| : Τώρα, κυρία Επινίκη Ναού, πάλι είμαστε στην Πέλλα, η εισηγησία της έχει τίτλο «Ιδόν εφηβικών μορφών με καρσία από την Πέλλα και η σύνδεσή τους με τον Θεό Α». Σας ακούμε. Γεια σας, καλημέρα κι από μένα. Το 2006, στο πλαίσιο της κατασκευής της Νότιας Παρακαμπτήριας Οδού του Κεντρικού Αρχαιολογικού Χώρου της Πέλλας, αποκαλύφθηκε, κατά τη διάρκεια σωστικής ανασκαθικής έρευνας, τμήμα του Δυτικού Νεκροταφείου Πέλλας. Από δύο τάφους του Νεκροταφείου, τον τάφο 10 και 11, προέλθανε συνολικά 27 ιδόλια εφηβικών μορφών με καρσία διατηρημένα σε καλή κατάσταση, ενώ ένα ακόμη ιδόλιο προέλθανε από μια συγκένδροση ιδολίων εκτός ταφικού συνόλου. Τα ιδόλια ανήκουν στο ιδοδομένο εικονογραφικό τύπο που η μορφή φοράει τη γνωστή μακεδονική ενδυμασία, την καρσία στο κεφάλι, τον κοντόχυ τον ίσχο, την προπομένη στο νομοκλαμίδα και τις κρυπίδες. Οι μπροστινές όψεις των ιδολίων έχουν κατασκευασθεί με μύτρα, οι πίσω όψεις τους έχουν καλυφθεί με χωριστή επιφάνεια πυλίγου συνοπτικά διαμορφωμένη ή δουλεμμένη με το χέρι και οι κυβάσεις είναι συμπείς κατασκευασμένες από την ίδια μύτρα με το σώμα και το κεφάλι της μορφής. Διακρίνονται ίχνη χρώματος εγγυθρού κίτρινου ροδαλού λευκού του υπόλευκου υποστέωματος, τα οποία πραγματοποιήθηκαν και αναλύσεις με τη μέθοδο 6RF και ΡΑΜΑΝΑ από την κυρία Κυριάχου στο πλαίσιο της μεταπτυχιακής της εργασίας και στα οποία προέκυψε η χρήση της κίτρινης και κόκκινης σόφρας, του κόκκινου και λευκού του μολύβου, της κυμολίας, του γύψου και της κόκκινες και κίτρινες σαγγαράχες. Ο εικονογραφικός τύπος της εφηβικής μορφής με κυτόν, αχυλαμίδα και καυσία εφανέστηκε γύρω στο 2ο μεσό του 4ου αιώνα π.Χ. Στον 3ο με 2ο αιώνα π.Χ. ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής και φτάνει έως στον 1ο αιώνα π.Χ. με 1ο αιώνα μετά Χριστό. Παρουσιάζει μια μεγάλη γεγραφική εξάπλωση, τόσο στον Ελλαδικό χώρο, όσο και στη Μικρά Ασία, φτάνοντας έως και στην Αίγυπτο. Στην περιοχή της Μακεδονίας διέθεται μέχρι τώρα σχετικά ισχνή παρουσία με οργάνισμα παραδείγματα στη Θεσσαλονίκη, τον Άγιο Αθανάσιο της Θεσσαλονίκη, στην Κασσάνδρια, την Πίσνα, την Πέλλα, στην Αμφίπολη, όπως είδαμε και πριν στην ομάδα της Αμφίπολης που μας παρουσίασαν τέτοια παραδείγματα. Μπορούμε να εντοπίσουμε τις απαρχαίες του τύπου σε μία ομάδα ειδωλίων της πρώην ελληνιστικής εποχής, στα οποία αποδίδονται εφηβικές μορφές με παρόμοια ενθυμασία σε διάφορες στάσεις και με κάλυμα κεφαλής, κυρίως πέτασο. Το πιο χαρακτηριστικό, ωστόσο παράδειγμα του τύπου, βρίσκεται στο Μητροπολιτικό Μουσείο και έχει προέλευση φανότα από τη Βιοτεία. Εκτενή συζήτηση έχει προκαλέσει εμπιμασία αυτών των εφηβικών μορφών που σχετίστηκε με την εγνημία τους, ξεκινώντας από το κάλυμα της κεφαλής στην καυσία. Η χρήση της καυσίας είναι άμεσα συνδεδεμένη με τον Μακεδόνα βασιλιά και τον περίγυρό του. Πολλοί ερευνητές έχουν ασχοληθεί με το θέμα της χρήσης της και της καταμογής της, όπως η κυρία Σατζόβου Παλιαδέλη που ασχολήθηκε εκτενώς με το θέμα και καταλήγει ότι την καυσία διευδηματοφόρο, την φορούσε αποκλειστικά ο βασιλιάς, την απλή υψηλόγραφη στρατιωτική, η στρατηγή, άτομα της βασιλικής οματοφυλακής και βασιλική πέδες. Στη συνέχεια, μετά τον Αλεξανδρό φαίνεται ότι έγινε μόδα και ότι αποτέλεσε ένα απλό κάλυμα κεφαλής, το οποίο φορούσαν και οι μη Αριστοκράτες και προτιμούνταν από πολλούς νεαρούς της εποχής ως μίμηση της ενδυμασίας των Μακεδόνων στρατιωτών. Στα 27 ειδόλια της Πέλλας μπορούμε να διακρίνουμε έξι διαφορετικούς εικονογραφικούς τύπους. Βλέπουμε εδώ, αριστερά, στον αριθμού 150 λοιπόν, η εφηβική μορφή κάθεται σ' ένα βραχόδες έξαγμα και κρατάει σύρρικα με το δεξί χέρι. Αυτός ο εικονογραφικός τύπος της θυμίζει αντίστοιχους εικονογραφικούς τύπους του άτηδος. Βλέπετε εδώ δεξιά τρία ειδόλια από την Ανθήπολη, στους οποίους βλέπουμε ότι ο Θεός πάλι κρατάει ή και παίζει σύρρικα. Η μίμηση στο συγκεκριμένο ειδόλιο πιθανόν να είναι σκόπιμη προκειμένου να γίνει η σύνδεση με το Θεό. Υπάρχει μια ιθελημένη τάφτηση της εφηβικής μορφής με τον άτη προκειμένου η αναπαραστόμενη μορφή που εκφράζει τον αποθανόντα να λάβει θεϊκά χαρακτηριστικά και να εξισωθεί μαζί του. Το ίδιο συμβαίνει ακόμα πιο έντονα με τους άλλους δύο εικονογραφικούς τύπους των εφηβικών μορφών με καυσία. Βλέπουμε εδώ. Συγκεκριμένα σε τέσσερα ειδόλια η μορφή αποδίδεται όρθια ενδεδημένη, όπως ο ΑΤΙΣ με εξέρεση τον θρηγικό πύλο που αντικαθίσταται με καυσία και παίζει με το δεξί χέρι σύρικα. Αντίστοιχα ειδόλια που ακολουθούν τον ίδιο παρευφερή εικονογραφικό τύπο προέρχονται από την Ιταλία και τη Δημητριάδ. Μας έδειξε και ο κ. Ιερμίας αρκετά τέτοια παραδείγματα που προερχόν να είναι κυρίως από ιερό. Αλλά έχουμε και από τάφους από τη Δημητριάδα. Βλέπουμε εδώ τα τέσσερα αυτά ειδόλια. Όλα τα παραπάνει ειδόλια αποκαλύφθηκαν στο ίδιο τάφο, στο λακοειδή τάφο 10, στον οποίο υπήρχε και ταυτόχρον και μεγάλη συγκέντρωση ειδολίων του Άτιδος. Είναι λοιπόν αρκετά πιθανό τα ειδόλια αυτά να επικονίζουν πιστούς ακολούθους ή και μιημένους στη λατρεία του θεού Άτιδος. Συνεπώς και αποθανών του τάφου 10 ήταν έθερμος υποστηρικτής του θεού ή και μιημένος στη λατρεία του. Το ίδιο ενδεχομένως να ισχύει και για το νεκρό του λακοειδούς 11, από τον οποίο προερχόνται τα παραπάνω δύο ειδόλια, στα οποία αποδίδεται ένας ιδιαίτερα γνωστός ειχονογραφικός τύπος του Άτιδος. Το βλέπουμε εδώ το τύπο. Αυτό είναι μαρμάρι μανάγκλεφο από την Ιταλία. Λίπαμε ότι αποδίδεται αυτό. Ο Άτις εδώ πέρα είναι ξαπλωμένος σαν ένα βραχόδες το οποίο το δεξί του χέρι είναι σηκωμένο και λυγισμένο πίσω από το κεφάλι του και κρατάει τον λαγοβόλο του. Στην σύνθεση υπάρχει ένα δέντρο και ζώνο με συμβολικό χαρακτήρα που παραπέπτουν σε στοιχεία του μύθου του. Επίσης δεν είναι ξεκάθαρο αν ο Άτις κοιμάται, ξεκουράζεται ή είναι πεθαμένος ή αν δηλώνεται η χρονική στιγμή μετά την αποκοπή των γενετικών του οργάνων. Τα ειδόλια αναπαράγουν αυτή τη σύνθεση όπως βλέπουμε εδώ σε συγκεκριμένη μορφή χωρίς την παρουσία των ζών και του δέντρου. Διατηρούν ωστόσο το βραχόδες το οποίο, τη στάση του σώματος και το λαγοβόλο καθώς και τη σύλληγα. Η διαφοροποίηση βρίσκεται στο κάλυμα της κεφαλής και στην αποδόση του παιδικού προσώπου. Είναι αξιοσημείο ότι αυτός ο εικονογραφικός τύπος δεν παρουσιάζεται συχνά σε έργα κοροπλαστικής, απουσιάζουν παράλληλα παραδείγματα ακόμα όπως είδανε και από την Αθήπολη, ωστόσο είναι ένας εικονογραφικός τύπος που επιχωριάζει στην Πέλλα και αποτελεί και δημιουργή με τον κοροπλαστικό εργασίριον της. Υπάρχει και μια μήτρα ενός ξαπλωμένου άτη που ακολουθεί το ίδιο ακριβώς τύπο. Σε 16 ειδόλια η εφηβική μορφή αποδίδεται όρθια, το αριστερό χέρι της μορφής τοποθετείται λυγισμένος στο στήθος κάτω από τη φλαμίνα και φτάνει ως το πυγούνι της. Σε 6 ειδόλια μάλιστα το ένδυμα καλύπτει το πυγούνι. Η μορφή είναι μετοπική με εξέρεση σε δύο ειδόλια στο οποίο παρατείδεται μια στροφή του κορμού προς τα δεξιά. Τα δύο αυτά παραδείγματα μοιάζουν ως το στήσιμο του σώματος, αυτό το ειδόλιο που είδαμε και προηγουμένους από τη Διοτή που βρίσκεται στο Μητροπολιτικό Μουσείο. Σε 8 ειδόλια η μορφή παρουσιάζεται η ίδια αλλά το αριστερό λυγισμένο χέρι δεν καλύπτει το σαγόνι με τη φλαμίνα. Σε άλλα 3 ειδόλια ακολουθείται πάλι ο ίδιος οικονογραφικός τύπος με το παραπάνω ακριβώς με τη βασιλική διαφορά και αυτό το αριστερό χέρι είναι καλυμμένο πλήρως από τη φλαμίνα. Η κίνηση της μορφής που τραβάει τη φλαμίνα κοντά στο σαγόνι ή το καλυπτή έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει θρησκευτικό περιεχόμενο. Την ίδια κίνηση την παρατηρούμε και στον Άτι. Αυτά τα παραδείγματα είναι από την Ιταλία, από την Ποπία και από τη Ρώμη. Ο λεξιεκογράφος βλέπουμε πάλι την κίνηση του Πιγμινιού όπως ακριβώς κάνει και τα ιδόλια. Ο λεξιεκογράφος αρποκρατίων αναφέρει για το μύθο του Άτιδος ως μυστικό δε ο λόγος και ο Παυσανίας δηλώνει ότι δεν μπόρεσε να μάθει για τη φύση του Άτιδος γιατί ήταν απόρρητο. Συνεπώς θα πρέπει να υποδηλώνεται κάποιος μυστηριακός χαρακτήρας στη λατρεία του που είναι αφορά τους λιημένους οι οποίοι θα πρέπει να διατηρούν τη σιωπή τους για τα τελεκηρικά δρόμενα. Ένας άλλος βασικής αρχής που διέπει της χρόνιας λατρείας είναι η διατήρηση της μυστικότητας σχετικά με τις διεξαγόμενες ιεροπραξίες. Υπάρχουν ιδόλια από την τριά Μπαρτόμσου όπου η μορφή καλύπτει εντελώς το στόμα της με το έμβυμα. Σε αυτές τις περιπτώσεις έχει την διαιρεία της ιερής σιωπής. Συνεπώς οι μορφές μπορεί να αποδίδουν ακολούθους πιστούς της λατρεγόμενης θεότητας. Η Μπαρτόμσου απεκτείνει αυτές τις σκέψεις περισσότεροι υποστηρίζοντας ότι μπορεί να επικονίζονται παιδιά ιερέων που γεννήθηκαν στο ιερό μιας θεότητας, αφιερώθηκαν σε αυτήν και συνεχώς έβαιναν στην ιεραρχία ώστε να καταλήξουν ιερείς. Στη Μητυλήν επίσης θα έχουν δύο πρόημα εξαιρετικά παραδείγματα που επαναλαμβάνουν την κίνηση της κάλυψης του πηγουνιού. Όπου εκεί ερμηνεύονται και ενδιαφέρον όσοι είναι αριμίστες των ελευσημίων μυστηριών γιατί ξέρουμε ότι υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ Κιβέλης και Δημητράς και επικονίζονται ταυτόχρονα. Υπάρχει δηλαδή ένα είδος συμφυγμού θα λέγαμε συνήπαρξης των διωφτών θεοτήτων. Θα μπορούσε να είναι όμως και μια χειρονομία θλίψης που σχετίζεται με το μύθο του Άτιδος και αφορά το πένθος για τον νεκρό θεό. Υπάρχει δηλαδή μια χειρονομία συναντάμε και σε ταφικό χώρα από το μακεδονικό τάφο του Αγίου Αθανασίου που έχει δημοσιεύσει η κυρία Τσιμπίδου όπου ο μακεδόνας νεαρός στρατιώτης με την ανάλογη ενδυμασία τραβάει τη φλαμίδα του και καλύπτει τα χείλη του. Σε αυτή την περίπτωση ερμηνεύτηκε ως προσπάθεια της μορφής να καλύψει τη θλίψη της. Μπορούσε όμως και να ανέχει επιπρόσθετα και κάποιο θρησκευτικό περιεχόμενο και να δηλώνει ότι ο ενταφιασμένος ήταν μυημένος ή κάποια λατρεία με μυστηριακό χαρακτήρα. Όσον αφορά τη χρονολόγηση των ειδολίων έχουν γίνει δύο προσπάθειες στηριζόμενες στη μορφή της καυσίας του κεφαλιού και της κόμμης. Μία από την Βιουσιν Πέριο που διακρίνει τέσσερις τύπους. Το Ραώνα ενώ ο τέταρος είναι λίγο μεταγενέστερος. Επίσης η Βερτέν κατηγοριοποιεί αυτά τα ειδόλια από τη Δημητριάνο που είδαμε και πριν από τον κ. Ερεμία. Με καυσία που μας δίνει τρεις τύπους που χρονολογούνται από τον πρώτο μισό του τρίτου Ραώνα ως τον δεύτερο Ραώνα π.Χ. Ωστόσο όλα τα παραπάνω ειδόλια από την Πέλλα δεν μπορούν να ενταχθούν ακριβώς στις παραπάνω κατηγοριοποίησης με βάση όμως τη νομισματική μακτήρια από το εσωτερικό του τάφου 11 όπου πρόκειται για ένα χάλκιν νόμισμα Φιλίπου του Πέρμπου που μπορούν να τοποθετηθούν αυτά της Πέλλας στο τελευταίο τέταρτο του τρίτου Ραώνα π.Χ. Υπάρχουν αρκετές ελληνευτικές απόπειρες του συγκεκριμένου οικονογραφικού τύπου και των παραλλαγών του. Υπάρχει η άποψη ότι επικονίζουν μέλι μια σελίτω ομάδας νέων των εφήβων κατά την διάρκεια της στρατιωτικής του επέδευσης ή επίσκεψής τους σε υπέθρια ιερά. Οι καθυστές και αμυγόμορφες μορφές που παρουσιάζουν ευθύδους με καυσία υπέταση στα προηγούμενα παραδείγματα θεωρούνται ταξιδιώτες που ξεκουράζονται, όμως η κάλυψη των μελών τους προσδίδει θρησκευτικό περιεχόμενο που ενδυναμώνεται από την παρουσία μιας ελλημαϊκής στήλης. Αναφέρονται όπως είπαμε και παραπάνω ως υπηρέτες του ιερού όπου είχαν αφιερωθεί και επίσης ως άτης με τη χειμερινή του ελληνιμασία. Τις ελληνινευτικές απόπυρες του συγκεκριμένου τύπου και των παραλαγών του πρέπει να προσθεθούν και γενικότερες απόψες για τη σημασία των ειδωλίων ως προσφορών σε τάθους δεδομένου ότι κτέρισιμη ειδόλεια δεν είναι ούτε συχνή ούτε πάντα απαραίτητη. Μια βασική τάση στην έρευνα είναι να ειδονεύονται τα ειδόλια από τάθους με βάση την κυρίαρχη λατρεία της θεότητας που διαμορφώνει κατά γεωγραφικές περιοχές της μεταθανατίας αδηλύψης. Στην περίπτωση του νεκροταφείου της Πέλλας αποδείχνουν όπως είπαμε πιθανώς μη μένους στη λατρεία του άτηδος. Είναι η επαναληπτική παρουσία ειδωλίων ίδιου τύπου σε μεγάλο αριθμό γεωγράφος που δεν παρατηρείται σε τέτοιο βαθμό σε άλλους τύπους ειδωλίων στο νεκροταφείο της Πέλλας. Δεν είναι τυχαίο ότι και στο νεκροταφείο της Σαμοθράκης το φαινόμενο του μεγάλο αριθμού αυτού του είδους ειδωλίων μερικά μάλιστα βρέθηκαν και σε αποσοθέτη και σκορπισμένα ως μέρος μιας τελετουργικής απόθεσης στον χώρο του νεκροταφείου. Νομίζω και η ομάδα της Ανθήπολης μας είπε ότι τα ειδώλια του άτηδος βρέθηκαν εκτός των τάφων. Επίσης και σε τάφο στη γέφυρα της Θεσσαλονίκης βρέθηκαν τέσσερα αποσμαγματικά ειδώλια του ίδιου τύπου και ένα κέριο και σε τάφο πάλι στην Κασσανδρία έχουμε δύο ειδώλια αυτού του τύπου. Η επανάληψη του ίδιου τύπου επειδή είναι την άποψη για την ύπαρξη κάποιας τελετουργίας όπως επίσης και το γεγονός της ευρυσής του στην ευρύτερη περιοχή του νεκροταφείου καθώς και η ύπαρξη σπασμένων κομματιών. Η θράωση των ειδωλίων παρατήρηται και στην Πέλλα, στη Θεσσαλονίκη και στη Σαμβουφράκη και αποτελεί πιθανό μέρος μιας τελετουργικής διαδικασίας. Η πολλαπλότητα των ειδωλίων είναι θελωτική της επίτασης της προσφοράς, επαψάν το κατελασμό των θεοτήτων και προσφανώς αφορά ένα τελετουργικό που επιβάλλει μέγιστη ποσότητα ομοίων ειδωλίων που στην περίπτωση της Πέλλας αφορά τον άτη και τους ακολούθης του. Ειδικότερα στον Τάθο 10 αποκαλύφθηκαν 23 ειδώλια εφηβικών μορφών με καυσία και 14 ειδώλια άτηδος, καθώς και 214 ως τρένια στράβελ. Από τα 14 ειδώλια άτηδος ξεχωρίζουν δύο σπάνια ειδώλια, στο οποίο ο άτης κρατάει έναν πετινό. Ο πετινός μπορεί να συνδεθεί με τους ευγνωχισμένους ιερείς της Κιβέλης που ονομάζονταν μεγάλη. Αυτοί αποτελούσαν ομάδα αφιερωμένη στην υπηρεσία της Κιβέλης που έφερε ως συμβολότη στο πετινό. Εδώ βλέπουμε ακριβώς πώς γίνεται η σύνδεση με το πετινό. Είναι από μια κίστη από την Ιταλία που διαβάζεται εκεί αρχιγάλους και βλέπουμε πάνω ότι έχει ως συμβολότητο το πετινό. Συγκεκριμένα ο αρχηγός των Γάλλων, αρχιγάλος, αποτελούσε την ενσάρκωση του νεαρού θεού. Αυτά τα ειδώλια αποτελούν την μοναδική ως τώρα μαρτυρία των Γάλλων στην περιοχή της Μακεδονίας και η παρουσία τους υποδηλώνει την ύπαρξη οργανωμένων ιερατήν, ηθιάσωκη βέλης και ατίδος στην Πέλα. Στον τάφο 11 βρέθηκαν δύο ειδώλια εφηβικών ορφών, ένα ειδώλιο καθεστουάτιδος που παίζει σύρρικα, ένα ειδώλιο κουροτρόφου, πάλι ειδώλιο σχετιζόμενο με την προστασία νεαρών νεκρών, 23 αστράδαλοι και ένα χάριο νόμιζ με Φιλίπου Πέντου. Ωστόσο, είπαμε ότι ένα ειδώλιο εντοπίστηκε εκτός τάφους, η συγκέντρωση ειδωλίων, αυτό τώρα είτε πρόκειται για χτέρισμα σε τάφο της Σίστερς της ελληνιστικής εποχής που μετά την καταστροφή του διασκορπίστηκαν έξω τα ειδώλια, γιατί έχουμε μετά και το ρωμαϊκό νεκροταφείο που διατάραξε τις ταφές του ελληνιστικού, είτε αποτελούσαν επί τάφους τελετουργικές προσφορές. Οι ταυτόχανα παρουσία ειδωλίων άτιδος και φιλμπικών μορφών εκαυσίας στην Βέλλα στους τάφους 10 και 11 και η μήμη στων οικονογραφικών τύπων του Θεού δηλώνουν ότι δεν συνόδευαν απλά τον νεκρό αλλά ήταν μυμμένος στην λατρεία του άτιδος, ίσως και της Κιβέλης, καθώς στην Βέλλα υπήρχε Ιερό αφιερωμένος στην Αυροδίτη όπως μας είπε η κυρία Καμάτη και στην Μητέρα των Θεών στον οποίο βρέθηκε, όπως μας έδειξε και η κυρία Καμάτη, το ιδόλιο, το σχεκεμένο ιδόλιο που σχετίζεται με την λατρεία του άτιδος. Ξέρουμε ότι το δέντρο συμβολίζει τον νεκρό άτι και όπως είπαμε και προηγουμένως η τελετή όπου γινόταν η μεταφορά του δέντρου στο εσωτερικό του Ιερού όπου σε θέση πρόθεσης προκειμένου να θρηνήσουν ή μυμμένει τον νεκρό άτι. Αυτό περλάμε ουσιαστικά η λατρεία. Στην περιοχή της Μακεδονίας παρουσία του άτιδος φαίνεται μέχρι σήμερα περιορισμένη, έχουμε το παράδειγμα της Ολύνθου, της Αυθήπολης. Εδώ επίσης και στη Θεσσαλονίκη έχουμε παρουσία και στη Λυτή και στην αποσημή Ιερισσόμ. Ωστόσο η λατρεία της Κιβέλης στην ελληνιστική περίοδο ήταν αρκετά διαδομένη τόσο στην Άνω όσο και στην Κάτω Μακεδονία. Συμπερισματικά θα λέγαμε ότι τα ειδόλια δεν λειτουργούσαν ως απλά κτερίσματα προσωπικά αντικείμενος, αλλά έλαβαν έναν ειδικό ρόλο στο δατικό τελετουργικό που βοηθούσε την μετάβαση στον κάτω κόσμο. Ένα ακόμη στοιχείο είναι η παιδική ηλικία των αποθανόντων που συνδέεται με την επιλογή των συγκεκριμένων οικονογραφικών τύπων ειδωλή. Αν και δεν υπάρχουν καταλυπωστόν από τους τάφους για να έχουμε ακριβή στοιχεία, το μέγεθος, αλλά κυρίως η ύπαρξη μοστένιου αναστραγάλλων γνωστού παιδικού παιχνιδιού συνηθισμένου κτερίσματος από παιδικούς τάφους μας οδηγεί στο συμπέρασμα του νερού της ηλικίας των αποθανόντων. Οι χλαμδοφόροι νέοι που δικονίζονται παραπέχουν στην ηλικία των αποθανόντων που οριστερίζεται στην μετάβαση προς ή μετά την εμφυβία. Ο Άτις είναι μια θεότητα που σχετίζεται με τον κόσμο των παιδιών και την προστασία τους, όπως μαρτυρείται από την επίγραφή της στήλης του Πειραιά που συνελεί με την αναγνώμηση του θεού ως προστάτη των παιδιών, ιδιότητα που διαθέτει και η μητέρα των θεών. Η επιλογή των συγκεκριμένων εικονογραφικών τύπων δεν είναι τυχαία, αλλά εκφράζει τις θρησκευτικές αντιλήψεις του αποθανόντος και του περιβάλλοντος του. Οι νεκροί των δυοτάχων του νεκροταθείου είναι μυημένοι πιστοί θεασσότες του θεού Άτιδος, επιζητούν την προστασία και την ευναιά τους σε αυτό το ταξίδι στο κάτω κόσμο και ίσως να λείπουν στο κλειστό λατρευτικό κύκλος, σε ένα οργανωμένο ιερατείο ή ομάδα μισθών από σιγάλι του Άτιδος και της Κιβέλες που δρούσε στην Πέλλα και ακολουθούσε σφιτλημένη λατρευτική πρακτική. Τα ιδόλια που βρέθηκαν θαμμένα με τον μύστη κατοχό τους πιθανόν να αποτελούσαν σύμβολα μύσεως, προτιμένου να ξεχωρίσουν οι μυημένοι από τους ανοίοι τους και να τους εξασφαλίσουν προστασία στον κάτω κόσμο, να ικανοποιήσουν την προσδοκία αυτών και των οικειών τους για συνέχιση της ζωής με τα θάνατο, ή σε συμβολικό επίπεδο για την αναγέννησή τους. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Παύλο Χρυσοστόμ για την παραχώρηση του υλικού και φυσικά την εφορία αρχιωτήτων Πέλλας για την πρόσβαση στο υλικό. Ευχαριστώ πολύ. |
