έτσι. Το τρίτο κείμενο που είδαμε, βρίσκεται στη σελίδα 6. Όχι με συγχωρείτε, είναι αυτό που έχω με τα μάτια μου τώρα και δεν μπορώ ούτε να δω με τη βλήμοξη που έχω και μου βάζουν διάφορα φάρμακα, με έχουν δυσκολέψει πολύ την όραση. Θα το βρω όμως. Λοιπόν, το τρίτο κείμενο που κάναμε ήταν στη σελίδα 15. Στη σελίδα 15 το κείμενο είναι «Paul of Tarsus». Αυτό το κείμενο θέλω παιδιά να το δείτε. Υπάρχει εδώ στη σελίδα 15 μέχρι τη σελίδα 16. Να σας θυμίσω λίγο τι συμβαίνει εδώ. Έχετε διαβάσει την επιστολή προς τους Κορινθίους κάποιοι. Η επιστολή προς τους Κορινθίους του Παύλου, η πρώτη επιστολή προς τους Κορινθίους. Έχετε ακούσει ποτέ αυτό που λέει ο Παύλος ότι έχετε διαβάσει, έχετε ακούσει ποτέ, ακόμα και αν μιλώ όλες τις γλώσσες του κόσμου, αν δεν έχω αγάπη μέσα μου, τι με κύμβαλλω αλλά λάζω. Το έχετε ακούσει αυτό, το έχετε ακούσει. Δεν είναι όμως μόνο αυτό της αγάπης. Οι Άγγλοι όταν μεταφράζουν αυτή την επιστολή, το μεταφράζουν ως εξής. Υπάρχει στη σελίδα 15. Rather five words with the mind than ten thousand in a tongue. Το βλέπετε, το ίδιο πράγμα είναι. Λοιπόν, δείτε τώρα τι γίνεται. Εκείνη την εποχή που γράφτηκε αυτό, δεν είχε ακόμα μιλήσει για το νου ο Βεζάλιους. Κάνει την ανατομία και ασχολείται με το νευρικό σύστημα πολύ αργότερα στο νύστερο μεσαίωνα. Και ξαφνικά τότε αναγκάζονται να παραδεχθούνε ότι η έδρα της σκέψης βρίσκεται εδώ μέσα. Την εποχή που γράφει ο Παύλος, διαβάζαν τι ομοιρικά ποιήματα για να μάθουν ανάγνωση έτσι, ομοιρικά επίδιαβάζανε. Διαβάζαν αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους και τι γινότανε τότε η έδρα της σκέψης βρισκόταν εδώ στο στήθος. Και ο νους και η καρδιά και όλα αυτά και όταν ο ομοιρός έλεγε φρένες τι εννοούσε, εννοούσε το μυαλό έτσι και πού το τοποθετούσε αυτό εδώ στο διάφραγμα παιδιά. Δηλαδή για να μη γίνονται παρεγμηνίες σε κάθε εποχή αυτό που γράφει κάποιος δεν είναι ένα λάθος, είναι η πολιτισμική αντίληψη της εποχής εντάξει. Είναι ο πολιτισμός της εποχής. Ωστόσο εάν αυτό το δούμε σαν μεταφραστές σήμερα τι είναι, είναι σαν να στέλνει μία επιστολή στους πιστούς του στην Κόρινθο, στους πιστούς τέλος πάντως στην Κόρινθο, όπου τι τους λέει, να νιώσουν με όλο τους το είναι, όπως και αν το λέγαν τότε, να νιώσουν. Λοιπόν, τι είναι αυτό, είναι ακριβώς η νουθεσία του να διαβάσουν την επιστολή του οι πιστοί της Κορίνθου, οι χριστιανοί της Κορίνθου με όλους το είναι, όπως και αν το εννοούσαν τότε, το εννοούσανε καρδιά, το εννοούσαν αγάπη, το εννοούσαν νου, όπως και αν το εννοούσανε. Αυτό το ίδιο ζήτημα μας απασχολεί και σήμερα, σαν μεταφραστές μας απασχολεί πολύ, δηλαδή πως θα κατανοήσουμε ένα κείμενο, κατά λέξη και κατά γράμμα ή θα το κατανοήσουμε ερμηνευτικά στο βάθος του, σε όλο του το είναι, με όλο μας το είναι, με τα συναισθήματά μας δηλαδή και με το νου μας. Αυτό είναι ένα μεγάλο ζήτημα της μεταφρασίας που μέχρι σήμερα μας απασχολεί. Έτσι, αυτό λοιπόν είναι το τρίτο κείμενο. Δεν έχουμε προχωρήσει σε άλλα κείμενα και περιμένω να τα συζητήσουμε όλα αυτά, αφού τα δείτε, δηλαδή την επόμενη φορά θέλω να έχετε δει τα ελληνικά κείμενα, αντιστοίχως του Ηρόδο του, από την Πύλη για την ελληνική γλώσσα και θέλω να έχετε δει την πρώτη επιστολή προς τους Κορινθίους του Παύλου στα ελληνιστικά. Κατανοητό? Για να μπορέσουμε να μιλήσουμε. Είχαμε αρχίσει να δουλεύουμε πάνω στην ανάγνωση αυτών των κειμένων, αυτών των αποσπασμάτων, με όρους μεταφρασεολογικούς. Το θυμάστε αυτό στο προηγούμενο μάθημα. Και νομίζω ότι είχαμε φτάσει να συζητούμε τους κλάδους της μεταφρασεολογίας. Έτσι και είχαμε φτάσει να συζητούμε τα αντικείμενα μελέτης του κάθε κλάδου. Επομένως βρισκόμασταν στο σημείο να εξετάζουμε στη μεγάλη αυτή περιοχή της μεταφρασεολογίας πώς μπορούμε να χαρτογραφίσουμε τα κείμενα. Ποια παιδιά έχουν μαζί τους τώρα τα βιβλία τους. Ωραία εσείς που έχετε τα βιβλία σας θέλω αυτή τη στιγμή να μου πείτε για παράδειγμα The Twittering of birds. Ποια περιοχή της μεταφρασεολογίας θα απασχολούσε τη θεωρητική ή την περιγραφική. Είπαμε ότι να σας πω ξανά τη διέρεση να τη σημειώσετε στα πρόχειρά σας. Έχουμε τις μεταφραστικές σπουδές που μπορεί να είναι θεωρητικές και μπορεί να είναι εφαρμοσμένες. Έχουμε τώρα στις θεωρητικές σπουδές την γενική θεωρία. Τα θυμάστε αυτά έτσι που μπορεί να είναι γενική θεωρία και τελείωσε. Τι θα πει αυτό. Έρχεται κάποιος και λέει ότι η σωστή μετάφραση είναι η μετάφραση που γίνεται κατά λέξη και λέει και ένα δόγμα. Γιατί αφού μεταφράζουμε έργα τέχνης και αφού τα έργα τέχνης είναι δημιούργημα του καλλιτέχνη πρέπει όπου τη λέξη βρίσκουμε και όπου τη βρίσκουμε την ίδια λέξη να μεταφράζουμε και στο άλλο κείμενο. Αυτό τι είναι. Είναι μια γενική θεωρία. Δεν με ενδιαφέρει είναι σωστή ή λάθος. Ούτε σας δεν ενδιαφέρει. Είναι μια γενική θεωρία. Έρχεται άλλος και τι λέει θεωρητικός τώρα. Ό,τι μεταφράζουμε θα πρέπει να κατανοούμε από πόσες πληροφοριακές μονάδες αποτελείται. Θα πρέπει να το κατανοήσουμε σημασιολογικά. Θα πρέπει να καταλάβουμε τι ολυντωλογίες τρέχουν μες στο κείμενο και αυτά σαν πολιτισμικά αντικείμενα να τα πάρουμε από το πρωτότυπο και να τα πάμε σε μία άλλη γλώσσα. Έρχεται άλλος και τι λέει ο Μπερμάν ας πούμε. Τι λέει. Λέει ότι δύο δυνατότητες έχουμε όταν μεταφράζουμε να κάνουμε ξένο το κείμενο δηλαδή να μεταφράσουμε στα ελληνικά ένα κείμενο για να κάνουμε ό,τι μπορούμε να κάνουμε για να θυμάται συνέχεια ο Έλληνας αναγνώστης ότι είναι ένα ξένο κείμενο. Ότι είναι μια μετάφραση από ένα ξένο κείμενο. Έτσι και ο ίδιος βάζει και έναν άλλο προβληματισμό και ένα άλλο δίλημα ή να το φέρουμε τόσο ελληνικό να φαίνεται που να μην καταλαβαίνουμε ότι ξεκίνησα από άλλη γλώσσα. Αυτά είναι ζητήματα της γενικής θεωρίας, της γενικής μεταφρασεολογίας. Αντιθέτως υπάρχει ένας άλλος κλάδος στη θεωρητική μεταφρασεολογία που λέγεται ιδική μεταφρασεολογία. Αυτή η ιδική μεταφρασεολογία μελετά οτιδήποτε αφορά το μέσον μετάδοσης μιας μετάφρασης. Ποιο είναι το μέσον μετάδοσης όταν έχουμε μια κινηματογραφική ταινία και έχουμε δάμπιγκ το μέσον μετάδοσης τότε τι είναι οπτικό ή ακουστικό. Οπτικό, ακουστικό, οπτικο ακουστικό τι είναι. Γιατί τι είναι αυτό που κάνει πολύ δύσκολο το δάμπιγκ. Το δάμπιγκ είναι πάρα πολύ δύσκολο γιατί πρέπει τα χείλια μας και οι κινήσεις μας να συμβαδίζουν με αυτά που λένε στην ξένη γλώσσα. Έτσι. Άρα μπαίνει και η όρασή μας στη μέση. Είναι μια οπτικο ακουστική μετάφραση. Η μετάφραση που γίνεται με τον υποτιτλισμό τι είναι. Είναι οπτική, ακουστική, οπτοεκουστική τι είναι. Το κανάλι είναι, παιδιά, οπτικό. Είναι οπτικό γιατί όχι απλώς είναι πολύ πιο σύντομα αυτά που φαίνονται στον υπότιτλο από αυτά που συμβαίνουν στις κινές. Καταρχήν όσοι, ας πούμε, ξέρετε μια ξένη γλώσσα καλά και βλέπετε ένα φιλμ εκείνης της ξένης γλώσσας, εκείνου του πολιτισμού. Μη μου πείτε ότι δεν έχετε διαπιστώσει ότι είναι λιγότερα αυτά που γράφονται στους υπότιτλους από αυτά που λέγονται στις κινές. Υπάρχει κανείς που να το αμφισβητεί αυτό. Επομένως η ειδική θεωρητική μεταφρασιολογία σχολείται με το μέσον. Ένα άλλο μέσον είναι το οπτικό. Αν εγώ μιλάω, εσύ είσαι διερμηναίς νοηματικής και έχουμε εδώ έναν άνθρωπο που δεν έχει ακοή. Εσύ σαν διερμηναίς νοηματικής, νοήματα, νεύματα δε θα κάνεις για να μεταφέρεις αυτό που λέω στον άλλον. Άρα τι θα είναι, οπτική δε θα είναι η μεταφρασία σου. Το μέσο θα είναι τι, οπτικό. Λοιπόν, έχει καμία σχέση με την οπτική μετάφραση αυτό το πρώτο κεφάλαιο. Ποιοι το έχετε διαβάσει βρε παιδιά το πρώτο κεφάλαιο. Το πρώτο κεφάλαιο εδώ μέσα. Ποιοι το έχετε διαβάσει εκτός από το Γιάννη που το είχε κάνει από την πρώτη φορά μετάφραση. Αυτό το πρώτο κεφάλαιο της ύλης μας. Για να πάμε να το δούμε σελίδα 2. Πώς τις λέγανε. Μαύρα περιστέρια δεν τις λέγανε. Το θυμάσαι Γιάννη. Μαύρα περιστέρια. Γιατί τις λέγανε μαύρα περιστέρια. Απ' τη μια δεν καταλαβαίναν τι ακούγανε και τους φανόταν και πολύ τραγουδιστό. Γιατί μαύρα περιστέρια. Μα ήταν με λαψές. Ήταν δούλες από την Αίγυπτο. Τις είχαν πάρει σκλάβες από την Αίγυπτο. Τι μεταφράζανε εκείνη την ώρα. Στην ουσία προσπαθούσαν να κατανοήσουν το κατανοητό γι' αυτούς. 1 άνθρωπο, 2 ανθρώπους από έναν άλλο κόσμο. Όχι τον δικό τους. Και αρχίζαν και κάναν μύθους. Όχι περιστέρια, όχι καλά, όχι κακά, όχι μαύρα, όχι πράσινα. Έτσι. Το καταλαβαίνετε αυτό. Εντάξει. Λοιπόν. Και εκτός από αυτό, που αυτό τι ήταν. Ήταν η οπτική τους μετάφραση. Έτσι. Το μέσον τους εδώ ήταν η όρασή τους. Τι άλλο λέγανε. Κελαηδούν σαν πουλιά. Ποιο ήταν τότε το μέσον που μεταφράζαν τον άλλον. Πώς τον μεταφράζαν τον άλλον. Με βάση αυτά που ακούγαν. Και τι λέγανε. Κελαηδάοι. Δεν μιλάει αυτός. Κελαηδάοι. Αυτή είναι η πρώτη μετάφραση που είναι καταγεγραμμένη στην αρχαία ελληνική ιστορία. Περιστέρια οι γυναίκες. Μαύρα περιστέρια οι γυναίκες, γιατί ήταν με λαψές. Και η ομιλία τους κελαηδισμά περιστεριού. Η πρώτη απόπειρα μετάφρασης. Που τι ήταν. Μια ψευδό μετάφραση. Γιατί. Γιατί δεν μπορεί. Μεταφράσεις έχουμε. Το διώνυμο για να ορίσουμε μια μετάφραση ποιο είναι. Μη μετάφραση και μετάφραση. Αυτά τα έχει ξεκαθαρίσει από το 1999 η Σάντρα Χάλβερσον. Στο περιοδικό target. Μη μετάφραση και μετάφραση. Δεν ορίζεται η μετάφραση σαν καλή και κακή. Και θα σας το εξηγήσω αμέσως γιατί. Στην προτεσταντική ηθική υπάρχει μία έννοια της αποταμείευσης. Το καλό συσσορεύεται και φέρνει περισσότερο καλό. Το κακό συσσορεύεται και παίρνει περισσότερο κακό. Δεν με ενδιαφέρει καθόλου εμένα αυτό. Και δεν θα πρέπει να ενδιαφέρει και εσάς. Δεν μπορεί η μετάφραση να είναι. Κάθε μετάφραση καταρχήν είναι ένα γεγονός. Αυτόνομο. Αυτοδύναμο. Και μόνο του στέκεται. Θέλω να πω δηλαδή ότι δεν μπορεί η μετάφραση που θα κάνω εγώ και η μετάφραση που θα κάνει ο Γιάννης και η μετάφραση που θα κάνεις εσύ. Να είναι μια μετάφραση που η μία συσσορεύει καλό στην άλλη. Το καταλαβαίνετε αυτό. Δεν γίνεται ισχυρότερη η μετάφραση του Γιάννη γιατί έχω κάνει εγώ μια καλή μετάφραση. Δεν γίνεται χειρότερη η μετάφραση του Γιάννη γιατί έχω κάνει εγώ μια κακή μετάφραση. Επομένως δεν μπορεί εδώ να δουλεύει σαν τράπεζα το υλικό που μας δίνουν οι μεταφραστές. Δεν είναι τράπεζα. Δεν είναι ποταμίευση. Δεν συσσορεύει κανένα αγαθό υλικό. Ούτε μπορεί με βιβλικούς όρους πριν από τους 70 όλα να είναι καλά και κακά. Good and Evil όπως μεταφράζονται στα αγγλικά. Το καταλαβαίνετε αυτό. Άρα η μετάφραση δεν είναι καλή και κακή. Είναι μετάφραση ή δεν είναι μετάφραση. Translation and non-translation. Traduzione, ενώ, traduzione. Κατανοητό. Λοιπόν, επομένως εκείνη η μετάφραση που κάνανε των δύο γυναικών μέσα στον κόσμο τους είναι μη μετάφραση. Non-translation είναι. Οι γυναίκες ήταν γυναίκες, δεν ήταν περιστέρια και η ομιλία τους ήταν μια άλλη γλώσσα. Δεν ήταν κελάηδισμα πουλιού. Κατανοητό. Λοιπόν, ό,τι θέλεις. Αφού είπαν ότι μια ομιλία τους μοιάζει με περιστέρια και τους είπαν περιστέρες. Και μαύρες γιατί ήταν με λαψές. Όταν τις λένε περιστέρες, μαύρες περιστέρες είναι οπτική μετάφραση της εμφάνισής τους. Όταν τις λένε ότι κελαηδούσανε, εκείνο είναι ακουστικό, αλλά μόνο για το κελαηδισμα. Είναι δύο διαφορετικά κομμάτια. Το καταλαβαίνετε αυτό. Όλη η αξία αυτού του κειμένου είναι εκεί. Ότι όταν δεν καταλαβαίνεις τον άλλον, τον ψευτοκαταλαβαίνεις. Όταν ο άλλος δεν είναι δηλαδή transparent, τι τον κάνεις. Deceptive transparent. Ψευτοδιαφανή τον κάνεις. Το καταλαβαίνετε αυτό παιδιά. Το καταλάβατε όλοι. Το δεύτερο κείμενο μιλάει πάλι για διερμηναία, έτσι δεν είναι. Είναι ο διερμηναίας που βοηθάει στις πυραμίδες, πάλι του Ηρόδο του, να καταλάβουν οι δούλοι που συμμετέχουν στην κατασκευή, αναγκαστικά, τις εντολές των τεχνητών, έτσι. Αυτός είναι ο διερμηναίας στο δεύτερο κείμενό μας, πάλι του Ηρόδο του. Και πάλι σας είπα να το διαβάσετε και στην πύλη για την ελληνική γλώσσα στα ελληνικά. Η Ροδό του, δεύτερο βιβλίο, η Ροδό του, ιστορία, δεύτερο βιβλίο, υπάρχει εκεί. Αυτό τώρα, τι είναι? Είναι το μέσον, μιλάει για μέσον εδώ, υπάρχει εδώ αναφορά στο μέσον, υπάρχει. Ο διερμηναίας για να δώσει οδηγίες από τους τεχνίτες στους δούλους που κάνανε τις πυραμίδες, έτσι. Δύο πράγματα έπρεπε να μπορεί να καταλάβει. Και ότι σχεδίαζαν οι μηχανικοί εκείνης της εποχής, ένα. Και τι άλλο, και ότι λέγανε τα ενδιάμεσα στάδια της ιεραρχίας για το πώς αυτά υλοποιούνται. Άρα αυτός τι έκανε, ήξερε και να διαβάζει και να μιλάει στη γλώσσα των μηχανικών και των τεχνητών. Το καταλαβαίνετε αυτό. Μη σας παραξενεύει που τον ονομάζει διερμηναία. Επομένως ως προς το medium είναι και τα δύο μέσα εδώ. Τον ονομάζει διερμηναία και δεν είναι περίεργο μέχρι το μεσαίωνα και οι μεταφραστές και οι διερμηνείς ονομαζόν σαν διερμηνείς. Αυτό δεν είναι περίεργο. Καθόλου περίεργο. Έχουμε εδώ area restricted. Μελέτη. Δηλαδή αυτό που κάνει ο ηρόδοτος είναι η ειδική θεωρητική μεταφρασιολογία. Είναι area restricted. Είναι δηλαδή περιορισμένη σε μια περιοχή. Ναι ή όχι. Και τα γυαλιά μου να βάλω και τα γυαλιά μου να μη βάλω έτσι που είναι τα μάτια μου δεν μπορώ να εισηχάσω. Υπάρχει καθόλου εδώ θέμα ειδίκευσης του μεταφραστή του διερμηναία. Έλα. Μπράβο. Ο άνθρωπος ήξερα από κατασκευές. Πώς αλλιώς θα το έκανα. Ήξερα από κατασκευές. Ήξερα από μηχανικοί. Είναι επομένως area restricted αυτός ο διερμηναίας. Είχαμε επομένως ειδικούς μεταφραστές και ειδική γλώσσα και τότε. Η διαφορά ανάμεσα στην ειδική και στη γενική γλώσσα υπάρχει περίπτωση να μην σας είναι ηκία. Νομίζω ότι δεν είναι. Δεν κάνει να το συζητήσουμε αυτό. Έτσι δεν είναι. Ωραία. Λοιπόν. Υπάρχει ένας άλλος πλάγος όπως σας είχα πει από το προηγούμενο μάθημα. Ειδική θεωρητική μεταφρασιολογία που ασχολήκαμε τα κειμενικά είδη. Έχουμε εδώ κειμενικά είδη. Τι ήταν αυτές οι δύο περιστέρες τέλος πάντων. Τι ήτανε βρε παιδιά. Μάντισες δεν ήταν. Ή αίριες δεν ήτανε. Στη Δοδόνη. Επομένως τι ήταν αυτό που λέγανε και που καμιά φορά όταν πηγαίναν ξένοι χρειαζόνουσαν κι αυτοί διερμηναία για να το καταλάβουν. Ήτανε μαντία προφητεία. Άρα ήταν ειδικά κείμενα κι αυτά. Ειδικά κείμενα ήτανε και του διερμηναίας της πυραμίδες. Λοιπόν μετά έχουμε η ειδική θεωρητική μεταφρασιολογία έχει σαν αντικείμενο και τον χρόνο της μετάφρασης. Εδώ καταλαβαίνετε τώρα γιατί είναι κείμενα με τεράστια απόσταση από την εποχή μας. Καταλαβαίνετε πόσο ρόλο παίζει ο χρόνος στη μετάφραση σαν απόσταση. Είναι δηλαδή μια διαδρομή intertemporal αυτή που κάνουμε διαχρονική. Αλλά και ο χρόνος στη μετάφραση παίζει ρόλο. Δεν είναι ίδιο αυτό που ήταν η πίεση του Γιάννη όταν το πήρε το κείμενο και μας το είπε εδώ ελληνικά. Σωστά Γιάννη. Δεν είναι το ίδιο τώρα που κάθισε από την περασμένη Τετάρτη και σίγουρα το ξεφύλησε σπίτι του. Συμφωνούμε μέχρι εδώ. Δεν είναι καθόλου το ίδιο. Και σίγουρα αυτή τη στιγμή πρέπει να κάνω και κάτι άλλο. Να εξηγήσω ότι όταν υπάρχει πίεση χρόνου συμβαίνουνε αυτονόητα λάθη. Όταν ο Γιάννης το διάβασε μόνος του στο σπίτι του τρεις τέσσερις φορές είπε ευτού πως μου ξέφυγε αυτό. Αλλά δεν πειράζει καθόλου γιατί πάντα στην πίεση χρόνου αυτά που είναι δευτερεύοντα στην κατανόηση μας ξεφεύγουν. Γιατί και εμείς δεν μπορούμε με όλα να ασχοληθούμε. Κατανοητό μέχρι εδώ. Μέχρι τώρα δεν έχουμε καθόλου διαβάσει κείμενα περιγραφικής μεταφρασεολογίας. Περιγραφική μεταφρασεολογία είναι ένας άλλος κλάδος της θεωρητικής μεταφρασεολογίας. Όταν θα φτάσουμε σε ένα κείμενο περιγραφικής μεταφρασεολογίας εκεί θα σταματήσουμε. Γιατί εκεί θα δούμε κείμενα που θα ασχολούνται με τα προϊόντα της μετάφρασης. Κείμενα που θα ασχολούνται με τη διαδικασία της μετάφρασης. Κείμενα που θα ασχολούνται με τη λειτουργία της μετάφρασης. Ίχνει ελάχιστα έτσι μια ιδέα μόνον. Το κείμενο του Ηρώδο του το πρώτο με τις Περιστέρες έχει να κάνει λίγο με το μεταφραστικό προϊόν. Που το λένε και Λάιδες με το λόγο τους έτσι. Το άλλο κείμενο με τους διερμηνήσεις πυραμίδες απειροελάχιστα όμως έχει σχέση πάλι με το μεταφραστικό προϊόν. Γιατί ήταν κάτι που βοηθούσε τους τεχνικούς να κάνουνε δουλειά και να συνεργαστούνε με τους εργάτες. Λίγο περισσότερη σχέση έχει ειδικά για τις πυραμίδες η λειτουργία εκείνης της μετάφρασης. Ήταν καθαρά επαγγελματική μετάφραση. Είχε δηλαδή λειτουργία. Έτσι. Τώρα εκείνο που δεν μπορούμε καθόλου να το θεωρήσουμε σαν ειδική γλώσσα είναι το κείμενο του Παύλου έτσι. Πόσες φορές βγάζει μία εικόνα και μία άποψή του για το τι θα πει διερμηνεύω και ερμηνεύω αυτό το κείμενο. Δεν με ενδιαφέρει να το δούμε θεολογικά. Δείτε το μόνο ανθρωπολογικά. Σε αυτό το κείμενο εκφράζονται απόψεις γύρω από το τι θα πει ερμηνεύω και τι είναι αυτός που ερμηνεύει. Υπάρχει αυτό το πράγμα. Για παράδειγμα πάμε στη σελίδα 15. Δεν νομίζω ότι υπάρχει στη σελίδα 15 έτσι δεν είναι. Είναι μία σειρά. Πάμε στη σελίδα 16. Στο έξι τι λέει ρε παιδιά στο έξι. Πού θα υπογραμμίζεται ότι υπάρχει αναφορά στους διερμηνείς. Ποιος θα διαβάσει το έξι φωναχτά το έξι. Αγγλικά έλα. Όχι να το διαβάζεις έτσι όπως είναι. Δυνατά όμως για να ακούμε. Λοιπόν προσέξτε κάτι. Ούτως ή άλλως ο Παύλος όταν τα έγραφε αυτά. Απευθυνόταν σε έναν κόσμο που δεν ήταν ένας κόσμος ο οικείος του κόσμου. Ήταν κάποιοι άλλοι άνθρωποι. Ήταν Έλληνες και κατοικούσαν στην Κόρινθο εντάξει. Γράφει επομένως κάτι για έναν άλλο κόσμο εκείνη την ώρα. Απευθύνεται σε έναν άλλο κόσμο ανθρώπων. Και τι λέει αυτό που ακόμα και σήμερα. Αν διαβάζετε στις εκδόσεις έντζε ρομ του Τσέστερμαν το The Map. Αν το διαβάσετε θα δείτε ότι για να μεταφράσουμε κάτι. Ή για να ερευνήσουμε κάτι μεταφραστικά. Θα πρέπει να φέρνουμε κάτι καινούργιο. Τι λέει εδώ στο έξι. Ξαναδιάβασέ το. Προσέξτε το παιδιά. How shall I benefit you. Διάβασέ το. Το έξι διαβάζω. Στη σελίδα 16 το έξι. Δεύτερη σειρά. Άρα τι είναι το πρώτο που αξίζει για να κάνεις μία πράξη μεταφοράς από έναν πολιτισμό σε έναν άλλον. Να φέρνεις κάτι νέο. Να φέρνεις κάτι νέο. Το καταλαβαίνετε. Ακόμα και σήμερα όταν μία μετάφραση γίνει δεν είναι εύκολο να γίνει και μία άλλη. Πρώτο υπάρχει the copyright law. Έτσι δεν είναι. Υπάρχει ο νόμος του copyright. Δεν γίνεται επομένως όταν ήδη εμφανιστεί μία μετάφραση να εμφανιστεί μία άλλη. Αλλά η βασικότερη αρχή που βλέπετε ότι ισχύει από το 100 μέχρι σήμερα. Τι 100 από το 50 μέχρι σήμερα. Είναι ότι για να μεταφράσω ή για να μελετήσω μία μετάφραση πρέπει να φέρνω κάτι νέο. Αυτή είναι η σχολή που έχει να κάνει και με τη σημασιολογική μετάφραση. Εντάξει. Πρέπει να έχω να φέρω κάτι νέο. Για συνέχισε τώρα. Το βλέπετε αυτό. Εδώ μιλάει για μία άλλη μετάφραση για μία άλλη ερμηνεία. Να καταλάβουμε τι παίζει το φλάουτο. Όλα επομένως λέει αυτό είναι κάτι που δεν ξεπεράστηκε μέχρι σήμερα. Η Σούζαν Πετρίλη γράφει για τις σημειώσεις της λέει την Γουέλμπη πριν τρία χρόνια εκδόθηκε ένα τεράστιο έργο σημειωτικής της μετάφρασης. Και συνεχίζει να γράφει αυτό το πράγμα ότι για να μπορέσουμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει πρέπει να μπορούμε να το ερμηνεύσουμε. Δεν μπορούμε να καταλάβουμε τι λέει ένα κείμενο ένα μουσικό όργανο ένας άνθρωπος μια εκκλησία τίποτα. Εάν πρώτα από όλα δεν μπορούμε να το κατανοήσουμε να το ερμηνεύσουμε. Ποια είναι επομένως το πρώτο βήμα για να πάμε από έναν κόσμο σε έναν άλλο από το φλάουτο στο τι αισθανόμαστε από το κείμενο στο τι καταλαβαίνουμε από τη μία γλώσσα σε μία άλλη. Ένας είναι ο τρόπος να ερμηνεύσουμε καταρχήν το πρωτότυπο. Αν δεν ερμηνεύσουμε το πρωτότυπο δεν γίνεται τίποτα. Το κατανοούμε. Συνεχίζει. Εάν δεν είναι κατανοητός ο λόγος σου ποιος θα σε καταλάβει. Έρχεται ο Βίλς κάποια στιγμή στη δεκαετία του 80 και μιλάει για τα καθολικά μεταφραστικά προβλήματα και τις καθολικές δυσκολίες που έχουν οι άνθρωποι όταν μεταφράζουν. Και ποιο είναι το πρώτο. Λέει ότι οι δυσκολίες είναι του καθενός. Λέει δηλαδή ότι το καθολικό ζήτημα είναι ότι έχουμε ιδιοσυγκρασίες γλωσσικές και αυτές οι ιδιοσυγκρασίες γλωσσικές αλλιώς εκφράζουν τη δυσκολία σε εμένα, αλλιώς στο Γιάννη, αλλιώς σε σένα. Και τι λέει ξαφνικά στη δεκαετία του 80 αυτό που υπόθηκε το 50 μετά Χριστόν. Τι λέει δηλαδή. Δεν είναι δυνατόν να μεταφράσεις, δεν είναι δυνατόν να ερμηνεύσεις εάν δεν καταλάβεις. Επομένως κάθε γλωσσομαθής δεν είναι και μεταφραστής, αλλά ένας μεταφραστής πρέπει να μπορεί να καταλάβει το πρωτότυπο. Αλλιώς δεν χρειάζεται να μεταφράσει γιατί δεν θα ξέρει τι λέει και τι γράφει. Κατανοητό. Θα συνεχίσεις. Θα μιλάς στον αέρα. Θα μιλάς στον αέρα έτσι. Αυτό είναι καταπληκτικό. Ενώ τότε με τον Ηρόδοτο είχαμε μαύρες περιστέρες και κελαϊδούσανε. Ξαφνικά έρχεται μια άλλη ιδεολογία που δεν θέλει δούλους, δεν θέλει αφεντικά. Το τι έκανε ο χριστιανισμός παιδιά για να σεύονται τις γλώσσες των ανθρώπων ακόμα και αυτοί που μιλούσαν λίγμα φράγκα. Δεν μπορείτε ακόμα να το διανοηθείτε. Ξαφνικά οι γλώσσες αποκτούν όλες αξία και οντότητα με αυτό το κείμενο. Όλες. Ξαναδιάβασέ το. Δυνατά όμως να εκεί περιμένουν. Το βλέπετε αυτό. Καμία γλώσσα δεν είναι χωρίς σημασία. Πρώτη φορά γράφεται ότι δεν υπάρχουν καλές και κακές γλώσσες. Πρώτη φορά δεν γίνεται μυθολογία και μυθοπλασία γύρω από άλλες γλώσσες. Αυτό είναι ένα βήμα επανάστασης για την ιστορία της μετάφρασης. Γιατί αν δεν το έλεγε αυτό δεν θα τολμούσε κανείς να μεταφράσει τα ελληνιστικά σε άλλες γλώσσες για αιώνες. Και ξέρετε πολύ καλά ότι η θεωρία της μετάφρασης στην αρχή αναπτύχθηκε ακριβώς μέσα από τη θρησκευτική μετάφραση. Τι λέγαμε την προηγούμενη φορά για τον Κύριλο και τον Μεθόδιο δεν λέγαμε. Αυτό είναι από αυτό το κείμενο από το 6 καλά είμαστε. Γιάννη το 13 θα μας το διαβάσεις αγγλικά. Δηλαδή, ο Κύριος που μιλάει στην αρχή πρέπει να προσεύχεται για την ιστορία της μετάφρασης. Γιατί αν προσεύχεται στην αρχή, το πνεύμα μου που προσεύχεται από τον Κύριο είναι αλήθεια. Τι θα πρέπει να κάνω, θα προσεύχεται στον πνεύμα και θα προσεύχεται στον πνεύμα μου. Θα προσεύχεται στον πνεύμα και θα προσεύχεται στον πνεύμα μου. Άλλωνα, αν προσεύχεται στον πνεύμα, καθώς κανείς από την αρχή πρέπει να προσεύχεται για την ιστορία της μετάφρασης. Όταν δεν γνωρίζει τι θα πει. Το προσέξατε αυτό? Ακόμα και το αμήν λέει που λες. Άμα δεν το λες όχι μόνο με το πνεύμα σου. Άμα δεν το νιώθεις μόνο σαν αμήν την ώρα που το ψέλνεις. Αλλά μόνο αν το νιώθεις και με το νου σου, θα ξέρεις τι λες και γιατί το λες. Εδώ είναι πολύ μεγάλες κουβέντες για την ιστορία των μεταφράσεων, παιδιά. Και ξαφνικά εδώ αρχίζει ξανά η μεγάλη αρένα της μεγάλης μάχης ανάμεσα στην καταλέξη και κατά σημασία μετάφραση. Ο Παύλος καλά έκανε και τα έλεγε αυτά. Τι ήθελε ο Παύλος? Ο Παύλος ήθελε να διαδώσει μια θρησκεία. Επομένως ο άνθρωπος το ψάξε. Αν σήμερα ήταν ένα σύγχρονος μάνατζερ, τι θα έλεγε? Να κάνω μια βαρύγδουπη διαφήμιση ή να κάνω μια διαφήμιση να καταλάβει και η Ελένη 60χρονών η νοικοκυρά τι θέλω να της δώσω, πού θέλω να την προσανατολίσω. Το καταλαβαίνετε αυτό. Πες το αυτό που σκέφτεσαι. Καλό θα είναι, πες το. Ναι, πες το. Α, σε είδα όμως που κουνούσε συγκατοβατικά το κεφάλι σου. Ναι, πολλοί άνθρωποι νομίζουν ότι πρέπει να μεταφράζουμε βαρύγδουπο τρόπο, παιδιά, για να είναι καλή η μετάφραση. Θα είναι χάλια η μετάφραση. Η μετάφραση για να είναι καλή πρέπει να κάνει αυτόν που τη διαβάζει να τη νιώθει και στα συναισθήματά του και στο μυαλό του. Η μετάφραση καλή είναι απλή. Απλά λόγια στη μετάφραση, απλές εκφράσεις, απλές επιλογές. Οι όμορφες μεταφράσεις είναι απλές. Και μιλούν για τον πραγματικό κόσμο. Ξεκινάμε μετά από τη διαδικασία που ακολουθήσαμε για να διαλέξετε κείμενα. Αν θέλετε να μας πείτε με ποιο κριτήριο διαλέξετε τα κείμενα που θα μας παρουσιάσετε σαν κείμενα που αξίζει να τα εντάξουμε μέσα στην ιστορία της μετάφρασης και μέσα στην θεωρία της μετάφρασης, ως παράγοντες που επηρέασαν την εξέλιξη και τις θεωρίες και της μεταφραστικής πράξης. Αν θέλετε λοιπόν να μας τα εξηγήσει όλα αυτά, εμείς μπορούμε για λίγο να διαθέσουμε χρόνο να ακούσουμε αυτές τις εξηγήσεις και ξεκινάμε από δω. Ναι, έχω φτιάξει ένα κείμενο να στρέψουμε τη ζωή μας ό,τι μπορείς να κάνεις. Μπράβο. Αυτό πρέπει να έχει να κάνει με δάντη? Ναι, να μας πεις, έχει να κάνει με δάντη. Εδώ πέσαμε τώρα, δεν θα μαλώσουμε μεταξύ μας, πέσαμε σε μία σχολή κατά λέξη μετάφρασης. Ναι, αλλά η ειρωνία της τύχης είναι ότι όταν θα το παρουσιάζεις αυτό, που πρέπει να σημειώσεις εδώ ότι είναι δάντης και τον τίτλο, όταν θα το κάνεις αυτό και ξαναγυρνάμε το χαρτί, εγώ θα σας φέρω μια σύντομη περιγραφή της μεγάλης επιτυχίας που είχε ο Νίκος Καζαντζάκης για να μεταφράσει τη Θεία Κομοδία στα ελληνικά. Σας το εξήγησα και στο πρώτο μάθημα, αλλά θα σας το ξαναπώ και τώρα ο Νίκος Καζαντζάκης. Αυτή είναι η ειρωνία της τύχης, η εκδίκηση της γιφτιάς θα έλεγε ένας μεταφραστής πολύ χαρούμενος. Λοιπόν, αφού ο δάντης έλεγε ότι όλα είναι αμετάφραστα, στην πραγματικότητα αφού χαλάνε την αξία της τέχνης, άμα χάνει τη γλύκα του, χάνει το συναστημά του το κείμενο, έτσι. Καμιά φορά όμως έχω προσέξει ότι οι μεταφραστές είναι πιο καλοί από τους αρχικούς συγγραφείς. Υπάρχουν κείμενα που τα διαβάζεις το πρωτότυπο και δεν τα καταλαβαίνεις, και τα διαβάζεις τη μεταφράση και μία χαρά καταλαβαίνεις τι λένε. Λοιπόν, εν πάσης περιπτώση, μπορεί να είναι ένα κείμενο, τι να σας πω τώρα, ιταλικό, να ξέρουμε μία χαρά ιταλικά, και να το διαβάσουμε σε αγγλική μετάφραση και να το καταλάβουμε καλύτερα. Προσεκτικός, περισσότερο προσεκτικός ο άγγλος μεταφραστής, έτσι. Λοιπόν, αυτή είναι μία άποψη που θέλει να λέει ότι δεν είναι εύκολο, θέλει να επιμένει αυτή η άποψη ότι δεν είναι εύκολο να μεταφραστεί η τέχνη από μία γλώσσα σε μία άλλη. Αυτό πάει παντού, πάει στα θρησκευτικά κείμενα, πάει παντού. Δηλαδή η ιστορία γύρω από το αμεταφραστό πηγαίνει παντού. Γιατί, γιατί ακριβώς επειδή είναι αλήθεια ότι υπάρχουν ασημετρίες ανάμεσα στις γλώσσες. Τι ασημετρίες, μια απλή. Ότι είναι ενικός όπως είπαμε από το πρώτο μάθημα στα αγγλικά, δεν είναι ενικός και στα ελληνικά. Ότι είναι αρσενικός στα ιταλικά, δεν σημαίνει ότι είναι αρσενικό και στα ελληνικά. Ή ας πούμε στα ιταλικά δεν έχουμε ουδέτερο, στα ελληνικά έχουμε και ουδέτερο γραμματικό γένος. Λοιπόν, αυτές είναι ασημετρίες που τις ξέραν οι άνθρωποι από τότε που ξέραν γραμματική, που ξέραν φιλολογία. Δεν σημαίνει τίποτα όμως με αυτές τις ασημετρίες να καταλήξουμε και να φτάσουμε στο συμπέρασμα ότι όλα είναι αμεταφραστά. Το μόνο πράγμα που είναι αμεταφραστό είναι αυτό που δεν υπάρχει στον πολιτισμό που πας να το παρουσιάσεις. Αν δηλαδή δεν υπήρχε μίξερ στην Ελλάδα, όταν το φέρανε εδώ και το πουλήσανε, έμεινε μίξερ. Ωστόσο, δεν είναι ένα μυστήριο γιατί το γνωρίσαμε από τη λειτουργία του, το μεταφράσαμε μέσα από τη λειτουργία του. Τι έγινε, πήραμε τη λέξη, τη δανειστήκαμε, πήραμε τον όρο, τον δανειστήκαμε και μετά τι έγινε, ξέραμε τη λειτουργία του. Διαβάσαμε τη χρήσα παραδύση, διαβάσαμε βιβλία μαγειρικής και ζαχαροπλαστικής, το είδαμε στα σπίτια μας. Εγώ, που είμαι τώρα 60 χρονών, όταν ήμουν παιδάκι, στις αρχές δεκαετίας του 60, τα ξαδέρφια μου που έρχονσαν από τις σπουδές τους από τη Γερμανία, που το θεωρούσαν πολύ σημαντικό γιατί οι μαμάδες τους χτυπούσαν με το γουδοχέρι την ταραμόσαλάτα, δεν φέρναν άλλο δώρο όταν παίρναν το πτυχίο σαν μηχανικοί, δεν φέρναν μίξερ χειρός. Ένα μίξερ χειρός φέρνανε. Και αυτό ήταν μεγάλη χαρά για τις γυναίκες που το είχαν στο σπίτι και γλιτώναν τον κόπο για να χτυπούνε τη ζάχαρη, το βούτυρο, για να κάνουν τα αυγά φουσκοτά και με αέρα να μπούν στα κέικ και στα ρεβανή κλπ. Καταλαβαίνετε. Επομένως κάποια στιγμή μπήκε στον πολιτισμό μας για τη λειτουργία του. Μόνο γι' αυτό μπήκε στον πολιτισμό μας, έτσι. Λοιπόν, επομένως δεν είναι εύκολο να πούμε ότι είναι όλα μετάφραστα. Δεν είναι εύκολο βέβαια να πούμε ότι η τέχνη όταν μεταφράζεται χάνει. Γιατί, καταρχήν δεν μεταφράζουν κείμενα λογοτεχνίας όλοι, αλλά μεταφράζουν κείμενα λογοτεχνίας άνθρωποι που συνήθως γράφουν. Κατά δεύτερο, ο Καζαντζάκης είχε πάει σε σχολείο καθολικών μοναχών και του μάθανε όλα τα υποτικά ποιήματα της εποχής του Μεσαίωνα. Και όλη την κρητική λογοτεχνία εκεί πέρα. Ήξερε επομένως ένα ιδίωμα, time restricted δεν είπαμε, ειδική θεωρητική μεταφρασιολογία, δεν το είπαμε αυτό. Ήξερε επομένως στο Μεσαίωνα τι συνέβαινε στην Κρήτη, γλωσσικά και ιωθέτησε αυτό ακριβώς το ιδίωμα για να μπορέσει να μεταφράσει τη Θεία Κωμοδία. Και δεν χρειάστηκε παιδιά να κάνει ούτε μισό λάθος, 33.000 στίχους έχει όλη η Θεία Κωμοδία. 33.000 στίχους ήταν και η μεταφρασία του, το καταλαβαίνετε αυτό. Αν δεν είχε διαλέξει τη γλώσσα με την οποία θα το περνούσε αυτό το κείμενο, μεγάλο εργοτέχνης, στην ελληνική, στον ελληνικό πολιτισμό, δεν θα τα είχε καταφέρει. Επομένως όταν θα ακούσουμε για τον Βάντη και την αμφισβήτηση που θέτει γύρω από τη μεταφρασιμότητα της λογοτεχνίας και της πίησης, εγώ θα σας φέρω ένα κείμενο ακριβώς για τον Καζαντζάκη και τη μετάφραση της Θείας Κωμοδίας. Λοιπόν, Γιάννη, αναγκαστικά η σειρά έρχεται έτσι γιατί θα πάμε προς τα κάτω. Εσύ τι διάλεξες? Διάλεξα να δώσω δύο εμφάνιους εργοκοσμάτια. Γιατί? Δώστε στον Γιάννη αυτό. Γιατί? Δεν ξέρω αυτό μου, της καφέα. Ωραία, τότε αφού τον ξέρεις θα μας δώσεις και κάποιες εξηγήσεις γύρω από το πρόσωπό του, δηλαδή περί εγγραψέ τον μας. Τα εξηγήσεις είναι άγιες. Μάλιστα, επομένως διάλεξες πάλι θεολογικές αμφισβητήσεις γύρω από τη μετάφραση. Αυτός πιστεύει, δεν πιστεύει στη μεταφρασιμότητα. Δεν ξέρω τις λεπτομέρειες. Δεν ξέρεις τις λεπτομέρειες. Εκεί όμως που συμβάλει αυτό στην ιστορία της μετάφρασης, είναι στο τι θέση παίρνει για τη μεταφρασιμότητα. Αυτό θα το δεις, έτσι δεν είναι. Ωραία, έχετε δει φαντάζομαι ότι ακόμα και σήμερα όταν πηγαίνουμε στην εκκλησία και έχουμε βιβλιαράκια με τις λειτουργίες, η μία σελίδα είναι το κείμενο το βυζαντινό και η άλλη σελίδα δεν είναι ένα κείμενο της νέας ελληνικής. Δεν το έχετε δει πολλές φορές και στο Ευαγγέλιο αυτό. Συνήθως εκεί δεν είναι μία σελίδα. Η μία στήλη είναι το κείμενο το ελληνιστικό και η άλλη στήλη είναι τα νέα ελληνικά. Το έχετε δει αυτό. Είναι δηλαδή συνέχεια τριγυρνάει αυτό το θέμα για τη μεταφρασιμότητα των θρησκευτικών και των θεολογικών κειμένων. Άρα θέλουμε πολύ να ακούσουμε τι είπε ο Επιφάνιος. Δεν θα επικεντρωθείς στο θεολογικό κομμάτι παρά ότι πολλοί από εμάς μπορεί να ενδιαφέρονται και γι' αυτό. Αυτό το δούμε μόνοι μας όσοι θέλουμε. Θα επικεντρωθείς στο πώς βλέπει την κατανόηση και στο πώς βλέπει την ερμηνεία. Οπότε το χαρτί πάει πίσω. Εσύ τι διάλεξες? Εδώ διάλεξα το όνομα που θα μεταφράσω. Ποιος το έγραψε? Ο Ιωάννης. Α, πάλι με Ιταλούς. Δεν ξέρεις όμως τι έχει κάνει. Το διάλεξες τυχαία. Άξαλ για να παίρνει τελικά. Ναι. Και ο Τίπλος μου. Ναι, γιατί αυτοί μεταφράσανε στα λατινικά τους Έλληνες συγγραφείς. Αλληλούια. Ω, καλά. Τέτοιος χαμός που έγινε για αυτούς τους δύο εκεί πέρα, ήταν οι ηθικές δικαιολογίες για να έχουμε από την μια μεριά τον Πάπα και από την άλλη μεριά την ιδέα της αυτοκρατορίας. Πάντοτε όλες οι ομάδες που θέλουν να κυριαρχήσουν, ή έχουν πραγματικά κάτι ιδεολογικό να προτείνουν, ή παίρνουν κάτι που κοινωνικά θεωρείται αποδεκτό σαν ιδεολογία, για να στηρίξουν από εκεί και πέρα την επιθυμία τους να κυριαρχήσουν. Αυτό το ξέρουμε όλοι, έτσι δεν είναι. Άρα καλό έκανες και το διάλεξες αυτό. Θα μας ωφελήσει. Λοιπόν, τώρα που πάει? Σε εσένα. Άρα παίρνεις το χαρτάκι. Α, δεν το έχεις γράψει. Καλά, πες μας και όταν θα παίρνεις το χαρτάκι θα το σημειώσεις. Εγώ βασικά ήμουν άνθρωπος της Ευγέρονα. Για πες. Ήμουν στο Δημαρκούς του ίδιου Κηκέρω. Α, τον Κηκέρωνα. Ναι. Ήθελες τον Κηκέρωνα. Ναι, μ' αρέσει δικά. Μα δεν το συζητάω. Έχει πει τόσα πολλά για τη μετάφραση. Ναι. Και το άλλο. Και πάλι τώρα σε ο Κηδεία. Και ποιο τελικά θα πάρεις. Εγώ ήμουν Κηκέρωνα. Ε, πάρτον. Δεν το έχει διαλέξει κανένας νομίζω τον Κηκέρωνα. Τον έχει διαλέξει κανείς. Όχι, πάρτον τον Κηκέρωνα. Πισματάρης βέβαια ο Κηκέρωνας να το ξέρετε, να είστε έτοιμοι. Πισματάρης, πολύ πισματάρης. Στις ιδέες του. Προχωράμε. Επομένως εσύ πες μας τι διάλεξες. The way you can say welcome to my laboratory in November. Ποια νου? It's the end of life. Α, μπράβο. Νόρμες μετάφρασης. Νόρμες μετάφρασης. Θα σας φέρω και κάτι άλλο φοβερό και τρομερό. Εώνες πριν από μας γράφτηκε του Τίτλερ παιδιά. Οι νόρμες της μετάφρασης του Τίτλερ δεν το συζητάω. Είναι κάτι που μοιάζει σαν να γράφτηκε σήμερα από καθηγητή διδακτικής της μετάφρασης. Άρα σημειώνεις εσύ τι θα φέρεις και θα φέρω και εγώ τον Τίτλερ την ίδια μέρα. Και εσύ τι διάλεξες. What is life? Ποια νου? One living life. Πώς? One is life, one is deals. One is deals. Γερμανός? Σπανό. Ξαναδιάβασέ το. One is life. Ναι. One is life. Δεν το έχω υπόψη μου. Όχι, αλλά θέλω να μου πεις γιατί το διάλεξες. Πάλι νόρμες μετάφρασης. Πάλι νόρμες μετάφρασης. Και μάλιστα νόρμες διδακτικής της μετάφρασης αυτή τη φορά. Α πολύ μου αρέσει. Οπότε εγώ εδώ θα φέρω τις απόψεις που έχουν οι Γερμανοί για το πώς εκπαιδεύονται οι μεταφραστές. Οι Γερμανοί τι λένε ότι για να εκπαιδευτούν καλά οι μεταφραστές πρέπει να αρχίσουν από μικρά κείμενα τα οποία να τα έχουν φτιάξει άλλοι και ο δάσκαλος της μετάφρασης να τους τα διορθώνει μέσα στην τάξη και να συζητούν για τα λάθη για να μην τα κάνουνε. Αυτή είναι η ιστορία. Επομένως τώρα ξαναγυρνάμε στο The Greek Tradition που είναι μέσα στην ύλη μας και αφορά εξετάσεις όλων. Πάμε στο The Greek Tradition. Είχαμε τελειώσει μόνο την πρώτη ενότητα και τώρα έχουμε το Overview of Translation Activity. Ποιος καλός άνθρωπος θα το διαβάσει μέχρι το Greek State. Θα το διαβάσεις. Ναι είσαι πιο κοντά τι να κάνουμε μετά θα πάμε στο Γιάννη. Έλα. Ωραία. Την πρώτη ενότητα την έχουμε διαβάσει. Τη δεύτερη. Όχι με μετάφραση κατευθείαν αγγλικά. Ναι θα τα συζητάμε. Ακούτε. Κρατάτε σημειώσεις αν θέλετε. Και θα προσπαθείτε πάντα να βλέπετε αυτά που ακούμε μέσα από τη θεωρητική μεταφρασεολογία. Που σχετίζονται. Που την προχωρούνε. Μέχρι που τελειώνει. Μέχρι που τελειώνει. Ναι. Ναι. Μέχρι το Greek State. Βέβαια γιατί δείξανε ελάχιστη προσοχή στις μεταφράσεις. Γιατί ήταν λιγκοφράγκα παιδιά. Όπως σήμερα ας πούμε δεν μεταφράζεται η αγγλική λογοτεχνία σε άλλες γλώσσες. Βγαίνει κατευθείαν έτσι αφού όλοι άμα πάρουν και από το περίπτερο να πας να πάρεις αγγλική λογοτεχνία. Αγγλικά θα είναι γραμμένοι. Μετά. Ούτε όντως ούτε λογοτεχνία. Δεν μελετήσαν δηλαδή ούτε καν τα θέματα μετάφρασης λογοτεχνίας. Γιατί οι πλούσοι Αθηναίοι τι κάνανε. Είχαν ένα δάσκαλο για τα παιδιά τους. Τι τους δίδασκε τους μικρούς Αθηναίους της Αριστοκρατίας ένας καλός δάσκαλος. Τα ομυρικά έπει. Κατευθείαν από το πρωτότυπο. Και τι άλλο. Κάποιο φιλοσοφικό κείμενο. Λογοτεχνία και φιλοσοφία. Τίποτα άλλο. Και αυτά όλα ήταν ελληνικά γραμμένα. Δεν είχαν καν ένα πρόβλημα. Τα ίδια όπως ακριβώς μας τα λέγει και ο Ηρόδοτος. Δηλαδή το πολύ πολύ να μεταφράζανε στους ξένους που πήγαιναν και ρίχναν τα λεφτά τους εκεί στο μαντίο των δελφών τους χρυσμούς. Αυτό μόνο. Δηλαδή μιλούσανε λίγο ξένες γλώσσες τόσο που χρειαζόταν για να μεταφράζουν τους χρυσμούς. Οι χρυσμούς πως νομίζετε ότι ήτανε. Μια γκάμα ήταν που τα μαθαίναν και τα μεταφράζανε. Αυτό είναι αλήθεια που λέει. Δηλαδή σίγουρα αυτοί που κάνανε ιατρική φιλοσοφία και λοιπά σίγουρα είχαν διαβάσει παιδιακείμενα από τη Μέση Ανατολή. Και αφού τα διαβάσανε και τα καταλαβαίνανε δεν μπορεί να ήταν μόνο στις γλώσσες του πρωτογενού σκημένου. Υπήρχαν και μεταφράσεις στα αρχαία ελληνικά. Μετά. Μπράβο το ίδιο που κάνουν και σήμερα οι Άγγλοι όντως. Δεν υπάρχει Άγγλος παιδιά που να μιλάει καλά ελληνικά. Έχετε δει κανένα να μιλάει καλά ελληνικά. Άγγλοι Αμερικανοί ας πούμε που ζουν εδώ χρόνια. Αγγλίδες Αμερικανίδες που έχουν παντρευτεί Έλληνες μικτή γάμη δηλαδή που περιέχουν ένα από τα δύο μέλη αγγλόφωνο έτσι. Έχετε δει ποτέ να έχουν μάθει αυτοί οι άνθρωποι πολύ καλά ελληνικά. Όχι. Δεν είναι γιατί δεν συμπαθούνε την Ελλάδα αλλιώς θα παντρευόντουσαν Έλληνες δεν θα έρχονταν εδώ δεν θα ζούσαν εδώ τα παιδιά τους είναι Έλληνες. Δεν υπάρχει αυτή η ανάγκη. Όπου και να πάνε αυτοί οι άνθρωποι όλοι μας μιλούμε αγγλικά. Δεν υπάρχει αυτή η ανάγκη. Ε ναι και στα ελληνιστικά χρόνια δεν υπήρχε καμία ανάγκη να μάθουν να μεταφράζουν οι Έλληνες αφού όπου και αν πηγαίνανε μιλούσανε ελληνικά. Μέχρι τη Μεσοποταμία πηγαίνανε και μιλούσανε ελληνικά στον Ιορδάνη πηγαίνανε και μιλούσανε ελληνικά στη Γαλιλαία πηγαίνανε και μιλούσανε ελληνικά. Δεν είχαν πρόβλημα στην Αίγυπτο πηγαίνανε μιλούσανε ελληνικά. Αυτός ο κόσμος της Μεσογείου που τότε ήταν ο κόσμος που έφερε τον πλούτο στους κατακτητές, για αυτούς ήταν ένας κόσμος προσιτός. Λοιπόν ακόμα και αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό. Δηλαδή εμείς δεν μεταφράσαμε την Καινή Διαθήκη. Δεν τη μεταφράσαμε γιατί την καταλαβαίναμε εμείς στο παρελθόν. Ακόμα και σήμερα ένας μορφωμένος Έλληνας, εγώ ας πούμε που έκανα στο σχολείο κάθε μέρα 2-3 ώρες αρχαία μας κάνανε, δεν έχω δυσκολία να διαβάσω την Καινή Διαθήκη στο πρωτότυπο. Αλλά κι εσείς αν έχετε κάνει αρχαία, γιατί δώσατε και στη συγκεκριμένη δέσμη, κι εσείς καταλαβαίνετε όταν διαβάζετε. Δεν είπα να καταλαβαίνετε τα πάντα, χοντρικά όμως δεν καταλαβαίνετε το νόημα. Άμα πάτε στην εκκλησία χοντρικά δεν καταλαβαίνετε τι λένε. Δεν λέω την ώρα που οι ψαλτάδες κάνουν τις μουσικές τους επιλογές και τα μουσικά τους ανδραγαθήματα και δεν μπορώ να καταλάβω πού είναι το σύμφωνο και πού είναι το φωνήεν, εγώ τουλάχιστον η φτωχιά. Αλλά τις άλλες στιγμές, νομίζω ότι καταλαβαίνουμε τι ακούμε, έτσι δεν είναι, χοντρικά. Οι πρώτες σημειώσεις για την ασφαλήθεια στον κομμάτι της Ελλάδας έρχονται από το αρχαίο δημοσιογραφείο και την ασφαλήθεια των Ελληνικών. Η ασφαλήθεια του Ρωμαϊκού... Υπάρχει λύση πάλι για τους νομικούς για τη μετάφραση και τα γλωσσάρια τα νομικά. Είναι αυτό που το είχαμε διαβάσει και την προηγούμενη φορά, αλλά συνέχισε έτω. Οι πρώτες σημειώσεις για την ασφαλήθεια στον κομμάτι της Ελλάδας έρχονται από το αρχαίο δημοσιογραφείο και την ασφαλήθεια των Ελληνικών. Οι πρώτες σημειώσεις για την ασφαλήθεια στον κομμάτι της Ελλάδας έρχονται από το αρχαίο δημοσιογραφείο και την ασφαλήθεια των Ελληνικών. Οι πρώτες σημειώσεις για την ασφαλήθεια στον κομμάτι της Ελλάδας έρχονται από το αρχαίο δημοσιογραφείο και την ασφαλήθεια των Ελληνικών. Οι πρώτες σημειώσεις για την ασφαλήθεια στον κομμάτι της Ελλάδας έρχονται από το αρχαίο δημοσιογραφείο και την ασφαλήθεια των Ελληνικών. Οι πρώτες σημειώσεις για την ασφαλήθεια στον κομμάτι της Ελλάδας έρχονται από το αρχαίο δημοσιογραφείο και την ασφαλήθεια των Ελληνικών. Οι πρώτες σημειώσεις για την ασφαλήθεια στον κομμάτι της Ελλάδας έρχονται από το αρχαίο δημοσιογραφείο και την ασφαλήθεια των Ελληνικών. Οι πρώτες σημειώσεις για την ασφαλήθεια στον κομμάτι της Ελλάδας έρχονται από το αρχαίο δημοσιογραφείο και την ασφαλήθεια των Ελληνικών. Οι πρώτες σημειώσεις για την ασφαλήθεια στον κομμάτι της Ελλάδας έρχονται από το αρχαίο δημοσιογραφείο και την ασφαλήθεια των Ελληνικών. Οι πρώτες σημειώσεις για την ασφαλήθεια στον κομμάτι της Ελλάδας Οι ίδιοι οι καθηγητές που διδάσκανε το επάγγελμα του δικηγόρου, αυτοί οι ίδιοι ήταν που γινόντουσαν και καθηγητές μετάφρασης, γιατί έπρεπε ο δικηγόρος να μπορεί και να μεταφράζει. Εδώ τι λέει στην ουσία, λέει ότι ο κάθε μαθητής έγινε δικηγόρου και διδάσκανε το επάγελμα του δικηγόρου, αυτοί οι ίδιοι ήταν που γινόντουσαν και καθηγητές. Έγραφε τις ερμηνείες στο περιθώριο των κειμένων, γιατί ο καθένας από εμάς έχει διαφορετικές δυσκολίες από ιδιοσυγκρασία, ο καθένας έχει άλλες δυσκολίες κατανοήσεις. Οπότε ο κάθε μαθητής, αυτός που φοιτούσε δηλαδή σε μια σχολή για να γίνει δικηγόρος, δεν είχε τις ίδιες δυσκολίες με κάποιον άλλον. Ο καθένας έγραφε στο δικό του το βιβλίο, στο περιθώριο, τα γλωσσάρια του. Η δουλειά δηλαδή που κάνανε οι αντικύνσωρες στο να μεταφράζουν την ορολογία, εμάς μας είναι γνωστοί, όχι γιατί έγινε κάποια πραγματεία εκεί επάνω, είναι ακόμα ανοιχτό το θέμα για έρευνα. Γιατί τα βιβλία των μαθητών που σπουδάζανε δικηγόροι, στα περιθώρια είχαν γραμμένες τις ερμηνείες. Ο καθένας έγραφε στο δικό του το βιβλίο, στο περιθώριο, τα γλωσσάρια του. Τα βιβλία των μαθητών που σπουδάζανε δικηγόροι, στα περιθώρια είχαν γραμμένες τις ερμηνείες. Αυτό προσέξτε το, μέχρι να φτάσουμε στο διαφωτισμό, δεν χρειαζόντουσαν μεταφραστές οι Έλληνες. Είναι συγκεκριμένο αυτό. Από τότε που άρχισε η Ενετοκρατία και μετά με την Οθωμανική Αυτοκρατορία και λοιπά, στην Οθωμανική Αυτοκρατορία πρώτα πρώτα όλοι οι παιδιά μιλούσανε και τουρκικά, έτσι. Εκτός από ελληνικά, όλοι τους μιλούσαν και τουρκικά. Οι συγγενείς, όσοι έχετε συγγενείς που ήρθανε πρόσφυγες το 22, αυτό το ξέρετε. Εμένα ο παππούς μου και η γιαγιά μου μέσα στο σπίτι, όταν δεν θέλαμε να ακούμε τι λένε, να καταλαβαίνουμε τι λένε, μιλούσαν τουρκικά. Μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία λοιπόν, οι άνθρωποι όλοι ξέραν τουρκικά. Μπορούσαν επομένως να ταξιδεύουνε, να πουλούν τα προϊόντα τους, να κάνουν διάφορες δουλειές, ό,τι χρειαζόντουσαν με την τουρκική, έτσι. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία έφθενε πού, μέχρι την Αλβανία, έτσι δεν είναι, έτσι είναι. Ελλάδα, Ρουμανία, Βουλγαρία, οτιδήποτε τώρα βλέπετε να είναι εθνικά κράτη, τότε όλο μαζί ήταν ένας ενιαίος γεωγραφικός χώρος, τίποτα άλλο, που οι άνθρωποι εκεί μέσα κοινούντουσαν, είχαν δραστηριότητες, κάνανε οικονομικές συναλλαγές με τουρκικά νομίσματα και τουρκική γλώσσα. Στις κοινότητες τους τώρα τις ελληνικές, αυτό πρέπει να το ξέρετε ή αν δεν το ξέρετε σας το λέω τώρα εγώ, όταν το 1453 κατακτήθηκε η Κωνσταντινόπολη από τους Οθωμανούς, έγινε μια συμφωνία με το Πατριαρχείο. Αν δεν το ξέρετε, σας το λέω εγώ, αν το ξέρετε να μην το συζητήσουμε, το ξέρετε, όχι. Όπου τα δικαιώματα, τα θρησκευτικά, τα γλωσσικά, τις συμπεριφορές και τις δραστηριότητες που θα μπορούσε να έχει ένας λειξίαρχος, ένας κοινοτάρχης, όλα αυτά τα είχαν οι ιερείς. Τα παιδιά μαθαίνανε με τη συμφωνία που είχε κάνει το Πατριαρχείο με τον Σουλτάνο, τα παιδιά μαθαίνανε στις εκκλησίες γράμματα, τι διαβάζαν, τις φυλάδες, βίους αγίων, κυκλοφορούσαν οι φυλάδες. Και πριν ακόμα να κυκλοφορούσαν οι φυλάδες, υπήρχε το Ευαγγέλιο, υπήρχανε διάφορες προσευχές, δηλαδή αυτά ήταν τα οποία τους μάθανε να γράφουν ελληνικά. Και μέσα στην εκκλησία φυλάχτηκαν και λειξιαρχικά βιβλία σε κάθε εκκλησία, μίλησαν ελληνικά οι άνθρωποι εκεί, μάθανε να γράφουν ελληνικά και είχαν την ελευθερία στις κοινότητές τους μέσα, τουλάχιστον στα χαρτιά, να μην τους ενοχλεί κανείς όταν μιλούν ελληνικά. Όπου βέβαια γινόντουσαν άλλου είδους επιδρομές και προσπαθούσαν να προσιλητήσουν σε άλλα θρησκεύματα τους Έλληνες, ιδίως βαθιά στη Μικρά Ασία, εκεί, αυτοί μιλήσαν και τουρκικά, το ξέρετε κι αυτό, μιλήσαν και τουρκικά και κρυφά κρατήσανε την πίστη τους. Αυτά όλα όμως, νομίζω ότι εξηγούνε, γιατί δεν χρειαζόντουσαν διερμηνήσει οι άνθρωποι την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, γιατί σαν κοινότητες ο καθένας όπου ανήκε μιλούσε τη γλώσσα του και όταν χρειαζόταν με άλλους λαούς να συναλλαχθεί, που κι αυτοί ζούσαν μες την Οθωμανική Αυτοκρατορία, λιγκοφράγκα τι ήταν τότε, τα τουρκικά. Ήταν μια μεγάλη αυτοκρατορία, μας αρέσει δεν μας αρέσει, το καταλαβαίνουμε όλοι αυτό. Επομένως μόνο στο διαφωτισμό χρειάστηκε πάλι η μετάφραση, τι έγινε στο διαφωτισμό, έτσι και αλλιώς στο διαφωτισμό είχαμε τους εγκυκλοπεδιστές, από τη Γαλλία μας προκύψαν οι εγκυκλοπεδιστές, είχαμε στην Αγγλία τους εγκυκλοπεδιστές, υπήρχαν οι περιηγητές, γράφανε επομένως σε διάφορες γλώσσες αφηγήσεις ταξιδιωτικές, γράφανε για τα ανθρώπινα δικαιώματα, γράφανε για γεωγραφία, μαζευόνσαν στα καφενεία και μιλούσαν για γεωγραφία, μιλούσαν για άλλους κόσμους. Και ξαφνικά αυτός όλος ο κόσμος του διαφωτισμού δεν μπορούσε να μείνει σε κάποιο σύνορο, δεν μπορούσε να μείνει σε κάποιο γεωγραφικό όριο, απλώνοντας συνέχεια. Ήρθε ο καιρός του και δεν το σταματούσε τίποτα. Και τότε τι έγινε, οι πλούσιοι έμποροι που πηγαίναν και οι πλούσιοι οικοδόμοι που πηγαίναν στο εξωτερικό για να κάνουν πανέμορφα σπίτια, οι κοζανίδες εδώ τι είχαν, τίποτα δεν είχαν, δεν μπορούσαν να φυτέψουν ένα δέντρο στη γη τους. Και τι κάνανε, ξέραν να είναι πολύ καλοικτίστες, φτάνανε μέχρι τη Φιλιππούπολη, φτάνανε όπου φανταστείτε φτάνανε, μέχρι τη Ρουμανία φτάνανε. Και κτίζανε και γινούσαν πίσω με χρήματα και μαζί με τα χρήματα φέρναν και βιβλία από τα τυπογραφεία. Το ίδιο κάνανε και οι έμποροι που φτάνουν μέχρι τη Βιέννη. Όταν οι έμποροι πηγαίνανε μέχρι τη Βιέννη και πουλούσανε τα πράγματα τους με τα μουλάρια τους, γυρνώντας πίσω φέρναν βιβλία, φέρνανε άλλες εικόνες του κόσμου και ξαφνικά τα παιδιά τους επειδή τα μορφώσανε, τα παιδιά τους κυρίως, φέρναν ξένους δασκάλους και τα μαθαίναν ξένες γλώσσες, αρχίσαν και αυτά να μεταφράζουνε. Και ξαφνικά βρεθήκαμε να έχουμε πάλι ανάγκη από μεταφραστές. Ο Ρήγας ας πούμε έπαιρνε πίματα και έκανε και μεταφράσεις και ψευτομεταφράσεις, ό,τι δεν καταλάβαινε το έκανε ότι ήθελε. Ναι, γιατί εμείς δεν το κάνουμε αυτό όταν εξεταζόμαστε, εγώ έχω δει πάρα πολλά γραπτά. Όταν εξετάζονται οι φοιτητές και νομίζουν ότι κάτι δεν το κατάλαβαν, δεν θέλουν να κάνουν μια πιο γενική μετάφραση, κι ας είναι και προσαρμοσμένοι, θέλουν όσες σειρές έχει το πρωτότυπο, τόσες να γράψουνε, μα δεν γίνεται πάντα, άρα φτάνουμε στην ψευτομετάφραση. Τέτοιου έκανε και ο Ρήγας, αλλά επειδή είχε και το τάλεντο, τα έκανε ωραία ο Ρήγας. Θα σας φέρω ένα κείμενο πάρα πολύ ωραίο για μια μεσεωνική ψευτομετάφραση στην Κύπρο. Το έργο αυτό το μελέτησε η Μπόκλουντ που ήταν η καθηγήτριά σας. Είναι μια ψευτομετάφραση που έγινε στην Κύπρο. Ένας νομίζω Έλληνος μοναχός κάνει μια ψευτομετάφραση για να μπορέσει να προσιλητήσει σε ένα τάγμα καθολικό Κύπριους. Οπότε κάνει μια ψευτομετάφραση για να μπορέσει να τα καταφέρει όλα αυτά και είναι πολύ ενδιαφέρον αυτό. Είναι δημοσιευμένο, το έχω στο σπίτι μου. Αυτό θα σας το φέρω και θα δείτε τι έγινε με τη στιγμή που αρχίζουν οι Έλληνες να χρειάζονται μεταφραστές. Εντάξει, εννοείται ότι όλα αυτά παίρνουν μια πιο συγκεκριμένη μορφή όταν έχουμε εθνικό κράτος. Κάθε φορά που έχουμε ένα εθνικό κράτος έχουμε και ένα πρόγραμμα παιδείας, έτσι δεν είναι. Τελείωσε, θα το πάμε πίσω, θα έχεις την καλωσύνη να πάρεις το επόμενο κεφάλαιο, αγγλικά, όχι ελληνικά. Πάρτο, δώστο. Αυτό είναι ήλι σας παιδιά, εδώ θα εξεταστείτε. Ναι, αλλά για να το ανεβάσω, επειδή θα έχω μεγάλα προβλήματα αν το ανεβάσω δημόσια, θα το στείλω στον καφέ να χωριστά. Το επόμενο, ναι. Όσο πάει, γιατί αν φτάσει η ώρα να τελειώνουμε, τελειώσαμε. Δεν μπορώ να σας το συζητήσω. Μόνο που δεν σκοτώθηκαν μεταξύ τους. Κάποια στιγμή, επειδή σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες γινόταν στη Δημοτική βίβλος, αλλά εκεί γινόταν στη Δημοτική, γιατί δεν μπορούσαν να το διαβάζουν τα ελληνικά, ούτε τα λατινικά, ας πούμε, στην Αγγλία. Και κάποια στιγμή, θέλησαν να το γράψουν στη Δημοτική το Ευαγγέλιο και στην Ελλάδα. Μερικοί το βλέπανε σωστό, μερικοί το βλέπανε λάθος. Δεν μπορείτε να φανταστείτε τι μπορεί να κάνει ο φανατισμός. Για διάβασέ μας Γιάννη. Μπράβο, το καταλαβαίνετε αυτό. Δεν έγινε ένα ζήτημα μεταφρασεολογικό. Στην ιστορία της ελληνικής μετάφρασης, στο σύγχρονο ελληνικό κράτος, η μετάφραση των θρησκευτικών κειμένων έγινε ζήτημα πολιτικό. Έγινε ζήτημα ιδεολογικό. Δηλαδή έφυγε από τα όρια της ιστορίας των μεταφράσεων και πήγε στο κοινοβούλιο. Και πήγε στα κόμματα και πήγε στους δρόμους και πήγε στις πορείες. Πλαγκωθήκαν στο ξύλο γι' αυτό το θέμα. Έλα Γιάννη. Μπράβο. Τώρα θα μάθουμε να σκεφτόμαστε μεταφρασεολογικά. Τι είπε ο Δάντης, πες μας τι είπε ο Δάντης, ότι χάνει τη γλύκα της ηποίηση άμα τη μεταφράσεις. Αυτή είναι η γραμμή του καταλέξει. Τι είπε ο οικονόμου Γιάννη. Ότι είναι αδύνατο. Αυτό είναι χαρακτηριστικό. Είπε ότι ήταν αδύνατο, δεν το είπε. Επιλέξει να μου πεις τι λέει. Impossible. Είμαστε στη γραμμή του καταλέξει μετάφραση. Και τι είπε ο Βάμβας. Τι είπε ο Βάμβας. Μετέφραση όμως θέλησε να μεταφράσει τη βίβλο στη νέα ελληνική. Ποια είναι η γραμμή, είναι η γραμμή. Τι έλεγε, να το καταλάβεις και στα συναισθήματά σου και στο μυαλό σου κάθε κείμενο. Αυτό βέβαια μην το ψάχνετε. Τώρα από τη στιγμή που τότε ήτανε όλες αυτές οι ιστορίες με τη δημοτική και την καθαρέγουσα. Ήτανε συζητήσεις που μπαίνανε και μέσα στην ιδεολογία για το ελληνικό κράτος. Το είχαν ανάγκη να παίρνουν τη μία ή την άλλη θέση. Γιατί είχαν ανάγκη τι. Ή του κλασικισμού ήδη πριν να φτάνσουμε σε αυτή τη διαμάχη τι έγινε. Δεν έγινε μια στροφή προς την αρχαιότητα. Αυτή τη στροφή προς την αρχαιότητα την εκφράζουνε και οι άνθρωποι που γράφουν στην καθαρέγουσα. Η μισή λόγη στην Ελλάδα ήτανε της μίας σχολής και η άλλη μισή της άλλης. Όταν λοιπόν ταυτίζεται μία γλωσσική επιλογή με την ίδρυση ενός κράτους, εκεί μέσα θα γίνει μεγάλος χαμός παιδιά. Θα εξελιχθεί σε φανατικό αυτό το θέμα. Μετά Γιάννη. Λοιπόν, τι βλέπετε αυτή τη γραμμή που υπάρχει από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα που λέει ότι αν αλλάξουμε τις λέξεις αλλάζει το νόημα. Τι είναι, είναι η γραμμή που λέει για το έργο τέχνης και είναι η γραμμή που λέει για κάποιες περίοπτες γλώσσες. Δεν υπάρχουν βρε παιδιά περίοπτες γλώσσες, όλες είναι σημαντικές. Δεν με ενδιαφέρει εμένα αυτό το θέμα, δεν το κοιτάζω καν εγώ μιλώ αυτή τη στιγμή για ιστορία μεταφράσεων, έτσι. Αν τα Ιησούχα μπορούν να διαβάζονται από τον Ιερό, αυτό θα δημιουργηθεί σε θερματισμό και φιλικό μεταφράσμα. Ο Βάμπτσος και ο Σπάρρφ μεταφράσματος είναι ότι αν η εμφανιστία είναι αρκετή στο δικό του, τότε η δική του είναι σύμφωνα με το σύμφωνο και δημιουργηθεί μεταφράσματος σύμφωνα με το σύμφωνο. Αυτά είναι τα εμφανιστικά εμφανιστικά εμφανιστικά εμφανιστικά εμφανιστικά εμφανιστικά. Αυτά είναι τα εμφανιστικά εμφανιστικά εμφανιστικά εμφανιστικά. Τελείωσε η εθνική μας ταυτότητα. Για παράδειγμα, όταν είχα πάει στην Εμπράσκα για κάποια δουλειά που αφορά ένα μεταπτυχιακό, έτυχα δύο Κυριακές εκεί πέρα και έπρεπε να βρω εκκλησία. Υπήρχε εκκλησία ελληνική της παρικίας και ήταν εκκλησία ορθόδοξη. Εκεί μέσα λοιπόν υπήρχαν άνθρωποι της δεύτερης γενιάς, της τρίτης γενιάς, δεν ξέρανε ελληνικά. Όλο το κείμενο ήταν του βυζαντινό κείμενο του Ιωάννη του Χρυσοστόμου. Ωστόσο το βλέπανε σαν κείμενο του Ιωάννη του Χρυσοστόμου. Ο ιερέας όμως όλες τις ευχές της διάβαζε αγγλικά. Και το μόνο που συνέβαινε, γιατί είναι πιο δύσκολο να αλλάξει αυτό, αυτό δεν μπορεί να αλλάξει, ήταν να ακούμε με βυζαντινά ελληνικά τους ψαλμούς. Και πάλι όμως επάνω στο γυναικονίδι που ήταν όλη η χοροδία, τους ψαλμούς, γιατί θέλησαν να δω μετά πως τους βλέπανε, τους είχαν και βυζαντινά, τους είχαν και αγγλικά δίπλα. Γιατί δεν αλλάζουν οι ψαλμούς, πρώτα-πρώτα γιατί η μουσική μνήμη είναι πολύ έντονη μνήμη παιδιά. Πολύ έντονη μνήμη, δηλαδή υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι παθαίνουν αφασία και τους εκπαιδεύουν ξανά από την αρχή πιο πολύ με μουσική παρά με λόγια, με τραγούδια. Δεύτερο, εσείς το ξέρετε και από τη γλώσσα διδακτική, δεν μαθαίνουμε ξένες γλώσσες μέσα από τραγούδια σε μικρά παιδιά. Δεν τους ενισχύουμε γλωσσικές ικανότητες μέσα από τραγούδια. Να σας πω και το άλλο, το χειρότερο. Δεν μπορείς να μεταφράσεις έναν ύμνο γιατί έχει παιδιά μουσική. Καλύτερα να τον ξαναγράψεις από την αρχή. Γιατί εάν πας να τον μεταφράσεις πρέπει να αλλάξεις τις λέξεις. Επειδή πρέπει να ακολουθείς τη μουσική. Η μουσική δεν ξέρει από λέξεις, η μουσική έχει το δικό της δυθμό και τη δική της μελωδία. Το καταλαβαίνετε αυτό. Δεν με ενδιαφέρει εμένα όμως αυτή τη στιγμή να λύσω το πρόβλημα της μεταφρασιμότητας των θρησκευτικών κειμένων. Με ενδιαφέρει να σας δείξω ότι γύρω από τα θρησκευτικά κείμενα, όχι μόνο στην Ελλάδα, παντού έγινε ο κακός χαμός. Τι έκανε βρε παιδιά ο Λούθηρος δεν το ξέρετε. Πώς έκανε, πώς διασπάστηκε η εκκλησία στη Γερμανία από τον Πάπα. Δεν μετέφρασε το Ευαγγέλιο στα Γερμανικά και έγινε κακός χαμός. Αλλά τα κατάφερε. Δηλαδή πάντοτε βλέπετε ότι ορισμένα πράγματα ταυτίζονται με εθνικές ταυτότητες. Εκεί έχει φανατισμό η μετάφραση. Είτε συμφωνούμε με την ερμηνεία είτε συμφωνούμε με κάτι άλλο. Όπως και να έχει όταν μπαίνουμε σε κείμενα που σχετίζονται με εθνικές ταυτότητες. Εκεί έχει αιματοχησίες κάποιες φορές. Μετά. Τελειώσαμε έχουμε πια ελληνικό κράτος. Δεν το έχουμε μέχρι τη θράκη αλλά είμαστε στο ένα και στο τρία. Και τι γίνεται. Τι μια φορά γίνεται κακός χαμός γιατί ο πάλις μεταφράζει το Ευαγγέλιο στα νέα ελληνικά. Και μετά από δύο χρόνια. Κακός χαμός ξανά γιατί παίζουνε τον Ορέστι. Ανεβάζουν τον Ορέστι στα νέα ελληνικά. Τι το θέλανε. Κακός χαμός. Σήμερα που πέρασαν χρόνια πια. Δεν έχουμε πρόβλημα. Δεν έχουμε κανένα πρόβλημα. Θα πήγαινες εύκολα σε ένα θέατρο να ακούσεις το αρχαίο ελληνικό κείμενο. Εγώ δεν θα πήγαινα γιατί θα ήθελα να παρακολουθήσω τι συμβαίνει. Επομένως σήμερα δεν έχουμε κανένα πρόβλημα να πάμε να ακούσουμε αρχαίο ελληνικό θέατρο. Να παρακολουθήσουμε αρχαίο ελληνικό θέατρο σε μετάφραση. Έτσι δεν είναι. Δεν έχουμε τέτοιο πρόβλημα. Τότε ήτανε και αυτό ζήτημα εθνικής ταυτότητας. Ενδογλωσική μετάφραση. Ενδογλωσική μετάφραση έχουμε κάνει όλοι παιδιά. Όλοι. Να σας πω ένα παράδειγμα. Όταν ήμασταν όλοι μας μικρά παιδιά και πηγαίναμε στο σχολείο, η μαμά μας, ο παπάς μας, ο παππούς μας, διάφοροι άνθρωποι μέσα στο σπίτι, δεν μας βοηθούσαν να καταλάβουμε δύσκολες λέξεις μέσα στο βιβλίο. Ενδογλωσική μετάφραση ήταν αυτό. Όταν μεταφράζαμε στο σχολείο από τα αρχαία ελληνικά στα νέα ελληνικά για το μάθημα, ενδογλωσική μετάφραση κάναμε. Αλλά ήταν ενδογλωσική διαχρονική, ήταν intra-lingual, inter-temporal. Εντάξει. Λοιπόν, ενδογλωσική μετάφραση πότε άλλοτε κάνουμε, πολύ σημαντική στιγμή. Ενδογλωσική μετάφραση παιδιά κάνουμε όταν έχουμε ένα κείμενο, πίχη έχουμε ένα κείμενο στα αγγλικά. Τι να σας πω τώρα. Ένα κείμενο που εγώ το θεωρώ δύσκολο, όπως θέλετε φανταστείτε το. Ένα κείμενο ας πούμε του Shakespeare για εμένα είναι δύσκολο κείμενο στα αγγλικά. Τι γίνεται, δεν πρέπει να το στήσεις πρόταση αγγλικά standard για να μπορέσεις να το μεταφράσεις στα ελληνικά. Αυτό τι είναι, είναι μια κίνηση ενδογλωσική, ενδογλωσική μετάφραση. Στα ποιήματα όταν μεταφράζουμε ποιήματα από ξένη γλώσσα προς τα ελληνικά πρώτα δεν κάνουμε ενδογλωσικά μια προσπάθεια να το φέρουμε στο standard της ξένης γλώσσας στο κείμενο του ποιήματος για να το μεταφράσουμε. Στο θέατρο όταν μεταφράζουμε θέατρο ξένη γλώσσα προς ελληνικά δεν προσπαθούμε να φέρουμε στο standard της ξένης γλώσσας το θεατρικό κείμενο για να μπορέσουμε να το μεταφράσουμε. Κατανοητό? Καλά εδώ δεν συμφωνώ με τον Κόνολι, εδώ δεν συμφωνώ με τον Κόνολι. Δηλαδή ναι μεν, οπωσδήποτε υπήρχε μια τάση να μεταφράζονται τα αρχαία κείμενα γιατί έπρεπε να δείξουν ο νέο εθνικό κράτος αποτελεί συνέχεια του παλαιού, υπήρχαν όμως και πάρα πολύ ενδιαφέροντες μίζωνες και ελάσσωνες λογοτέχνες και ποιητές εκείνη την εποχή που γράφανε πρωτότυπα. Δεν ήταν δηλαδή όλη η παραγωγή της λογοτεχνίας μόνο μετάφραση τότε. Ωραία σωστό, δηλαδή οι μεταφράσεις που γινόνουσαν από τα αρχαία στα νέα ελληνικά ξαφνικά δώσανε μια φρεσκάδα και στην αίσθηση της εθνικής ταυτότητας και στην αίσθηση του εθνικού πολιτισμού ακριβώς γιατί ξαφνικά αυτά τα αρχαία κείμενα που δεν ήξερε κανείς να διαβάσει, να τα κατανοήσει, πώς να τα κατανοήσει και λοιπά ξαφνικά έγιναν προσιτά σε όλους όσους ξέρα να διαβάζουν έτσι. Οι εθνικοί δημοσιογράφοι έκανε την αρχαία εθνική στιγμή σε ανθρώπους στην παραγωγή τους. Αυτό εξηγεί το πως τόσοι μεγαλύτεροι ελληνικοί γραφείς και σχολείς έχουν συμμετείσει στην διαδρομή των εθνικών εθνικών εθνικών στιγμών στον παραγωγή. Από το 1526, όταν η πρώτη παραγωγή της Ελληνακίας ήταν δημοσιακή, 450 μεταφραστές έχουν συμμετείσει τα εθνικά δράσκαλια από 425 εθνικούς, ο Εκκονόμι και ο Μαγελίναρας. Έχετε δει πώς ήταν οι μεταφραστές και πόσες έργα μεταφράσαν. Θες να το πεις αυτό ελληνικά για να το ακούσουν τα παιδιά μία φορά. Τα παιδιά του Ιταλικού θες να το πεις λίγο ελληνικά αυτό. Αυτό ειδικά το κομματάκι πόσα κείμενα πόσα μεταφραστές. Από το 1526, όταν η πρώτη παράδοση της Ηλιάδας γίνει στην αγορά, 450 μεταφραστές μετέχασαν δουλειές 325 επίττων και ο αριθμός των μεταφραστών αυσήθηκε το 1880 με το 1880 για να συμπερδάβει τα πιο καλύτερους λόγοι και συγγραφείς κατρικούς συνοφέδες και θρητικούς. Λοιπόν, επομένως μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα οι μεταφραστές δεν ασχολούνται με την καθημερινή ζωή, δεν ασχολούνται με την νομική και την φιλοσοφία, δεν ασχολούνται με σύγχρονα έργα, μεταφράζουν αρχαία έργα, έτσι. Τελείωσε? Την διαβάζεις και αυτή και τελειώσαμε μετά. Αυτή η διαβάζωση των μεταφραστών είναι κυρίως θεωρημένη για αυτή τη διαβάζωση του Ιλιάου, που ήταν τότε εμπρός και εμπρός. Προσέγγισε από την αισθανότητα ότι οι Αμερικαίοι λόγοι ήταν μια πιο δημοκρατική δημοκρατική δημοκρατική δημοκρατική δημοκρατική δημοκρατική δημοκρατική δημοκρατική δημοκρατική δημοκρατική δημοκρατική δημοκρατική δημοκρατική δημοκρατική δημοκρατική δημοκρατική δημοκρατική δημοκρατική δημοκρατική δημοκρατική δημοκρατική δημοκρατική δημοκρατική δημοκρατική δημοκρατική δημοκρατική δημοκρατική δημοκρατική δημοκρατική δημοκρατική Κυρίως Επιμέλεια έκανε ο Κατζαντζάκης μετάφραση ο Κατζαντζάκης γιατί ήδη είχε καταφέρει να μεταφράσει τη Θεία Κομοδία και ο Κατζαντζάκης ήξερε ότι από εκεί θα έβγαινε και πολύ καλή η μετάφραση των ομηρικών ποιημάτων. Είχε αρχίσει πια να τον παρακαλάει και να του λέει μη μου διορθώνεις τόσα πολλά, μη μου τα γυρνάς πίσω, τα χειρόγραφα, θα πεθάνω και δεν θα προλάβω να δω τη μετάφραση. Και πέθανε όντως ο Κατζαντζάκης και μετά την τελείωσε τη μετάφραση μόνος του ο Κατριδής. Λοιπόν, επομένως στην Ελλάδα κυρίως η ιστορία των μεταφράσεων είναι ιστορία μεταφράσεων λογοτεχνίας. Μέχρι μια εποχή, μέχρι να μπούμε στον 20ο αιώνα είναι μεταφράσεις λογοτεχνίας, αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας κυρίως. Ωστόσο γίνονται και πολλές μεταφράσεις από Ιταλούς και Γάλλους συγγραφείς, κυρίως Ιταλούς ποιητές βέβαια πηγαίναν από τα Ευπάνησαν στην Ιταλία, γυρνούσανε πίσω λόγοι, μεταφράζανε, μιμούντουσαν το ύφος των Ιταλικών έργων λογοτεχνίας και ποιησης, γιατί η μετάφραση φέρνει και κανόνες λογοτεχνίας, από όπου περνάει κουβαλάει κανόνες λογοτεχνίας. Και ξαφνικά αρχίζουνε στον 20ο αιώνα να μεταφράζονται όχι μόνο αρχαία ελληνικά κείματα, αλλά και ξένη λογοτεχνία. Και έχουμε ένα πανόραμα μετά μεταφράσεων, πάρα πολύ ωραίες μεταφράσεις, εξαιρετικοί μεταφραστές. Έχετε ακούσει ας πούμε για τον Ζάνα, έτσι δεν είναι. Ωραία, λοιπόν αυτό το συνεχίζουμε και θα έχουμε τρεις παραδόσεις ελληνική, αγγλική και ιταλική. Και σήμερα τελειώσαμε. |
